Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 63 (10), 1234-1238, 2007

Praca oryginalna Original paper

Odchów i zdrowotnoœæ prosi¹t w pierwszym okresie ich ¿ycia zale¿y, miêdzy innymi, od mlecznoœci macior, wa-runków œrodowiskowych oraz jakoœci stosowanej paszy. Ró¿ne dodatki paszowe, takie jak: synbiotyki, kwasy orga-niczne, antyoksydanty, enzymy, dodatki roœlinne (zio³owe) i ich ekstrakty, zwiêkszony udzia³ cynku, dodatki smako-we i zapachosmako-we maj¹ za zadanie uzyskanie jak najlepszych wskaŸników odchowu i utrzymania w dobrym zdrowiu prosi¹t. Coraz czêœciej mo¿na znaleŸæ opracowania na te-mat stosowania rybnych te-materia³ów paszowych, ze szcze-gólnym zwróceniem uwagi na wysok¹ jakoœæ dobrze przy-swajalnego bia³ka m¹czki rybnej i na zdrowotn¹ rolê nie-zbêdnych nienasyconych kwasów t³uszczowych (NNKT) zawartych w oleju rybnym (2, 8, 11, 20).

W wielu fermach œwiñ dobre efekty zdrowotne w od-chowie prosi¹t uzyskuje siê po zastosowaniu w paszy zwiêkszonych, wrêcz terapeutycznych dawek cynku. Al-ternatyw¹ uzyskania dobrych efektów zdrowotnych w od-chowie prosi¹t mog¹ byæ rybne materia³y paszowe.

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu ¿ywienia prosi¹t pasz¹ ekstrudowan¹, z udzia³em bia³ka pochodz¹cego

z bulionu z ryb oraz oleju rybnego na stan ich zdrowia i przyrosty masy cia³a w porównaniu do ¿ywienia pasz¹ komercyjn¹ z du¿ym udzia³em cynku.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono w warunkach terenowych, w poro-dówce fermy przemys³owego tuczu trzody chlewnej typu Agro-kompleks. Badania przeprowadzono na 20 miotach (lochy – pbz × wbp, knury – duroc) licz¹cych 230 prosi¹t w wieku od 3. do 31. dnia ¿ycia, tj. od chwili rozpoczêcia dokarmiania do koñca pobytu na porodówce. Utworzono dwie grupy: grupa kon-trolna (K) 10 miotów – 117 prosi¹t; grupa doœwiadczalna (D) 10 miotów – 113 prosi¹t. Warunki utrzymania loch i prosi¹t w obu grupach by³y jednakowe.

Badania przeprowadzono na ekstrudowanej paszy dla prosi¹t – prestarter z udzia³em bulionu i oleju z ryb (oryginalnego pro-duktu firmy AGRO-FISH) – pasza doœwiadczalna (PD). Wyniki porównano z pasz¹ granulowan¹ – typu prestarter produkowan¹ w uznanej firmie paszowej, od wielu lat rutynowo stosowan¹ w tej fermie – pasza kontrolna (PK).

Z paszy PK i PD, pobrano próbki, w których oznaczono: su-ch¹ masê, popió³ surowy, bia³ko ogólne, bia³ko surowe rozpusz-czalne pepsyn¹ i kwasem chlorowodorowym in vitro (wyliczono procentowy udzia³ bia³ka rozpuszczalnego pepsyn¹ i kwasem chlorowodorowym w bia³ku ogólnym), t³uszcz surowy, w³ókno

EfektywnoϾ mieszanki z dodatkiem bulionu

i oleju z ryb w odchowie prosi¹t*

)

TADEUSZ BAKU£A, KAZIMIERZ OBREMSKI, ZBIGNIEW IWANIUK*, ZBIGNIEW ORDYÑSKI**, IRENEUSZ WIESE***, KAZIMIERZ KO£ODZIEJ****

Zespó³ Profilaktyki Weterynaryjnej i Higieny Pasz Katedry Weterynaryjnej Ochrony Zdrowia Publicznego Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 13, 10-718 Olsztyn

*AGRO-FISH sp. z o.o., Krotoszyno, ul. ¯arnowiecka 2, 84-110 Krokowa **Powiatowy Inspektorat Weterynarii, ul Szczeciñska 17, 77-300 Cz³uchów

***PRO-WET, ul. Partyzantów 19/2, 75-411 Koszalin ****Morski Instytut Rybacki, ul. Ko³³¹taja 1, 81-332 Gdynia

Baku³a T., Obremski K., Iwaniuk Z., Ordyñski Z., Wiese I., Ko³odziej K.

Efficacy of feed containing broth and fish oil in piglet rearing performance

Following the ban on using meat and meat-bone meals, fish and fish-derived products have become an alternative source of protein in swine nutrition. Fish broth, a by-product of fish meal processing, is one of these products. A prototype of pre-starter feed for piglets has been developed based on fish broth and fish oil and using extrusion processing. The aim of the study was to determine the impact of this feed on the health status and weight gains of piglets. Research was carried out on 20 litters comprising 230 piglets, 3-31 days of age. The chemical composition, amino acid composition of protein, and fatty acid content in fat extracted from the feed were determined and bacteriological investigation performed. Lipid metabolism parameters, selected biochemical indexes and enzymes and immunological parameters were determined. The weight gains of the piglets were recorded during the study and the results indicate that the improvement in the piglets’ overall health status was achieved in different ways. In group K it was probably due to a very high (thera-peutic) level of zinc in the feed whereas in group D the significant content of Omega-3 essential fatty acids, in particular, may have had an impact on the good health performance of the piglets. This assumption is further confirmed by IgG and IgA concentrations.

