Stanisława Kurek-Kokocińska
Bibliografia Wielkopolski i Łodzi : w
kręgu zainteresowań Bolesława
Świderskiego
Biblioteka 10 (19), 145-159N R 10 (19) B IB L IO T E K A 2006
STANISŁAWA K U R E K -K O K O C IŃ SK A
Bibliografia Wielkopolski i Łodzi.
W kręgu zainteresowań
Bolesława Swiderskiego
Bolesław Swiderski był nie tylko energicznym organizatorem życia bibliotecznego, ale również badaczem i bibliografem . O bszar jego za interesow ań jest dość obszerny, obok problem atyki w spółpracy bibliotek, profesor zajm ow ał się dokum en tacją piśm iennictw a regionów W ielkopolski i Łodzi. W obu tych rolach trw ale zaznaczył sw oją obecność, a jego aktyw ność w tym zakresie pośw iadczają liczne tom y zestaw ień bibliograficznych, jakie ukazały sie p o d jego redakcją, dokum entujących piśm ienniczy doro bek W ielkopolski i regionu łódzkiego — dwóch regionów, z którym i profesor zw iązał swe życie. T ę w łaśnie stro nę jego działalności pragnę przypom nieć w niniejszej pracy.
Zycie i p rac a Bolesława Swiderskiego - urodzonego w 1917 roku w Po znaniu, zm arłego w 1998 roku w Łodzi — wiąże się z wym ienionym i m iasta mi. Uzyskane n a Uniw ersytecie Poznańskim w ykształcenie pozwoliło mu, w 1945 roku, podjąć pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej, gdzie — przecho dząc kolejne szczeble drabiny zawodowej — pełnił przez kilkanaście lat funk cję w icedyrektora (la ta 1956-1968). Swoje biblioteczne, bibliotekoznwacze i dydaktyczne pasje kontynuow ał w Łodzi, jako d yrek tor Biblioteki Uniwer sy te tu Łódzkiego (la ta 1969-1981) i kierownik K a te d ry Bibliotekoznawstwa, (la ta 1970-1987).
Poznański i łódzki eta p życia i działalności twórczej B. Świderskiego okazał się owocny p o d względem ilości ogłoszonych publikacji dokum en tujący ch piśm iennictw o wielkopolskie i łódzkie w określonym przedziale czasu. Na, pierwszym m iejscu trz e b a staw iać bieżącą bibliografię W ielkopol ski i Ziemi Lubuskiej (później z drugiego członu zrezygnowano), k tó ra pod
146 STANISŁAW A K U R E K -K O K O C IŃ S K A
jego redakcją, zo stała opublikow ana w 1959 roku. T y tu ł ten w dość regu larnych o dstępach czasu ukazywał się przez cały okres pracy Swiderskiego wT Bibliotece U niw ersytetu w Poznaniu. Łącznie bibliografia objęła 11 lat w 9 odcinkach jedno i dwuletnich:
Bibliografia regionalna Wielkopolski i Ziem i Lubuskiej ( 1. i 2. półrocze 1958), „Biuletyn Biblioteki Głównej U niw ersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu”
1959 n r 1, s. 45-170; nr 4, s. 53-166;
Bibliografia regionalna Wielkopolski i Z iem i Lubuskiej za rok 1959, p raca zespołowa pod red. B. Świderskiego, P oznań 1962;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za rok 1960, p raca zespołowa pod red. Bolesława Swiderskiego, Poznań 1964;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za, rok 1961, p raca zespołowa p o d re dakcją Bolesława Swiderskiego, P oznań 1965;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za rok 1962, p raca zespołowa p od re dakcją Bolesława Swiderskiego, P oznań 1966;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za rok 1963, p raca zespołowa p o d re dakcją Bolesława Swiderskiego, P oznań 1967;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za rok 1964, redakcja i opracowanie: Bolesław Swiderski, Poznań 1968;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za lata 1965-1966, redakcja i opracow a nie: Bolesław Swiderski, P oznań 1969;
Bibliografia regionalna Wielkopolski za lata 1967-1968, redakcja i opracow a nie: Bolesław Świderski, P oznań 1970.
W arto zauważyć, iż stu d ia w zakresie geografii n a W ydziale M atem a tyczno-Przyrodniczym uczelni poznańskiej i p raca w bibliotece Uniwer sy te tu daw ały Świderskiem u pole do uściślenia zainteresow ań twórczych. Łącząc swe wysokie kom petencje w dziedzinie geografii1 z p asją bibliogra fa, skupił się w pierwszej kolejności n a rozpoznaniu i opisie piśm iennictw a z dziedziny geografii fizycznej, a związanego z regionem W ielkopolskim (1955, 1956, 1959) oraz regionem Pom orza (1962)2. Problem atyce bibliogra fii geograficznej, ju ż nie regionalnej, a ogólnopolskiej, poświęcił Świderski wr późniejszym czasie (1970) osobne opracow anie3. Piśm iennictw o z dziedzi
1 WT 1948 roku n a p o d staw ie rozpraw y W pływ fo r m terenu na położenie osiedli wiejskich w Polsce, opracow anej p o d kierunkiem prof. d ra A. Zierhoffera, B. Sw iderski zo stał prom o w any n a U niw ersytecie P o zn ań sk im n a d o k to ra n a u k m atem aty czn o -p rzy ro d n iczy ch w dzie dzinie geografii. Por. K ro n ika U niw ersytetu im . A d a m a M ickiew icza w P oznaniu. Za lata akadem ickie 1965/66 -1 9 6 7 /6 8 . P o zn ań 1969, s. 642-644.
2 C hodzi o: Bibliografia geografii fizy c zn e j P o m o rza , cz. 1. P o zn ań 1962, zesz. dod. do t. 7: B adania Fizjograficzne na d P olską Zachodnią.
3 B. Sw iderski, Bibliografia geografii Polski. R y s historyczno-analityczny, w: Z problem ów bibliografii, W arszaw a 1970, s. 289-304.
Bibliografia W ielkopolski i Łodzi 147
ny ekonomii dotyczące W ielkopolski w ypełniło dwie publikacje ogłoszone we wczesnych latach 60. (1960, 1962).
