1 A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XVI SECTIO EEE 2006
Samodzielna Pracownia Organizacji i Ekonomiki Ogrodnictwa, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
LILIANNA JABŁO SKA, PAWEŁ GAC
Analiza porównawcza sektora ogrodniczego
w Polsce i Wielkiej Brytanii
A Comparative Analysis of the Horticultural Sector in Poland and Great Britain
Synopsis. W pracy analizowano wielko i struktur produkcji sadowniczej, warzywniczej i
kwia-ciarskiej oraz zmiany zachodz ce w latach 1991–2002. Badania wykazały istotne ró nice mi dzy obu krajami. Produkcja owoców w Wielkiej Brytanii obni ała si rocznie o 5,65%, w Polsce wzrastała o 2,95%. W 2002 roku zbiory owoców w Wielkiej Brytanii były na poziomie 10% zbio-rów w Polsce. Zbiory warzyw gruntowych w Wielkiej Brytanii s o 40% ni sze ni w Polsce i odmienna jest struktura upraw. W Wielkiej Brytanii obni aj si te zbiory warzyw spod osłon (rocznie o 1,95% w stosunku do redniej), za w Polsce wzrastaj (rocznie o 7,68%). Produkujemy ich 2,5-krotnie wi cej, głównie pomidory. Powy sze dane wskazuj , e kraj ten nie b dzie naszym konkurentem, ale mo e sta si rynkiem zbytu dla naszych owoców deserowych oraz warzyw spod osłon. Wielka Brytania posiada natomiast 2-krotnie wy szy ni Polska areał upraw kwiatów cebu-lowych w gruncie, a tak e szkółek ro lin ozdobnych i z tego punktu widzenia mo e by brana pod uwag jako nasz konkurent na rynku szkółkarstwa ozdobnego i cebul kwiatowych. Nie powinien by to jednak silny konkurent, gdy ró nimy si struktur produkcji.
Słowa kluczowe – key words: produkcja – production, owoce – fruit, warzywa – vegetables,
kwiaciarstwo – floriculture, Polska – Poland, Wielka Brytania – Great Britain
WST P
Lata 80. i 90. ubiegłego stulecia, to post puj cy wzrost konkurencji na wia-towym rynku ogrodniczym. Wzmacnia j rosn ca produkcja b d ca z jednej strony efektem systematycznego wdra ania post pu, z drugiej lokowania kapita-łu w produkcj ogrodnicz w krajach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego
i jednocze nie bardzo korzystnych warunkach klimatycznych. Polska po trans-formacji ustrojowej, a nast pnie wej ciu w struktury UE została wł czona w ten proces. Dalszy rozwój naszego ogrodnictwa uzale niony jest od sprostania tej konkurencji nie tylko na rynku wewn trznym, ale tak e na rynku europejskim. Poszukiwanie zewn trznych rynków zbytu staje si konieczno ci w sytuacji rosn cej krajowej produkcji, a tak odnotowuje si w Polsce (Kubiak, 2002; Jabło ska, Juszczak, 2003; Jabło ska, 2004; Makosz, 2004a; Marosz, 2004; Mierwi ski, 2004). Istotne jest tu tak e poznanie potencjalnych konkurentów na tych rynkach. W niniejszej pracy podj to prób oceny, czy takim rynkiem zbytu dla polskich produktów ogrodniczych lub te ewentualnym konkurentem mo e by Wielka Brytania. Oceny tej dokonano poprzez analiz porównawcz pro-dukcji polskiego i angielskiego sektora ogrodniczego, gdy potencjał produk-cyjny i jego struktura jest jednym z podstawowych czynników
konkurencyjno-ci.
MATERIAŁ I METODA
Badaniami obj to 3 działy ogrodnictwa – sadownictwo, warzywnictwo i kwiaciarstwo. Na podstawie powierzchni upraw i zbiorów dokonano analizy wielko ci i struktury produkcji oraz zmian w niej zachodz cych w latach 1991–2002. W analizach posługiwano si prostymi metodami matematyczno-statystycznymi, głównie wska nikami procentowymi, a dynamik zmian dodatko-wo okre lono przy pomocy linii tendencji wyznaczonej metod najmniejszych kwadratów. Ze wzgl du na brak ci gło ci szeregu danych statystycznych w Polsce, dynamik zmian cz ci zja-wisk okre lono indeksami, przyjmuj c jako podstaw rok 1991. W przypadku powierzchni upraw sadowniczych nie rejestrowanej przez GUS do 1995 roku, w ogóle niemo liwe było okre lenie dynamiki wzrostu w badanym okresie.