Keywords: piglets, fish protein

*) _{Praca badawcza wykonana w ramach projektu celowego PC-6 Morskiego}

surowe, energiê brutto, chlorki, jony wapnia, sodu i potasu (17). W akredytowanym laboratorium chemicznym Morskiego Insty-tutu Rybackiego w Gdyni oznaczono makro- i mikroelementy: cynk, miedŸ, ¿elazo, witaminy: A, E i D, oraz HCH (heksachlo-rocykloheksanu) i DDT (dichlorodifenylotrichloroetanu) stosu-j¹c obowi¹zustosu-j¹ce metody (17). Zawartoœæ pierwiastków toksycz-nych: o³owiu, kadmu, rtêci oznaczono zgodnie z PN-EN 14084:2004 oraz arsenu i selenu, zgodnie z PN-EN 14627:2005. Sk³ad aminokwasowy bia³ka oznaczono na analizatorze amino-kwasów AAA-T 339M w hydrolizatach przygotowanych wg Pa-zourka i Kalovej (13). W t³uszczu wyekstrahowanym z paszy metod¹ chromatografii gazowej (19) identyfikowano i oznacza-no kwasy t³uszczowe metod¹ chromatografii gazowej po uprzed-nim zmetylowaniu kwasów t³uszczowych w kwaœnym œrodowi-sku metod¹ wg Peiskera (14). Równolegle, w Zak³adzie Higieny Weterynaryjnej w Olsztynie, wykonano nastêpuj¹ce badania bak-teriologiczne pasz: oznaczenie ogólnej liczby bakterii tlenowych mezofilnych (PN-R-64791:1994 pkt 3.3), obecnoœci pa³eczek z rodzaju Salmonella (PN-EN ISO 657:2003), liczby dro¿d¿y i pleœni (PN-ISO 7954:1999).

W surowicy krwi pozyskiwanej od losowo wybranych 2 pro-si¹t (loszka, knurek–wieprzek) z ka¿dego miotu w nastêpuj¹cych terminach: w dniu rozpoczêcia doœwiadczenia, w 7., 14. i 21. trwa-nia doœwiadczetrwa-nia oraz w 3. dniu po odsadzeniu oznaczono za-wartoœæ: cholesterolu ogólnego, trójglicerydów, cholesterolu frak-cji HDL, obliczono stê¿enie frakfrak-cji LDL, wapnia, fosforu ca³ko-witego, ¿elaza ca³koca³ko-witego, poziomu mocznika oraz aktywnoœæ lipazy, aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransfe-razy alaninowej (ALT) i fosfatazy alkalicznej (ALP). Powy¿sze wskaŸniki oznaczono za pomoc¹ analizatora EPOLL-20 BIO z u¿yciem zestawów firmy BioSystems Reagents&Instruments, Pointie Scientific Polska. Poziom bia³ka ca³kowitego okreœlono metod¹ spektrofotometryczn¹ opisan¹ przez Lowry’ego (12). Me-tod¹ spektrofotometryczn¹, z zastosowaniem zestawu firmy Bio-Systems Reagents&Instruments, Pointie Scientific Polska zgod-nie z instrukcjami producenta oznaczono wskaŸniki immunolo-giczne: immunoglobulina A (IgA), immunoglobulina M (IgM) i immunoglobulina G (IgG). Do precypitacji frakcji globulino-wych u¿yty zosta³ glikol polietylenowy 10 000 kDa. Bia³ko C-reaktywne CRP oznaczono testem immunoturbidymetrycznym Lateks firmy Biosystem.

W chwili rozpoczêcia doœwiadczenia okreœlono masê cia³a wszystkich prosi¹t z uwzglêdnieniem p³ci. Kolejne pomiary masy cia³a prosi¹t wykonywano co 5 dni. Obliczono przyrosty prosi¹t w ca³ym okresie doœwiadczenia, odnotowano liczbê padniêæ oraz zu¿ycie paszy œrednio przez jeden miot. W trakcie doœwiadcze-nia wykonano rutynowo zabiegi weterynaryjne.

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej z zastosowa-niem testu t-Studenta.

Wyniki i omówienie

W doœwiadczeniu zastosowywano oryginaln¹ paszê o wartoœci pokarmowej spe³niaj¹cej normy ¿ywienia pro-si¹t (1). O nowatorstwie tej paszy decydowa³y po³¹czenie nastêpuj¹cych czynników: udzia³ w wysokoœci 7% bulio-nu z ryb i 4% oleju rybnego oraz zastosowanie technologii ekstruzji w produkcji pasz.

Udzia³ bia³ka ogólnego w PD mieœci³ siê w wartoœciach zalecanych przez Feeds&Nutrition (6) (21-24%) i by³ wy¿-szy ni¿ w PK (tab. 1). Procentowy udzia³ bia³ka rozpusz-czalnego pepsyn¹ i kwasem chlorowodorowym w bia³ku ogólnym, w obu paszach by³ podobny powy¿ej 90%. Udzia³ t³uszczu surowego oraz wartoœæ energetyczna (energia brut-to) w PD i PK by³a zbli¿ona (tab. 1). W PD t³uszcz w du-¿ej czêœci (4%) pochodzi³ z oleju rybnego bogatego w NNKT z rodziny n-3, co mia³o odzwierciedlenie w

pro-porcji NNKT z rodziny n-6 i n-3. W PD stosunek NNKT n-6 do n-3 by³ jak 1,4 : 1, a w PK jak 6,3 : 1 (tab. 1). Pepping (15) podaje, ¿e optymalny stosunek pomiêdzy KT n-6 do n-3 powinien wynosiæ od 2 : 1 do 4 : 1. Natomiast Simopoulos (20) w swoim raporcie podaje, ¿e stosunek KT n-6 do n-3 powinien wynosiæ 1 : 1. Uzyskany korzyst-ny stosunek NNKT z rodzikorzyst-ny n-6 do n-3 oraz wiêkszy udzia³ kwasów EPA i DHA w paszy doœwiadczalnej (tab. 1) móg³ mieæ wp³yw na efekt zdrowotny prosi¹t z grupy D poprzez wielokrotnie potwierdzone immunomodulacyjne dzia³ania NNKT (2, 8, 11, 15, 20).

