Bezrobocie wielokrotne w Polsce w latach 2001-2004

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 759. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2007. Maciej Frączek Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej. Bezrobocie wielokrotne w Polsce w latach 2001–2004 1. Wprowadzenie Bezrobocie wielokrotne, pomimo znacznej skali występowania, jak i ogromnych kosztów ekonomiczno-społecznych, które za sobą niesie, nie doczekało się jeszcze w polskiej literaturze kompleksowej analizy. Nieliczne istniejące opracowania na ten temat ukierunkowane były przede wszystkim na lokalny wymiar tego zjawiska, a przecież dotyczy ono całego kraju i ma duży zasięg. Niniejszy artykuł nie aspiruje do całościowej prezentacji zagadnienia wielokrotnego bezrobocia. Stanowi jedynie próbę zwrócenia uwagi na ważkość problemu oraz prezentuje wybrane dane dotyczące skali i struktury bezrobocia wtórnego w Polsce w latach 2001–2004. Źródłem danych do analizy były statystyki gromadzone i publikowane przez Departament Rynku Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy. W niniejszym tekście zaprezentowane zostały ponadto podstawowe Bezrobocie wielokrotne w literaturze przedmiotu określane jest także jako bezrobocie wtórne, bezrobocie powtórne, powroty do bezrobocia, wielokrotne rejestracje bezrobotnych, dlatego też autor wymiennie posługiwać się będzie tymi określeniami.. Lokalne ujęcie problematyki wielokrotnego bezrobocia można znaleźć w: Wielokrotne rejestracje bezrobotnych. Skala, struktura i uwarunkowania zjawiska na przykładzie Rejonowego Urzędu Pracy w Pabianicach w latach 1990–1996, red. E. Kwiatkowski, Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi, Rejonowy Urząd Pracy w Pabianicach, Pabianice 1997; E. Kudlik, Zjawisko powrotów do bezrobocia na przykładzie rejonu Tomaszów Mazowiecki [w:] Różne oblicza bezrobocia, red. M. Szylko-Skoczny, Instytut Polityki Społecznej Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999; S. Szumpich, Bezrobocie wielokrotne – lokalne problemy społeczno-ekonomiczne, Beskidzki Instytut Tekstylny, Bielsko-Biała 1999. Inne polskie pozycje dotyczące wtórnego bezrobocia to: S. Szumpich, Problemy bezrobocia wielokrotnego, Secesja, Kraków 2000; M. Frączek, Bezrobocie wtórne. Uwarunkowania i skala zjawiska, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2004, nr 667, s. 23–40..

(2) Maciej Frączek. 24. informacje na temat polskiej sprawozdawczości rynku pracy w kontekście zdefiniowania źródeł danych o wielokrotnym bezrobociu. 2. Uregulowania prawne dotyczące bezrobocia wielokrotnego W ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie zdefiniowano bezpośrednio pojęcia osoby wielokrotnie bezrobotnej. W art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy znajduje się wyłącznie definicja osoby bezrobotnej, dlatego też konieczne jest odwołanie się do przepisów szczegółowych. Według objaśnienia do obowiązującego w latach 2001–2004 formularza MPiPS-01 („Sprawozdanie o rynku pracy”) do kategorii bezrobotnych zarejestrowanych po raz kolejny należy zaliczyć m.in.: – osoby pozbawione statusu bezrobotnego np. z powodu 2-krotnej odmowy przyjęcia propozycji zatrudnienia, niestawienia się w wyznaczonym terminie w urzędzie pracy, a następnie odzyskujące status bezrobotnego w wyniku ponownej rejestracji lub uchylenia decyzji o pozbawieniu statusu bezrobotnego; – osoby, które zakończyły pracę w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych, które utraciły pracę i ponownie zostały zarejestrowane jako bezrobotne; – osoby, które po otrzymaniu pożyczki z Funduszu Pracy lub Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podjęcie działalności pozarolniczej nie podjęły lub zaprzestały prowadzenia tej działalności, wyrejestrowały jej prowadzenie i ponownie zostały zarejestrowane jako bezrobotne; – osoby po ukończonym szkoleniu lub stażu pracy. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004, nr 99, poz. 1001 z późn. zm. . Wzór formularza MPiPS-01 oraz objaśnienia do niego znajdują się w załączniku nr 3 do: rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2004 r., Dz.U. 2004, nr 6, poz. 44 z późn. zm., rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2003 r., Dz.U. 2002, nr 233, poz. 1958 z późn. zm., rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2001 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2002 r., Dz.U. 2002, nr 1, poz. 7 z późn. zm., rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2001 r., Dz.U. 2000, nr 1, poz. 2 z późn. zm..

(3) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 25. Dodatkowo, jeżeli osoba bezrobotna zarejestrowana w danym miesiącu sprawozdawczym zostanie wyłączona z ewidencji bezrobotnych i w tym samym miesiącu ponownie się zarejestruje bądź też odzyska status bezrobotnego (np. w wyniku uchylenia decyzji administracyjnej), wówczas jest ponownie uwzględniana w grupie zarejestrowanych w miesiącu sprawozdawczym. Warto dodać, że nie ma znaczenia odstęp czasowy pomiędzy poszczególnymi okresami bezrobocia. Jeżeli więc dana osoba od czasu prowadzenia ewidencji bezrobocia w Polsce (1990 r.) chociaż raz była zarejestrowana w urzędzie pracy, to przy każdym następnym okresie bezrobocia będzie zaliczana już do kategorii osób wielokrotnie bezrobotnych. 3. Źródła danych o wielokrotnym bezrobociu Podstawowym dokumentem obowiązującym w sprawozdawczości rynku pracy, dzięki któremu można uzyskać informacje na temat poziomu i struktury bezrobocia – w tym bezrobocia wtórnego – jest wspomniane wcześniej comiesięczne „Sprawozdanie o rynku pracy”. Obowiązujący w latach 2001–2004 formularz MPiPS-01 składał się z następujących działów: struktura i bilans bezrobotnych, pośrednictwo pracy, zgłoszenia zwolnień i zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Z punktu widzenia analizy bezrobocia wtórnego najistotniejszy jest dział 1, składający się z 4 części: 1.1) struktura bezrobotnych, 1.2) bilans bezrobotnych, 1.3) bilans absolwentów, 1.4) bilans bezrobotnych w wieku 18–24 lata. Dzięki pozycjom znajdującym się w tym dziale można uzyskać następujące charakterystyki umożliwiające analizę powrotów do bezrobocia: 1) w części 1.2: – bezrobotni zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny zamieszkali na wsi (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny z prawem do zasiłku (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni według stanu w końcu miesiąca sprawozdawczego zarejestrowani po raz kolejny (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni według stanu w końcu miesiąca sprawozdawczego zarejestrowani po raz kolejny zamieszkali na wsi (ogółem, kobiety, mężczyźni);. W 2005 r. zmieniono nazwę formularza na MGiP-01, natomiast od 2006 r. powrócono do poprzedniej nazwy – MPiPS-01. .