Podstawowym ródłem danych wykorzystanych w analizach s statystyki „DEFRA” (De-partment for Environment Food and Rural Affairs) zamieszczone na stronach www.defra.gov.uk. oraz statystyki GUS i opracowania COBRO. Dane liczbowe dotycz ce sektora kwiaciarskiego w Polsce, uj tego w oficjalnych statystykach w bardzo ograniczonym zakresie, pochodz głównie z publikacji i s danymi szacunkowymi opartymi na badaniach wycinkowych.
WYNIKI
Produkcja sadownicza. Uprawy sadownicze w Polsce w roku 2002
zajmo-wały powierzchni ponad 306 tys. ha, z której zebrano 3 030 tys. ton owoców. W Wielkiej Brytanii owoce produkowane były w tym e roku na areale 27,5 tys. ha, a zbiory wyniosły 286,9 tys. ton, co stanowi niecałe 10% polskiego poten-cjału. Dysproporcja mi dzy Polsk i Wielk Brytani pogł bia si , co wynika przede wszystkim z systematycznego spadku brytyjskiej produkcji owoców. Tu
Tab. 1. Zmiany w produkcji sadowniczej w latach 1991–2002 Changes in fruit production in the years 1991–2002
Współczynnik kierunkowy trendu Trend coefficient W warto ciach bezwzgl dnych In absolute values W warto ciach wzgl dnych1 In relative values Wyszczególnienie Specification Polska Poland Wlk. Brytania G. Britain Polska Poland Wlk. Brytania G. Britain Powierzchnia upraw sadowniczych ogółem
w tys. ha
Total acreage under fruit production in thousand ha
- 4,282 - 1,11 - 1,332 - 3,35
Zbiory owoców ogółem w tys. ton Total fruit crops in thousand tons
+ 74,86 - 21,26 + 2,95 - 5,65 Zbiory owoców z drzew w tys. ton
Top fruit crops in thousand tons w tym (in it):
Jabłka (Apple) Gruszki (Pear) Wi nie (Cherry) liwy (Plum) + 79,18 +64,55 +2,13 +5,85 +3,22 - 17,59 -16,45 -0,14 -0,15 -0,84 +3,79 +3,74 +3,01 +4,16 +3,20 -5,84 -6,45 -0,46 -8,41 -6,32 Zbiory owoców jagodowych w tys. ton
Soft fruit crops in thousand tons w tym (in it):
Truskawki (Strawberry) Maliny (Raspberry) Porzeczki (Currant) Agrest (Gooseberry) -4,38 -3,73 +1,50 -3,07 -1,85 -3,65 -0,70 -1,33 -1,243 . -0,96 -1,98 +3,95 -1,78 -4,97 -4,88 -1,77 -10,10 -7,66 . 1) procent w stosunku do redniej warto ci z lat 1991–2002
percent in relation to the average value of the years 1991–2002, 2) w latach 1991–1995 własne szacunki w oparciu o dane GUS i COBRO
in the years 1991–1995 the own estimations based on the GUS and COBRO data, 3) porzeczki czarne
black current
areał upraw w latach 1991–2002 obni ał si redniorocznie o 3,35% w stosunku do redniej tego okresu, a zbiory owoców o 5,65% (tab. 1). W ci gu 12 lat areał zmniejszył si o 32%, a zbiory o 44%. W Polsce powierzchnia upraw sadowni-czych obni ała si do roku 1997 i był to spadek o 15%. Kolejne lata to ponowny wzrost areału – o 10% do 2002 roku. W przypadku plantacji jagodowych pro-dukcja rosła jednak tylko do 2001 roku osi gaj c poziom o 18% wy szy ni w roku 1997, by w 2002 roku obni y si znów o 15%. W efekcie malej cej
powierzchni upraw zbiory owoców jagodowych w badanym okresie obni ały si redniorocznie o 4,32 tys. ton, czyli o 0,96% w stosunku do redniej z 12 lat (tab. 1). Zmiany w areale oraz wprowadzanie nowoczesnych metod uprawy w nowych nasadzeniach spowodowały natomiast wyra ny wzrost zbiorów owo-ców z drzew, cho w dalszym ci gu wyst puj 2–3-letnie cykle waha . rednio, w latach 1991–2002, wzrastały one rocznie o 79,18 tys. ton, czyli o 3,79%.
