Informacje o ksi kach i recenzje
119
z okresuġ pracy w Argentynie i posługi w Stanach Zjednoczonych oraz skany doku-mentów archiwalnych. Tom zamyka Epilog i posłowie.
Ksi ka ta powinna zainteresowa nie tylko czytelników z regionu sokołowskiego czy sympatyków rodowisk bernardy skich, ale wszystkich, którym bliska jest tema-tyka polonijna.
Dr Bartosz Walicki Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Sokołowie Małopolskim e-mail: podfajczy@op.pl
Biskup Józef Gawlina w Zwi zku Sowieckim
, edycja dokumentów i wprowadzenie
Jerzy Myszor, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2013, ss. 399 (il.). ISBN 978-83-71
81-820-2.
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/sp.2016.8
Ksi ka zatytułowana Biskup Józef Gawlina w Zwi zku Sowieckim jest drug pozycj wydan w ramach serii wydawniczej ródła do dziejów Ko cioła katolickiego na Górnym
l sku, pod redakcj ks. Jerzego Myszora. Seria ta ukazuje si od 2013 r. i stanowi nawi -zanie Wydziału Teologicznego Uniwersytetu l skiego w Katowicach oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego do mi dzywojennej działalno ci wydawniczej Towarzystwa Przyjaciół Nauk na l sku (6 tomów „Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk na l s-ku” oraz 5 tomów wydawnictw ródłowych w serii Fontes, wydawanych od 1927 r.)1.
Publikacja ta została poprzedzona obszernym Wykazem skrótów, a zamkni ta Indek-sem geograficznym i Indeksem nazwisk. Słowem wst pnym opatrzył j arcybiskup Szcze-pan Wesoły. Prezentowany materiał wydawcy podzielili na dwie główne cz ci. Pierwsza z nich obj ła Wprowadzenie, w którym zaprezentowano sylwetk biskupa polowego Wojska Polskiego Józefa Gawliny, sytuacj Polaków, którzy zostali deportowani w gł b Zwi zku Sowieckiego po agresji 17 wrze nia 1939 r. na Polsk , organizacj duszpa-sterstwa na terenie ZSRR i wyjazd biskupa Gawliny na wizytacj oddziałów Armii Pols-kiej (kwiecie –wrzesie 1942 r.; południe Rosji, Uzbekistan, Kirgizja), wraz z opisem trudno ci i przeszkód w realizacji tego przedsi wzi cia, a tak e krótki zarys dalszych
1
Wi cej na temat serii wydawniczej na stronach Uniwersytetu l skiego, http://www.wtl. us.edu.pl/page.php?515 oraz http://www.silesia.edu.pl/slask/index.php?title=%C5%B9r%C3%B3d %C5%82a_do_dziej%C3%B3w_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego_na_G%C3%B3rnym_%C5 %9Al%C4%85sku [dost p: 09.05.2016].
Informacje o ksi kach i recenzje
120
losów biskupa po opuszczeniu ZSRR, w tym mi dzy innymi udział w kampanii włoskiej (bitwy pod Monte Cassino, o Loreto i Ankon ). W tej cz ci rozprawy znalazły si rów-nie wykazy duchownych katolickich obrz dków łaci skiego, grekokatolickiego i bizan-tyjsko-słowia skiego w Armii Polskiej w ZSRR (krótkie biogramy obejmuj : imi i nazwisko, daty ycia i przyj cia wi ce kapła skich, przynale no diecezjaln lub za-konn , informacje o pracy duszpasterskiej lub słu bie wojskowej; wykaz obj ł równie braci zakonnych i kleryków odbywaj cych słu b wojskow ), informacje biograficzne o innych duchownych katolickich na terytorium ZSRR (mi dzy innymi duszpasterze lud-no ci cywilnej, przebywaj cy w wi zieniach lub na zesłaniu), a tak e lud-notki na temat duchownych innych wyzna w Armii Polskiej w ZSRR ( ydzi, prawosławni). W Itinera-rium Gawliny (stycze –wrzesie 1942) został spisany dokładny plan podró y biskupa, zilustrowany szczegółow map pobytu w Zwi zku Sowieckim (19 kwietnia–8 wrze nia 1942 r.). Nota edytorska obejmuje opis materiałów oraz zasad edycji. T cz publikacji zamykaj Bibliografia i Spis dokumentów prezentowanych w cz ci drugiej.