(4) Maciej Frączek. 26. 2) w części 1.3: – bezrobotni absolwenci zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni absolwenci zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny według rodzaju ukończonej szkoły (ogółem, kobiety, mężczyźni); 3) w części 1.4: – bezrobotni w wieku 18–24 lata zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni w wieku 18–24 lata zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny zamieszkali na wsi (ogółem, kobiety, mężczyźni), – bezrobotni w wieku 18–24 lata zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym po raz kolejny z prawem do zasiłku (ogółem, kobiety, mężczyźni). Sprawozdanie MPiPS-01 składało się ponadto z 7 załączników, sporządzanych rzadziej niż co miesiąc. Z punktu widzenia analizy bezrobocia wtórnego są one jednak nieprzydatne, gdyż nie zawierają żadnych informacji dotyczących bezrobotnych z kilkoma okresami pozostawania bez pracy. Podmiotami zobligowanymi do wypełniania „Sprawozdania o rynku pracy” są powiatowe urzędy pracy (PUP). Każdy z PUP ma obowiązek przekazać go do 5. dnia roboczego każdego miesiąca do właściwego wojewódzkiego urzędu pracy. Wojewódzkie urzędy pracy sporządzają następnie zbiorcze sprawozdanie (obejmujące dane ze wszystkich PUP w danym województwie) i w terminie do 7. dnia roboczego każdego miesiąca przesyłają go do właściwego dla terenu swojego działania urzędu statystycznego. Każdy z 16 urzędów statystycznych w terminie do 9. dnia roboczego każdego miesiąca przesyła informacje do Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie (a dokładnie do Centralnego Ośrodka Informatyki Statystycznej). Tam informacje ze wszystkich urzędów są scalane, w razie konieczności weryfikowane, a następnie przesyłane do Ministerstwa Gospodarki i Pracy. COIS jest więc podmiotem odpowiedzialnym za gromadzenie całości informacji statystycznej dotyczącej bezrobocia. Tam też należy szukać dostępu do danych źródłowych dotyczących bezrobocia wtórnego. Z kolei Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Departament Rynku Pracy) – na podstawie informacji statystycznych otrzymywanych z GUS – publikuje comiesięczną „Informację o bezrobociu”. Jest ona dostępna również w formie elektronicznej na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki i Pracy (www.mgip. gov.pl) oraz w Serwisie Urzędów Pracy (www.praca.gov.pl). Nie ma jednak możliwości uzyskania informacji dotyczących bezrobocia wielokrotnego za pomocą badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), gdyż w obowiązującym wzorze ankiety nie występują pytania pozwalające na wykorzystanie ich później w analizie wtórnego bezrobocia. . Załącznik 1 – kwartalnie, załączniki 2–3 – co pół roku, 4–7 – raz na rok..

(5) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 27. 4. Analiza poziomu i struktury wielokrotnego bezrobocia w Polsce W niniejszym artykule zaprezentowano kształtowanie się podstawowych charakterystyk dotyczących bezrobocia wtórnego w latach 2001–2004. Skalę oraz strukturę zasobu wielokrotnie bezrobotnych przedstawiono zarówno w ujęciu strumieniowym, jak i zasobowym. Napływ do zasobu wielokrotnie bezrobotnych. Lata 2001–2004 charakteryzowały się systematycznym wzrostem napływu do bezrobocia. O ile jednak w ciągu tych 4 lat liczba rejestrujących się bezrobotnych ogółem wzrosła o 8,4% (osiągając w 2004 r. poziom 2,684 mln osób), to już napływ wielokrotnie bezrobotnych zwiększył się o 22,2% (do poziomu 1,990 mln osób w 2004 r.). Warto podkreślić, że w analizowanym okresie za wzrost napływu do bezrobocia odpowiadała wyłącznie kategoria osób wielokrotnie bezrobotnych. Jak widać bowiem na rys. 1, liczba bezrobotnych rejestrujących się po raz pierwszy (zarówno kobiet, jak i mężczyzn) z roku na rok malała. Wzrostowi liczby rejestrujących się wtórnie bezrobotnych towarzyszyło równocześnie znaczące zwiększanie się ich udziału w całości napływu do bezrobocia. W 2001 r. niecałe 2/3 napływających bezrobotnych posiadało co najmniej 2 okresy pozostawania bez pracy, w 2004 r. było to już prawie 75% osób. Przyrost udziału wielokrotnie bezrobotnych kobiet w napływie do bezrobocia ogółem był nieco szybszy niż w przypadku mężczyzn, co pokazują dane zawarte w tabeli 1. Tabela 1. Struktura napływu do bezrobocia ogółem Po raz pierwszy (w %) Rok. razem. 2001. 34,21. 2003. 28,73. 2002 2004. kobiety 15,98. 32,61. 15,29. 25,84. 13,06. Źródło: jak do rys. 1.. 13,67. Po raz kolejny (w %). z tego. mężczyźni. razem. 18,23. 65,79. 15,06. 71,27. 17,32. 12,78. kobiety 27,23. 67,39. 28,86. 74,16. 32,73. 30,67. z tego. mężczyźni 38,56 38,53. 40,60 41,42. Był to równocześnie – od czasu prowadzenia statystyk dotyczących napływu do bezrobocia wtórnego, czyli od 1994 r. – najwyższy ilościowy roczny napływ wielokrotnie bezrobotnych. . To ponownie najwyższy wskaźnik od 1994 r..