W strukturze nasadze w obu krajach przewa aj sady, zajmuj ce około 70% całkowitego areału upraw sadowniczych, przy czym w Polsce nieznacznie wi ksz rol odgrywaj plantacje jagodowych. Nale y jednak podkre li , i całkowity areał plantacji jagodowych jest w naszym kraju a 12,4 razy wi kszy, a zbiory 6,7 razy. Struktura upraw jagodowych w Polsce i Wielkiej Brytanii jest bardzo zbli ona. W obu krajach 41% nasadze stanowi truskawki, a plantacje porzeczek s na drugim miejscu z udziałem odpowiednio 38% i 32%. W Wielkiej Brytanii wi ksze znaczenie ni w Polsce maj plantacje malin, które w 2002 roku stanowiły 17% nasadze jagodowych, a w Polsce 12%. Najwi ksze zmiany w strukturze produkcji owoców jagodowych wyst piły w Polsce po 2000 roku, a były przede wszystkim wynikiem pogł bionego spadku uprawy agrestu i ponad 3-krotnego wzrostu powierzchni upraw innych gatunków, głów-nie borówki ameryka skiej.
Spo ród drzew owocowych najwi kszy areał w Polsce zajmuj jabłonie, a na drugiej pozycji plasuj si wi nie (odpowiednio 67% i 14% areału sadów) i rola obu gatunków wzrasta. W 2002 roku powierzchnia sadów jabłoniowych była wy sza ni w 1996 roku o 14%, a sadów wi niowych o 9%. Zbiory jabłek i wi ni w latach 1991–2001 wzrastały rednio rocznie o 3,74% i 4,16% (tab.1). Na trzecim miejscu znajduj si liwki z udziałem 8%, dalej gruszki i czere nie z udziałem po 4%. W Wielkiej Brytanii w strukturze drzew równie dominuj jabłonie, a na drugim miejscu s grusze. Odmiany deserowe tych gatunków sta-nowi odpowiednio 49% i 10% powierzchni pod drzewami, za około 33% po-wierzchni zajmuj odmiany jabłoni i grusz przeznaczonych na tradycyjne napoje alkoholowe i ich rola wzrasta. W Polsce nie mamy nasadze jabłoni typowo przemysłowych, cho przetwórstwo zagospodarowuje około 60–65% zbiorów (Kubiak, 1999; wietlik, 2001; Makosz, 2004). Nie wyst puje równie w na-szym kraju tak silna dominacja jednej odmiany jabłoni deserowych jak w Wiel-kiej Brytanii, gdzie a ½ zbiorów przypada na odmian Koksa Pomara czowa.
Produkcja warzywnicza. Warzywa gruntowe. Powierzchnia upraw
wa-rzyw polowych w Polsce w roku 2002 wynosiła 171 tys. ha, za w Wielkiej Brytanii 131 tys. ha i w obu krajach wykazuje tendencj malej c o podobnej dynamice (w stosunku do redniej całego okresu obni ała si rocznie o 2,65% i 2,20%) (tab. 2). W Wielkiej Brytanii jest to stała tendencja, za w Polsce spa-dek areału upraw nast pił wła ciwie dopiero po 1995 roku z wyra nym
załama-niem w roku 2002. W tym e roku uprawiano warzywa w naszym kraju na 62% areału z roku 1995. Spadek ten dotyczy wszystkich podstawowych gatunków, a w najwi kszym stopniu ogórków, pomidorów i kapusty. Wzrosła natomiast powierzchnia upraw tzw. warzyw pozostałych. W Wielkiej Brytanii wzrost po-wierzchni odnotowano jedynie w przypadku cebuli i grochu na suche ziarno.