Uściślając, dokum entacji piśm iennictw a poświęconego W ielkopolsce do tyczą następ ujące autorskie opracow ania, bibliografie oraz zestaw ienia spe cjalistycznej lite ra tu ry z zakresu geografii i ekonomii:
Bibliografia geografii fizyczn ej Wielkopolski, „Spraw ozdania P T P N ” 1955 n r 1, s. 62-63;
Bibliografia geografii fizyczn ej W ielkopolski,
[cz. 1]: „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią" 1956, t. 3, s. 183-279; [cz. 2]: „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią" 1959, t. 5, s. 199-250; M ateriały do bibliografii ekonom icznej wojeiuództwa poznańskiego na rok
1958, w: „R ada Xaukow o-Ekonom iczna przy P rezydium W R N w Pozna niu”, 1960, R. 4, cz. 1, s. 195-211.
M ateriały do bibliografii ekonom icznej Wielkopolski za lata 1945-1957, w: Wielkopolska w pracach uczelni poznańskich oraz publikacjach nauko wych, Poznań 1962, s. 81-271.
Zainteresow ania Swiderskiego bibliografią dziedzinow ą o zasięgu regio nalnym , geograficzną oraz ekonomiczną, zostały z czasem zdom inowane przez obowiązki red a k to ra Bibliografii regionalnej Wielkopolski, których — ja k była mowa - p o d jął się p o d koniec lat 50.
B a rb a ra Eychler pisała: „Bibliografia [...] obejm uje w ydaw nictw a sam o istne i artykuły. O pracow uje zespół p o d kierownictwem Bolesława Swider skiego, n a zlecenie B iblioteki U niw ersytetu Poznańskiego. B ibliografia m a być kontynuow ana w latach następnych”4.
W czasie p o b y tu w P oznaniu Swiderski nie tylko rozw ijał działalność n a ukową: przygotow yw ał publikacje problemowe, sprawozdawcze, ale też brał udział w rozlicznych pracach zespołowych Biblioteki, np. przy sporządzaniu różnego ro d zaju zestaw ień i wykazów, ja k chociażby wykazy zagranicznych n a b y tk ó w ’ oraz, przygotow ane p o d jego redakcją, rejestry zagranicznych czasopism, grom adzonych w bibliotekach Poznania:
1 B. Eychlcr, Problem atyka bibliografii regionalnej Z iem Zachodnich, „B iuletyn In s ty tu tu B ibliograficznego 19-57-1961”, t. 6, n r 5. s. 216.
’ N p. In fo rm a cja o w ażniejszych nabytkach zagranicznych B iblioteki G łów nej oraz bi bliotek instytutow ych i zakładów U niw ersytetu i m A d a m a M ickiew icza, oprać. J. H ibszer, W . K ubiak, K. M ichałow ski, W . Paw likow ski, B. Sw iderski, B. Szulc-Golska, M. S zym ań ska. T . Ziółkowski, S. Żurow ski, ..Biuletyn B iblioteki G łów nej U A M ” 1958, n r 1(3), s. 8-33; In fo rm a cja o w ażniejszych nabytkach zagranicznych B iblioteki G łów nej oraz bibliotek in s ty tutów i zakładów U niw ersytetu im. A dam a M ickiew icza, oprać, [m.in.] B. Sw iderski, „Biule ty n B iblioteki G łów nej U A M ” 1958, n r 2(4). s. 3-87; In fo rm a cja o nabytkach zagranicznych. oprać, [m.in.] B. Św iderski, „B iuletyn B iblioteki G łów nej U A M ” 1961, n r 1. 37 s.; In fo rm a cja o nabytkach zagranicznych, oprać, [m.in.] B. Sw iderski, ..Biuletyn B iblioteki G łów nej U A M ” 1961, n r 5.
148 STANISŁAW A K U R E K -K O K O C IŃ S K A
W ykaz zagranicznych czasopism bieżących bibliotek szkół wyższych m. P o znania oraz Biblioteki P T P N za rok 1957, opracow anie zespołowe, redak to r B. Swiderski, B iblioteka G łów na U niw ersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 1958;
W ykaz zagranicznych czasopism bieżących bibliotek naukowych rn. P ozna nia (za rok 1958), p raca zespołowa po d redakcją B. Swiderskiego, m a te ria ły oprać. F. Kużdowicz, B. Swiderski, W ydawnictwo U niw ersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 1960.
Problem w spółpracy bibliotek szczególnie frapow ał Bolesława Świder skiego. Łatwo zauważyć w jego zawodowej aktyw ności pew ną znam ienną ewolucję: geograf, który stopniowo kieruje swoje zainteresow ania ku zagad nieniom bibliotekoznawczym i praktycznym problem om tyczącym funkcjono w ania bibliotek we w spółczesnym świecie. We w stępie do W ykazu pisał:
P o d koniec 19-57 o d b y ła się w B ibliotece Głównej U niw ersytetu im. A. M ickiewicza konferencja dyrektorów i kierowników k ilk u n astu bi bliotek naukow ych rn. Poznania, zw ołana z inicjatyw y niżej pod p isa nego, któr ej celem było omówienie problem u zacieśnienia w spółpracy m iędzybibliotecznej. Z szeregu możliwych form w spółpracy najw ięcej zainteresow ania w zbudziło zagadnienie koordynacji p racy pom iędzy bibliotekam i poznańskim i w dziedzinie polityki grom adzenia zbiorów7. Je st rzeczą bezsporną, żc jednym z naczelnych zad ań miejscowych bibliotek pow inno być należyte zaopatrzenie P o zn an ia |...| nie tylko w publikacje krajow e, lecz przede w szystkim zagraniczne [...]. Z aopa trzen ie to tym czasem , jak w ykazuje p raktyka, je st niezadow alające. G łów ną przyczyną tego sta n u rzeczy jest szczupłość środków finanso wych. |...| Cel w ykazu |...| je st praktyczny. Jako in fo rm ato r u łatw i on orientację w bieżącym tj. za rok 1957 zasobie zagranicznycłi w ydaw nictw ciągłych otrzym yw anych przez najw ażniejsze biblioteki nauko we m. P o zn an ia1’.