Udzia³ makroelementów w PD i PK by³ zró¿nicowany. Poziom wapnia w PD by³ wy¿szy (tj. o 37%) ni¿ w paszy K, poziom fosforu w obu paszach by³ wysoki, nieco wy¿-szy w pawy¿-szy K. Wartoœci wymienionych makroelementów

Tab. 1. Wybrane wskaŸniki analizy chemicznej pasz

a k s W Ÿ inik PD PK % a s a m a h c u S 91,20 88,68 % y w o r u s ³ ó i p o P 9,14 6,7 % e n l ó g o o k ³ a i B 21,75 19,59 l C H i e i n y s p e p w e n l a z c z s u p z o r o k ³ a i B (invirto)% 19,90 17,85 ( a k ³ a i b o g e n l a z c z s u p z o r ³ a iz d U invirto) % m y n l ó g o u k ³ a i b w 91,5 91,1 % y w o r u s z c z s u ³ T 7,21 6,89 % e w o r u s o n k ó ³ W 3,26 1,59 g k / J M o tt u r b a i g r e n E 16,99 17,07 g k / g i k r o l h C 0,42 0,73 g k / g a C 10,78 6,78 g k / g P 7,70 8,46 g k / g a N 2,23 3,20 % a n y zi L 6,60 8,50 % a n i n o it e M 2,07 2,85 g k / g m k n y C 153,9 3168,9 g k / g m Ÿ d e i M 124,8 164,2 g k / g m o z a l e ¯ 186,6 240,8 g k / g m n e l e S 0,246 0,202 g k / m .j A .t i W 27870 19570 g k / g m E .t i W 49,64 88,5 g k / m .j D .t i W 2920 5600 g k / g m w ó ³ O 0,488 0,194 g k / g m m d a K 0,077 0,155 g k / g m æ ê t R 0,008 0,01 g k / g m n e s r A 0,223 0,244 SHCHmg/kg 0,00085 0,00081 SDDTmg/kg 0,0052 0,0048 % 6 -n T K N N 17 44,32 % 3 -n T K N N 11,8 7,02 % 3 -n A P E 5 : 0 2 C 3,27 0,53 % 3 -n A H D 6 : 2 2 C 5,12 0,82

(tab. 1) mieszcz¹ siê w wartoœciach zalecanych przez nor-my ¿ywienia œwiñ (1). Zalecany stosunek wapnia do fos-foru mieœci siê w przedziale 1 : 1-1,5 : 1 (6). W badanej paszy stosunek Ca : P w paszy doœwiadczalnej wynosi³ 1,4 : 1 natomiast, w paszy zawieraj¹cej materia³y rybne bogate w fosfor, by³ ni¿szy i wynosi³ 0,8 : 1.

Odnotowano w obu paszach du¿y udzia³ aminokwasów ograniczaj¹cych (lizyna, metionina) (tab. 1). W PK by³o wiêcej lizyny o 1,9%, i metioniny o 0,78% ni¿ w PD.

Wœród mikroelementów na uwagê zas³uguje wysoki udzia³ w PK cynku (3168,9 mg/kg) w porównaniu do za-lecanego poziomu do 150 mg/kg. (7) Taki, prawem do-puszczalny w Polsce, poziom cynku stwierdzono w PD. W PK poziom cynku mo¿na okreœliæ jako wartoœæ tera-peutyczn¹. Wysokie dawki cynku s¹ stosowne w ¿ywieniu prosi¹t w profilaktyce przeciw biegunkom (7, 23). Do me-chanizmów dzia³ania cynku na tempo wzrostu prosi¹t mo¿-na zaliczyæ: hamowanie rozwoju drobnoustrojów choro-botwórczych, znajduj¹cych siê w przewodzie pokarmo-wym, wp³yw na funkcje wydzielnicze komórek nab³onka jelitowego (stymuluj¹c wydzielanie substancji wspomaga-j¹cych uk³ad odpornoœciowy w przewodzie pokarmowym), wp³yw na przebieg procesów wch³aniania niektórych elek-trolitów, co mo¿e mieæ dodatnie znaczenie w zapobiega-niu nadmiernemu rozwodniezapobiega-niu treœci pokarmowej i pro-filaktyce powstawania biegunek. Stosuj¹c dawki terapeu-tyczne nale¿y zachowaæ ostro¿noœæ w dodawaniu prepara-tów cynku do paszy, poniewa¿ zaburza on absorpcjê mie-dzi, co mo¿e prowadziæ do anemii i obni¿aæ poziom cho-lesterolu HDL. Cynk zaburza wch³anianie i równowagê magnezu, zmniejsza wch³anianie

i zwiêksza obrót ¿elaza (7). Cynk nie kumuluje siê w tkankach, a jego nad-miar jest wydalany z ka³em oraz w nie-wielkich iloœciach z moczem. Nale¿y mieæ na uwadze, ¿e nadmiar cynku w paszy mo¿e mieæ istotny wp³yw na œrodowisko, a szczególnie na uprawy nawo¿one gnojowic¹.

W PK odnotowano nieco wy¿sze wartoœci miedzi i ¿elaza. Zmniejsza-j¹cy siê poziom ¿elaza ca³kowitego w kolejnych terminach badañ by³ uza-le¿niony od wzrostu prosi¹t i stopnio-wego jego wykorzystywania podane-go domiêœniowo w profilaktycznym zapobieganiu anemii prosi¹t. Zawar-toœæ metali ciê¿kich (tab. 1) mieœci³a siê w granicach dopuszczalnych po-ziomów okreœlonych prawem (18).

