Widok „Zeszyty Prasoznawcze” – analiza zawartości (1957–2012). Metody–tematy–autorzy red. Maciej Kawka, Ryszard Filas, Paweł Płaneta

wielu zastrzeĪeĔ co do skutecznoĞci i adekwat-noĞci w czasie regulacji publicznych dotyczą-cych prywatnych rynków, są obszary wobec których panuje wzglĊdny konsensus potrzeby odpowiedniego prawa, takie jak dostĊp do plat-form, kompatybilnoĞü, stanowienie cen, zacho-wanie prywatnoĞci i bezpieczeĔstwa danych, narodowa kontrola aktywów informacyjnych, polityka podatkowa oraz stosunki pracy.

Autorzy Rewolucji platform koĔczą roz-waĪania prognozami dotyczącymi przyszáoĞci. Oczekują, Īe szczególnie waĪne zmiany bĊdą siĊ dokonywaáy w tych dziedzinach, które są silnie uzaleĪnione od informacji, poddane fragmentacji i asymetryczne informacyjnie. W pierwszej ko-lejnoĞci wskazują na edukacjĊ, ochronĊ zdrowia, energetykĊ oraz Þ nanse, ale teĪ na rynki pracy

i usáug profesjonalnych oraz na dziaáania publiczne w tym rządowe (samorządowe). Rozwijający siĊ internet rzeczy doda nowy poziom dla zdolnoĞci komunikacyjnej i siáy cyfrowych platform, áącząc ludzi i urządzenia na nowe sposoby sprzyjające powstawaniu wartoĞci. Wedáug autorów platfor-my transformują Ğwiat, tworzą dla spoáeczeĔstw nowe moĪliwoĞci kreatywnego rozwoju, ale da-lekosiĊĪne skutki są trudne do przewidzenia.

KsiąĪka jest zaopatrzona w sáownik podsta-wowych terminów, bogatą bibliograÞ Ċ i indeks rzeczowy. Jest lekturą niemal obowiązkową dla kaĪdego, kto próbuje zrozumieü bogactwo prze-mian Ğwiata mediów i komunikacji w warunkach rozwoju nowych cyfrowych technologii.

Tadeusz Kowalski

t t t

W

pierwszej chwili moĪna by powiedzieü, Īe ksiąĪka o kwartalniku „Zeszyty Prasoznawcze” nie jest jakimĞ ewenementem wydawniczym. Choüby dlatego, Īe od cza-su do czacza-su powstają u nas ksiąĪki w caáoĞci i wyáącznie poĞwiĊcone konkretnemu tytuáowi prasowemu – dziennikowi bądĨ czasopismu. Tak byáo w okresie PRL (choü zdarzaáo siĊ to rzadko), tak jest teĪ po roku 1990. SpoĞród wie-lu przykáadów moĪna wskazaü pracĊ zbiorową przygotowaną pod redakcją Józefa Wójcika pt. 40 lat ze „Sáowem” (Warszawa 1987) – o dzien-niku Stowarzyszenia PAX „Sáowo Powszechne” (zlikwidowanym w 1997 r.); przygotowaną pod redakcją Wojciecha Borsuka pracĊ zbiorową o ukazującym siĊ w latach 1950–1997

dzienni-ku „Sztandar Máodych” – jednym z najbardziej popularnych wĞród máodzieĪy tytuáów ogólno-polskich (pt. Byá taki dziennik: „Sztandar Máo-dych”, Warszawa 2006); publikacjĊ zbiorową przygotowaną pod redakcją Wojciecha Borsuka i Henryka BorzĊckiego o popularnym w PRL dzienniku dla czytelników wiejskich (pt. Byáa taka gazeta: „Gromada Rolnik Polski”, War-szawa 2002); jubileuszową ksiąĪkĊ Wiesáawa Wáadyki o tygodniku „Polityka” (pt. „Polityka” i jej ludzie, Warszawa 2007); ksiąĪkĊ Saturni-na Sobola o piĞmie ruchu ludowego – „Zielony Sztandar” (pt. „Zielony Sztandar 1931–2008”, Warszawa 2008) czy ksiąĪkĊ Justyny Jawor-skiej o zlikwidowanym w 2013 r. tygodniku „Przekrój” – jednym z najbardziej popularnych

