POLEMIKI, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
52&=1,.,36<&+2/2*,&=1( QU
133
BIBLIOGRAFIA
Aleksandrowicz, J., Sobaski, J. (2004). Skuteczno psychoterapii poznawczej i psychodynamicznej. Kraków: Komitet Redakcyjno-Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Barlow, D. H. (1996). Health care policy, psychotherapy research, and the future of psychotherapy. American Psychologist, 51, 1050-1058.
Clarke, G. N. (1998). Improving the transition from basic efficacy research to effectiveness studies: Methodological issues and procedures. W: A. Kazdin (red.), Metodological issues & strategies in clinical research (s. 541-560). Washington, D C: American Psychological Association.
Czabała, J. C. (1987). Zmiana jako wynik psychoterapii. Psychoterapia, 62, 3, 37-41.
Czabała, J. C. (1994). Wyniki bada nad psychoterapi – ich uyteczno dla praktyki klinicznej. Psy-choterapia, 91, 4, 33-40.
Frisch, M. B. (1998). Quality of life therapy and assessment in health care. Clinical Psychology: Sci-ence and Practice, 5, 19-40.
Howard, K. I., Moras, K., Brill, P., Martinovich, Z., Lutz, W. (1996). Evaluation of psychotherapy. Efficacy, effectiveness and patient progress. American Psychologist, 51, 1059-1964.
Katschnig, H., Freeman, H., Sartorius, N. (red.) (1997). Quality of life in mental disorders. New York: Wiley.
Lambert, M., Strupp, H., Horowitz, L. (1997). Measuring patient changes: In mood, anxiety, and per-sonality disorders. Washington, DC: American Psychological Association.
Strupp, H. (1996). The tripartite model and the Consumer Reports Study. American Psychologist, 51, 1017-1024.
Strupp, H. H., Hadley, S. W. (1977). A tripartite model of mental health and therapeutic outcome: With special reference to negative effects in psychotherapy. American Psychologist, 32, 187-196. Wampold, B. E. (1997). Methodological problems in identifying efficacious psychotherapies.
Psy-chotherapy Research, 7, 21-43.
West, S. (1985). Poza eksperyment laboratoryjny – plany eksperymentalne oraz quasi-eksperymentalne w otoczeniu naturalnym. W: I. Heszen-Niejodek, H. Sk (red.), Psychologia zdrowia (s. 111-174). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Aleksandra Jaworska Doktorantka Instytutu Psychologii Uniwersytettu Adama Mickiewicza w Poznaniu
Piotr P r ó c h n i a k, Podejmowanie ryzyka a sens ycia człowieka. Empiryczne
badania psychologiczne, Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii
Pedago-gicznej 2005, ss.
Literatura psychologiczna wzbogaciła si w ostatnim czasie o now pozycj ksiko-w. Na rynku ukazała si monografia Piotra Próchniaka Podejmowanie ryzyka a sens y-cia człowieka. Empiryczne badania psychologiczne.
Problematyka ryzyka była i wci jest szeroko podejmowana w literaturze psycholo-gicznej. Dotychczasowe badana koncentrowały si na modelowej reprezentacji ryzyka, jego percepcji i akceptacji. W psychologii rónic indywidualnych analizowane s zmienne
POLEMIKI, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
134
warunkujce angaowanie si w działania ryzykowne, koncentrujc si głównie na zmiennych podmiotowych, takich jak poszukiwanie wrae, potrzeba osigni i cechy osobowoci. Badacze interesuj si take treci przey osób ryzykujcych.
Autor podjł nowe wyzwanie, skupiajc si w swojej pracy na wymiarze egzysten-cjalnym zachowa ryzykownych. Stawia sobie za cel psychologiczn analiz zwizków podejmowania ryzyka z sensem ycia.
Publikacja jest prób nowego ujcia problemu równie ze wzgldu na sposób rozu-mienia aktywnoci ryzykownej – zarówno w skali indywidualnej, jak i społecznej, do której autor wlicza działania zwizane z nowoczesn gospodark i technologiami, takie jak inynieria genetyczna, globalizacja czy bro atomowa.
Ryzyko jest analizowane na tle tego, jak człowiek dowiadcza sensu własnego ycia i co jest dla niego wane w perspektywie nieuchronnoci jego przemijania. Autor słusznie zauwaa, e przez całe ycie spotykaj nas sytuacje niepewnoci i zagroenia. wiado-mo trosk i zagroe ycia umoliwia traktowanie ich jako wyzwanie oraz umoliwia rozwój. Niejednokrotnie jest koniecznym warunkiem poczucia sensu ycia. Sens ycia wie si z realizacj wartoci. Im wysze wartoci człowiek preferuje, tym wiksze ry-zyko niepowodzenia czy strat poniesionych przy ich realizacji.