(6) Maciej Frączek. 28. Liczba bezrobotnych (w mln osób). 2,8 2,4 2,0 1,6 1,2 0,8 0,4 0. bnor. bnok. bnom 2001. bnpr 2002. bnpk. bnpm 2003. bnkr. bnkk. bnkm. 2004. bnor – bezrobotni nowo zarejestrowani ogółem razem, bnok – bezrobotni nowo zarejestrowani ogółem kobiety, bnom – bezrobotni nowo zarejestrowani ogółem mężczyźni, bnpr – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz pierwszy razem, bnpk – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz pierwszy kobiety, bnpm – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz pierwszy mężczyźni, bnkr – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz kolejny razem, bnkk – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz kolejny kobiety, bnkm – bezrobotni nowo zarejestrowani po raz kolejny mężczyźni. Rys. 1. Napływ do bezrobocia. Źródło: obliczenia własne na podstawie: Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (styczeń– grudzień 2001, styczeń–luty 2002), KUP, Warszawa 2001, 2002; Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (marzec–listopad 2002), MPiPS, Warszawa 2002; Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (grudzień 2002, styczeń–grudzień 2003), MGPiPS, Warszawa 2003, 2004; Informacja o bezrobociu (styczeń–marzec 2004), MGPiPS, Warszawa, 2004; Informacja o bezrobociu (kwiecień–grudzień 2004), MGiP, Warszawa 2004, 2005.. Z kolei tabela 2 pokazuje udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie kobiet oraz mężczyzn do bezrobocia. Widać wyraźnie, że w analizowanym okresie napływ kobiet do bezrobocia charakteryzował się niższym o kilka pkt. proc. (średnio 4,3 pkt. proc.) udziałem osób z kilkoma okresami bezrobocia (w 2004 r. odsetek wielokrotnie bezrobotnych w napływie wynosił wśród kobiet 71,5%, a wśród mężczyzn 76,4%). Kobiety są więc nieco mniej narażone na częstsze okresy bezrobocia, chociaż dynamika udziału wielokrotnie bezrobotnych w napływie kobiet była w latach 2001–2004 nieznacznie szybsza niż w przypadku mężczyzn.. . Zarówno dla napływu kobiet, jak i mężczyzn były to najwyższe wartości od 1994 r..

(7) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 29. Tabela 2. Struktura napływu kobiet i mężczyzn do bezrobocia Rok. Po raz pierwszy (w %) razem. 2001. 34,21. 2003. 28,73. 2002 2004. 32,61. 25,84. Źródło: jak do rys. 1.. Po raz kolejny (w %). kobiety. mężczyźni. razem. 34,63. 31,02. 67,39. 36,98. 30,83. 28,52. 32,10. 65,79. 27,06. 71,27. 23,58. 74,16. kobiety. mężczyźni. 65,37. 68,98. 63,02 69,17. 71,48. 67,90. 72,94 76,42. Analiza napływu do bezrobocia według płci (tabela 3) potwierdza, że bezrobociem wtórnym mocniej dotknięta jest populacja mężczyzn. Wynika to z faktu mniejszej mobilności kobiet na rynku pracy; kobiety rzadziej niż mężczyźni fluktuują pomiędzy stanem zatrudnienia a stanem bezrobocia. Równocześnie jednak zwraca uwagę malejąca z roku na rok przewaga mężczyzn wśród napływających wielokrotnie bezrobotnych. O ile jeszcze w 2001 r. mężczyźni stanowili prawie 59% ogółu napływu wielokrotnie bezrobotnych, to w 2004 r. już niecałe 56%10. Oznaczać to może z jednej strony wzrost aspiracji zawodowych i zwiększenie aktywności kobiet na polskim rynku pracy, z drugiej zaś wytłumaczeniem tego faktu może być zdecydowanie częstsze u mężczyzn podejmowanie pracy w szarej strefie (co nie znajduje odzwierciedlenia w oficjalnych statystykach urzędów pracy). Do interesujących wniosków można dojść analizując miesięczne napływy w grupie wielokrotnie bezrobotnych. Przykładowo w 2004 r. średnia miesięczna przewaga napływu mężczyzn nad kobietami wynosiła ok. 19,5 tys. osób. I oraz IV kwartał roku charakteryzował się znacząco większą przewagą napływu wielokrotnie bezrobotnych mężczyzn (największa różnica wystąpiła w styczniu, gdy zarejestrowało się ich o 47,6 tys. więcej), natomiast w II i III kwartale – z wyjątkiem maja – wynosiła ona poniżej bądź nieznacznie powyżej 10 tys. osób (w lipcu odnotowano nawet wyjątkową sytuację – w napływach wielokrotnie bezrobotnych przeważały kobiety). Potwierdza to wspomnianą powyżej większą aktywność mężczyzn na rynku pracy, zwłaszcza w okresie wiosna–jesień, kiedy prowadzone są prace sezonowe, tradycyjnie zdominowane przez mężczyzn (rolnictwo, budownictwo). Korzystając z dostępnych danych statystycznych, poniżej przedstawiono informacje na temat kształtowania się struktury powrotów do bezrobocia wśród osób zamieszkałych na wsi, posiadających prawo do zasiłku oraz będących w wieku 18–24 lata. W analizie pominięto kategorię wielokrotnie bezrobotnych absolwenOd 1994 r. udział mężczyzn w napływie wielokrotnie bezrobotnych zawsze przekraczał 55%, najwyższą wartość osiągnął w 1994 r. – 59,8%. 10.

(8) Maciej Frączek. 30. tów z dwóch głównych powodów: po pierwsze – wśród rejestrujących się absolwentów zdecydowanie przeważały osoby dotknięte bezrobociem po raz pierwszy, po drugie – od czerwca 2004 r. w sprawozdawczości bezrobocia nie istnieje już pojęcie „absolwenta”11. Tabela 3. Napływ do bezrobocia według płci Rok 2001. 2002 2003. 2004. Ogółem (w %). kobiety. mężczyźni. 44,14. 43,21. 44,34 45,79. Po raz pierwszy (w %). Po raz kolejny (w %). kobiety. mężczyźni. kobiety. mężczyźni. 55,86. 46,88. 53,12. 42,82. 57,18. 54,21. 50,54. 49,46. 44,14. 56,79. 55,66. 46,71 47,58. 53,29. 52,42. 41,39. 43,04. 58,61. 56,96 55,86. Źródło: jak do rys. 1.. Osoby zamieszkałe na wsi i dotknięte wielokrotnym bezrobociem stanowiły średnio w analizowanych 4 latach blisko 38% całego napływu wtórnie bezrobotnych (podobny – nieznacznie tylko niższy – był udział mieszkańców wsi w kategorii rejestrujących się bezrobotnych ogółem). Rozpatrując napływ do bezrobocia osób zamieszkałych na wsi, wyraźnie można dostrzec identyczne trendy, które występowały w kategorii napływu bezrobotnych ogółem (tabela 1). Udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie ogółem na wsi w 2004 r. wynosił 74,84% (wielokrotnie bezrobotne kobiety stanowiły 31,16% całego napływu na wsi, a mężczyźni 43,68%). Podobnie jak w kategorii rejestrujących się ogółem, udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie kobiet zamieszkałych na wsi był niższy o kilka pkt. proc. od analogicznego wskaźnika dla mężczyzn (w 2004 r. wynosił on wśród kobiet 71,06%, a wśród mężczyzn 77,80%). Ponadto, mimo że udział kobiet w napływie wtórnie bezrobotnych zamieszkałych na wsi ogółem z roku na roku wzrastał (w 2004 r. udział kobiet wynosił 41,63%), to i tak był zdecydowanie niższy, niż w przypadku kategorii rejestrujących się ogółem (tabela 3). Wynikiem zwiększającego się systematycznie napływu wielokrotnie bezrobotnych oraz malejącego udziału bezrobotnych z prawem do zasiłku jest towarzyszący temu konsekwentny spadek udziału bezrobotnych z prawem do zasiłku w kategorii rejestrujących się wielokrotnie bezrobotnych ogółem (w 2004 r. wynosił on już tylko 27,17%). W napływie bezrobotnych z prawem do zasiłku ogółem przeważali wielokrotnie bezrobotni – stanowili oni w 2004 r. 75,43% ogółu (z czego kobiety 30,05%, a mężczyźni 45,38%). W analizowanych 4 latach bardzo Stało się to na skutek wejścia w życie z dniem 1 czerwca 2004 r. nowej ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 11.