„Zeszyty Prasoznawcze” – analiza zawarto

Ăci (1957–2012)

Metody–tematy–autorzy

red. Maciej Kawka Ryszard Filas, Pawe

ï Pïaneta

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków 2016, 472 s.,

ISBN 978-83-233-4032-4

w okresie PRL magazynów spo áeczno-kultural-nych (pt. Cywilizacja „Przekroju”. Misja oby-czajowa w magazynie ilustrowanym, Warszawa 2008). Przykáadów takich monograÞ cznych opracowaĔ moĪna by podaü wiĊcej.

Tym razem jednak mamy do czynienia z ksiąĪką poĞwiĊconą czasopismu naukowemu. Zdarza siĊ to chyba po raz pierwszy, bo nie po-traÞ ábym podaü podobnego przykáadu wydanej wczeĞniej pracy o innym piĞmie naukowym. Nie mam natomiast wątpliwoĞci, Īe kwartalnik „Zeszyty Prasoznawcze” – najstarszy w Polsce, bo wydawany od 1960 r. periodyk medioznaw-czy – zasáuguje na takie wyróĪnienie. War-to zresztą odnotowaü, Īe nie jest to pierwsza ksiąĪka o tym piĞmie, poniewaĪ podobne uka-zaáy siĊ w roku 1971 (z okazji jego 10-lecia) i w roku 1981 (z okazji 20-lecia). Są to jednak typowe opracowania bibliograÞ czne, rejestru-jące (w ukáadzie przedmiotowym) zawartoĞü nie tylko „Zeszytów Prasoznawczych”, ale tak-Īe wczeĞniejszych czasopism OĞrodka BadaĔ Prasoznawczych – „Biuletynu Prasoznawcze-go” (1957) i „Prasy Wspóáczesnej i Dawnej” (1958–1959). Autorem obu bibliograÞ i jest Sylwester Dziki, przy czym w kaĪdej z nich znajduje siĊ obszerny artykuá wstĊpny, autor-stwa Pawáa Dubiela, zawierający bądĨ charak-terystykĊ czasopism OBP (publikacja z 1971 r.), bądĨ panoramiczny przegląd i ocenĊ zawarto-Ğci tego pisma w latach 1960–1980 (publikacja z 1981 r.). Natomiast recenzowana tu ksiąĪka ma gáównie charakter analityczno-oceniają-cy, stanowiąc jednoczeĞnie rodzaj autorskiego „podsumowania ponadpi ĊüdziesiĊciopiĊciolet-niej wiĊzi pisma” z OBP jako „zasáuĪoną dla rozwoju prasoznawstwa i mediów instytucją”.

Jej merytoryczną zawartoĞü stanowi 16 roz-dziaáów, w których zostaáy przedstawione pa-noramiczne charakterystyki najwaĪniejszych problemów (ĞciĞlej: grup problemów) podej-mowanych na áamach „Zeszytów Prasoznaw-czych” (a takĪe na áamach wydawanego w la-tach 1958–1959 kwartalnika „Prasa Wspó ácze-sna i Dawna”). NaleĪy zwróciü uwagĊ, Īe – jak

podaje w przedmowie Maciej Kawka – „prawie wszystkie artykuáy zamieszczone w monograÞ i (…) dotyczą problematyki badawczej. Wyni-ka to przede wszystkim z charakteru OĞrodka BadaĔ Prasoznawczych, którego ambicją byáo wáaĞnie przedstawianie na áamach Zeszytów Prasoznawczych dorobku badawczego swoich pracowników oraz najwybitniejszych znaw-ców spoza OĞrodka, którzy proponowali na tyle nowe metody badawcze, by warto je byáo przedstawiü za poĞrednictwem kwartalnika”.