Tab. 2. Zmiany w produkcji warzyw w latach 1991–2002 Changes in vegetables production in the years 1991–2002
Współczynnik kierunkowy trendu Trend coefficient W warto ciach bezwzgl dnych In absolute values W warto ciach wzgl dnych* In relative values Wyszczególnienie Specification Polska
Poland Wlk. Brytania G. Britain Poland Polska Wlk. Brytania G. Britain Warzywa polowe
Vegetables growing in open
Powierzchnia upraw ogółem w tys. ha Total acreage in thousand ha w tym (in it):
Kapusta (Cabbage) Cebula (Onion) Marchew (Carrot) Kalafior (Cauliflower) Pomidor (Tomato) Ogórek (Cucumber) -6,65 -1,66 -0,26 -0,17 -0,15 -0,94 -1,61 -3,36 -0,87 +0,18 -0,52 -0,86 - - -2,65 -3,36 -0,76 -0,53 -0,14 -3,55 -6,11 -2,20 -5,16 +1,76 -4,41 -5,99 - - Zbiory warzyw ogółem w tys. ton
Total crops in thousand tons w tym (in it):
Kapusta (Cabbage) Cebula (Onion) Marchew(Carrot) Kalafior (Cauliflower) Pomidor (Tomato) Ogórek (Cucumber) -23,81 -16,34 +1,97 +6,49 -1,13 -15,39 -6,69 -4,66 -20,84 +12,42 +9,56 -18,95 - - -0,43 -0,93 +0,29 +0,77 -0,47 -4,69 -3,26 -0,19 -5,12 +3,82 +1,56 -8,84 - - Warzywa spod osłon
Vegetables growing under covers Zbiory ogółem w tys.ton Total crops in thousand tons w tym (in it):
Pomidor (Tomato) Ogórek (Cucumber) Pozostałe (Others) +27,34 +15,27 +5,55 +6,54 -6,86 -1,57 -2,35 -3,01 +7,68 +7,28 +5,18 +16,16 -1,95 -1,38 -2,73 -1,97 *)procent w stosunku do redniej warto ci z lat 1991–2002
Spadkowi areału towarzyszy spadek zbiorów warzyw, ale ze znacznie mniejsz dynamik , co jest wynikiem zmiany struktury upraw oraz wzrostu plonów wi kszo ci gatunków. W Polsce zbiory warzyw ogółem obni ały si redniorocznie o 0,43% w stosunku do redniej badanego 12-lecia, w Wielkiej Brytanii o 0,19% (tab. 2.). W najwi kszym stopniu obni ały si w naszym kraju zbiory pomidorów i ogórków – rocznie o 4,69% i 3,26%. W latach 2001–2002 stanowiły odpowiednio 60% i 78% zbiorów z roku 1991. Całkowite zbiory wa-rzyw gruntowych wyniosły w Polsce w roku 2002 ponad 3947 tys. ton i były wy sze o 67% od zbiorów w Wielkiej Brytanii.
Polskie i brytyjskie warzywnictwo polowe ró ni si bardzo istotnie pod wzgl dem struktury gatunkowej. W Polsce najwi cej uprawia si kapustnych, cebuli i marchwi, które w 2002 roku zajmowały po 16% całkowitego areału upraw. W nast pnej kolejno ci s ogórki (11%), buraki wikłowe i kalafior (po 6%) oraz pomidory (5%). W Wielkiej Brytanii kapustne uprawiane s na około 10% areału, a po 7% zajmuje cebula, marchew i kalafior. Produkcja ogórków i pomidorów jest tak niewielka, e w statystykach wł czone s one do grupy „pozostałe warzywa” zajmuj ce ł cznie jedynie 7% powierzchni wszystkich upraw. Dominuj c rol , z tendencj wzrostow , odgrywaj tu natomiast wa-rzywa str czkowe. W 2002 roku ich uprawa zajmowała a 48% całkowitej po-wierzchni, w tym 29% stanowił groch zielony do przetwórstwa. W Polsce groch zielony równie nale y do gatunków b d cych podstaw przemysłu prze-twórczego (Kubiak, 1999), ale skala produkcji jest na tyle mała, e w krajowych statystykach uj ty jest w grupie „warzywa pozostałe” zajmuj ce ł cznie 24% całkowitego areału.
Warzywa spod osłon. Powierzchnia warzywnicza pod osłonami w Polsce
wykazywała w badanym okresie do znaczne wahania. W latach 1991–1995 uległa niewielkiemu obni eniu, nast pnie wzrosła do 2620 ha w 1998 roku, by znów obni y si do 2385 ha w roku 2000 i ponownie wzrosn do 2490 ha w roku 2001. Wydaje si jednak, e powy sze wahania s cz ciowo wynikiem bł dnych szacunków GUS. O niepełnej wiarygodno ci danych GUS wiadcz wyniki Spisu Rolnego, z których wynika, e w 2002 roku uprawiano warzywa pod osłonami na areale 6324 ha, czyli 2,5-krotnie wy szym ni w roku 2001. Tak ogromny przyrost kapitałochłonnych obiektów szklarniowych w ci gu 1 roku jest po prostu niemo liwy. Z cał pewno ci jednak jeste my znacznie wi kszym producentem ni Wielka Brytania, gdzie areał osłon z warzywami w ci gu ostatnich 12 lat obni ył si 2,5-krotnie do poziomu 1062 ha.