Znacz¹c¹ ró¿nicê (30%) stwierdzo-no w PD w poziomie witaminy A, któ-ry przekracza³ maksymalne zalecane dawki, natomiast poziom witamin E i D w PK by³ wy¿szy, prawie o 50% ni¿ w PD i przekracza³ maksymalne zalecane wartoœci (tab. 1). Nadmiar witamin zawartych w pokarmie nie jest wykorzystywany i mog¹ one byæ wydalane z organizmu. Nale¿y rów-nie¿ pamiêtaæ o tym, ¿e nadmiar wi-tamin rozpuszczalnych w t³uszczach mo¿e prowadziæ, miêdzy innymi, do

hiperwitaminozy czy zaburzenia funkcjonowania w¹tro-by. Podawanie ich w nadmiarze nie jest równie¿ uzasad-nione z powodów ekonomicznych.

Wyniki badañ bakteriologicznych paszy potwierdzi³y ich dobr¹ jakoœæ. Ogólna liczba bakterii mezofilnych oraz licz-ba dro¿d¿y i pleœni by³a zdecydowanie ni¿sza od dopusz-czalnej w obu badanych paszach. Nie stwierdzono pa³e-czek z rodzaju Salmonella (tab. 2).

Wyniki analizy biochemicznej surowicy krwi by³y zró¿-nicowane w zale¿noœci od wieku i p³ci prosi¹t (tab. 3). Ró¿nice poziomu wskaŸników zale¿ne od p³ci maj¹ zna-czenie poznawcze, natomiast zgodnie z za³o¿eniem niniej-szego doœwiadczenia istotne jest zró¿nicowanie wyników w zale¿noœci od grupy prosi¹t K i D. Poziom mocznika we krwi jest zale¿ny do zawartoœci bia³ka w diecie, jak rów-nie¿ od szybkoœci degradacji bia³ek endogennych. Zwiêk-szony poziom mocznika w surowicy krwi w grupie D w III i IV terminie badania mo¿e œwiadczyæ o du¿ej poda¿y bia³-ka zawartego w paszy niewykorzystanego jednak przez pro-siêta (tab. 1).

Tab. 2. Wyniki badania bakteriologicznego u¿ytych pasz

a h c e c a n a d a B PD PK Dop_pu_osz_izocz_malny ii r e t k a b a n z c il a n l ó g O g / k tj h c y n li f o z e m 7 × 0,0 1 3 1 × 0,7 1 4 3 × 0,0 1 6 u j a z d o r z k e z c e ³ a p æ œ o n c e b O a ll e n o m l a S w25g nieobecne nieobecne niedopuszczalne g 1 w i n œ e l p i y ¿ d ¿ o r d a b z c i L 8 × 0,2 1 2 _{3 × 0,0 1} 2 _{2 × 0,0 1} 5 a k s W Ÿ kni P³eæ k e b ó r p a i n a r b o p n i m r e T I II III IV K D K D K D K D k i n z c o M l/ l o m m i k z s o L 3₁,_,8₂8₂a 3₀,_,0₆3₆b ₁4_,,3₄₉4 4_1,,₁0₆4 4₁,_,9₃0₇a 8₁,_,2₅4₄b 4₀,_,0₉3₆a 8₇,_,8₁9₃b i k r u n K 4₁,_,0₃4₂a 3₁,_,0₀2₃b 4₁,_,1₃7₉ 4₁,_,24₆0 5₁,_,1₂3₃A 7₁,_,4₃8₇B 5₄,_,2₁₀2 8₃,_,0₁9₆ y ti w o k ³ a c r o f s o F l/ l o m m i k z s o L 4₀,_,0₄₈1 ₀4_,,1₇₂2 3_0,,₅5₅5 4_0,,₈0₂8 2_0,,0₃9₃ 2₀,_,1₁₄7 2₀,_,4₆2₇a 2₀,9_,53₅b i k r u n K ₀3_,,₉9₄1 ₀3_,,8₆₃9 3_0,,₆9₂0 ₀3_,,₅6₅9 2_0,,2₂1₂ 1₀,_,9₂6₅a ₀2,_,2₃₉6 2₀,_,6₅1₁ e ti w o k ³ a c o k ³ a i B l/ g i k z s o L 5₆7_,,₂4₆0 5₉6_,,₃0₁0 5₆5_,,₇5₄0a 49_6,,₉0₆0b 4₄4_,,₉7₅0 4₅8_,,₃2₈2 4₂7_,,₇0₉0 5₇0_,,₃2₃2 i k r u n K 6₁2₃,_,3₀₆0 5₁₃8_,,0₇₆0 5₁8₃,_,5₈6₉a 4₅7_,,₅1₇0b 4₈6_,,₇9₅0 4₅2_,,₉5₄7 4₅6_,,₈5₀0 4₆6_,,₀2₈2 ñ p a W l/ l o m m i k z s o L 3₀,_,2₆6₇a 3₀,_,7₄3₃b 3₀,_,5₄1₁ 3₀,_,32₆8 2₀,_,9₂6₂A 2₀,_,3₅3₁B 2₀,_,5₆₃4 2₀,_,7₃3₇ i k r u n K 3₀,_,1₅9₀a 3₀,_,9₆2₆b 3₀,_,5₄2₅ 3₀,_,32₃5 3₀,_,0₂3₄A 2₀,_,1₆8₇B 2₀,_,7₆₃1 2₀,_,6₃3₃ e ti w o k ³ a c o z a l e ¯ l/ l o m µ i k z s o L 9₃7₅,_,4₂₃7 1₄1₇3_,,₅5₁7 9₅4₁,_,7₂8₅a 5₃8₄,_,7₀1₈b 2₇0_,,₉1₈4 2₇1_,,₆8₂7 1₆7_,,₂2₃4A 2₁8₁,5_,98₃B i k r u n K 14197,,8422 0 7 , 0 6 7 , 5 1 1 0 5 , 1 6 6 6 , 0 9 4 , 2 9 A 3 7 , 4 3 0 9 , 0 2 3 , 3 5 B 3 3 , 2 2 8 5 , 0 1 1 , 6 4 0 3 , 2 3 7 9 , 0 0 7 , 6 3 8 1 , 5 4 7 6 , 0 0 2 , 0 2 0 0 , 7 1 1 8 , 0 4 6 , 2 2 5 1 , 1 1 9 5 , 0