(9) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 31. dynamicznie wzrastał udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie kobiet i mężczyzn z prawem do zasiłku – w 2004 r. osiągnął on poziom 72,49% wśród kobiet i 77,52% wśród mężczyzn. Wśród napływających wielokrotnie bezrobotnych z prawem do zasiłku bardzo wysoki był udział mężczyzn – we wszystkich latach przekraczał on 60% (60,16% w 2004 r.). Wielokrotnie bezrobotni w wieku 18–24 lata stanowili w 2004 r. 33,37% całego napływu wtórnie bezrobotnych. Według danych z tego samego roku aż 62,21% całego napływu bezrobotnych w wieku 18–24 lata stanowili wielokrotnie bezrobotni, co w kontekście krótkiego stażu zawodowego tych młodych osób świadczy o ich szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (wśród kobiet wskaźnik ten wynosił 59,06%, a wśród mężczyzn 65,17%). W analizowanym okresie systematycznie wzrastał udział kobiet w napływie wtórnie bezrobotnych – w 2004 r. osiągnął poziom 45,95%. Bezrobocie wielokrotne jest w Polsce zjawiskiem zróżnicowanym przestrzennie. Dostępne dane statystyczne12, zaprezentowane w tabeli 4, wskazują na kilka ciekawych prawidłowości. W latach 2001–2004 w większości województw konsekwentnie wzrastał udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie do bezrobocia ogółem. Wyjątkiem były województwa: podlaskie, pomorskie oraz zachodniopomorskie, gdzie w 2002 r. odnotowano nieznaczny spadek tego wskaźnika. Wart podkreślenia jest także nieprzerwany wzrost w analizowanym okresie udziału wielokrotnie bezrobotnych kobiet w napływie ogółem we wszystkich województwach, podczas gdy w 12 województwach co najmniej raz zmniejszył się analogiczny wskaźnik dla mężczyzn. Biorąc pod uwagę dane z 2004 r., najniższy odsetek wielokrotnie bezrobotnych w napływie ogółem do bezrobocia odnotowano w województwie mazowieckim (68,57%), wielkopolskim (71,31%) i małopolskim (71,60%), podczas gdy najwyższy występował w województwie warmińsko-mazurskim (79,67%), lubuskim (78,97%) oraz kujawsko-pomorskim (78,08%) – przy średnim wskaźniku dla kraju wynoszącym 74,16%. Udział wielokrotnie bezrobotnych kobiet w napływie ogółem do bezrobocia najwyższy był w województwie dolnośląskim (35,60%), zachodniopomorskim (35,00%) i opolskim (34,30%), najniższy zaś w województwie mazowieckim (29,33%), małopolskim (31,16%) oraz łódzkim (31,42%) – średnia dla kraju wynosiła 32,73%. Z kolei najwyższy udział wielokrotnie bezrobotnych mężczyzn w napływie ogółem do bezrobocia odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim (46,07%), kujawsko-pomorskim (44,96%) i lubuskim (44,83%), natomiast najniższy w województwie wielkopolskim (38,98%), mazowieckim (39,24%) i śląskim (39,29%) – przy średniej dla kraju równej 41,42%. 12 Publikowane statystyki rynku pracy w zakresie bezrobocia wielokrotnego prezentują na poziomie wojewódzkim wyłącznie dane dotyczące napływu do bezrobocia, brakuje natomiast ujęcia zasobowego..

(10) Mazowieckie. Małopolskie. Łódzkie. Lubuskie. Lubelskie. Kujawsko-pomorskie. Dolnośląskie. Polska. ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni. Wyszczególnienie. Udział wtórnie bezrobotnych w napływie ogółem 2001 2002 2003 2004 65,79 67,39 71,27 74,16 27,23 28,86 30,67 32,73 38,56 38,53 40,60 41,42 68,00 70,28 73,81 77,13 28,58 31,14 32,67 35,60 39,42 39,14 41,13 41,53 72,52 72,84 75,68 78,08 29,68 30,47 31,96 33,12 42,84 42,37 43,72 44,96 70,28 71,59 73,58 75,32 27,62 30,14 31,23 33,08 42,66 41,45 42,35 42,24 72,28 72,82 77,15 78,97 29,33 30,69 31,74 34,14 42,95 42,13 45,41 44,83 63,49 65,21 68,97 71,89 25,75 28,22 29,81 31,42 37,75 36,99 39,16 40,48 64,88 66,22 68,99 71,60 26,34 27,75 29,30 31,16 38,55 38,47 39,69 40,44 58,39 59,87 64,76 68,57 23,48 24,88 27,24 29,33 34,91 35,00 37,52 39,24. Tabela 4. Napływ wielokrotnie bezrobotnych w ujęciu regionalnym Udział wtórnie bezrobotnych w napływie kobiet i meżczyzn 2001 2002 2003 2004 65,79 67,39 71,27 74,16 63,02 65,37 69,17 71,48 67,90 68,98 72,94 76,42 68,00 70,28 73,81 77,13 65,95 69,28 72,03 75,48 69,57 71,10 75,28 78,60 72,52 72,84 75,68 78,08 69,80 70,31 73,47 74,83 74,54 74,78 77,37 80,66 70,28 71,59 73,58 75,32 67,18 69,38 71,28 73,09 72,45 73,28 75,37 77,15 72,28 72,82 77,15 78,97 70,01 70,53 74,98 76,20 73,92 74,59 78,74 81,23 63,49 65,21 68,97 71,89 59,47 63,07 66,69 69,30 66,57 66,93 70,81 74,05 64,88 66,22 68,99 71,60 61,34 63,23 66,54 67,97 67,55 68,56 70,92 74,68 58,39 59,87 64,76 68,57 55,02 56,92 61,92 65,43 60,90 62,17 66,99 71,12. Udział wtórnie bezrobotnych według płci 2001 2002 2003 2004 100,00 100,00 100,00 100,00 41,39 42,82 43,04 44,14 58,61 57,18 56,96 55,86 100,00 100,00 100,00 100,00 42,03 44,31 44,27 46,15 57,97 55,69 55,73 53,85 100,00 100,00 100,00 100,00 40,93 41,83 42,23 42,42 59,07 58,17 57,77 57,58 100,00 100,00 100,00 100,00 39,30 42,10 42,44 43,92 60,70 57,90 57,56 56,08 100,00 100,00 100,00 100,00 40,58 42,15 41,14 43,23 59,42 57,85 58,86 56,77 100,00 100,00 100,00 100,00 40,55 43,28 43,22 43,70 59,45 56,72 56,78 56,30 100,00 100,00 100,00 100,00 40,59 41,91 42,47 43,52 59,41 58,09 57,53 56,48 100,00 100,00 100,00 100,00 40,21 41,55 42,07 42,78 59,79 58,45 57,93 57,22. 32. Maciej Frączek.