U zasadnieniem dla kontynuacji przedsięw zięcia b yła przychylność, z jak ą środowisko naukowe przyjęło wcześniejsze zestawienie:
W ydany w roku 1958 przez Bibliotekę Głów ną U niw ersytetu im. A. Mic kiewicza w Poznaniu Wykaz zagranicznych czasopism bieżących [...] spotkał się z przychylnym przyjęciem ze strony kół zainteresowanych. Rozszedł się nadspodziewanie szybko. Było to powodem, że już w roku następnym przystąpiono do pracy nad sporządzeniem nowego zestawie n ia czasopism zagranicznych bibliotek naukowych m. P oznania7.
6 W ykaz zagranicznych czasopism biczących bibliotek szkół w yższych rn. P o zn a n ia ora,z Biblioteki, P T P N za, rok 1957, P o zn ań 1958, s. III-IV .
' W ykaz zagranicznych czasopism bieżących bibliotek szkół w yższych rn. Poznania, oraz B iblioteki P T P N za rok 1958, P o zn ań 1960, s. V II.
Bibliografia W ielkopolski i Łodzi 1 4 9
O ba wykazy czasopism sporządzone zostały według podobnego schem a tu: opis bibliograficzny m aksym alnie skrócony, m ateriały ułożone działowo.
Podjęcie się opracow yw ania bieżącej bibliografii W ielkopolski stanow iło dość śm iałe przedsięwzięcie. Po latach Swiderski napisał o Bibliografii za rok 1958:
B ył to to m o ch arakterze próbnym , eksperym entalnym . Publikacja sp o tk ała się n a terenie P o zn an ia z pozytyw nym oddźw iękiem , co skło niło redakcję do opracow yw ania dalszych tom ów [...]s.
P ra c a n ad dokum en tacją piśm iennictw a W ielkopolski zbiegła się z ogól niejszą inicjatyw ą, p o d ję tą przez środowisko polskich bibliografów w za kresie rejestracji dorobku piśm ienniczego dotyczącego Ziem Zachodnich9. Je d n ą z podstaw ow ych kwestii, które przy publikacji tego ro d za ju tekstów trz e b a rozwiązać, są zagadnienia czysto m etodyczne: zakres bibliografii, sposób uporządkow ania zebranego m ateriału , opis bibliograficzny itp. Pisze o ty m Swiderski w przedm owie do Bibliografii za rok 1959:
K w estia zastosow ania możliwie jednolitego u k ła d u m ateriałów we w spom nianych bibliografiach zo stała p rzedyskutow ana na konferen cji, jak a o d b y ła się w Instytucie Z achodnim w P oznaniu w dniu 17 XI 1960 roku. W jej w yniku pow ołano kilkuosobow ą komisję, k tó ra po dyskusji n a posiedzeniu w Instytucie Bibliograficznym BN w W arsza wie d okonała ostatecznej redakcji schem atu klasyfikacyjnego.
W ypracow any wówczas schem at został przyjęty przez zespół redakcyjny Bibliografii,i regionalnej Wielkopolski i stosowano go we w szystkich tom ach, które objęły la ta 1959-1968. Sądzę, że — ty tu łe m ilustracji - w arto go przy pomnieć:
I. Z agadnienia ogólne. II. Środowisko geograficzne. III. Ludność.
IV. H istoria. V. Etnografia.
VI. Z agadnienia gospodarcze.
VII. Z agadnienia społeczno-polityczne. V III. Z agadnienia praw no-adm inistracyjne.
IX. Służba zdrowia.
X. K u ltu ra. Nauka. O św iata.
XI. Językoznawstwo. L ite ra tu ra piękna.
8 Bibliografia regionalna W ielkopolski za lata 1965-1966, red. B. Sw iderski, P o zn ań 1969, s. 3.
9 B. Eychler, P roblem atyka bibliografii regionalnej Z iem Zachodnich, „B iuletyn In s ty tu tu B ibliograficznego 19-57-1961” t. 6, n r 5, s. 211-235.
150 STANISŁAW A K U R E K -K O K O C IŃ S K A
XII. Sztuka.
X III. Z agadnienia wyznaniowe.
XIV. Archiwa. Biblioteki. Spraw y książki i czytelnictw a.
W wykazie działów głównych Bibliografii w rzeczonym okresie wprowa dzone zostały jedynie drobne zm iany w nazwie działu IX „Służba zdrow ia”, k tó rą w roku 1960 i 1961 zastąpiono nazw ą „Służba zdrowia. Lecznictwo”. R ozbudow a w ybranego tu do analizy działu XIV „Archiwa. Biblioteki. Spraw y książki i czytelnictw a” również b yła pow tarzan a w poszczególnych tom ach bibliografii, a większej zm ianie uległa dopiero w t połowie lat 60.,
w raz z p o trz e b ą w yodrębnienia w zrastającej ilości piśm iennictw a, poświę conego inform acji naukowej oraz przesunięciem piśm iennictw a dotyczącego książki i jej historii [zob. ta b e la 1].
Konsekwentnie stosowano też ustaloną kompozycję bibliografii [zob. tab ela 2], a zmiany dotyczą tylko indeksu, który początkowo obejmował nazwy wszystkich instytucji, by - w edycji za lata 1967-1968 - objąć już tylko nazwy „ważniejszych instytucji”. Przy okazji odnotujm y drobną omyłkę. Indeks w wy daniu z 1959 nosi nazwę „indeks przedmiotowy osób, nazw, geograficznych i in stytucji” podczas gdy w rzeczywistości osób, nazw geograficznych i instytucji.
Bibliografia regionalna Wielkopolski za lata 1967-1968 (wyd.: 1970) była o sta tn im tom em w edycji przygotowanej w B ibliotece Uniwersyteckiej pod kierunkiem B. Swiderskiego. S ta ra n ia o wznowienie prac nad bibliografią p o d jęto w 1979 roku. Szczegółowo scharakteryzow any został te n dalszy etap „życia” bibliografii wielkopolskiej w opracow aniu B eaty Nowak z Wo jewódzkiej B iblioteki Publicznej w P o zn an iu 10. D okładnie kontynuację bi bliografii o bjaśnia też Przedmowa do edycji za rok 1969:
Do roku 1970, pod redakcją Bolesława Swiderskiego, opublikowano rocz niki 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965-66 i 1967-68. Ni niejszy to m Bibliografii za rok 1969 opracowano w latach 1972-1973. Nie ukazał się on wówczas z powodu braku odpowiedniej ilości papieru w W ydawnictwie Naukowym U AM. Prace nad dalszymi rocznikami bi bliografii przez kilka lat nie wychodziły poza grom adzenie m ateriałów bibliograficznych w kartotekach. W 1980 roku, z inicjatywy resortu kul tu ry i sztuki, wznowiono prace n ad bibliografią regionalną Wielkopolski, a jej edycją zajęła się W ojewódzka Biblioteka Publiczna w Poznaniu. Zgodnie z przyjętym podziałem zadań do opracow ania zaległych roczni ków za la ta 1969-1979 zobowiązała się Biblioteka Uniwersytecka UAM, natom iast przygotow ania roczników bieżących, począwszy od 1980 roku, podjęła się W ojewódzka Biblioteka Publiczna11.