Tab. 3. Wybrane wskaŸniki biochemiczne surowicy prosi¹t (n = 20; –x ± s)

Objaœnienia: a, b, A, B – œrednie oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê statystycznie – ma³ymi przy p £ 0,05; du¿ymi przy p £ 0,01; I – pobrane w 10. dniu ¿ycia prosi¹t; II – w 17. dniu; III – w 24. dniu; IV – w 31. dniu; K – grupa kontrolna; D – grupa doœwiadczalna

Zró¿nicowanie wskaŸników gospo-darki lipidowej zwi¹zane by³o z wie-kiem prosi¹t (tab. 4). W ostatnim ter-minie badania mo¿na jednak zaobser-wowaæ, ¿e poziom trójglicerydów osi¹gn¹³ wy¿sze wartoœci w grupie D ni¿ K. Podobna sytuacja wyst¹pi³a w zawartoœci cholesterolu ca³kowite-go, na którego poziom w grupie D mia³ przede wszystkim wp³yw chole-sterol frakcji o niskiej gêstoœci (LDL). Wp³yw na gospodarkê cholesterolem w organizmie, oprócz kwasów t³usz-czowych, maj¹ te¿ inne sk³adniki po-karmowe paszy, takie jak bia³ko i wêg-lowodany, w tym w³ókno (3). Pierw-szy okres dokarmiania prosi¹t pasz¹ z udzia³em rybnych materia³ów paszo-wych charakteryzowa³ siê zwiêkszo-n¹ ¿ernoœci¹ (wiêkszym zainteresowa-niem). Wysoki udzia³ bia³ka rozpusz-czalnego pepsyn¹ i HCl (in vitro) (tab. 1) nie musi byæ jednoznaczny z jego wykorzystaniem przez

orga-nizm zwierz¹t. Istotny wp³yw ma proporcja aminokwasów. WskaŸnik, jakim jest poziom mocznika w surowicy krwi, œwiadczy o tym, ¿e zadawana pasza doœwiadczalna posia-da³a bia³ko nie w pe³ni wykorzystane przez prosiêta. Byæ mo¿e, proces ekstruzji, a dok³adniej niew³aœciwy dobór parametrów, tj. temperatura i ciœnienie, mia³y wp³yw na bilans aminokwasów, a tym samym na wzrost poziomu mocznika w surowicy krwi. Jak podaj¹ Kiczorowska i Li-piec (9), proces ekstruzji poprzez rozerwanie œcian komór-kowych ziarna zbó¿ ma wp³yw na lepsze wykorzystanie wêglowodanów oraz zwiêkszenie dostêpnoœci do innych sk³adników od¿ywczych, jednak mo¿e negatywnie wp³y-waæ na sk³ad aminokwasów w bia³ku. W procesie ekstru-zji na wartoœæ biologiczn¹ bia³ka w najwiêkszym stopniu wp³ywa stosowana temperatura. Jednoczeœnie wykazano, ¿e ekstruzja nie zmienia zawartoœci NNKT (szczególnie kwasów linolowego i linolenowego) (9).

Stosowana pasza, mimo ró¿nego sk³adu recepturowego w podobny sposób wp³ywa³a na rozwój prosi¹t. Potwier-dzaj¹ to zbli¿one wartoœci masy cia³a prosi¹t w obu gru-pach w kolejnych terminach badañ (tab. 5).

U prosi¹t w pierwszym i drugim terminie badania ak-tywnoœæ ALP by³a wysoka (wy¿sza w grupie D) (tab. 6). Jest to zjawisko fizjologiczne w pierwszych dniach ¿ycia prosi¹t, zwi¹zane przede wszystkim z bardzo szybko prze-biegaj¹cym procesem kostnienia (24). W 24. i 31. dniu ¿ycia aktywnoœæ ALP w surowicy krwi prosi¹t spad³a o po³owê i by³a na zbli¿onym poziomie w obu terminach badania. Gajêcki (5) i Pirus (16) obserwowali ujemn¹ ko-relacjê miêdzy aktywnoœci¹ ALP a wiekiem prosi¹t, co by³o zgodne z teoretycznym modelem przebiegu procesów en-zymatycznych. ALT i AST s¹ enzymami œródkomórkowy-mi, które uczestnicz¹ w przemianie aminokwasów i wêg-lowodanów (22). Ich aktywnoœæ jest czu³ym wskaŸnikiem wystêpowania ró¿nych stanów chorobowych zwierz¹t. Uzyskany niski i wyrównany poziom aktywnoœci w obu grupach i we wszystkich terminach badania wykazuje usta-bilizowan¹ przeminê materii i brak uszkodzeñ narz¹-dów wewnêtrznych, potwierdza to brak klinicznych

obja-wów chorobowych podczas trwania doœwiadczenia u pro-si¹t w obu grupach.