Wyra ny jest w naszym kraju wzrost zbiorów warzyw spod osłon, b d cy efektem intensyfikacji produkcji i osi gania coraz wy szych plonów. W całym badanym 12-leciu zbiory warzyw wzrastały redniorocznie o 7,68% w stosunku
do redniej z tego okresu, w tym pomidorów o 7,28%, ogórków o 5,18%, a po-zostałych warzyw a o 16,16%. W tym samym okresie w Wielkiej Brytanii zbiory warzyw ogółem obni ały si redniorocznie o 1,95%, w tym pomidorów o 1,38%, a ogórków o 2,73%. Przy tej odmiennej tendencji, w obu krajach naj-wi kszy udział w zbiorach maj pomidory, ale w Polsce wynosi on 52–55%, za w Wielkiej Brytanii tylko 33%. W roku 2002 polska produkcja pomidorów pod osłonami była w naszym kraju 3,85 razy wy sza ni brytyjska. Stali my si ich eksporterem, m.in. wła nie na rynek angielski. Kilkunastokrotnie wy sz mamy produkcj papryki. W Polsce zajmuje ona gros powierzchni pod tzw. warzywa-mi pozostaływarzywa-mi ( wietlik, Mierwi ski, 1999), która w 2002 roku wynosiła 1734 ha, podczas gdy w Wielkiej Brytanii papryka uprawiana jest na 55 ha. Z kolei w Wielkiej Brytanii du e znaczenie ma uprawa sałaty (45% areału osłon z uprawami warzyw).
Produkcja kwiaciarska. Zarówno w Polsce, jak i w Wielkiej Brytanii
ob-serwuje si rozwój produkcji ro lin ozdobnych. W badanym 12-leciu po-wierzchnia ich upraw pod osłonami zwi kszała si redniorocznie w stosunku do redniej całego okresu odpowiednio o 0,64% i 2,06% (tab.3). W roku 2002 wyniosła w naszym kraju szacunkowo 740 ha, za w Wielkiej Brytanii 994 ha. Odmienna jest natomiast struktura produkcji. W Polsce przewa aj , z tendencj malej c , kwiaty ci te zajmuj ce 64–65% areału pod osłonami, a na czołowych miejscach plasuje si ró a i gerbera, dalej tulipan, anturium, lilia, go dzik (Jabło -ska, 2000, 2003). Natomiast w Wielkiej Brytanii udział kwiatów ci tych wynosi jedynie 15% i powierzchnia ich uprawy wyra nie spada, za najwa niejsze gatun-ki to chryzantema, alstremeria i go dzik (Gac, 2004). Ró na jest równie struktura upraw ro lin doniczkowych, cho w obu krajach odnotowuje si rosn ce znacze-nie kwiatów balkonowych i rabatowych. W roku 2002 ich produkcja w Polsce wyniosła szacunkowo 64 mln sztuk przy 87 mln sztuk doniczkowych pokojowych, a w Wielkiej Brytanii odpowiednio 121 mln sztuk i 76 mln sztuk. Ogromn rol odgrywa w naszym kraju produkcja chryzantem na 1 listopada, które z ilo ci około 90 mln sztuk stanowi a 37% wszystkich ro lin doniczkowych. W Anglii udział chryzantem w produkcji kwiatów doniczkowych wynosi jedynie 1,5%. Z kolei w Wielkiej Brytanii wysoka jest produkcja ro lin cebulowych w donicz-kach i pojemnidonicz-kach. W obu krajach wzrasta tak e produkcja kwiatów i cebul kwiatowych w uprawie polowej. Brytyjski areał tych upraw zwi kszył si latach 1991–2002 o 7,5%. Niestety nie jest mo liwe okre lenie dynamiki tego wzrostu w Polsce, ale wiadomo, e dzi produkcja polowa zajmuje 3176 ha. Jest to areał 2-krotnie mniejszy ni w Wielkiej Brytanii, gdzie wynosi 6676 ha. Odmienna jest jednak struktura upraw. W naszym kraju, przewa aj tulipany (Hetman, Jabło ska, 1997), za w Wielkiej Brytanii, z rosn cym udziałem z 72% w latach 1991–1993 do 83% w latach 2000–2002, narcyzy.