10 Bibliografia regionalna Wielkopolski: organizacja i m etodyka prac, oprać. B. Nowak, P o zn ań 1987.
Ta bela 1. R o z b u d o w a d zi ału „ A rc h iw a . B ib li o te k i. S pr aw y k si ą ż k i i c z y te ln ic tw a ” w B ib lio g ra fii re gi o n a ln e j W ie lk o p o ls k i
Bibliografia W ielkopolski % Łodzi ]_51
R o z b u d o w a d zi ał u X IV B ib li o g ra fi i re g io na ln e j W ie lk o p o ls k i e d y c ja : 1 9 6 7 -1 9 6 8 A rc h iw a B ib li o te k i. O śr o d k i in fo rm a c ji . C z y te ln ic tw o K si ą ż k a . C z a so p iś m ie n n ic tw o . P ra s a R uc h w y d a w n ic z y . D ru k a rs tw o . K si ę g a rs tw o e d y c ja : 1 9 6 5 -1 9 6 6 A rc h iw a B ib li o te k i. O śr o d k i in fo rm a c ji . C z y te ln ic tw o K si ą ż k a . C z a so p iś m ie n n ic tw o . P ra s a R uc h w y d a w n ic z y . K si ę g a rs tw o e d y c ja : 1 9 6 1 -1 9 6 4 A rc h iw a B ib li o te k i i c z y te ln ic tw o H is to ria k si ą ż k i. C z a so p iś m ie n n ic tw o . P ra s a R u ch w y d a w n ic z y . K si ę g a rs tw o e d y c ja : 1 9 5 9 -1 9 6 0 A rc h iw a B ib li o te k i i c z y te ln ic tw o H ist or ia k si ą ż k i. C z a so p iś m ie n n ic tw o R uc h w y d a w n ic z y . K si ę g a rs tw o
Ta bela 2 E le m en ty k o m p o z y c y jn e B ib lio g ra fii re g io n a ln e j W ie lk o p o ls k i 152 STANISŁAWA KUREK-KOKOCIŃSKA e d y c ja : 1 9 6 7 -1 9 6 8 W yk az sk rót ó w S p is uw zg lędnionych czas opi sm i inn yc h w y d a w ni c tw ci ąg ły ch oraz ich sk ró tó w [z rą b g łó w n y ] In de ks o só b . naz w geog rafic zny ch i w aż niejszych in st y tu c ji Sp is tr e śc i e d y c ja : 1 9 6 5 -1 9 6 6 P rz e d m o w a W yk az sk rót ó w S p is uwzg lęd nio ny ch c za so p is m i inn yc h w y d a w n ic tw ci ąg ły ch oraz ich sk rót ó w [z rą b g łó w n y ] In d ek s os ó b . na zw geo gr aficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i ^■8 "o o S V e d y c ja : 1 96 4 W yk az skró tów S p is u w zg lę d n io n y ch czas opi sm i inny ch w y d a w n ic tw ci ąg ły ch oraz ich sk rót ó w [z rą b g łó w n y ] In de k s o só b . naz w geo gr aficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i s £ & t ed y c ja : 1 9 6 3 W yk az sk ró tó w Sp is O .2 r‘3 <& Fb b N =5 cza sop ism i inn yc h wy d a w ni c tw ci ąg ły ch oraz ich skr ót ów ' [z rą b g łó w n y ] In de k s o sób . na z w geo graficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i S 03 r*') 03 N O e d y c ja : 19 6 2 W yk az skr ót ów S p is uwzg lęd nio ny ch cza sop ism i inn yc h w y d a w n ic tw ci ąg ły ch oraz ich skr ót ów [z rą b g łó w n y ] In d ek s os ó b . na zw ge ogr aficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i Ph g
M
r> 'i s 03 g a; 3 T-H CC o 03 w K~5 0 ) W yk az skr ó tó w S p is uwzglę dn ion yc h czas opi sm i inny ch w y d a w n ic tw ci ąg ły ch oraz ich sk ró tó w [z rą b g łó w n y ] In d ek s o só b . naz w geo gr aficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i e d y c ja : 1 9 6 0 [Pr ze dm ow a] W yk az sk ró tó w S p is uwzglę dn ion yc h cza sop ism i innyc h w yd a w ni c tw ci ąg ły ch oraz ich sk ró tó w [z rą b g łó w n y ] In d ek s a u to rs k i i pr z e d m io to w y o só b , na zw geo graficznych i in st y tu c ji Sp is tr e śc i e d y c ja : 1 95 9 P rz e d m o w a W yk az skr ó tó w S pi s uwzglę dn ion yc h czas opi sm i inny ch w y d a w n ic tw ci ąg ły ch or a z ich sk ró tó w [z rą b g łó w n y ] In de k s pr z e d m io to w y o só b , na zw g eo g ra fi cz n y ch i in st y tu c ji Sp is rzeczyBibliografia W ielkopolski i Łodzi 153
D ostęp do danych bibliograficznych o piśm iennictw ie W ielkopolski, jako kontynuacja sta ra ń zapoczątkow anych i zrealizowanych p o d kierunkiem Swiderskiego, oraz do nowych przedsięwzięć inform acyjnych, zapew niają W ojew ódzka Biblioteka P ubliczna i C en tru m A nim acji K u ltu ry w Pozna niu [h ttp ://w w w .w b p .p o z n a n .p 1 /s tro n y /2 /p /2 0 0 .p h p ] oraz B iblioteka Uni w ersytecka w P oznaniu [h ttp ://h b .a m u .e d u .p 1 /p u b h k a c je /b u .p h p # 2 ].