Wyniki badania immunologicznego (tab. 7), szczegól-nie immunoglobuliny G rówszczegól-nie¿ œwiadcz¹ o dobrej zdro-wotnej kondycji prosi¹t.

Na uwagê zas³uguje niski i wyrównany poziom bia³ka C-reaktywnego (CRP). Syntetyzowane w w¹trobie jest jed-nym z najbardziej czu³ych wskaŸników ostrej fazy przy uszkodzeniach tkanek lub stanach zapalnych. CRP akty-wuje uk³ad dope³niacza jako reakcjê na stan zapalny w or-ganizmie. a k s W Ÿ kni Grupy k e b ó r p a i n a r b o p n i m r e T I II III IV K D K D K D K D y d y r e c il g j ó r T i k z s o L 1₀,_,2₄7₃a 1₀,_,7₇7₆b 1₀,_,4₅8₈A 0₀,_,9₂0₈B 0₀,_,4₆0₀ 0_0,,₁3₈1 0₀,_,1₀0₇A 0₀,_,4₂6₇B i k r u n K 1_0,,7₇3_{6 0}1,_,5₈8₉ 1₀,_,5₇7₈A 0₀,_,8₃6₀B 0_0,,₄3₄8 ₀0_,,₁2₃6 0₀,_,1₀1₈A 0₀,_,3₁3₅B L D H i k z s o L 0_0,,4₀9_{7 0}0,_,4₀8₆ 0₀,_,5₀₇3 0₀,_,4₀₅6 ₀0,_,3₁₂2 ₀0_,,₁2₀8 0_0,,₀1₆4 0₀,_,2₀3₃ i k r u n K 0₀,_,4₀5₄A 0₀,_,5₀1₄B 0₀,_,4₀7₅ 0₀,_,14₀9 0₀,_,2₀9₇a 0₀,_,2₀4₃b 0₀,_,1₀₅7 0₀,_,1₀9₄ L D L i k z s o L 1_0,,5₂4_{2 0}1_,,₁5₈1 ₀1_,,₁6₈1 1₀,_,4₁₈7 ₀1_,,₃1₅1 ₀0_,,₁8₃1 0_0,,₀5₆5 ₀0_,,₁7₀1 i k r u n K 1₀,_,3₀₉2 ₀1_,,5₁₈2 1_0,,₂4₀5 ₀1_,,₃6₃0 1_0,,0₃3₃ 0₀,_,8₂9₁ 0₀,_,5₁5₃A 0₀,_,6₁9₆B l o r e t s e l o h C y ti w o k ³ a c i k z s o L 4₁,_,6₂6_{1 0}4,_,1₇7₈ 4₀,_,6₉1₅a 3₀,_,7₈8₅b 2_0,,₆5₅2 ₀2_,,₇41₁ 1₀,_,5₂4₂a 1₀,_,8₃2₄b i k r u n K 3₀,_,7₅7₃A 4₁,9_,04₁B 4₁,_,028₀ 3_1,,₃8₈4 ₁2,_,8₀₆5 ₀2_,,₆4₅1 1_0,,₄5₄6 1₀,_,8₃5₄

Tab. 4. Wybrane wskaŸniki lipidowe surowicy krwi prosi¹t (mmol/l; n = 20; –x ± s)

Objaœnienia: jak w tab. 3.

t ¹ i s o r p a i c y ¿ ñ e iz D GrupaKn=117 GrupaDn=113 i k z s o L Knurki Loszki Knurki 3 1₀,_,9₃₉8 2₀,_,0₄₇9 ₀2_,,₄0₄0 2₀,_,0₃5₉ 8 2₀,_,6₅₅2 2₀,_,8₆4_{1 0}2_,,₆6₄4 2₀,_,6₆1₁ 3 1 ₀3_,,₈6₂1 3₀,_,8₉₅5 ₀3_,,₉5₀4 3₀,_,6₈2₄ 8 1 4₁,_,6₂₅0 4_1,,7₅₈1 ₁4_,,₁5₈4 4₁,_,7₃2₂ 3 2 4₁,_,9₃4₁ 5₁,_,1₄₃0 ₁4_,,₁9₄6 4₁,_,9₂7₅ 0 2 o p y t s o r y z r p e i n d e r Œ a i n e z c d a i w œ o d h c a i n d 2,96 3,01 2,96 2,92 t ¹ i s o r p i k d a p U sz.t 5 2 4 2 % 9,4 3,7 8,5 3,2 y z s a p e i c y ¿ u z e i n d e r Œ e i s e r k o w ê i s o r p 1 z e z r p a i c y ¿ a i n d . 3 1 o d . 3 d o )i n d 0 1 ( g 0 7 5 e i n n e iz d / g 7 5 ê i s o r p a n g 0 6 5 e i n n e iz d / g 6 5 ê i s o r p a n y z s a p e i c y ¿ u z e i n d e r Œ e i s e r k o w ê i s o r p 1 z e z r p a i c y ¿ a i n d . 3 2 o d . 3 1 d o )i n d 0 1 ( g 0 3 4 2 e i n n e iz d / g 3 4 2 ê i s o r p a n g 0 2 4 2 e i n n e iz d / g 2 4 2 ê i s o r p a n

Na podstawie uzyskanych wy-ników mo¿na sugerowaæ, ¿e spo-sób osi¹gniêcia dobrego efektu zdrowotnoœci prosi¹t w obu gru-pach by³ ró¿ny. W grupie K praw-dopodobnie spowodowany by³ bardzo wysokim (terapeutycz-nym) poziomem cynku w paszy (tab. 1), natomiast w grupie D rolê tê móg³ spe³niæ du¿y udzia³ NNKT, szczególnie z rodziny n-3, wp³ywaj¹cy na mobilizacjê uk³adu immunologicznego (11) (tab. 2). Takie przypuszczenie po-twierdza poziom immunoglobin G i A (tab. 7).

