U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XV SECTIO EEE 2005
Katedra Fitopatologii Akademii Rolniczej w Lublinie
EWA ZALEWSKA
Oddziaływanie wybranych fungicydów na wzrost
i zarodnikowanie Monilia coryli (Schellenb.) in vitro
Effect of Some Fungicides on the Growth and Sporulation of Monilia coryli (Schellenb.) in vitro
Synopsis. Obiektem bada były trzy izolaty M. coryli i pi tna cie fungicydów nale cych do
ró nych grup chemicznych. Badania toksycznego oddziaływania fungicydów przeprowadzo-no in vitro, metod zatruwania podło y przy zastosowaniu 1, 10, 100 ppm s.a. badanych pre-paratów. Uzyskane wyniki wykazały, e preparaty Dorado 200 EC i Zato 50 WG powodowa-ły całkowite zahamowanie wzrostu M. coryli ju przy zastosowaniu 1 ppm s.a. Baycor 25 WP, Dithane M-45 80 WP i Dorado 200 EC przy 100 ppm s.a., a Topsin M 70 WP przy 10 i 100 ppm s.a. były fungicydalne dla M. coryli. Oddziaływanie pozostałych fungicydów dla
M. coryli było mniej toksyczne.
Słowa kluczowe – key words: Monilia coryli, fungicydy – fungicides, leszczyna – hazel
WST P
Grzyby z rodzaju Monilia nale do znanych patogenów upraw sadowni-czych. Poprzez powodowanie brunatnej zgnilizny owoców obni aj znacznie plon ro lin. Monilia coryli jest gro nym patogenem leszczyny. Powoduje brunatnienie orzechów, a nast pnie ich mumifikacj i masowe opadanie, dochodz -ce nawet do 68% (Machowicz-Stefaniak i Zalewska, 2000). Monilioza leszczyny wyst puje w wielu krajach europejskich, gdzie rozpowszechniona jest uprawa towarowa tej ro liny, a za przyczyn choroby uznaje si Monilia coryli, a nawet
Monilia fructigena i Monilia laxa (Lovisolo, 1951; Kotte, 1958; Byrde
EWA ZALEWSKA
120
Ochrona leszczyny przed grzybami z rodzaju Monilia wymaga stosowania preparatów chemicznych. W ród zalecanych fungicydów w Programie Ochrony Ro lin Sadowniczych z ostatnich lat znajdowały si rodki o działaniu kontak-towym. Celem przeprowadzonych bada in vitro było okre lenie toksyczno ci szerokiego asortymentu fungicydów z ró nych grup chemicznych dla M. coryli.
MATERIAŁ I METODA
Do bada wytypowano 3 izolaty M. coryli: L 3, L 5 i L 14, uzyskane ze zmumifikowanych orzechów (Machowicz-Stefaniak i Zalewska, 2000). Wra liwo grzyba okre lono w odniesieniu do 15 wybranych fungicydów (tab. 1). W badaniach zastosowano po ywk PDA i metod zatruwania podło y przy uwzgl dnieniu 1, 10 i 100 ppm s.a. fungicydów, co pozwoliło na przybli one
okre-lenie dawki ED50 oraz zaszeregowanie badanych fungicydów do jednej z czterech grup
aktywno-ci grzybobójczej (Borecki, 1984). Miar aktywno aktywno-ci grzybobójczej był procent zahamowania wzrostu grzybni na po ywce z fungicydem w stosunku do wzrostu na po ywce kontrolnej, obli-czony wg wzoru podanego przez Kowalika i Krechniaka (1961). Ponadto okre lono rodzaj tok-sycznego oddziaływania fungicydów na M. coryli. Uzyskane wyniki poddano analizie wariancji i przedziałów ufno ci Tukeya.