Na bibliografię regionu łódzkiego sk łada się kilka prac, których opraco wanie też wiąże się z udziałem B. Swiderskiego. Chodzi tu w pierwszej ko lejności o łódzką bibliografię regionalną za okres 35 lat powojennej historii m iasta i województwa, tj. za la ta 1945-1980:
Łódzka bibliografia regionalna 1945-1970, oprać. W anda Frontczakowa, pod red. Bolesława Swiderskiego, PWTN (O ddział), Łódź 1976;
Łódzka bibliografia regionalna 1971-1980, oprać. W anda Frontczakowa, Ry szard Zm uda, M ariola Frontczak, p o d red. Bolesława Swiderskiego, W y dawnictw o U niw ersytetu Łódzkiego, Łódź 1994.
WT sferze dokonań bibliograficznych Swiderskiego, tem atycznie skoncen trow anych n a spraw ach łódzkich, pod uwagę należy też brać m ate ria ły bi bliograficzne pracowników U niw ersytetu Łódzkiego za okres 10-letni, tj. za la ta 1965-1974:
M ateriały bibliograficzne pracowników Uniwersytetu Łódzkiego za lata 1 9 6 5 / 1969, opracowali: M ieczysława Budzichowska, H elena K acprzyk, A nna M ędrzak, H alina Rosiecka, M ichał Szałowski, pod red. Bolesława Swi derskiego, PW N , Łódź 1972;
M ateriały bibliograficzne pracowników Uniwersytetu Łódzkiego za lata 1 9 7 0 / 1974, opracowali: Bolesław Swiderski, Helena K acprzyk, M ieczysława Budzichowska, Kazim ierz Lang, A nna M ędrzak, H alina Rosiecka, D orota Strucińska, PW N , Łódź 1980.
Poza wymienionymi publikacjam i, przygotowanym i pod redakcją Swider skiego, uwzględnić trzeba dysertacje m agisterskie o charakterze przyczynków bibliograficznych, pow stałe z inicjatyw y i pod kierunkiem Profesora, obejm u jące zasięgiem chronologicznym okres dwudziestolecia międzywojennego (z wyłączeniem roku 1923, 1926, 1927, 1938, 1939); chodzi o następujące prace (w nawiasie podano d a tę roczną przyjęcia pracy przez jej prom otora):
A n na Kopacz, Łódzka bibliografia regionalna za lata 1918-1921 (1982), E lżbieta Michalska, Bibliografia regionalna Łodzi za lata 1924-1925 (1982), R e n a ta Brocka, Bibliografia Łodzi za lata 1928-1929 (1982),
L ucyna Hasiuk, Bibliografia m iasta Łodzi za lata 1930-1931 (1985), Jo a n n a Szym aniak, Bibliografia Łodzi za lata 1932-1933 (1982), A n na Szym aniak-H enc, Bibliografia Łodzi za lata 1934-1935 (1982), M ałgorzata Ew a Chm ielewska, Bibliografia Łodzi za lata 1936/1937 na pod
154 STANISŁAWA KUREK-KOKOCIŃSKA P ra ca nad bibliografią w ym aga solidnej wiedzy i ogromnego wysiłku, w przypadku opracow ania zbiorowego, również podziału obowiązków i w spół pracy. O tym czytam y we W stępie do 1. części bibliografii obejm ującej za sięgiem region łódzki:
W p racy n a d Ł ódzką bibliografia regionalną sp o tk ała autorów duża życzliwość i zainteresow anie ze stro n y najbliższych K oleżanek i Ko legów bibliotekarzy, k tó rzy w różnej formie okazywali pom oc przy zbieraniu i doborze m ateriałó w oraz w końcowej redakcji i opraco w aniu technicznym . S kładam y im w szystkim serdeczne podziękow a nie. Szczególnie w yrażam y sw ą wdzięczność D yrektorow i Biblioteki U niwersyteckiej w Łodzi. doc. dr łiabil. Bolesławowi Sw iderskiem u za podjęcie z ad ań re d a k to ra naukow ego12.
We W stępie do części 2. napisano m.in:
W szystkim osobom , k tóre okazały zainteresow anie i pom oc w realiza cji naszego przedsięw zięcia składam y w yrazy głębokiej wdzięczności. Szczególnie dziękujem y P an u Profesorowi Bolesławowi Swiderskiem u, że po raz drugi zechciał p odjąć się zad ań re d a k to ra naukow ego13. W budowie obu odcinków bibliografii zastosow ano analogiczną kom po zycję, o p a rtą n a w ypracow anych ustaleniach m etodyki bibliograficznej. T ab ela 3. E lem en ty kom pozycyjne Łódzkiej bibliografii regionalnej
E lem enty kom pozycyjne Łódzkiej bibliografii regionalnej
edycja: 1945-1970 edycja: 1971-1980
Spis treści W stęp
W ykaz ważniejszych skrótów
W ykaz ty tu łó w cytow anych czasopism i innych w ydaw nictw ciągłych oraz ich skrótów
[Zrąb główny] Indeks osobowy
Indeks nazw geograficznych
Spis treści W stęp
W ykaz w ażniejszych skrótów
W ykaz ty tu łó w cytow anych czasopism i innych w ydaw nictw ciągłych oraz ich skrótów
[Zrąb główny] Indeks osobowy
Indeks nazw geograficznych
Łódzka bibliografia regionalna pod względem budow y zachowuje ko lejność i podobieństw o w yodrębnionych elem entów konstrukcyjnych do stru k tu ry , przyjętej wcześniej w bieżącej bibliografii W ielkopolski, choć są oczywiste różnice. Znacznie wyraźniejsze odm ienności obserw uje się w za
12 Łódzka bibliografia regionalna 19Ą5-1970, op. cit., s. 14. 13 Łódzka bibliografia regionalna 1971-1980, op. cit., s. 14.
kresie schem atu przyjętego w części zasadniczej spisu. O to schem at u k ład u zrębu głównego Łódzkiej bibliografii regionalnej.