Podsumowanie

Wyniki produkcyjne po zasto-sowaniu badanej paszy i paszy standardowej, uznanej na rynku za produkt bardzo dobrej jakoœ-ci, by³y porównywalne.

Na podstawie uzyskanych wy-ników biochemicznych i immu-nologicznych mo¿na przypusz-czaæ, ¿e pasza zawieraj¹ca bulion z ryb i olej rybny cechuje siê wy-sok¹ jakoœci¹ zdrowotn¹ i mo¿e byæ stosowana jako pasza alter-natywna do pasz ze zwiêkszonym (terapeutycznym) udzia³em cyn-ku w ¿ywieniu prosi¹t.

Piœmiennictwo

1.Anon.: Normy ¿ywienia œwiñ. Instytut Fizjo-logii i ¯ywienia Zwierz¹t, PAN. Omnitech Press, Warszawa 1993.

2.Baku³a T.: Jakoœæ zdrowotna oleju rybnego w ¿ywieniu tuczników. Wydawnictwo UWM, Rozprawy i Monografie, Olsztyn 2004, s. 90. 3.Barowicz T., Janik A.: W³ókno pokarmowe a zawartoœæ cholesterolu we krwi i miêsie œwiñ. Trzoda Chl. 1999, 37, 54-55. 4.Ensminger M. E., Oldfield J. E.,

Heine-mann W. W.: Feeds&Nutrition, Feeding Swine. The Ensminger Publishing Compa-ny, California 1990, 951-1008.

5.Gajêcki M.: Profilaktyczne zastosowanie preparatów zielarskich u macior w okresie oko³oporodowym. Acta Acad. Agric. Techn. Olst. 1988, Vet. 17, Suplement A. 6.Gill C.: Fatty acid blends to optimize growth

in piglets. Feed Internat. 2003, 24, 20-22.

7.Grela E. R., Pastuszak J.: ¯ywieniowe i profilaktyczne znaczenie cynku w cho-wie œwiñ. Medycyna Wet. 2004, 60, 1254-1258.

8.Högberg A., Pickova J., Andersson K., Lundström K.: Fatty acid composition and tocopherol content of muscle in pigs fed organic and conventional feed with diffe-rent n-6/n-3 ratios respectively. Food Chemistry 2003, 80, 177-186.

9.Kiczorowska B., Lipiec A.: The quality of fat in lupine extrudates according to the parameters of extrusion-cooking. Acta Sci. Pol. Technol. Aliment. 2002, 1, 93-99. 10.Kiczorowska B., Lipiec A.: The quality of protein in lupine extrudates as affected by extrusion-cooking parameters. Acta Sci. Pol. Technol. Aliment. 2002, 1, 83-91. 11.Meyer T. A., Lindemann M. D., Franklin S. T., Vickers M. L., Monegue H. J., Cromwell G. L.: Effects of n-6/n-3 fatty acid ratios in young pig diets on perfor-mance and immune function. J. of Anim. Sci. 2003, 81, (Suppl. 1), 47. 12.Lowry O. H., Rosbrough N. J., Farr A. L., Randall R. J.: Protein measurements

with the Folin reagent. J. Biol. Chem. 1951, 193, 265-275.

13.Pazourek K., Kalova M.: Neutralizace kyselych hydrolizatu vzorku krmiv pro sta-noveni aminokyselin na automatickem analizatoru T 339. Biol. Chem. Vet., Praha 1988, XXIV, 469-475.

14.Peisker K.: Rapid semi-micro method for metyl esters from triglicerides using chloroform, methanol, sulphuric acid. J. Am. Oil Chem. Soc. 1964, 41, 87-90. 15.Pepping J.: Omega-3 essential fatty acids. Am. J. Health-System Pharmacy 1999,