Autor przeprowadza analiz teoretyczn i empiryczn wymiaru egzystencjalnego w aktywnociach ryzykownych, opierajac si na dwóch zrealizowanych projektach ba-dawczych. Pierwszy z nich dotyczył ryzyka rozumianego jako skłonno do podejmowa-nia ryzyka fizycznego, drugi – ryzyka społecznego zwizanego z nowoczesn gospodark i technologiami.
Ksika szeroko podejmuje temat problematyki egzystencjalnej i ryzyka. Rozdział pierwszy powicony jest teoretycznym podstawom bada. Rozpoczyna si od wprowa-dzenia w psychologi egzystencjaln, skupiajc si na pogldach Maya, Tillicha i Frankla. Przybliona w nim została problematyka sensu ycia, a take wyjaniona jest sama kate-goria sensu ycia. Wyrónione zostały pojcia poczucia i potrzeby sensu ycia oraz ich składowe. Przy problematyce sensu ycia autor zamieszcza równie podrozdziały powi-cone osobistemu systemowi wartoci oraz spostrzeganiu perspektywy mierci. W ostatniej czci pierwszego rozdziału prezentowana jest zmienna ryzyka. Autor wskazuje na brak jednego modelu definiujcego ryzyko. Rozrónia tu ryzyko w skali indywidualnej, takie jak uprawianie sportów ekstremalnych, oraz ryzyko w skali społecznej – ucieleniajce zagroenia płynce z rozwoju technologii, ekonomii i polityki. Dla dookrelenia pojcia „ryzyko” jest ono opisane na omiu wymiarach (kontrola ryzyka, dobrowolno, katastro-ficzno, bezporednio, surowo konsekwencji, czsto naraania na ryzyko, poziom wiedzy na temat ryzyka oraz nowo). Autor przywołuje liczne badania nad ryzykiem opisane w literaturze polskiej i zagranicznej, z których moemy dowiedzie si o podmio-towych uwarunkowaniach podejmowania ryzyka. Opis ryzyka egzystencjalnego jako zja-wiska psychologicznego domyka rozdział teoretyczny.
Ryzyko moe towarzyszy przy podejmowaniu wanych yciowo decyzji. Im wa-niejsza decyzja, tym wiksze ryzyko. W kwestiach decydujcych o przyszłym yciu jeste-my osobicie zaangaowani. Czsto akceptujemy moliwo niepowodzenia w imi wyszych wartoci i zwizanej z nimi wyszej jakoci ycia. Ryzyko egzystencjalne po-dejmowane jest najczciej w warunkach istotnej niepewnoci, niedookrelonoci i
otwar-POLEMIKI, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
135
toci sytuacji. Jako przykład takich sytuacji autor podaje decyzje o małestwie czy wy-borze zawodu.Drugi rozdział jest przedstawieniem metodologii bada własnych. Pierwsze badanie ujmuje skłonno do podejmowania ryzyka fizycznego i wymiar egzystencjalny, a kon-kretnie: preferowane wartoci, stosunek do mierci, potrzeb sensu ycia i poczucie sensu ycia. Drugie badanie powicone jest zwizkom ryzyka społecznego (zwizanego z no-woczesn gospodark i technologiami) z realizacj wartoci, odczuwaniem dylematów moralnych i poczuciem sensownoci tych działa.
Autor zamieszcza informacje o metodach uytych w badaniach. S to: Skala Poczucia Sensu ycia, Skala Potrzeby Sensu ycia oraz trzy autorskie metody: Skala stosunku do mierci, Skala wartoci oraz Skala do badania skłonnoci do podejmowania ryzyka fi-zycznego. W przypadku metod skonstruowanych na potrzeby realizacji bada podane s szczegółowe opisy ich konstrukcji, jak te wskaniki psychometryczne. Badania zostały przeprowadzone na dwóch grupach (161 i 110 osób) studentów rónych kierunków słup-skich uczelni.
W trzecim rozdziale zaprezentowane s wyniki przeprowadzonych bada. Wartoci uzyskane w badaniach zastosowanymi metodami, jak i korelacje s czytelnie przedsta-wione w tabelach i na wykresach. Autor dobrze wykorzystuje otrzymane wyniki, podda-jc je zawansowanym analizom statystycznym, midzy innymi analizie regresji wielo-krotnej i analizie kanonicznej, która pozwala na wykrycie wielowymiarowych zwizków midzy zmiennymi. Badania ujawniaj midzy innymi istotn dodatni korelacj skłonno-ci do podejmowania ryzyka fizycznego z poczuciem i potrzeb sensu ycia. Ryzyko go-spodarcze i ekonomiczne było subiektywnie spostrzegane jako nisze, kiedy dotyczyło wikszych korzyci. Pojawienie si przy tym ryzyku dylematów moralnych korelowało dodatnio w sposób istotny z poczuciem zagroenia.