KaĪdy rozdziaá jest samoistną, zamkniĊtą caáoĞcią, przy czym ich dobór i ukáad nie budzą istotnych wątpliwoĞci ani zastrzeĪeĔ. DziĊki temu, co warto podkreĞliü, tworzą – jeĞli je trak-towaü áącznie – logiczną, rzeczową i wzajemnie uzupeániającą siĊ konstrukcjĊ. Wypada jednak najpierw wskazaü na szczególny charakter roz-dziaáu I (pt. „Zeszyty Prasoznawcze” a OĞrodek BadaĔ Prasoznawczych (OBP) – maáĪeĔstwo niemal doskonaáe), w którym autorowi (Ry-szard Filas) udaáo siĊ przedstawiü zarówno „meandry rozwoju” OĞrodka, jak i „zawiáoĞci rozwoju” kwartalnika (planowanego pierwotnie jako dwumiesiĊcznik).

W dotychczasowej historii pisma Filas wy-odrĊbnia trzy etapy, które z grubsza pokrywają siĊ z periodyzacją dziaáalnoĞci OBP. Pierwszy z nich to kilkuletni etap „pospolitego ruszenia”, przypadający na lata 1958–1967, gdy redago-waniem pisma zajmowali siĊ – w ramach swo-ich obowiązków – pracownicy naukowi OBP; drugi obejmuje lata 1968–1990 i jest uwaĪany za okres „peánej profesjonalizacji”, poniewaĪ czáonkowie redakcji byli wtedy etatowymi pracownikami Krakowskiego Wydawnictwa Prasowego RSW „Prasa-KsiąĪka-Ruch”, a pi-smo pozostawaáo „w formalnej odrĊbnoĞci or-ganizacyjnej od OBP”; od 1991 r. trwa okres „akademicki”, gdyĪ kwartalnik staá siĊ jednym z periodyków naukowych wydawanych przez UJ, co nie pozostaáo bez wpáywu na jego sta-tus formalny: Filas podkreĞla, Īe „jeĞli wiĊc jeszcze przez ostatnią dekadĊ XX wieku Ze-szyty Prasoznawcze zachowaáy sporo znamion

profesjonalizmu i stanowiáy wciąĪ trybunĊ dla publikacji prac badawczych wykonywanych w OĞrodku, to w XXI wieku (…) staáy siĊ pe-riodykiem wydawanym caákowicie dziĊki pracy spoáecznej czáonków Kolegium (zwáaszcza re-daktora naczelnego, jego zastĊpcy i sekretarza) i szeroko udostĊpniającym swe áamy badaczom z róĪnych oĞrodków akademickich”. Nawiasem mówiąc, na podobnych zasadach funkcjonuje obecnie wiele innych pism uczelnianych o pro-Þ lu naukowym.

Gdy chodzi o treĞü pozostaáych rozdziaáów, to nie sposób ani przedstawiü ją, ani oceniü z osobna, bo aby móc to zrobiü, trzeba byáoby znaü siĊ m.in. na ekonomii, jĊzykoznawstwie, prawie, komunikowaniu miĊdzynarodowym itd. W tej sytuacji wypada jednak wymieniü ich tytu-áy, by choüby ogólnie przedstawiü rozlegáy zasiĊg merytoryczny i chronologiczny podejmowanej w nich problematyki: rozdziaá II – Ewolucja za-wartoĞci „Zeszytów Prasoznawczych” w Ğwietle wyników badaĔ iloĞciowych (autor: Paweá Páane-ta); rozdziaá III – Odkrywanie prasoznawstwa, czyli co i jak badaü? (autor: Ryszard Filas); roz-dziaá IV – Prawna i etyczna regulacja mediów (autor: Kinga Kawka); rozdziaá V – Troska o etycznoĞü dziennikarstwa i mediów w „Ze-szytach Prasoznawczych” (autorzy: Michaá DroĪdĪ, Klaudia Cymanow-Sosin); rozdziaá VI – Zmienne oblicza zawodu dziennikarskie-go w Ğwietle badaĔ prezentowanych na áamach „Zeszytów Prasoznawczych” (autor: Magdale-na Hodalska); rozdziaá VII – Analiza zawartoĞci oraz inne techniki badania treĞci medialnych na áamach „Zeszytów Prasoznawczych” (autorzy: Maágorzata Lisowska-Magdziarz, Paweá Páane-ta); rozdziaá VIII – JĊzykoznawcze oblicza pra-soznawstwa (autor: Maciej Kawka); rozdziaá IX – Problemy genologii dziennikarskiej i prasowej na áamach „Zeszytów Prasoznawczych” (autor: Henryk Czubaáa); rozdziaá X – Od ekonomii socjalizmu do badania wolnego rynku mediów (autor: Ryszard Filas); rozdziaá XI – Elektro-niczne media transmisyjne (autor: Lucyna S áu-pek); rozdziaá XII – Nowe media i nowe nowe