Tab.1. Wykaz testowanych fungicydów List of examined fungicides Fungicydy
Fungicides Nazwa zwyczajowa I zawarto s.a. w % Name of customary and % content a.i. Producent Producer Baycor 25 WP Bayleton 5 WP Champion 50 WP Chorus 75 WG Delan 750 SC Dithane M-45 80 WP Dorado 200 EC Euparen 59WP Kaptan zaw. 50 WP Miedzian 50 WP Mythos 300 SC Sadoplon 75 WP Sumilex 50 WP Topsin M 70 WP Zato 50WG 25 % bitertanolu 5% triadimefonu 50% wodorotlenku miedziowego 75% cyprodynilu 750 g ditianonu w 1l 80% mankozebu 200 g pyrifenoksu w 1l 50% dichlofluanidu 50% kaptanu 50% tlenochlorku miedziowego 30% pyrimetanilu 75% tiuramu 50% procymidonu 70% tiofanatu metylowego 50% trifloksystrobiny Bayer Bayer Agtrol Syngenta BASF Dow AgroSciences Ciba-Geigy-Szwajcaria Bayer Organika-Azot Organika-Azot Aventis Organika-Azot Sumito Chemic Nippon Soda Bayer WYNIKI
Oddziaływanie fungicydów na Monilia coryli było zró nicowane. Wzrost kolonii grzyba na podło u zawieraj cym 1 ppm s.a. Dorado 200 EC i Zato 50 WG był zahamowany w 100% po 4 i 8 dniach hodowli (tab. 2). Sumilex 50 WP przy st eniu
EWA ZALEWSKA
122
1 ppm s.a. powodował w 66,33% i 68,50% zahamowanie wzrostu kolonii odpo-wiednio po 4 i 8 dniach hodowli (tab. 2). Preparaty Sadoplon 75 WP, Dithane M-45 80 WP, Kaptan zaw. 50 WP, Euparen 50 WP, Topsin M 70 WP, Bayleton 5 WP i Baycor 25 WP w st eniu 10 ppm s.a. po 4 dniach hodowli powodowały zahamowanie wzrostu kolonii wynosz ce od 56,53% do 100% (tab. 2). Przy zawarto ci 100 ppm s.a. w podło u hodowlanym powy sze preparaty z wyj t-kiem Euparenu 50 WP w 100% hamowały wzrost grzybni patogena. Wraz z upływem czasu hodowli toksyczne oddziaływanie preparatów ulegało zmniej-szeniu, zwłaszcza w przypadku fungicydów Kaptan zaw. 50 WP, Dithane M-45 80 WP i Sadoplon 75 WP (tab. 2). Preparaty Delan 750 SC, Mythos 300 SC, Chorus 75 WG zastosowane w st eniu 100 ppm s.a. hamowały wzrost 4-dniowych kolonii patogena w odpowiednio 6,28, 40,52 i 57,5 procentach. Po 8 dniach hodowli Chorus 75 WG we wszystkich badanych st eniach oraz Delan 750 SC przy 100 ppm s.a. wykazywały działanie hamuj ce (tab. 2).
Preparaty miedziowe, tj. Miedzian 50 WP i Champion 50 WP we wszystkich ba-danych st eniach stymulowały wzrost 4-dniowych kolonii patogena. Champion 50 WP w st eniu 1 i 10 ppm s.a. hamował wzrost 8-dniowych kolonii patogena, nato-miast w st eniu 100 ppm s.a. wysoce stymulował wzrost grzyba (tab. 2).
Preparaty Sumilex 50 WP, Dorado 200 EC i Zato 50 WG były bardzo silnie grzybobójcze dla M. coryli – I grupa aktywno ci grzybobójczej, ich ED50 wynosi
poni ej 1 ppm s.a. (tab. 2).
Do preparatów silnie grzybobójczych – II grupa aktywno ci grzybobójczej dla omawianego patogena zaliczono Kaptan zaw. 50 WP, Euparen 50 WP, Topsin M 70 WP, Dithane M-45 80 WP, Sadoplon 75 WP, Bayleton 5 WP i Baycor 25 WP bowiem ich ED50 mie ci si pomi dzy 1 a 10 ppm s.a. (tab. 2).