56, 719-724. a k s W Ÿ kni Grupy k e b ó r p a i n a r b o p n i m r e T I II III IV K D K D K D K D P L A l/ U i k z s o L 6₁9₇8₈,_,1₈0₃a 7₂7₄7₇,_,8₃0₃b 4₁6₉5₀,_,43₃0 5₂₀7₈1_,,₈4₀0 2₆6₃9_,,₈9₀0 1₃5₄8_,,₀8₉9 20₅7_8,,7₈₁0a 16₆2_0,,5₀₄6b i k r u n K ₂75₉₇1_,,₆7₉0 ₂79₂₈6_,,₁3₀3 4₂6₃9₈,_,3₂₃3 5₂4₁₈9_,,₂9₂0 24₅₆2,_,420₀a 1₅8₁4_,,₈8₈9b 2₈2₈3_,,₀7₃0 1₅7₇1_,,₉2₇2 T L A l/ U i k z s o L 2₂0_,,₉7₁0 2₃0_,,₀2₅0 26₄,_,510₃a 2₂2_,,₈8₆0b 35_5,,2₄₉0A 27₆,_,7₅8₇B 2₃5_,,₁1₁0 2₅3_,,₈4₃4 i k r u n K 2₄1_,,₄9₁0 2₂0_,,₄7₉8 2₂5_,,₈6₃7 2₄6_,,₆0₄0 3₇2_,,₂6₈0 3₇0_,,₇0₃0 2₆7_,,₉5₀0 2₄4_,,₄8₆9 T S A l/ U i k z s o L 3₅3_,,₃9₂0 3₉2_,,₉3₀0 3₆5_,,₆7₈0 ₁36₁,_,0₀₄0 38_6,,₆8₆0a 3₅3_,,₃0₆0b 4₁4₇,_,7₅0₀a 32_6,,7₈₂8b i k r u n K 3₉6_,,₇7₈0 3₉6_,,₃0₁0 4₁3₂,2_,62₁a 3₅5_,,₄4₈0b 3₃4_,,₅1₁0 3₄4_,,₈5₂6 4₉2_,,₆4₉0 4₁₂0,_,833₅ a z a p i L l/ U i k z s o L 1₈0₆6_,,₄0₉0 ₆73₆,_,5₈0₂ 4₃1₉,_,5₉0₉a 8₇6₆,_,9₉0₈b ₈8₈6,_,61₈0 ₂5₃2,_,98₀9 8₉4₁,_,3₈0₇A 6₃5₆,7_,28₁B i k r u n K 9₆0_3,,4₄₁0 ₃54_1,,2₈₆2 6₄₁0_,,₇5₈6 ₅53₆,_,67₀0 6₇₁6,_,1₇0₃ 6₄0₁,_,6₆7_{9 1}1₂0₅8,_,8₄₉0 7₃₉3,_,6₅₉7 a k s W Ÿ inik Grupy k e b ó r p a i n a r e i b o p n i m r e T I II III IV K D K D K D K D P R C )l / g m ( i k z s o L 3_3,,6₇0₈ 8₈,_,7₉₃3 ₁2,_,69₀0 ₁2,_,8₆0_{2 1}9₁,_,4₀0₉ 5_4,,3₃₆3 4₃,_,1₅0₁ 5_4,,8₄₀9 i k r u n K 5_5,,4₂0_{5 6}6,_,8₄9_{7 1}9₃,_,4₄4₃ 6_4,,3₆₂0 ₄7_,,₀8₂0 ₅5_,,₄8₂9 3_5,,₁8₂0 6_4,,6₆₉7 A g I )l d / g m ( i k z s o L 4₂2₅,_,6₁3₈A 7₁8₆,_,7₆1₁B 2₅8_,,₉1₃0 ₁2₃1,_,7₄9_{0 1}9₃,_,4₆7_{4 2}8_,,₄1₉1 9₃,_,7₆3₈a 1₅4,_,301₂b i k r u n K 5₂4₈,_,5₆6₅a 8₁1₆,_,3₉8₂b 2₁8₄,9_,24₁a 1₁6₀,_,7₀9₁b ₁8₀,_,6₉9₂ 1₅0_,,₉1₈0 7₂,_,6₀9₉A 1₃2,_,609₆B G g I )l d / g m ( i k z s o L 4₁2₅4₃,_,7₇2_{1 1}44₈5₁,_,8₈5₈ 4₁0₈1₈,_,1₄₅0 3₁₀17₂,_,5₇₉3 2₁2₁2_0,,9₅₉8 2₄0₀2_,,₄5₇8 1₃8₇9_,,₃0₂6a 24₇₈7,_,321₄b i k r u n K ₂51₁₇4_,,₄0₂4 ₂57₅₁3_,,₄0₀4 3₁0₃5₄,_,3₉₇2 3₁7₂8_6,,₈9₃4 1₄7₉5_,,₉0₈2 1₅9₉6_,,₉8₃7 1₄7₁7_,,₉4₅4a 21₃₈7_,,4₅9₂b M g I )l d / g m ( i k z s o L 2₁6₉,_,9₄9₄A 5₁8₄,_,2₇5₃B ₁8₁5,_,72₈3 7₁2₀,_,5₉3₀a 1₁3₁,7_,55₁b 1₄2_,8,7₇8 2₈0_,,₈8₁7 2₁1₁,_,5₃1₁ i k r u n K 3₁6₈,_,5₂8₇A 6₂1₃,_,2₂7₅B 7₈7_,,₃3₀9a 5₂6₉,_,6₀6₆b 1₁3₀,_,8₂0₅ 1₅4_,,₈8₀3 1₆8_,5,4₈1 1₆7_,,₀0₁4

Tab. 6. Aktywnoœæ wybranych enzymów w surowicy krwi prosi¹t (n = 20; –x ± s)

Objaœnienia: jak w tab. 3.

Objaœnienia: jak w tab. 3.

Tab. 7. WskaŸniki immunologiczne oznaczone w surowicy krwi prosi¹t (n = 20; –x ± s)

16.Pirus K.: Wp³yw wybranych zió³ na stan kliniczny i niektóre wskaŸniki opornoœci nieswoistej macior i ich potomstwa. Praca dokt. Olsztyn 2003.

17.Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie metodyki postêpo-wania analitycznego w zakresie okreœlania zawartoœci sk³adników pokarmowych i dodatków paszowych w materia³ach paszowych, premiksach, mieszankach pa-szowych, paszach leczniczych z dnia 2 grudnia 2004. Dz. U. z 2004 r. Nr 271, poz. 2688.

18.Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie dopuszczalnych zawartoœci substancji niepo¿¹danych w paszach z dnia 28 czerwca 2004. Dz. U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1704 ze zmianami Dz. U. z 2005 r. Nr 151, poz. 1267. 19.Shantha N. C., Napolitano G. E.: Gas chromatography of fatty acids. J.

Chroma-tography 1992, 624, 37-51.

20.Simopoulos A.: Omega-3 fatty acids in healt and disease and in growth and deve-lopment. Am. J. Clin. Nutri. 1991, 54, 438-463.

21.Szancer J.: Wp³yw wycofania antybiotykowych stymulatorów wzrostu na pro-dukcjê trzody chlewnej w Danii. M. W. Suplement – Œwinie 2006, 12-16. 22.Winnicka A.: Wartoœci referencyjne podstawowych badañ laboratoryjnych w

we-terynarii. SGGW, Warszawa 2002.

Adres autora: dr hab. Tadeusz Baku³a, ul. Oczapowskiego 13, 10-718 Olsztyn; e-mail: bakta@uwm.edu.pl