media na áamach „Zeszytów Prasoznawczych” w latach 1958–2012 (autor: Agnieszka Caáek); rozdziaá XIII – Od studiów etnograÞ cznych do ogólnopolskich sondaĪy, od socjograÞ i do socjologii – czyli póá wieku badaĔ nad czytel-nictwem prasy (autor: Ryszard Filas); rozdziaá XIV – Znaczenie „Zeszytów Prasoznawczych” dla rozwoju studiów nad komunikowaniem poli-tycznym (autor: Agnieszka Hess); rozdziaá XV – Systemy medialne na Ğwiecie i komunikowanie miĊdzynarodowe na áamach „Zeszytów Praso-znawczych” (autorzy: Beata Klimkiewicz, Pa-weá Páaneta); rozdziaá XVI – Historia mediów na áamach „Zeszytów Prasoznawczych” (autor: Agnieszka CieĞlikowa).

O ile dobór i ukáad powyĪszych „koszyków” tematycznych wydaje siĊ prawidáowy (moĪe z wyjątkiem rozdz. IV i V, które moĪna byáoby poáączyü), o tyle lektura treĞci poszczególnych rozdziaáów i analiza sposobu przedstawiania konkretnych zagadnieĔ budzą pewne wątpli-woĞci. Autorzy wykorzystują bowiem rozma-ite kryteria, przyjmują róĪne punkty widzenia w trakcie oceny tekstów, które przywoáują itd. Wszystko to sprawia, Īe ksiąĪka jest w swojej treĞci nierówna i to zarówno gdy chodzi o ob-jĊtoĞü rozdziaáów, jak i o sposób odautorskiej narracji. Dla przykáadu: autorzy wspomnianych wyĪej rozdziaáów i rozdz. XVI wybrali ukáad chronologiczny, zdecydowana wiĊkszoĞü – ukáad problemowy, natomiast niektórzy – ukáad poĞredni, czyli chronologiczno-problemowy (m.in. rozdz. II, XIV).

Struktura niektórych rozdziaáów oraz spo-sób ujĊcia omawianych w nich zagadnieĔ budzą nie tylko wątpliwoĞci metodologiczne, ale i me-rytoryczne. Bodaj najlepiej widaü je w rozdz. V, którego autorzy w gruncie rzeczy poprzestają na statystyczno-bibliograÞ cznej rejestracji tek-stów dotyczących „etycznoĞci dziennikarstwa i mediów”, wymieniając je w ukáadzie chro-nologicznym w kolejnych dekadach istnienia pisma: 1957–1969, 1970–1979, 1980–1989, 1990–1999, 2000–2015 (bez wyjaĞnienia, czym ten podziaá uzasadniają). Na początku i na