Do substancji o rednim stopniu aktywno ci grzybobójczej zaliczono Chorus 75 WG – III grupa aktywno ci grzybobójczej, ED50 tego preparatu mie ci si
po-mi dzy 10 a 100 ppm s.a. Pozostałe testowane fungicydy nale do IV grupy aktywno ci grzybobójczej, tj. do preparatów o słabej aktywno ci grzybobójczej, bowiem ich ED50 dla M. coryli wynosi powy ej 100 ppm s.a. (tab. 2).
Aktyw-no grzybobójcza badanych fungicydów, a zwłaszcza stosowanych w st eniu 10 ppm s.a. malała wraz z upływem czasu hodowli grzyba. Statystycznie wyka-zano, ze procent zahamowania wzrostu kolonii M. coryli przy ró nych st e-niach substancji aktywnej fungicydów o bardzo silnej aktywno ci grzybobójczej nie ró nił si istotnie. Zale no taka nie wyst powała w przypadku wzrostu kolonii grzyba na podło u zawieraj cym fungicydy II, a nawet IV grupy aktyw-no ci grzybobójczej (tab. 2). Procent zahamowania wzrostu kolonii M. coryli w przypadku wi kszo ci fungicydów zastosowanych w st eniu 10 i 100 ppm s.a. był istotnie wi kszy ni przy st eniu 1 ppm s.a. Niezale nie od st enia s.a. fungicydów istotnie najwi kszy procent zahamowania wzrostu 4–dniowych kolonii M. coryli spowodowały Dorado 200 EC i Zato 50 WG. Fungicydy: Su-milex 50 WP, Bayleton 5 WP, Topsin M 70 WP, Baycor 25 WP, Euparen
50 WP, Kaptan zaw. 50 WP, Dithane M-45 80 WP, Sadoplon 75 WP i Chorus 75 WG hamowały istotnie silniej wzrost tego grzyba ni Mythos 300 SC. Nieza-le nie od st enia s.a. fungicydów, preparaty Delan 750 SC, Champion 50 WP i Miedzian 50 WP stymulowały wzrost M. coryli (tab. 3).
Tab. 3. Procent zahamowania wzrostu kolonii Monilia coryli ( rednia z 3 badanych st e s.a. fungicydu)
Inhibition percent of Monilia coryli growth (means of 3 studied concentration a.i. of fungicides) Fungicydy
Fungicides after 4 days of growth po 4 dniach wzrostu after 8 days of growth po 8 dniach wzrostu Dorado 200 EC Zato 50 WG Sumilex 50 WP Bayleton 5 WP Topsin M 70 WP Baycor 25 WP Euparen 50 WP Kaptan zaw. 50 WP Dithane M-45 WP Sadoplon 75 WP Chorus 75 WG Mythos 300 SC Delan 750 SC Champion 50 WP Miedzian 50 WP Kontrola NIR 100 100 76,43 g 73,20 fg 72,39 fg 70,24 efg 63,80 defg 57,62 cdef 54,74 cde 52,30 cd 42,10 c 22,02 b -11,21 a -31,63 -38,47 0,0 6,3551 100,00 100,00 73,50 f 75,1 f 73,32 f 68,0 f 59,45 ef 49,52 de 32,80 cd 29,70 c 40,47 cd -7,29 b -12,00 b -29,26 ab -45,33 a 0,0 17,5427
Warto ci oznaczone t sam liter nie ró ni si istotnie; warto ci nie oznaczone nie ró ni si od pozostałych
Values marked with the same letter do not differ significantly; values not marked differ from the others
Monilia coryli na podło u z dodatkiem fungicydów nie tworzył zarodników