(11) Źródło: jak do rys. 1.. ogółem kobiety mężczyźni Podkarpackie ogółem kobiety mężczyźni Podlaskie ogółem kobiety mężczyźni Pomorskie ogółem kobiety mężczyźni Śląskie ogółem kobiety mężczyźni Świętokrzyskie ogółem kobiety mężczyźni Warmińsko-mazurskie ogółem kobiety mężczyźni Wielkopolskie ogółem kobiety mężczyźni Zachodniopomorskie ogółem kobiety mężczyźni. Opolskie. Wyszczególnienie. Udział wtórnie bezrobotnych w napływie ogółem 2001 2002 2003 2004 68,14 69,68 74,54 76,02 29,65 31,18 32,83 34,30 38,49 38,50 41,70 41,71 71,03 72,64 74,13 75,03 27,66 30,11 30,46 31,92 43,38 42,53 43,66 43,12 73,13 72,11 73,23 75,81 30,12 30,29 31,15 32,92 43,01 41,82 42,08 42,89 67,54 67,39 71,28 73,39 29,25 29,47 31,74 33,50 38,29 37,92 39,54 39,90 59,31 63,51 68,84 72,13 26,23 28,10 30,99 32,84 33,08 35,41 37,86 39,29 65,90 68,89 73,15 75,71 25,50 27,72 29,39 32,18 40,40 41,17 43,77 43,53 73,95 74,53 77,27 79,67 29,46 30,47 31,79 33,60 44,48 44,06 45,47 46,07 58,60 61,25 66,42 71,31 24,84 26,92 29,21 32,33 33,76 34,34 37,21 38,98 68,12 67,89 73,62 76,93 29,89 30,21 32,76 35,00 38,23 37,68 40,86 41,93. Udział wtórnie bezrobotnych w napływie kobiet i meżczyzn 2001 2002 2003 2004 68,14 69,68 74,54 76,02 66,91 69,37 73,03 74,35 69,12 69,93 75,76 77,45 71,03 72,64 74,13 75,03 67,22 70,38 71,45 72,02 73,70 74,33 76,12 77,43 73,13 72,11 73,23 75,81 70,63 70,48 71,21 73,07 74,98 73,34 74,80 78,05 67,54 67,39 71,28 73,39 65,39 65,60 69,85 70,90 69,27 68,84 72,47 75,62 59,31 63,51 68,84 72,13 57,16 61,50 67,13 69,44 61,14 65,19 70,31 74,54 65,90 68,89 73,15 75,71 63,30 66,11 71,32 73,23 67,65 70,90 74,44 77,66 73,95 74,53 77,27 79,67 71,17 71,95 74,85 76,72 75,91 76,42 79,05 81,97 58,60 61,25 66,42 71,31 56,17 59,77 64,37 68,18 60,52 62,47 68,11 74,14 68,12 67,89 73,62 76,93 66,84 67,98 72,80 75,49 69,16 67,82 74,29 78,18. Udział wtórnie bezrobotnych według płci 2001 2002 2003 2004 100,00 100,00 100,00 100,00 43,52 44,74 44,05 45,13 56,48 55,26 55,95 54,87 100,00 100,00 100,00 100,00 38,93 41,45 41,10 42,54 61,07 58,55 58,90 57,46 100,00 100,00 100,00 100,00 41,18 42,00 42,54 43,42 58,82 58,00 57,46 56,58 100,00 100,00 100,00 100,00 43,31 43,73 44,53 45,64 56,69 56,27 55,47 54,36 100,00 100,00 100,00 100,00 44,23 44,25 45,01 45,53 55,77 55,75 54,99 54,47 100,00 100,00 100,00 100,00 38,70 40,24 40,17 42,50 61,30 59,76 59,83 57,50 100,00 100,00 100,00 100,00 39,84 40,88 41,15 42,17 60,16 59,12 58,85 57,83 100,00 100,00 100,00 100,00 42,39 43,94 43,98 45,34 57,61 56,06 56,02 54,66 100,00 100,00 100,00 100,00 43,88 44,50 44,50 45,49 56,12 55,50 55,50 54,51. Bezrobocie wielokrotne w Polsce… 33.