koĔ-cu kaĪdej listy publikacji znajdują siĊ krótkie i powierzchowne komentarze; dla przykáadu: listĊ tekstów opublikowanych w latach 1980– 1989 poprzedza stwierdzenie, Īe „w okresie ko-lejnej dekady widaü szczególnie wyraĨnie, jak duĪą inspiracją intelektualną dla autorów publi-kacji z tego okresu byáa coraz wiĊksza wymia-na ze Ğrodowiskiem z zagranicy oraz Ğwiado-moĞü wpáywu tej myĞli na gruncie rodzinnym”. Natomiast w zakoĔczeniu autorzy formuáują nastĊpujące wnioski: „Do gáównych tema-tów etycznych analizowanej dekady zaliczyü moĪna cztery podstawowe. Pierwszy z nich to zapoczątkowana wczeĞniej, ale najsilniej uwy-puklona w tym czasie, dyskusja o zawodzie dziennikarza; drugi stanowią początki dyskusji o pluralizmie mediów; kolejny temat, to me-dia, KoĞcióá i znaczenie mediów katolickich w Ğwiecie i przed wojną w kraju; i niejako obok wskazanych tematów – teksty, w których poja-wiają siĊ charakterystyczne zbitki pojĊciowe: etyka pracy, etyka w jĊzyku, etyka dziennikarza partyjnego (trzykrotnie), etyka w dziennikar-stwie sportowym czy etyka w fotograÞ i”. Uwa-Īam, Īe to stanowczo zbyt maáo jak na analizĊ 17 tekstów (i „wzmianek etycznych w innych artykuáach”) opublikowanych w trakcie dekady tak waĪnej dla systemu medialnego i szerzej – dla spoáeczeĔstwa.

I jeszcze jedna wątpliwoĞü: sporządzony w taki sposób „przegląd iloĞciowo-jakoĞcio-wy tematyki etycznoĞci w Zeszytach Praso-znawczych” w rozdziale V zostaá poprzedzony rozwaĪaniami ogólnymi – najpierw na temat „statusu dyskursu etycznego w obszarze nauk o mediach”, a nastĊpnie przedstawionymi jako „próba systematyzacji wymiaru etycznego me-diów”. SądzĊ, Īe zostaáy one mechanicznie „doklejone” do owego „przeglądu iloĞciowo--jakoĞciowego”, by zniwelowaü przykre wra-Īenie jego merytorycznej powierzchownoĞci. UwaĪam jednak, Īe staáo siĊ wrĊcz odwrotnie, a walnie przyczyniá siĊ do tego szczególny sposób narracji, którego przykáadem moĪe byü nastĊpujący fragment: „(…) Analizując

sta-tus aksjologii i etyki mediów w obszarze nauk o mediach, warto zauwaĪyü proces pewnych zmian w strukturze badaĔ medialnych, mają-cy waĪne konsekwencje dla relewancji etyki mediów. Analizy mediów w obszarze humani-styczno-kulturowym dysponowaáy wáasnymi wewnĊtrznymi kryteriami humanistycznymi wartoĞciowania mediów. Rozszerzenie badaĔ mediów na obszar nauk spoáecznych i badaĔ empirycznych – co w Polsce byáo równieĪ za-sáugą OBP – sprawiáo, Īe zaistniaáa równieĪ w tym obszarze koniecznoĞü podjĊcia dialogu z aksjologią i etyką w celu dostarczenia nowych fundamentów wartoĞciowania etycznego. MoĪ-na wiĊc powiedzieü, Īe poszerzenie zakresu ba-daĔ medialnych o badania empiryczne przynio-sáo dobre owoce w postaci poszerzenia wiedzy o prasie i mediach, ale takĪe ukazaáo potrzebĊ etyki mediów oraz jej swoistą niezaleĪnoĞü od humanistyczno-kulturowych reß eksji me-dialnych”. Do kilkunastoosobowej grupy stu-dentów studiów magisterskich i doktorantów zwróciáem siĊ z pytaniem, czy rozumieją sens powyĪszej konstatacji i jak oceniają taki sposób pisania? Nie wypada mi cytowaü tego, co usáy-szaáem w odpowiedzi…

Natomiast przykáadem niemal wzorcowe-go zastosowania kryterium chronologicznewzorcowe-go jest rozdziaá XVI, którego autorka – przy oka-zji omawiania publikacji na temat historii pra-sy, drukowanych w poszczególnych dekadach („pracowite lata 60.”, „dobre lata 70.”, „niespo-kojne lata 80.” itd.) – na kaĪdej stronie dostarcza nie tylko dowodów erudycji i kompetencji, ale chĊtnie dokonuje rozmaitych, autorskich ocen i uwag o charakterze syntetycznym, pokazując w ten sposób szerszy kontekst (redakcyjny, spo-áeczny, polityczny itp.) badaĔ historyczno-pra-sowych prowadzonych w danym okresie. Oto wybrane przykáady odautorskiej narracji w od-niesieniu do tekstów drukowanych w latach 70.: „(…) Pod wieloma wzglĊdami lata 70. byáy dla OBP i Zeszytów Prasoznawczych najlepszym okresem w dziaáalnoĞci. Tematyka historyczna, choü nieuwzglĊdniona w programie prac OBP,