lub proces ten przebiegał znacznie wolniej ni w hodowli kontrolnej. Brak koni-diów, degeneracj i br zowienie strz pek u 4 i 8 dniowych kolonii M. coryli stwierdzono w obecno ci 1, 10 i 100 ppm s.a. Kaptanu zaw. 50 WP, Sumilexu 50 WP, Dorado 200 EC, Zato 50 WG, Bayletonu 5 WP, Topsinu M 70 WP i Baycoru 25 WP. W obecno ci 1, 10 i 100 ppm s.a. Delanu 750 SC i Champio-nu 50 WP oraz 1 i 10 ppm s.a. MiedziaChampio-nu 50 WP grzyb wytwarzał zarodniki. Pozostałe testowane fungicydy, tj. Dithane M-45 80 WP, Euparen 50 WP, My-thos 300 SC, Sadoplon 75 WP i Chorus 75 WG tylko przy 10 i 100 ppm s.a. uniemo liwiły zarodnikowanie patogena. Toksyczne oddziaływanie fungicydów dla M. coryli było zró nicowane. Oddziaływanie fungicydlane dla M. coryli wykazywał Topsin M 70 WP w st eniu 10 i 100 ppm s.a. oraz Baycor 25 WP, Dorado 200 EC i Dithane M-45 80 WP w st eniu 100 ppm s.a. Miedzian 50 WP
EWA ZALEWSKA
124
we wszystkich badanych st eniach, Delan 750 SC przy 1 i 10 ppm s.a. oraz Champion 50 WP przy 100 ppm s.a. stymulowały wzrost M. coryli. Oddziały-wanie pozostałych preparatów na M. coryli było fungistatyczne (tab. 4).
Tab. 4. Rodzaj toksycznego oddziaływania fungicydów na Monilia coryli Type of effect of fungicides on Monilia coryli
St enie substancji aktywnej (ppm) Concentration a.i. (ppm) Fungicydy Fungicides 1 10 100 Baycor 25 WP Bayleton 5 WP Champion 50 WP Chorus 75 WG Delan 750 SC Dithane M-45 80 WP Dorado 200 EC Euparen 59WP Kaptan zaw. 50 WP Miedzian 50 WP Mythos 300 S.C. Sadoplon 75 WP Sumilex 50 WP Topsin M70WP Zato 50WG + + + + ++ + + + + ++ + + + + + + + + + ++ + + + + ++ + + + - + - + ++ + + - - + + ++ + + + - + - – oddziaływanie fungicydalne – fungicidal effect,
+ – oddziaływanie fungistatyczne – fungistatic effect, ++ – oddziaływanie stymuluj ce – stimulatic effect
DYSKUSJA
Przeprowadzone badania wykazały, e spo ród 15 fungicydów nale cych do ró nych grup chemicznych na uwag zasługuje Dorado 200 EC, głównie ze wzgl du na powodowanie degeneracji strz pek M. coryli i uniemo liwianie przez to patogenowi wytwarzania konidiów niezb dnych do infekcji (Kotte, 1958; Byrde i Willetts, 1977). We wcze niejszych badaniach Machowicz-Stefaniak i in. (1998) fungicyd ten wykazywał wysok toksyczno równie w stosunku do innych patogenów leszczyny, jak Botrytis cinerea i Gloeosporium
coryli. Polecane do ochrony leszczyny (Program Ochrony Ro lin Sadowniczych
na lata 2003–2004) preparaty Dithane M-45 80 WP i Sadoplon 75 WP wykazy-wały siln toksyczno i fungicydlane oddziaływanie tylko przy najwi kszym st eniu s.a. Za stosowaniem mankozebu i tiuramu w ochronie leszczyny prze-mawia wykazana skuteczno w ograniczaniu wzrostu i zarodnikowania Botrytis
cinerea i Gloeosporium coryli (Machowicz-Stefaniak i in., 1998). Wysok
ak-tywno biologiczn tiuramu w zwalczaniu M. coryli wykazano równie wcze-niej w sadach w Lipowej i w Sadowniczym Zakładzie Do wiadczalnym Wró-blowice k. Wrocławia (Karolczak, 1975; Cimanowski i in., 1991). Na uwag
zasługuje testowany w obecnych badaniach preparat z grupy rodków dikarbok-syimidowych – Sumilex 50 WP, który okazał si bardzo silnie toksyczny dla
M. coryli. Preparat ten wykazywał równie du skuteczno w ograniczaniu