Dokumenty w cz ci drugiej publikacji zostały ponumerowane i podzielone na dwie cz ci. Cz pierwsza, zatytułowana ródła ró ne: 1940-1942 (1947). Nr 1-63, obejmuje uło one w porz dku chronologicznym mi dzy innymi rozkazy (np. Rozkaz w sprawie praktyk religijnych w wojsku), listy (biskupa Gawliny mi dzy innymi do prymasa Pols-ki Augusta Hlonda, do ambasadora w Moskwie i Kujbyszewie Stanisława Kota, List Gawliny do Polaków w ZSRR, a tak e korespondencj skierowan do biskupa), protokoły (np. Protokół posiedzenia Rady Ministrów w Londynie z 3 pa dziernika 1941 r., Konwer-sja Andersa w Jungi-Jul 27 czerwca 1942 r.) i kazania (mi dzy innymi Kazanie Gawliny na w. Stanisława, Kazanie Gawliny na Zielone wi tki). Cz druga – Dzienniki, relacje i wspomnienia: 1942-1986. Nr 64-81 – zawiera relacje i wspomnienia gen. Władysława Andersa, Marcina Chrostowskiego OP, który towarzyszył biskupowi Gawlinie w całej podró y do ZSRR, szefa duszpasterstwa wojskowego Włodzimierza Cie skiego OCSO, biskupa Gawliny, kapelana Armii Polskiej w ZSRR Czesława Grabskiego OFMCap, syna rabina migrodzkiego Izraela Halberstama, marianina, wy wi conego przez biskupa Gaw-liw na diakona, a nast pnie kapłana – Bolesława Jakimowskiego, kapelanów Głównego Szpitala Armii Kamila Kantaka i Michała Wilniewczyca, sier anta pułku KOP „Gł -bokie” Mariana Zawiły.
Starania wydawcy i ogromny trud wło ony w przygotowanie recenzowanej ksi ki, zaowocowały niezwykle cenn publikacj prezentuj c przebieg wizyty pierwszego kato-lickiego biskupa – Józefa Gawliny, który oficjalnie wyjechał do ZSRR w celu odbycia wizyty duszpasterskiej w ród powstaj cych tam oddziałów Wojska Polskiego. Zebrany materiał prezentuje stosunki zarówno władz polskich ze stron sowieck , jak i Ko cioła katolickiego z przedstawicielami polskich rodowisk emigracyjnych. Jednocze nie uka-zuje kondycj religii (nie tylko katolickiej) w ZSRR, a tak e warunki ycia zarówno polskich ołnierzy, jak i ludno ci cywilnej rozproszonej po całym terytorium Zwi zku Sowieckiego (bieda, choroby, mier , osierocenie, rozł ka z krajem ojczystym i rodzin , niesprzyjaj cy klimat, ale równie niezwykła determinacja, wola walki i ogromna potrze-ba blisko ci Boga oraz Ko cioła, potrzepotrze-ba przyjmowania sakramentów).
Informacje o ksi kach i recenzje
121
Z jednej strony zebrane dokumenty stanowi niezwykle ciekawy materiał, który mo e sta si podstaw licznych bada naukowych, z drugiej – mnogo obja nie w postaci obszernych przypisów, uzupełniaj cych i wyja niaj cych zebrane informacje, oraz licz-nych ródeł, czyni niniejsz prac przyst pn dla historyków amatorów. Cennym dodat-kiem podnosz cym jej warto jest zbiór zdj prezentuj cych mi dzy innymi Armi Polsk w ZSRR, biskupa Gawlin w ród ołnierzy i ludno ci cywilnej w czasie wizytacji (mi dzy innymi pogrzeb ołnierski na cmentarzu w Buzułuku, Msza polowa, bierzmo-wanie, wi cenia kapła skie).
Agnieszka Pokryszka-Pra mo e-mail: agnieszkapok@gmail.com