Tab. 3. Zmiany areału upraw ro lin ozdobnych w latach 1991–2002 Changes of the ornamental plant cultivation area in the years 1991–2002
Współczynnik kierunkowy trendu Trend coefficient W warto ciach bezwzgl dnych In absolute values W warto ciach wzgl dnych* In relative values Indeks 1991=100 Index Wyszczególnienie Specification Polska Poland Wlk. Brytania G. Britain Polska Poland Wlk. Brytania G. Britain Polska Poland Wlk. Brytania G. Britain Pod osłonami Under cover w tym (in it): Kwiaty ci te Cut flowers Ro liny doniczkowe Pot plants +4,51 . . +19,5 . . +0,64 . . +2,06 . . 121 89 198 119 50 159 W gruncie Open ground . +34,28 . +0,57 . 113 Szkółki ozdobne Nursery . +142,65 . +1,65 219 128
*)procent w stosunku do redniej warto ci dla lat 1991–2002 percent in relation to the average value of the years 1991–2002
Wielka Brytania posiada równie wi kszy areał szkółek materiału ozdobne-go. Wynosi on 9082 ha, za w Polsce 4393 ha. Jednak dynamika wzrostu tego areału w naszym kraju w ostatnich 12-latach była niespotykana w innych kra-jach europejskich. Zwi kszyła si 2,2-krotnie, podczas gdy w Wielkiej Brytanii tylko o 28%. Najwa niejsz pozycj w polskim szkółkarstwie, z udziałem 12–14%, stanowi krzewy ró , z których 70–80% trafia na eksport (Jabło ska, 2002; Marosz, 2004). Udział pozostałych krzewów wynosi 35%, a drzew 24%, z przewag w obu grupach ro lin iglastych. Byliny i wrzosy stanowi około 23% całej produkcji, ale zajmuj relatywnie niewielki areał upraw. W szkółkar-stwie angielskim 38% areału szkółek zajmuje systematycznie rosn ca produkcja krzewów z przewag li ciastych. Na drugim miejscu z udziałem 17% s drzewa, ale ich produkcja obni a si . Krzewy ró uprawiane s na 10% areału szkółek, a byliny na 4%. Areał tych ostatnich zwi kszył si w badanym okresie o 30%.
Pomimo rosn cej produkcji w obu krajach wzrasta import produktów kwia-ciarskich, przy czym w Wielkiej Brytanii jego warto jest 15-krotnie wy sza ni w Polsce (Gac, 2004). W brytyjskim imporcie 12% stanowi ozdobny mate-riał szkółkarski, który z kolei jest czołowym kwiaciarskim produktem eksporto-wym Polski z udziałem 60%.
WNIOSKI
1. Mi dzy polskim i brytyjskim ogrodnictwem istniej wyra ne ró nice, za-równo pod wzgl dem wielko ci produkcji i jej struktury, jak i tendencji zmian.
2. Zbiory owoców, warzyw gruntowych i warzyw szklarniowych w Wielkiej Brytanii systematycznie obni aj si i s na poziomie odpowiednio 10%, 60% i 41% zbiorów w Polsce. Fakt ten oraz odmienna struktura gatunkowa upraw wskazuje, i kraj ten nie b dzie naszym konkurentem na rynku europejskim. Mo e by za rynkiem zbytu dla polskich owoców deserowych oraz warzyw spod osłon. S to produkty o du ym znaczeniu w diecie bogatych społecze stw.
3. Z punktu widzenia wielko ci produkcji, Wielka Brytania mo e by brana pod uwag jako nasz konkurent na rynku szkółkarstwa ozdobnego i cebul kwia-towych. Nie powinien by to jednak silny konkurent. Na rynku cebul kwiato-wych ró nimy si struktur gatunkow produkcji, za materiał szkółkarski nie odgrywa znacz cej roli w eksporcie angielskim. Wielka Brytania, jako du y importer, mo e sta si rynkiem zbytu dla naszego materiału szkółkarskiego, ale istotne jest tu dokładne przeanalizowanie struktury produkcji angielskiej oraz preferencji konsumenta angielskiego.