wzrostu Botrytis cinerea, gatunku cz sto izolowanego z ró nych organów lesz-czyny (Machowicz-Stefaniak i in., 1998). Jego efektywno w zwalczaniu moni-liozy wykazano w badaniach Olszaka i in. (1996). Za skuteczny nale y uzna preparat Zato 50 WP z grupy zwi zków strobilurynowych, hamuj cy całkowicie wzrost i zarodnikowanie M. coryli. Fungicydy strobilurynowe zdaj si pocz t-kowa now er w ochronie wielu ro lin w zwi zku ze zdolno ci do ogranicza-nia rozwoju szerokiego spektrum patogenów, wła ciwo ciami ochronnymi i leczniczymi jak równie systemicznym przemieszczaniem si w ro linie. Preparaty te wykazuj równie silne oddziaływanie antysporulacyjne, a zara-zem hamuj rozwój grzybni, co wykazano w badaniach dotycz cych ograni-czania wzrostu i zarodnikowania Phomopsis viticola (Politi, 1998; Czernia-kowski i CzerniaCzernia-kowski, 1999; Mostert i in., 2000). Wa ne jest równie to, e zwi zki te bardzo długo po zastosowaniu zachowuj wła ciwo ci grzybobójcze w ro linie, co umo liwia ochron tkanek nie rozwini tych jeszcze w czasie aplikacji fungicydu. Testowane w obecnych badaniach Chorus 75 WG i Mythos 300 SC z grupy fungicydów anilinopirymidynowych, uwa anych za perspektywiczne w zwalczaniu niektórych grzybów patogenicznych (Cima-nowski i Bielenin, 1996; Leroux, 1996), wykazały niezadowalaj c toksycz-no dla M. coryli. Ponadto Mythos 300 SC we wcze niejszych badaniach Machowicz-Stefaniak i in. (1998) tylko przy najwi kszym st eniu s.a. hamo-wał wzrost kolonii Botrytis cinerea i Gloeosporium coryli. Wysok skutecz-no w ograniczaniu wzrostu i zarodnikowania M. coryli wykazał równie Topsin M 70 WP. Jednak e ze wzgl du na mo liwo szybkiego uodparniania si ró nych rodzajów grzybów na preparaty benzymidazolowe (Czerniakow-ski i Czerniakow(Czerniakow-ski, 1999) stosowanie tifanatu metylu w ochronie leszczyny nale y ograniczy do jednego zabiegu w sezonie. Uzyskane wyniki wskazuj , e Zato 50 WG, Bayleton 5 WP, Topsin M 70 WP i Baycor 25 WP mo na uwzgl dnia w badaniach nad ich efektywno ci w zwalczaniu M. coryli na plantacjach polowych leszczyny (Corylus avellana L.).
WNIOSKI
1. Do pierwszej grupy aktywno ci grzybobójczej w stosunku do M. coryli zaliczono Sumilex 50 WP, Dorado 200 EC i Zato 50 WG.
2. Fungicydy Baycor 25 WP, Dithane M-45 80 WP, Dorado 200 EC przy za-stosowaniu 100 ppm s.a. i Topsin M 70 WP przy 10 i 100 ppm s.a. były fungi-cydalne dla M. coryli.
3. Silne działanie fungistatyczne dla M. coryli wykazywały preparaty Zato 50 WG, Sumilex 50 WP, Bayleton 5 WP i Euparen 50 WP.
EWA ZALEWSKA
126
PI MIENNICTWO
B o r e c k i Z . 1984. Fungicydy stosowane w ochronie ro lin. PWN, Warszawa, 173 pp. B y r d e R . J . W ., W i l l e t t s H.J. 1977. The brown rot fungi of fruit. Their biology and
control. Pergamon Press Ltd., Oxford, England, 171 pp.
C i m a n o w s k i J ., B i e l e n i n A . 1996. Nowoczesne fungicydy w sadownictwie. M. Kowalik i St. Kowalski (red.), Mater. Konf. pt. „Nowe kierunki w Fitopatologii”, Kraków: 65–69.