(12) 34. Maciej Frączek. Udział wielokrotnie bezrobotnych w napływie kobiet i mężczyzn do bezrobocia jest również znacząco zróżnicowany terytorialnie. W 2004 r. najwięcej wtórnie bezrobotnych kobiet w napływie ogółem kobiet odnotowano w województwie warmińskomazurskim (76,72%), lubuskim (76,20%) i zachodniopomorskim (75,49%), a najmniej w województwie mazowieckim (65,43%), małopolskim (67,97%) i wielkopolskim (68,18%) – przy średniej dla kraju wynoszącej 71,48%. Z kolei wśród napływających do bezrobocia mężczyzn najwięcej wielokrotnie bezrobotnych było w województwie warmińsko-mazurskim (81,97%), lubuskim (81,23%) i kujawsko-pomorskim (80,66%), najmniej zaś w województwie mazowieckim (65,43%), małopolskim (67,97%) oraz wielkopolskim (68,18%) – średnia dla kraju wynosiła 76,42%. We wszystkich województwach w ciągu 4 analizowanych lat zwiększył się odsetek kobiet w napływie wielokrotnie bezrobotnych, w 10 województwach wzrost ten odnotowywany był corocznie. W 2004 r. najwyższy odsetek kobiet wśród wtórnie bezrobotnych występował w województwie dolnośląskim (46,15%), pomorskim (45,64%) oraz śląskim (45,53%), natomiast najniższy w województwie warmińsko-mazurskim (42,17%), kujawsko-pomorskim (42,42%) i świętokrzyskim (42,50%) – przy średniej dla kraju równej 44,15%. Bezrobocie wielokrotne w ujęciu zasobowym. Rozpatrując bezrobocie wtórne przez pryzmat ujęcia zasobowego, można zaobserwować po raz pierwszy sytuację – od czasu prowadzenia statystyk w zakresie stanu bezrobocia wielokrotnego, czyli od 1997 r. – gdy liczba osób posiadających więcej niż jeden okres bezrobocia zmalała. O ile bowiem do 2003 r. liczba ta rokrocznie wzrastała i osiągnęła wówczas rekordowy stan 2163,2 tys. osób, o tyle w 2004 r. spadła do poziomu 2104,5 tys. osób (rys. 2). Było to przede wszystkim spowodowane ogólną poprawą sytuacji na polskim rynku pracy (spadek liczby bezrobotnych o ok. 176 tys. osób). Fakt zmniejszenia się liczby wtórnie bezrobotnych jest być może prognostykiem dalszego ograniczania poziomu bezrobocia w Polsce. W niniejszym artykule strukturę wielokrotnego bezrobocia w Polsce przedstawiono przy użyciu wskaźników opartych na średnich miesięcznych, dzięki czemu uwzględniona została dynamika miesięcznych zmian w zasobie wtórnie bezrobotnych. Podobnie jak w przypadku napływu do bezrobocia, również w ujęciu zasobowym udział wielokrotnie bezrobotnych w populacji bezrobotnych ogółem w latach 2001–2004 systematycznie wzrastał. W analizowanym okresie udział wielokrotnie bezrobotnych w liczbie bezrobotnych ogółem wzrósł o ok. 5 pkt. proc. i osiągnął w 2004 r. – rekordowy od 1997 r. – poziom 68,74%. Warto także dodać, że w przeciwieństwie do tendencji zaobserwowanych przy analizie napływu do bezrobocia w przypadku zasobu bezrobotnych, dynamika udziału wielokrotnie bezrobotnych mężczyzn w zasobach bezrobotnych ogółem była wyższa niż u kobiet (tabela 5)..

(13) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 35. Liczba bezrobotnych (w mln osób). 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0. bor. bok. bom 2001. bpr. bpk. 2002. bpm 2003. bkr. bkk. bkm. 2004. bor – bezrobotni ogółem razem, bok – bezrobotni ogółem kobiety, bom – bezrobotni ogółem mężczyźni, bpr – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy razem, bpk – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy kobiety, bpm – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy mężczyźni, bkr – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny razem, bkk – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny kobiety, bkm – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny mężczyźni. Rys. 2. Zasób bezrobotnych (stan na koniec roku) Źródło: jak do rys. 1.. Tabela 5. Struktura zasobu bezrobotnych ogółema Po raz pierwszy (w %) Rok 2001. 2002 2003. 2004. a. razem 36,16. 35,37. 33,25 31,26. kobiety 21,48 20,16. 18,88 18,14. Po raz kolejny (w %). z tego. mężczyźni. razem. 15,21. 64,63. 13,12. 68,74. 14,68. 14,37. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. 63,84 66,75. kobiety 32,42 31,61. 32,55 33,85. z tego. mężczyźni 31,41. 33,02. 34,20 34,89. Źródło: jak do rys. 1.. W tabeli 6 zaprezentowano udział wielokrotnie bezrobotnych w zasobach bezrobotnych mężczyzn i kobiet ogółem. Widoczne jest tu podobieństwo do napływu do bezrobocia, gdzie populacja bezrobotnych kobiet w mniejszym stopniu zagrożona była bezrobociem wtórnym. W ciągu analizowanych 4 lat bezrobotni męż-.

(14) Maciej Frączek. 36. czyźni posiadali więcej niż jeden okres bezrobocia średnio o 7,5 pkt. proc. częściej niż kobiety (w 2004 r. wskaźnik bezrobocia wtórnego wśród mężczyzn wynosił 72,68%, a u kobiet 65,10%13). Dynamika udziału wielokrotnie bezrobotnych kobiet w zasobie bezrobotnych kobiet – podobnie jak przy napływie do bezrobocia – była wyższa niż w przypadku mężczyzn. Tabela 6. Struktura zasobu bezrobotnych kobiet i mężczyzna Rok 2001 2002 2003 2004. a. Po raz pierwszy (w %) razem kobiety mężczyźni 36,16 39,85 31,85 35,37 38,94 31,54 33,25 36,70 29,59 31,26 34,90 27,32. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. razem 63,84 64,63 66,75 68,74. Po raz kolejny (w %) kobiety mężczyźni 60,15 68,15 61,06 68,46 63,30 70,41 65,10 72,68. Źródło: jak do rys. 1.. Analizując zasób wielokrotnie bezrobotnych pod względem płci, można dostrzec kolejną istotną jakościową zmianę. Mianowicie, o ile jeszcze w 2001 r. kobiety nieznacznie przeważały w populacji wtórnie bezrobotnych, o tyle od 2002 r. widać już przewagę mężczyzn (tabela 7). Warto dodać, że przewaga kobiet w zasobie wielokrotnie bezrobotnych utrzymywała się nieprzerwanie od 1997 r. Grudzień 2001 r. był pierwszym miesiącem, od czasu prowadzenia odpowiednich statystyk, gdy liczba wielokrotnie bezrobotnych mężczyzn przewyższyła liczbę kobiet. W kolejnych 2 latach (2002 i 2003) we wszystkich miesiącach wśród zarejestrowanych w tej kategorii było mniej kobiet niż mężczyzn. W 2004 r. natomiast kobiety przeważały nad mężczyznami w miesiącach sierpień–listopad. Biorąc pod uwagę powyższe zmiany, można znaleźć kolejne potwierdzenie tezy, że populacja kobiet w mniejszym stopniu narażona jest na kilkakrotne okresy pozostawania bez pracy. Tabela 7. Zasób bezrobotnych według płcia Rok 2001 2002 2003 2004. a. Ogółem (w %) kobiety mężczyźni 53,90 46,10 51,77 48,23 51,43 48,57 51,99 48,01. Po raz pierwszy (w %) kobiety mężczyźni 59,40 40,60 56,99 43,01 56,78 43,22 58,04 41,96. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. Źródło: jak do rys. 1. 13. Były to najwyższe od 1997 r. wartości dla obu płci.. Po raz kolejny (w %) kobiety mężczyźni 50,79 49,21 48,91 51,09 48,77 51,23 49,24 50,76.