Bibliografia W ielkopolski i Łodzi 155
T ab ela 4. Schemat działów głów nych w części zasadniczej Łódzkiej bibliografii regionalnej
Schem at działów Ł ódzkiej bibliografii regionalnej
edycja: 1945-1970 edycja: 1971-1980
I. D ział ogólny I. D ział ogólny
II. Środowisko geograficzne. II. Środowisko geograficzne.
P rzy ro d a P rz y ro d a
III. Ludność III. Ludność
IV. Archeologia IV. Archeologia
V. H istoria (dol94-5 r.) V. H istoria
VI. E tnografia VI. E tnografia
V II. Z agadnienia gospodarcze VII. Z agadnienia gospodarcze (w spółczesne od 194-5 roku)
V III. Z agadnienia społeczne V III. Z agadnienia społeczne i polityczne (w spółczesne od i przyrodnicze
1945 roku)
IX. Z agadnienia praw no- IX. Z agadnienia praw
no-adm inistracyjne ad m inistracyjne
X. S łużba zdrowia. Lecznictwo X. S łużba zdrowia. Lecznictwo XI. Nauka. Szkolnictwo wyższe. XI. Nauka. Szkolnictwo wyższe.
O św iata O św iata
X II. K u ltu ra XII. K u ltu ra
X III. Sztuka X III. Sztuka
XIV. Językoznaw stw o XIV. Językoznaw stw o
XV. L ite ra tu ra piękna XV. L ite ra tu ra piękna
XVI. Z agadnienia wyznaniowe XVI. Z agadnienia wyznaniowe
Jak m ożna zauważyć, bibliografiom regionalnym wyznaczono szeroki zakres; łódzka rejestruje piśmiennictwo z zakresu wszystkich dziedzin, powsta łe w okresie 35 lat. Stąd też schem at kompozycyjny bibliografii poszerzono 0 dwa kolejne działy, ta k iż liczył on 16, a nie, jak dotychczas, 14. W in tencji autorów Bibliografia m iała m aksym alnie dokładnie pokazać wszech stro n ny i w ew nętrznie bardzo zróżnicowany piśm ienniczy dorobek regionu. Znaczący p rzyrost ilościowy publikacji i troska o zwiększenie czytelności 1 przejrzystości nakazyw ały auto ro m w prowadzenie dodatkow ych poddzia łów. I ta k np., w łódzkiej bibliografii regionalnej w obrębie działu X II „Kul tu ra ” w edycji 1945-1970 wyróżniono poddziały:
Z agadnienia ogólne.
156 STANISŁAWA KUREK-KOKOCIŃSKA 1. Dom y K ultury. Świetlice. Kluby.
2. A m atorski ruch artystyczny. 3. Filatelistyka.
Biblioteki. Spraw y książki i czytelnictw a. 1. H istoria książki i prasy (do 1945 roku). 2. H istoria bibliotek i czytelnictw a.
3. Biblioteki współczesne. Bibliotekoznawstwo. 4. Czytelnictwo. P ro p ag an d a książki.
5. O środki inform acji. S łużba inform acyjno-dokum cntcyjna. Ruch wydawniczy. Księgarstwo.
Archiwa.
R adio i telewizja.
K u ltu ra fizyczna i sport.
Pom inąć trz e b a w tym tekście szczegółowe odniesienie się do kryteriów selekcji piśm iennictw a, przyjętych przez zespół autorski bibliografii. Prze siew tak i był bowiem potrzeb n y i został dokonany, a n a pierwszym m iejscu staw iano w artość m erytoryczną tek stu . We W stępie do ł . odcinka biblio grafii (wyd.: 1976) czytam y:
Z ebrany m a teriał, ok. 20 tys. pozycji p o d d an o dużej selekcji. Na stręc zała o na wiele tru d n o ści ze w zględu na bardzo nierów ny charak te r zgrom adzonych publikacji, n a istnienie dla niektórych tem ató w opracow ań niesłychanie pobieżnych przy całkow itym b rak u ujęć pro blem owych, opracow ań pogłębionych studiam i, uwieńczonych syntezą naukow ą. O statecznie sta ra n o się u trzy m ać bibliografię na poziom ie średnim , uw zględniając piśm iennictw o naukowe, fachowe, p o p u larn o naukowe, inform acyjne. Znacznie wyselekcjonowano m a te ria ły publi cystyczne, w yłączono doniesienia z czasopism ogólnych n a poziomie p o pularnym , zatrzy m u jąc a rty k u ły o tej sam ej te m aty ce zaw arte w czasopism ach specjalnych, jako bardziej kom p eten tn y ch 14.
Podobnie argum entow ał Swiderski w Przedm owie do Bibliografii regio nalnej Wielkopolski za la ta 1965-1966:
Z zasięgu opracow ania w yłączono dzienniki i gazety ukazujące się w W ielkopolsce. Spraw a ta może budzić zastrzeżenia, zw łaszcza od nośnie p rasy P oznania. [...] Uwzględnienie tego m a te ria łu zm ieniłoby znacznie c h a rak te r Bibliografii, k tó ry redakcja sta ra się u trzy m ać na poziom ie średnim , rejestru jąc w niej przede w szystkim piśm iennictw o naukowe, n astęp n ie fachowe, inform acyjne i popularnonaukow e, ogra niczając znacznie m a te ria ły publicystyczne, prasow e15.
14 Łódzka bibliografia regionalna 19Ą5-1970, op. cit., s. 11-12. 15 Bibliografia regionalna W ielkopolski za lata 1965-66. op. cit., s. 4.
Bibliografia W ielkopolski i Łodzi 1 5 7
P ra c a n ad kontynuacją łódzkiej bibliografii regionalnej za la ta 70. oraz p rzy jęta zasada w artościow ania zebranego m ate ria łu bibliograficznego pod względem jego treści i jakości w ym agały od zespołu autorskiego okre ślonych zm ian w system ie klasyfikacyjnym . Ilu stru je to nowa rozbudow a działu X II „K ultura” w edycji bibliografii za la ta 1970-1980:
Z agadnienia ogólne.
P ra c a kulturalno-ośw iatow a.
1. Dom y kultury. Świetlice. Kluby. 2. A m atorski ruch artystyczny. 3. T eatry studenckie.
4. Targi estradowe. 5. Filatelistyka.
Biblioteki. Sprawy książki i czytelnictw a. 1. H istoria książki i prasy (do 1945 roku). 2. H istoria bibliotek i czytelnictw a.