C i m a n o w s k i J., K a r c z e w s k i J., G o s z c z y s k i W . 1991. Skuteczno ró nych programów opryskiwa w zwalczaniu miniliozy leszczyny (Monilinia coryli Schellenb. Honey) Pr. Inst. Sadow. Kwiac. Skiern., Ser. A, 30: 103–106.
C z e r n i a k o w s k i Z . W ., C z e r n i a k o w s k i Z . 1999. Nowe rodki Ochrony Ro lin. Rzeszów, 131 pp.
K a r o l c z a k W . 1975. Leszczyna. Sclerotinia coryli. Biul. Inst. Ochr. Ro l. Wyniki bada nad pestycydami w roku 1973. Pozna : 81.
K o t t e W . 1958. Krankheiten und Schädlinge im Obstbau und ihre Bekämpfung. Berlin, 519 pp. K o w a l i k R . K r e c h n i a k R . 1961. Szczegółowa metodyka biologicznych laboratoryjnych
bada rodków chemicznych. Materiały do metodyki bada biologicznej oceny rodków ochrony ro lin. Cz. 1. Inst. Ochrony Ro l., Pozna : 63–91.
L e r o u x P . 1996. New Botryticides and anti-resistance strategies. XI th International Botrytis Symposium, Wageningen, Netherlands: 23.
L o v i s o l o O . 1951. Attacchi di Monilia fructigena Pers. e di Monilia laxa Ehr. sui frutti di Nocciuolo. Rev. Appl. Mycol., 31: 438.
M a c h o w i c z - S t e f a n i a k Z., K u r o p a t w a E., Z a l e w s k a E., Z i m o w s k a B. 1998. Toksyczne oddziaływanie fungicydów na grzyby patogeniczne dla leszczyny. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Ro lin, 38, 2: 542–544.
M a c h o w i c z - S t e f a n i a k Z ., Z a l e w s k a E . 2000. Grzyby wyst puj ce na nadziem-nych organach leszczyny (Corylus L.) [w:] Monitoring grzybów, Sekcja Mikologiczna PTB. Red. M. Lisiewska, M. Ł awrynowicz. Pol. Towarz. Botan., Pozna – Ł ód 2000: 153–166. M o s t e r t L ., D e n m a n S ., C r o u s P .W . 2000. In vitro screening of fungicides against
Phomopsis viticola and Diaporthe perjuncta. South Afric. J. Enol. Viticult. 21, 2: 62–65.
O l s z a k M ., C i m a n o w s k i J ., Z d y b H. 1986. Skuteczno Sumilexu w zwalczaniu moniliozy leszczyny (Monilinia coryli Schellenb.) Pr. Inst. Sadow. Kwiac. Skiern., Ser. A, 26: 115–118.
P o l i t i A. 1998. Azoxystrobin (Quadris\reg\): fungicide with a wide spectrum of activity for protection of grapevines. Inform. Fitopatol. 48, 1–2: 36–44.
SUMMARY
The effect of 15 fungicides on 3 various isolates of Monilia coryli was studied in vitro on agar media containing active ingredients at various concentration. The obtained data showed Dorado 200 EC i Zato 50 WG inhibited the growth of M. coryli totally at 1ppm a.i. Fungicides Sumilex 50 WP, Sadoplon 75 WP, Dithane M-45 80 WP, Kaptan zaw. 50 WP, Euparen 50 WP, Topsin M 70 WP, Bayleton 5 WP and Baycor 25 WP limited the growth of pathogen strongly and inhib-ited sporulation of M. coryli. Only at highest concentration of active ingredients at 100 ppm a.i. fungicides Baycor 25 WP, Dithane M-45 80 WP, Dorado 200 EC and Topsin M 70 WP at 10 and 100 ppm a.i. showed fungicidal activity against M. coryli. The effect of the other fungicides stud-ied against M. coryli was less toxical.