(15) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 37. Liczba bezrobotnych (w mln osób). Prowadzona sprawozdawczość rynku pracy od 2001 r. pozwala także na analizę zasobu wtórnie bezrobotnych zamieszkałych na wsi. Dane zaprezentowane na rys. 3 wskazują, że w analizowanych 4 latach zmiany w tej kategorii bezrobotnych przebiegały podobnie jak w przypadku wielokrotnie bezrobotnych ogółem – w latach 2001–2003 miał miejsce wzrost liczby wtórnie bezrobotnych mężczyzn i kobiet zamieszkałych na wsi, a w 2004 r. spadek w obydwu tych grupach. Wielokrotnie bezrobotni zamieszkali na wsi stanowili w badanych latach średnio nieco ponad 41% ogółu populacji bezrobotnych z kilkoma rejestracjami i odpowiadało to w bardzo bliski sposób udziałowi bezrobotnych zamieszkałych na wsi w zasobie bezrobotnych ogółem14. 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0. bor. bok. bom 2001. bpr bpk 2002. bpm 2003. bkr. 2004. bkk. bkm. bor – bezrobotni ogółem razem, bok – bezrobotni ogółem kobiety, bom – bezrobotni ogółem mężczyźni, bpr – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy razem, bpk – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy kobiety, bpm – bezrobotni zarejestrowani po raz pierwszy mężczyźni, bkr – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny razem, bkk – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny kobiety, bkm – bezrobotni zarejestrowani po raz kolejny mężczyźni. Rys. 3. Zasób bezrobotnych zamieszkałych na wsi (stan na koniec roku) Źródło: jak do rys. 1.. Identyczne do występujących na polskim rynku pracy i dotyczących wielokrotnego bezrobocia trendy można zaobserwować także wśród bezrobotnych zamieszkałych na wsi (tabele 5 i 8). Nieznaczne różnice występują natomiast przy porównaniu udziału poszczególnych kategorii wtórnie bezrobotnych w zasobie bezrobotnych ogółem. W analizowanych 4 latach wskaźnik bezrobocia wtórnego 14. Obliczono na podstawie średnich miesięcznych..

(16) Maciej Frączek. 38. (definiowany jako udział wielokrotnie bezrobotnych w całości populacji bezrobotnych) był wśród mieszkańców wsi niższy średnio o 0,78 pkt. proc. od wskaźnika dla zasobu bezrobotnych ogółem. Warto jednak zauważyć, że – w porównaniu ze wskaźnikami charakteryzującymi ogół bezrobotnych – udział wielokrotnie bezrobotnych kobiet zamieszkałych na wsi w całości zasobu tej kategorii bezrobotnych był niższy średnio o 1,94 pkt. proc., natomiast mężczyzn wyższy średnio o 1,16 pkt. proc. Bezrobotni zamieszkujący tereny wiejskie (kobiety) są zatem nieco mniej narażeni na ryzyko doświadczenia kilku okresów bezrobocia. Tabela 8. Struktura zasobu bezrobotnych zamieszkałych na wsia Po raz pierwszy (w %) Rok 2001 2002 2003 2004. a. razem 36,99 36,01 34,01 32,17. kobiety. Po raz kolejny (w %). z tego. 22,05 20,61 19,36 18,76. mężczyźni 14,94 15,41 14,65 13,40. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. razem. kobiety. 63,01 63,99 65,99 67,83. 30,49 29,69 30,65 31,84. z tego. mężczyźni 32,52 34,30 35,35 35,99. Źródło: jak do rys. 1.. Tabela 9. Struktura zasobu bezrobotnych kobiet i mężczyzn zamieszkujących wieśa Rok 2001 2002 2003 2004. a. Po raz pierwszy (w %) razem kobiety mężczyźni 36,99 41,97 31,48 36,01 40,97 30,99 34,01 38,71 29,30 32,17 37,08 27,13. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. razem 63,01 63,99 65,99 67,83. Po raz kolejny (w %) kobiety mężczyźni 58,03 68,52 59,03 69,01 61,29 70,70 62,92 72,87. Źródło: jak do rys. 1.. Tabela 10. Zasób bezrobotnych zamieszkujących wieś według płcia Rok 2001 2002 2003 2004. a. Ogółem (w %) kobiety mężczyźni 52,54 47,46 50,30 49,70 50,01 49,99 50,60 49,40. Po raz pierwszy (w %) kobiety mężczyźni 59,62 40,38 57,22 42,78 56,92 43,08 58,33 41,67. obliczono na podstawie średnich miesięcznych. Źródło: jak do rys. 1.. Po raz kolejny (w %) kobiety mężczyźni 48,39 51,61 46,40 53,60 46,44 53,56 46,94 53,06.

(17) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 39. Potwierdzeniem powyższej tezy są dane zaprezentowane w tabeli 9. Wynika z nich, że wskaźnik bezrobocia wtórnego wśród kobiet zamieszkałych na wsi był w ciągu 4 analizowanych lat średnio o 2,09 pkt. proc. niższy od analogicznego wskaźnika dla całej populacji bezrobotnych kobiet – w 2004 r. wynosił on 62,92%. Z kolei wskaźnik ten dla mężczyzn zamieszkałych dla wsi był tylko nieznacznie wyższy – o 0,35 pkt. proc. – od średniej dla ogółu bezrobotnych mężczyzn i w 2004 r. wynosił 72,87%. Warto też zwrócić uwagę na dysproporcje pomiędzy wskaźnikami bezrobocia wtórnego dla mężczyzn i kobiet w populacji bezrobotnych ogółem oraz wśród bezrobotnych zamieszkujących wieś. O ile w tej pierwszej grupie wskaźnik dla mężczyzn był w analizowanych 4 latach wyższy średnio o 7,5 pkt. proc. od wskaźnika dla kobiet, o tyle wśród bezrobotnych zamieszkujących wieś przewaga ta wynosiła już ok. 10 pkt. proc. W całym badanym okresie wśród wielokrotnie bezrobotnych zamieszkujących wieś przeważali mężczyźni (tabela 10). Analizując comiesięczne statystyki z tych lat, należy podkreślić, że ani raz w zasobie wtórnie bezrobotnych przewagi nie uzyskały kobiety (w przeciwieństwie do populacji wtórnie bezrobotnych ogółem, gdzie takie sytuacje występowały). 5. Podsumowanie Przeprowadzona analiza wielokrotnego bezrobocia w Polsce pozwala na sformułowanie następujących wniosków: – skala bezrobocia wtórnego jest w Polsce na tyle duża, że wymaga to przeformułowania tradycyjnego spojrzenia na kwestię przeciwdziałania i ograniczania negatywnych skutków „tradycyjnych” form i rodzajów bezrobocia; – istnieje konieczność wprowadzenia nowych regulacji prawnych precyzyjniej określających osobę wielokrotnie bezrobotną, gdyż obecnie stosowane definicje przyczyniają się do zamazania faktycznego poziomu bezrobocia wtórnego, jego charakteru oraz przyczyn i skutków; – równocześnie konieczne jest stworzenie i odpowiednie wyprofilowanie zestawu instrumentów aktywizujących osoby wtórnie bezrobotne w ten sposób, by adresowane one były do konkretnych grup potrzebujących określonego rodzaju wsparcia (kategoria wielokrotnie bezrobotnych niewątpliwie nie jest na tyle jednorodna, by istniał jeden, uniwersalny zestaw działań skutecznie aktywizujący wszystkich wtórnie bezrobotnych); – dostępne obecnie na poziomie ogólnopolskim dane statystyczne dotyczące wielokrotnego bezrobocia nie pozwalają jednak na równie kompleksową analizę tego zagadnienia, jak chociażby w przypadku długotrwałego bezrobocia. Brak możliwości scharakteryzowania zasobu wtórnie bezrobotnych m.in. przez pryzmat wieku, poziomu wykształcenia, czasu pozostawania bez pracy, czy też stażu pracy.