3. B iblioteki współczesne. Bibliotekoznawstwo. 4. Czytelnictw o. P ro p a g an d a książki.
5. O środki inform acji. Służba inform acyjno-dokum cntacyjna. Bibliofilstwo.
Ruch wydawniczy. Księgarstwo. Czasopiśm iennictwo.
R adio i telewizja. K u ltu ra fizyczna. Sport.
Obie bibliografie regionalne, opracow ane w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi, w pisują się n a listę przedsięwzięć dokum entujących dorobek pi śmienniczy łódzkiego regionu, k tó ry wcześniej - w m niejszym zakresie - po kazywały opracow ania W iesław y K aszubm y16 i Jan iny Jaw orskiej17. W arto w tym miejscu przyw ołać też inne, pow stające niejako równolegle z Łódzką bibliografią regionalną, bibliografie oraz bazy danych, jak: Bibliografia Łodzi i Województwa Łódzkiego'6, Baza Regionalna do roku 2001'9, Baza regional na 2 za lata 2002-200320, a n a d to Łódzka bibliografia regionalna 1918-1939, 1981-1990, k tó ra rejestruje selektywnie piśm iennictwo o regionie, [a] zo stała
16 W . K aszu b in a. Bibliografia prasy łódzkiej 1863-1944> W arszaw a 1967.
v‘ J. Jaw orska, Bibliografia łódzkiej produkcji w ydaw niczej (do 1918 roku), Łódź 1975. Bibliografia Łodzi i W ojewództwa Łódzkiego. R ok 1971, red. A. G aw roński. Łódź 1978; Toż, R ok 1972, oprać. R. K aczm arek, A. G aw roński, K. Balcerow ska, Łódź 1976; Toż, R ok 1973, red. A. G aw roński, Łódź 1983; Toż, R ok 1974, red. A. G aw roński, Łódź 1988; B iblio grafia W ojewództwa M iejskiego Łódzkiego. R ok 1981, red. A. Gawyroński, Łódź 1994.
19 Zob. R egion Ł ódzki - bibliografia, B aza R E G IO N A L N A zaw iera m a te ria ły do roku 2001, < h ttp ://w w w .w im b p .lo d z.p l/reg io n _ lo d zk i/> , [dostęp: 24.0-3.2006].
20 Zob. R egion Ł ódzki - bibliografia, B aza R E G IO N A L N A 2 zaw iera m a te ria ły za la ta 2002-2003, < h ttp ://w w w .w im b p .lo d z .p l/re g io n _ lo d z k i/> , [dostęp: 24.03.2006].
158 STANISŁAWA KUREK-KOKOCIŃSKA posadow iona n a serwerze W W W B iblioteki Głównej Akadem ii Medycznej w Łodzi”21.
M ateriały bibliograficzne pracowników U niwersytetu Łódzkiego to cy kliczna publikacja, zapoczątkow ana w 1955 roku w zw iązku z jubileuszem dziesięciolecia Uczelni, w y d an a po d redakcją Heleny W ięckowskiej, obej m ująca m ate ria ł w dwóch odcinkach do 196422. W okresie p ełnienia swej funkcji B. Sw iderski był red ak to rem kolejnych dwóch części bibliografii (wyd.: 1972, 1980) łącznie za 10 lat działalności łódzkiej uczelni tj. w okre sie od 1965 do 1974 roku. N astępnie m a teriały były opracow yw ane przez zespoły w różnym składzie23, k tó ry m Profesor ju ż nie przew odniczył. Od 1981 roku bibliografia dorobku pracow ników UŁ w dotychczasowej formie nie ukazuje się24.
Bibliograficzne przyczynki obejm ujące piśm iennictw o łódzkie okresu m iędzywojennego to zróżnicowany m ateriał. In tencją Profesora było ze branie publikacji, które nie znalazły swego m iejsca w kilku drobniejszych bibliografiach retrospektyw nych. O cena przez Profesora sta n u istniejącej dokum entacji zainspirow ała au to rk i do podjęcia b ad ań bibliograficznych nad pisarstw em łódzkich autorów" i tem atycznie zw iązanym z „Ziemią Obie caną”. W tekście W stępu do poszczególnych rozpraw m agisterskich pow ta rza się argu m entacja tego rodzaju:
W okresie m iędzyw ojennym nic p o w stała ogólna bibliografia rejestru ją c a piśm iennictw o dotyczące Łodzi i w ojew ództw a łódzkiego z lat
1918-1939, co p raw d a w ty m czasie p o w stały bibliografie Łodzi, ale jedynie o ograniczonym zasięgu chronologicznym 2 ’.
21 Por. Ł ódzka B ibliografia R egionalna, < h ttp :/ / w w w .bg.am .lodz.pl/pi/indrac.htm l> , [dostęp: 28.03.2006].
22 U niw ersytet Łódzki w p ierw szym dziesięcioleciu 19Ą5-195Ą. M a teria ły bibliograficzne,
oprać. J. R acięska z u d ziałem W . Skibińskiej i W . Święcickiej, p o d red. H. W ięckowskiej,
W rocław 1955: U niw ersytet Łódzki w drugim, dziesięcioleciu 1955-196Ą. M a teria ły biblio graficzne, oprać.: H. K acprzyk, J. R acięska, H. Rosiecka, p o d red. H. W ięckowskiej. Łódź 1966.
23 U niw ersytet Łódzki w latach 1975-1980. M a teria ły bibliograficzne pracowników, t. 1: oprać. A. H ajd u k . A. Jędrych, H. K acprzyk, K. Lang, Łódź 1986; t. 2. oprać. H. K acprzyk, H. Rosiecka, B. Woracz, Łódź 1987; t. 3, oprać. M. Budzichow ska, A. Jęd ry ch , H. K acprzyk, D. S tm cińska. Ł ódź 1987.
21 Począw szy o d 1981 ro k u w ładze U niw ersytetu Łódzkiego zleciły przygotow anie w ka te d ra c h i zak ła d ach uczelni spisu opublikow anych w d an y m roku p rac naukow ych, a O d działow i Inform acji N aukowej B iblioteki U niw ersyteckiej sporządzenie, n a po d staw ie tychże spisów, bibliografii d o robku naukowego pracow ników U niw ersytetu. U kazały się: Bibliogra fia dorobku pracow ników U niw ersytetu Łódzkiego. 1981, oprać. B. W ło d arczy k , Łódź 1984; Toż. 1982, oprać. B. W ło d arczy k . I. Terlecka, Łódź 1985; Toż. 1983. oprać. B. W łodarczyk, I. Terlecka, Łódź 1987; Toż. 1984■ oprać. B. W łodarczyk, I. Terlecka, Łódź 1990.
