5. F 1iige1 E. - Microfacies analysis of limestones. Springer-Verlag 1982.
6. Harris o n R. S., Stein en R. P. - Subaerial crusts, caliche profiles and breccia horizons: comparison of some Holocene and Mississippian exposure sur-faces, Barbados and Kentucky. Bull. Geol. Soc. Amer. 1978 vol. 89 no. 3.
7. K 1 ap pa C. F. - Brecciation textures and tepee structures in Qua ternary calcrete (cali che) profil es from eastern Spain: the plant factor in their formation. Geol. Journal 1980 vol. 15 no. 2.
8. K 1 ap pa C. F. - Rhizoliths in terrestrial carbo-nates: classification, recognition, genesis and signi-ficance. Sedimentology 1980 vol. 27 no .. 6.
9. Pery t T. M. - Wykształcenie mikrofacjalne dolo-mitu głównego w północnej części monokliny przed-sudeckiej. Prz. Geol. 1978 nr 3.
10. Pery t T. M. - Vadoids. [In:] T. Peryt (ed) - Coated Grains. Springer-Verlag 1983.
11. Pery t T. M. - Sedymentacja i wczesna diagene-za utworów wapienia cechsztyńskiego w Polsce za-chodniej. Pr. Inst. Geol. (w druku).
12. Pery t T. M., Piątkowski T. S. - Osady caliche w wapieniu cechsztyńskim zachodniej części syneklizy perybałtyckiej. Kwart. Geol. 1976 t. 20 nr 3. 13. Pery
i
T. M„ Piątkowski T. S., W ag nerR. - Litologia i paleogeografia cechsztyńskich pozio-mów węglanowych. [W:] S. Depowski (ed) - Atlas litofacjalno-paleogeograficzny permu obszarów plat-formowych Polski. Wyd. Geol. 1978.
14. San nem a n n D., Zim dar s J., P 1 ei n E. -Der basale Zechstein (A2-Tl) zwischen Weser und Ems. Z. Dt. Geol. Ges. 1978 vol. 129 no. 1.
15. W ar d W. C. - Petrology and diagenesis of carbonate eolianites of northeastern Yucatan Peninsula, Mexico. Studies in Geology 1975 no. 2.
SUMMARY
Sediments of the cali che type ha ve been found in the lowermost part of the Main Dolomite (Zechstein) in the vicinities of Kalisz. They are represented by calcrete rhizobreccias, consisting of angular fragments of hard
Gal-carenite, embedded in undiff erentiated micntic matrix. The matrix often displays numerous root systems or their relics. The presence of roots is here evidenced by forms interpreted as rhizolites. High variability in textures of cali che sediments fr om the Florentyna IG 2 section is due to breaking up of hard calcrete layers by roots, combined with mechanical shoving aside the grains and solution of calcium carbonate by the roots.
The record of caliche in the lowermost part of the Main Dolomite in the vicinities of Kalisz gives unequivocal evidence of subaerial exposition of that area. ·Formation of perilittoral sediments on slope of sulfate platform has preceded by deposition of a thin layer of pelloidal-bio-clastic grainstones (with typical features of intertidal deposits) on the platform, indicating strong diachroneity of basal deposits of the Main Dolomite.
PE31-0ME
B caMoi'.:1 Hlll>t<Hei'.:1 4acT111 ~exwTei1Hosoro oCHOBHoro AOnoM111Ta s oKpecTHOCTRX ropoAa Kan111wa 6b1n111 o6Ha-py>t<eHbl ocaAKlll „Kan1114". 3To KanbKpeTHb1e p1113o6peK4111111 COCTORL.Ullle 1113 yrnosaTblX cpparMeHTOB TBepAoro KanbKpe-Ta, ClllARL.Ullle B OAHOPOAHOi'.:1 M111Kp111TOBOi1 Macce, COAep->t<aL.Uei'.:1 4acTo MHOrllle ClllCTeMbl. KOpHei'.:1 111n111 cneAbl lllX paHbwero cy1..UeCTB0BaH111R. Ha nepB1114Hoe np111cyTcTs111e KOpHei'.:1 yKa3blBaK>T <t>opMbl lllHTepnpeT111posaHHble KaK p11130n111Tbl. 5onbWaR TeKcTypH.aR 1113MeH4111BOCTb, Ha6nK>-AaeMaR s npeAenax ocaAKOB „Kan1114" c <t>nopeHTlllHbl RBnReTCR pe3ynbTaTOM COBMeCTHoro BnlllRHlllR pa3pb1BaH111R KOpHRMlll TBepAblX nnaCTOB KanbKpeTa Ili MexaH1114eCKoro OTTanK111BaHlllR 3epH Apyr OT Apyra, a TaK>Ke paCTBopeHlllR KOpHRMlll Kap6oHaTa Kanb~lllR.