wciąĪ istniaáa na áamach Zeszytów, co prawda z mniejszą intensywnoĞcią niĪ w latach 60. Je-dynym dziaáem, zresztą obecnym tylko w nie-których numerach Zeszytów Prasoznawczych, poĞwiĊconym wprost historii mediów, byá dziaá Z tradycji prasoznawstwa polskiego. Prace i materiaáy historyczne umieszczano jednak takĪe w dziaáach Rozprawy i artykuáy, Prasa na Ğwiecie i Materiaáy (…) W latach 1970–1979 na áamach Zeszytów Prasoznawczych ukazaáo siĊ áącznie 69 oryginalnych artykuáów i materiaáów poĞwiĊconych historii mediów. W stosunku do 90 tekstów w latach 1960–1969 jest to istotny spadek liczebnoĞci prac poĞwiĊconych tematyce prasowohistorycznej. Z caáą pewnoĞcią nie bez znaczenia byáo istnienie wyspecjalizowanego w historii prasy czasopisma naukowego, jakim byá Rocznik Historii CzasopiĞmiennictwa Pol-skiego (od 1977 roku Kwartalnik Historii Prasy Polskiej). Zeszyty Prasoznawcze w początku lat 70. regularnie informowaáy o pracach Pra-cowni Historii CzasopiĞmiennictwa Polskiego XIX i XX wieku, stale teĪ umieszczając prze-glądy i recenzje zawartoĞci RHCzP (…) Istotną zmianą w stosunku do lat 60. byáo pojawienie siĊ wĞród publikacji na temat historii mediów na áamach Zeszytów Prasoznawczych historii mediów zagranicznych. W latach 60. tematy-ka historyczna koncentrowaáa siĊ wyáącznie na prasie polskiej (…) Pomimo zmniejszenia na-sycenia Zeszytów Prasoznawczych historią to wáaĞnie w latach 70. znalazáa miejsce na ich áa-mach dyskusja nad dziejami krakowskiej prasy konspiracyjnej (…) Ponadto lata 70. przyniosáy w Zeszytach Prasoznawczych publikacjĊ prac o początkach prasy studenckiej w Polsce powo-jennej (…) Na mniejsze natĊĪenie iloĞciowe pu-blikacji z zakresu historii mediów w latach 70. niewątpliwie, oprócz wczeĞniej wymienionych, wpáynąá teĪ brak celebrowania specjalnymi blo-kami publikacji rocznic prasowych i wydawni-czych”. Nie ulega wątpliwoĞci, Īe tak napisany tekst nie tylko czyta siĊ wartko i z przyjemno-Ğcią, ale równieĪ – znając szerszy kontekst for-muáowanych opinii – lepiej rozumie atmosferĊ

tamtych lat mającą bezpoĞredni wpáyw choüby na zakres i tematykĊ prowadzonych wówczas badaĔ. Jest to szczególnie waĪne dla wspóácze-snego czytelnika: studenta, máodego pracowni-ka naukowego itp.

Wprawdzie zadaniem recenzenta jest od-niesienie siĊ do realnej treĞci ksiąĪki, ale niech mi wolno bĊdzie trochĊ pogrymasiü i powie-dzieü, czego mi w tej cennej publikacji zabra-káo. Nawiasem mówiąc, zachĊca mnie do tego ostatnie zdanie zakoĔczenia, którego autorzy (Filas i Páaneta) wyraĪają nadziejĊ, Īe ksiąĪka „pozwoli na ponowne, jeszcze bardziej wnikli-we podjĊcie nowych wyzwaĔ metodologicz-nych i badawczych w perspektywie szybko zmieniającego siĊ pejzaĪu wspóáczesnych me-diów”. Jest to istotne w kontekĞcie przyszáoĞci OĞrodka BadaĔ Prasoznawczych, który – w co nie wątpiĊ – byá, jest i nadal pozostanie jedną z najwaĪniejszych placówek naukowo-badaw-czych w zakresie medioznawstwa (nauk o me-diach).