PI MIENNICTWO
COBRO. 2002. Konkurencyjno polskiego ogrodnictwa wzgl dem ogrodnictwa Unii Europej-skiej. Opracowanie pod red. Kubiak K., Warszawa.
G a c P. 2004. Analiza porównawcza rynku ogrodniczego w Polsce i Wielkiej Brytanii ze szcze-gólnym uwzgl dnieniem rynku ro lin ozdobnych. Praca magisterska. Wydział Ogrodniczy SGGW.
H e t m a n J., J a b ł o s k a L. 1997. Kierunki rozwoju produkcji ro lin ozdobnych w Polsce na progu XXI wieku. Mat. Konf. nt. „Strategia rozwoju polskiego ogrodnictwa do 2010 roku”, Lublin: 45–59.
J a b ł o s k a L. 2000. Produkcja ro lin ozdobnych pod osłonami. Rozmiary i tendencje zmian. ZER, 2–3: 21–36.
J a b ł o s k a L. 2002. Próba oceny stanu produkcji ozdobnego materiału szkółkarskiego w Polsce. ZER, 2–3: 85–91.
J a b ł o s k a L., J u s z c z a k K. 2003. Tendencje rozwojowe produkcji warzyw gruntowych w Polsce w latach 1970–2001. Zag. Ekon. Rol., 4: 78–88.
J a b ł o s k a L. 2003. Rynek kwiatów ci tych i ro lin doniczkowych w Polsce. BOSS Informa-cje Ekonomiczne Sp z o.o. Warszawa .
J a b ł o s k a L. 2004. Polskie kwiaciarstwo na tle zmian zachodz cych w kwiaciarstwie Unii Europejskiej. Zag. Ekon. Rol., 1: 18–26.
K u b i a k K. 1999. Ekonomiczne problemy krajowego przetwórstwa owocowo-warzywnego oraz sposoby ich rozwi zywania przed przyst pieniem do Unii Europejskiej. Mat. Konf. nt.
„Ekonomiczne problemy krajowego ogrodnictwa i sposoby ich rozwi zywania przed przy-st pieniem Polski do Unii Europejskie”, Lublin: 21–45.
M a k o s z E. 2004. Polskie sadownictwo po integracji z Uni Europejsk . Broszura Towarzy-stwa Rozwoju Sadów Karłowych, Lublin.
M a k o s z E. 2004a. Polskie sadownictwo z ekonomicznego punktu widzenia. Mat. Konf. nt. „Prognosfruit”, Lublin.
M a r o s z A. 2004. Analiza szkółkarstwa ozdobnego w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej. Praca doktorska. Inst. Sad. i Kwiac., Skierniewice.
M i e r w i s k i J. 2004. Rynek warzyw spod osłon w Polsce i w Europie. Studia i monografie, 120, IERiG , Warszawa.
w i e t l i k J., M i e r w i s k i J. 1999. Podstawowe problemy naszego warzywnictwa w obliczu integracji Polski z Uni Europejska. Mat.Konf. nt. „Ekonomiczne problemy krajo-wego ogrodnictwa i sposoby ich rozwi zywania przed przyst pieniem Polski do Unii Euro-pejskiej”, Lublin: 67–82.
w i e t l i k J. 2001. Mo liwo ci wzrostu popytu na krajowe owoce, warzywa i przetwory owo-cowo-warzywne. Mat. Konf. nt. „Marketing w ogrodnictwie”, Lublin: 69–76.
SUMMARY
The size and structure of fruit, vegetables and ornamental production have been analysed as well as the changes during the years 1991–2002. The essential differences were found between both countries. Fruit production in Great Britain was yearly decreasing by 5.65% and in Poland it was increasing by 2.95%. In 2002 British fruit crops amounted to 10% of Polish ones. Vegetable crops from the open in Britain were lower than in Poland by 40% and the assortment is different. In Great Britain the decrease of vegetables production under covers is observed as well (by 1.95% yearly). In Poland that production has been increased (by 7.68% yearly) and it is 2.5 times higher than in Great Britain. The above shows that Great Britain is not our competitor; however, it can become the potential outlet for our dessert fruit and vegetables from covers (mostly tomatoes). Great Britain is a bigger producer of the ornamentals in open ground – the area with bulb flowers and nursery is twice as high as in Poland. However, it should not be the strong competitor because of the different structure of the production.