Bibliografia W ielkopolski i Łodzi 159
Cytow ane dalej ty tu ły tycli bibliografii, zaczerpnięte z wykazu W ik tora H alina2®, nie pozostaw iały wątpliwości, że p o d jęty te m a t jest uzasadniony i potrzebny. A utorki zestaw ień - uczennice Profesora, bibliografią objęły zaw artość czasopism i gazet, które w ydaw ane były w tym czasie w Łodzi w języku polskim . K om pozycja, zastosow ana w ogłoszonej w 1976 p od re dakcją Swiderskiego bibliografii łódzkiej, tra k to w a n a b yła przez m łodych bibliografów jako wzorcowa; mówiono o tym w każdej spośród cytow anych prac, np.: „Całość m ate ria łu podzielono w edług kryteriów treściow ych [na] szesnaście działów, w zorując się n a podziale zastosow anym w Łódzkiej bi bliografii regionalnej 1945-70 [•••]”2‘.
W iększość prac m agisterskich - bibliografii m iasta Łodzi - zo stała ukoń czona w pierwszych latach 80.; wysoko ocenił je jed en z autorów ogłoszonej drukiem w 1986 roku28 retrospektyw nej bibliografii produkcji wydawniczej łódzkiej okresu m iędzywojennego R yszard Zmuda; w jego wypowiedzi czy tam y:
W iele wartościowych bibliografii dotyczących Łodzi i regionu łódzkiego m a p ostać maszynopisów. Są to głównie prace m agisterskie K atedry Bi bliotekoznaw stw a i Inform acji Naukowej U niw ersytetu Łódzkiego, n a pisane pod kierunkiem prof. dr hab. Bolesława Swiderskiego [...]29. Z atrzym ałam się tylko na chwilę n a d dorobkiem bibliograficznym profe sora Swiderskiego, był to bardzo ważny obszar- jego badawczej aktywności. Jego zasługi n a tym polu są bezsporne, w ypracow ane w trakcie tych prac zasady i założenia teoretyczne przejm ow ane są przez n astępne generacje bi bliografów. Szczególnie zawdzięcza mu dokum en tacja piśm iennictw a regio nalnego, W ielkopolski i Łodzi, z którym i to regionam i zw iązał swe życie i działalność bibliotekarza i bibliotekoznawcy.
26 W . Ila h n , Bibliografia bibliografii polskich: do 1950 roku, wyd. 3, W rocław 1966. 27 J. Szym aniak. Bibliografia Łodzi za lala 1932-1933, Łódź 1982, s. 4 [rps.].
25 M. M arczyńska, R. Zmuda, Bibliografia łódzkiej produkcji w ydaw niczej 1918-1939, Łódź 1986.
29 R. Żmuda, Bibliografie regionalne, opracowane w to d z i w latach 1976-1988, „A cta UL”,
A bstrakty - A bstracts 9
A r tu r J a z d o n
O u ts o u r c in g in lib r a r ie s
T he te rm “outsourcing” has recently becom e a lively buzzw ord b o th in th eo retical w ritings and in m anagerial p ractice in all business organizations. O utsourcing has been defined as “an o rganization co n tractin g w ith an ex tern al source to supply a p ro d u ct or service which was previously supplied from w ithin th e organ izatio n 1’. T he article, providing m any references to th e lite ra tu re on th e su b je ct, discusses th e advantages and disadvantages of outsourcing provisions. O n th e basis of rel evant experiences from libraries outside P oland, a question is raised as to th e sig nificance and usefulness of outsourcing in th e m odern lib rary p ractice in Poland. Econom ic realities in th is country, p o in ts o u t th e a u th o r, will m ake all th e in ter ested p arties im plem ent th is m eth o d of m anagem ent sooner or la te r as outso u rc ing helps m odern research lib rary to m eet th e m ore and m ore varied and refined ex p ectatio n s of lib rary users w ith o u t considerable financial outlays.
P io t r K a r w a siń sk i
L ib ra ry m is s io n — c h a lle n g e s — g o a ls — ta s k s . A n a t t e m p t a t fo r m u la tin g t h e m is s io n s t a t e m e n t for P o z n a ń U n iv e r s it y L ib ra ry
T he article a tte m p ts a t form ulating a d raft docum ent - a ratio n ale and a m ission sta te m e n t for P oznań U niversity Library. As in its essence such a docum ent should tak e into consideration m any factors, th e a u th o r briefly describes th e h isto ry of th e Library, its collections, space conditions and perspectives for developm ent in th e near future. Having all those factors considered, th e a u th o r tries to form ulate a d raft m ission sta te m e n t for th e L ibrary which, in a u th o r’s intention, should be a m ate rial for open discussion preceding its final form ulation.
S ta n is ła w a K u r e k -K o k o c iń sk a
B ib lio g r a p h y o f W ie lk o p o ls k a a n d Ł ó d ź.
W it h in t h e r a n g e o f in te r e s ts o f B o le s ła w S w id e r sk i
Bolesław Swiderski was first and forem ost a b rillian t bibliographer and a person m uch involved in various activities w ith in th e lib rary com m unity. T he article dis cusses in a d etailed way his research works on regional bibliography. A detailed analysis of p a rtic u la r volum es of th e Bibliography o f the W ielkopolska and th e B ib liography o f Łódź, ed ited by th e professor, m akes it possible to tra c e dow n th e proc ess of shaping th eo retical concepts influencing th e works on regional bibliography. Nowadays, th e procedures worked o u t a t th e tim e are tre a te d by bibliographers as a valuable p a tte rn to be followed in works on sim ilar bibliographies th a t are frequently published in Poland.
D a m ia n W o jc iń s k i
M a r k e t e c o n o m y t o o ls a n d t h e library. T h e e n v ir o n m e n t a n a ly sis
Non-profit organizations, including libraries, operating w ithin th e m arket economy function in external environm ents called m acroenvironm ent th a t combines economic,