Ostatni, czwarty rozdział powicony jest dyskusji i interpretacji wyników bada. Autor omawia tu zwizek poczucia i potrzeby sensu ycia z podejmowaniem zachowa ryzykownych. Wskazuje, e aktywno ryzykowna czsto jest ukierunkowana na poszu-kiwanie sensu i znaczenia własnego ycia. Nawizujc do wyników analiz statystycznych, prezentuje ciekawe wnioski, które nie zawsze s zgodne z intuicyjnym myleniem o tema-tyce ryzyka w kontekcie sensu ycia i wartoci. Przykładem moe by spostrzeenie, e włanie osoby ryzykujce zdrowie i ycie wiksz wag przywizuj do jego sensu. Maj wiksz potrzeb szukania i łatwiej dostrzegaj sens egzystencji ni ludzie unikajcy ta-kiego ryzyka. Naraanie si nie jest wic wynikiem frustracji, a raczej ukierunkowaniem na zaspokojenie potrzeb egzystencjalnych. Podsumowujc przeprowadzone badania, autor wskazuje na moliwe kierunki dalszych poszukiwa uwikłania tematyki egzystencjalnej w dowiadczeniu ryzyka, wskazujc na uwzgldnienie nowych zmiennych, jak te zasto-sowanie autorskich metod bada.
Ksika Próchniaka jest ciekawym ujciem problematyki, która ma ju swój dorobek badawczy. Badanie zwizków ryzyka z egzystencjalnym wymiarem psychologicznym jest nowym spojrzeniem na to zagadnienie. Wizanie zmiennych z dwóch rónych wymiarów okazało si odzwierciedla trafn intuicj badacza. Aktywno ryzykowna dotyka najbar-dziej podstawowych spraw ycia człowieka: jego stosunku do mierci, stosunku do siebie czy do ycia w ogóle. Publikacja prezentuje w sposób bardzo rzetelny przeprowadzone
POLEMIKI, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
52&=1,.,36<&+2/2*,&=1( QU
136
badania. Autor przejrzycie i dokładnie opisuje metodologi bada, która nie budzi za-strzee. W aneksie zamieszcza wszystkie zastosowane metody. Wyniki bada i sposób ich analizy s jasno zaprezentowane. Wyczerpujca cz teoretyczna i przeprowadzona dyskusja wyników umoliwia zrozumienie badanej rzeczywistoci osobom zajmujcym si innymi dziedzinami nauki, a ciekawa problematyka i wnioski mog wzbudzi ich zain-teresowanie.
Podejmowanie ryzyka a sens ycia człowieka jest cenn monografi, któr warto po-leci nie tylko osobom zgłbiajcym problematyk wartoci, sensu ycia i zachowa ry-zykownych. Z zainteresowaniem moe przeczyta j kady, kto interesuje si rozwojem osobistym człowieka i kto kiedykolwiek, patrzc na ludzi stawiajcych si w sytuacji za-groenia własnego zdrowia lub ycia, zadawał sobie pytanie „Dlaczego oni to robi?”
Marcin Młynarczyk doktorant Katedry Psychologii Osobowoci KUL
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
“PSYCHOLOGY FOR THE 21
stCENTURY”,
WIEDE , 27-30 CZERWCA 2005 ROKU
Instytut Neuwaldegg jest centrum konferencyjnym utworzonym przez fundacj EICEE (Educational Initiative for Central and Eastern Europe). Jest to organizacja poza-rzdowa zajmujca si działalnoci edukacyjn skierowan do studentów z Europy rod-kowej i Wschodniej. Instytut korzysta z doradztwa znaczcych osób wiata nauki i polity-ki, do których nale m.in. Władysław Bartoszewski oraz Vaclav Havel.
Konferencje organizowane przez Instytut Neuwaldegg dotycz przede wszystkim domeny nauk politycznych, prawa, filozofii, historii i kultury. Motywem przewodnim spotka s głównie zagadnienia dotyczce społeczestwa demokratycznego, praw i obo-wizków obywatelskich, relacji midzy wolnoci, moralnoci i yciem gospodarczym, aktualnych społecznie pyta z zakresu etyki, jak równie socjokulturowych problemów dotykajcych konkretne regiony Europy rodkowo-Wschodniej.
Z uwagi na interdyscyplinarny charakter działalnoci, tym razem Instytut był organi-zatorem konferencji psychologicznej, która odbyła si w dniach 27-29 czerwca 2005 r. Spotkanie miało charakter midzynarodowy. Uczestnikami konferencji byli studenci psy-chologii studiów magisterskich i doktoranckich z krajów Europy rodkowo-Wschodniej (m.in. Polski, Słowacji, Czech, Rumunii, Bułgarii, Ukrainy) i Rosji.
Tematem przewodnim konferencji były kwestie dotyczce wartoci aplikacyjnych psychologii w XXI wieku, w szczególnoci na tle problemów społecznych tzw. ery post-sowieckiej. Program konferencji obejmował wykłady oraz uzupełniajce je spotkania