(18) 40. Maciej Frączek. istotnie zubaża możliwości badawcze w tym zakresie. Dostępność do pełnych statystyk wymagałaby bezpośredniego sięgnięcia do baz wszystkich PUP, co przy ich obecnej liczbie praktycznie uniemożliwia wykonanie tego zadania. Dlatego też jedynym rozsądnym rozwiązaniem byłoby włączenie do kwestionariusza BAEL pytań dotyczących krotności pozostawania bez pracy; – przeprowadzone przez autora analizy pokazują, że w Polsce odsetek bezrobotnych dotkniętych kilkoma okresami bez pracy systematycznie wzrasta. Z racji większej mobilności na rynku pracy mężczyźni niejako w naturalny sposób mocniej dotknięci są wielokrotnym bezrobociem w stosunku do kobiet; jak jednak pokazują ostatnie dane statystyczne, przewaga mężczyzn w tym zakresie systematycznie maleje; – widać ponadto wyższą aktywność na rynku pracy mieszkańców miast, bezrobotni zamieszkujący tereny wiejskie (zwłaszcza kobiety) ciągle narażeni są w mniejszym stopniu na kolejną utratę pracy, ale i w tej kategorii powoli nasila się trend do wyrównywania wskaźników charakterystycznych dla obszarów miejskich; – bardzo niepokojący jest wysoki poziom wielokrotnego bezrobocia wśród osób w wieku 18–24 lata. Rozpoczynanie życia zawodowego od kilku okresów bezrobocia wpływa bardzo niekorzystnie zarówno na obniżanie się poziomu samooceny tych młodych ludzi, jak i osłabia ich szanse na uzyskanie trwałego zatrudnienia; – analizując kształtowanie się poziomu wielokrotnego bezrobocia w skali województw, można zauważyć, że regiony o największej dynamice rozwoju (Mazowsze, Wielkopolska, Małopolska) posiadają równocześnie najmniejszy odsetek wtórnie bezrobotnych. Nie można na tej podstawie stawiać hipotez o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poziomem rozwoju województwa a poziomem wielokrotnego bezrobocia (wymagałoby to pogłębionych badań). Niemniej może to oznaczać, że najsłabiej rozwinięte polskie województwa dodatkowo muszą borykać się z ważnym problemem społeczno-ekonomicznym, jakim jest wysoki poziom wielokrotnego bezrobocia. Literatura Frączek M., Bezrobocie wtórne. Uwarunkowania i skala zjawiska, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2004, nr 667. Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (styczeń–grudzień 2001, styczeń–luty 2002), KUP, Warszawa 2001, 2002. Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (marzec–listopad 2002), MPiPS, Warszawa 2002. Informacja o stanie i strukturze bezrobocia (grudzień 2002, styczeń–grudzień 2003), MGPiPS, Warszawa 2003, 2004..

(19) Bezrobocie wielokrotne w Polsce…. 41. Informacja o bezrobociu (styczeń–marzec 2004), MGPiPS, Warszawa 2004. Informacja o bezrobociu (kwiecień–grudzień 2004), MGiP, Warszawa 2004, 2005. Kudlik E., Zjawisko powrotów do bezrobocia na przykładzie rejonu Tomaszów Mazowiecki [w:] Różne oblicza bezrobocia, red. M. Szylko-Skoczny, Instytut Polityki Społecznej Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999. Szumpich S., Bezrobocie wielokrotne – lokalne problemy społeczno-ekonomiczne, Beskidzki Instytut Tekstylny, Bielsko-Biała 1999. Szumpich S., Problemy bezrobocia wielokrotnego, Secesja, Kraków 2000. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2001 r., Dz.U. 2000, nr 1, poz. 2 z późn. zm. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2001 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2002 r., Dz.U. 2002, nr 1, poz. 7 z późn. zm. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2003 r., Dz.U. 2002, nr 233, poz. 1958 z późn. zm. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2004 r., Dz.U. 2004, nr 6, poz. 44 z późn. zm. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004, nr 99, poz. 1001 z późn. zm. Wielokrotne rejestracje bezrobotnych. Skala, struktura i uwarunkowania zjawiska na przykładzie Rejonowego Urzędu Pracy w Pabianicach w latach 1990–1996, red. E. Kwiatkowski, Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi, Rejonowy Urząd Pracy w Pabianicach, Pabianice 1997. Recurrent Unemployment in Poland, 2001–04 Recurrent unemployment, despite its significant scale and huge associated socioeconomic costs, has not yet received comprehensive and thorough treatment in Polish economic literature. The few existing reports on this issue were directed foremost at its local dimensions, even though the problem affects the entire country on a significant scale. For this reason also the author has attempted to draw attention to the gravity of this problem. The article presents selected data on the scale and structure of recurrent unemployment in Poland in the 2001–04 period. The statistics published by the Labour Market Department at the Ministry of Economy and Labour served as the source of data.

(20) 42. Maciej Frączek. for this analysis. This article also reviews the information available in Polish labour market reporting in the context of defining the sources of information on recurrent unemployment. Although the article does not aspire to provide a complete presentation of the recurrent unemployment problem, the author hopes that it will contribute meaningfully to existing analyses of the Polish labour market..

(21)