A skoro tak, to powiem wprost: zabrakáo mi osobnego rozdziaáu, w którym zostaáyby rozwi-niĊte i zweryÞ kowane ciekawe i waĪne hipotezy badawcze, zawarte bądĨ w przedmowie (autor-stwa Macieja Kawki), bądĨ rozrzucone w po-szczególnych rozdziaáach. Dla przykáadu: Kaw-ka stwierdza, Īe „usytuowanie organizacyjne i pozycja naukowa OĞrodka BadaĔ Prasoznaw-czych i redagowanych przez jego pracowników Zeszytów Prasoznawczych w kaĪdym okresie rzutowaáy na kondycjĊ pisma, jego pozycjĊ naukową, warunki pracy redakcji, a takĪe ob-szar tematyczny materiaáów zamieszczanych na jego áamach”. Trzeba przypomnieü, Īe pierwszy etap dziaáalnoĞci przypada na lata 1960–1990, gdy OĞrodek BadaĔ Prasoznawczych (a wiĊc i „Zeszyty Prasoznawcze”) byá Þ nansowany przez koncern RSW „Prasa” (od 1973 r. – RSW „Prasa-KsiąĪka-Ruch”) i gdy – jak podkreĞla Kawka – „oprócz wydawania kwartalnika OBP mógá zatrudniaü na swoje potrzeby badawcze wybitnych znawców problematyki prasy, radia i telewizji, publikując na jego áamach ich dzieáa”.

Natomiast w drugim etapie, trwającym do chwili obecnej, OĞrodek pozostaje w strukturze Uniwersytetu JagielloĔskiego. NaprawdĊ war-to byáoby wiĊc przeanalizowaü, jak te zmiany strukturalno-organizacyjne rzutowaáy choüby na dobór autorów i zakres tematyczny publiko-wanych tekstów.

Albo inny przykáad: autorzy zakoĔczenia – podsumowując poszczególne rozdziaáy ksiąĪki – w odniesieniu do rozdziaáu VI zwracają uwagĊ na zasadniczą zmianĊ zainteresowaĔ w stosun-ku do problematyki zawodu dziennikarskiego; stwierdzają mianowicie, Īe „(…) Zagadnienia kwaliÞ kacji zawodowych oraz systemu szko-lenia kadr dziennikarskich byáy obecne prawie nieprzerwanie od lat 60. po wiek XXI, natomiast wiele kwestii warsztatowych funkcjonowania redakcji rozwijano raczej w latach 60. i 70., podczas gdy po roku 1989 znajdujemy wiĊcej tematów dotyczących statusu spoáecznego, ety-ki zawodu, obiektywizmu dziennikarsety-kiego,

sposobu relacjonowania pewnych wydarzeĔ”. Nie próbują jednak odpowiedzieü na skądinąd oczywiste pytanie, czym ta zmiana sposobu po-strzegania zawodu dziennikarskiego mogáa byü spowodowana i motywowana.

Nie mam wątpliwoĞci, Īe omawiana ksiąĪka jest swoistym hoádem dla dotychczasowej dziaáal-noĞci zarówno OĞrodka BadaĔ Prasoznawczych jak i redakcji „Zeszytów Prasoznawczych”, czyli tak naprawdĊ – byáych i obecnych pracowników i wspóápracowników obu instytucji. W peáni zgadzam siĊ z opinią zawartą w zakoĔczeniu, Īe z ksiąĪki „wyáania siĊ nie tylko skomplikowany, ale takĪe caáoĞciowy i interdyscyplinarny obraz podejmowanych tematów”, ale teĪ uwaĪam, Īe „ta panorama ujĊü metodologii, idei i autorów wymaga jednak juĪ dzisiaj ponownej reß eksji naukowej w obliczu piĊtrzących siĊ wyzwaĔ cy-wilizacyjnych i technologicznych”.