<t>aKT HaXO>KAeHlllR „Kan1114" B CaMoi'.:1 Hlll>KHei'.:1 4aCTlll oCHOBHoro AOnoM111Ta oKpeCTHOCTei'.:1 Kan111wa yKa3b1saeT HecnopHo Ha cy6a3panbHY'K> 3Kcno3111~111K> noro pai:1oHa. 06pa3osaH111e nep111n111TopanbHblX ocaAKOB s 30He cKnoHa cynb<t>aTHoi'.:1 nnncpopMbl npeAwecTsosano Aeno3111~111111 ToH-Koro cnoR nenOlllAH0-61110KnacT1114eCKlllX rpe111HCTOHOB (c T111n111'-IHblMlll 4epnM11.1 Me>t<Aynna~a) Ha cynb<t>aTHoi'.:1 nnaT-<t>opMe, 4To yKa3b1saeT Ha C111nbHb1i:1 A111axpoH1113M 6a3osb1x OTno>KeH111i:1 OCHOBHoro AOnOMlllTa.
-MARIUSZ PASZKOWSKI Uniwersytet Jagielloński
SINICOWE STRUKTURY
BIOSEDYMENTACYJNE
W WAPIENIACH DINANTU
W REJONIE KRZESZOWIC
Piśmiennictwo posw1ęcone strukturom biosedymenta-cyjnym pochodzenia sinicowego w osadach węglanowych dolnego karbonu, aczkolwiek obfite i sięgające początków XX w. (10), jest głównie ograniczone do opisów wystąpień z Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. W polskiej literaturze znajdujemy tylko nieliczne wzmianki o interesu-jącej nas grupie struktur. Oprócz prac paleontologicznych (6, 12), jedynie kilku autorów wspomina o obecności onkoidów w wapieniach dinantu (3, 7, 25), o strukturach fenostralnych (2) i o stromatolitach (4)*. Stromatolity zostały zaobserwowane po raz pierwszy w 1979 r. w wapie-niach dinantu na N od Krzeszowic przez J. Wieczorka.
UKD 552.14:552.122:550.73/.74:552.541 :551.735.1(438.31 Krzeszowice) -Zidentyfikował on także niektóre występujące tam nie-laminowane struktury kryptalgowe jako trombolity.
Seria skał węglanowych dinantu o miąższości ponad 1 OOO m odsłaniająca się na N od Krzeszowic została wstęp nie podzielona przez autora na 11 nieformalnych jednostek litostratygraficznych - kompleksów. Skały w obrębie poszczególnych kompleksów stanowią osad bardzo zróż nicowanych środowisk sedymentacyjnych. Sięgają one od
* Wspomnieć należałoby tu także o tzw. „serii stromatopo-rowej" (7, 21), w której występuje od dawna znana forma Labechia. Może ona być uważana za rodzaj stromatolitu w rozumieniu J. Kaźmierczaka 13).
Kompleksy Kl KeKr B I OP Q T FS GM RF
K
~ ~ ~ ~ ~G'
I
'i
I
111
J GP 1I
PWI
////// 200r
B Agłębokiego szelfu (czarne, margliste spikulity z rogowcami kompleksu F) aż po strefę sebhy (laminowane mikryty i doiomikryty z pseudomorfozami po gipsie oraz anhydrycie
bulastym kompleksu H). W profilu zdarzają się nawet często pożiomy z rozwojem paleokrasu, gleb kopalnych
i pokryw kalkretów i silicikretów (w kompleksach E, H, I, J), co sugeruje okresy dłUższej subaeralnej ekspozycji.
Jedynie kompleksy A, B, E, H, I, K zawierają znaczącą ilość struktur pochodzenia sinicowego (ryc. 3, 1).
Zgeneralizowany profil omawianej serii został zesta-wicmy z kilku odcinków dostępnych do obserwacji w róż
nych punktach badanego obszaru. Największym odsło
nięciem jest wyrobisko Kopalni Wapienia Czatkowice, gdzie widoczny jest odcinek profilu o długości ponad 700 m.
Korelacja warstw z pozostałych odsłonięć oparta jest na kryteriach litostratygraficznych, ze względu na brak badań
dostatecznie precyzyjnych danych biostratygraficznych (na obecnym etapie). Profil na ryc. 1 przedstawia jedynie zmien-nosc cech litologicznych osadów .w pionie, nato-miast zmienność lateralna jest trudniejsza do prześledzenia,
z powodu trudności korelacyjnych i niewielkich rozmiarów
odsłonięć.
Ryc. 2 przedstawia morfologiczną klasyfikację makro-form bez uwzględniania ich podziału genetycznego na mikrostruktury .szkieletowe i kryptalgowe. Wstępne bada-nia mikrostruktury tych form pozwoliły w części z nich
zidentyfikować wiele tworzących je organizmów. Wyróż
niono kilka rodzajów glonów wapiennych z rodziny
Ryc. J. Zgeneralizowany profl/ litologiczny osadów dinantu w rejo-nie na N od Krzeszowic.
Frakc;::ja osadu: kl - kalcylutyt, ke - kalkarenit, kr - kalcyrudyt klasyfikacja skał węglanowych Dunhama spolszczona O 1). M - madston, W - wakston, P - pakston, G - greinston; cechy litologiczne osadu: B - bitumiczność, I - intraklasty, O - ooidy
i pizoidy, P - peloidy, Q - kwarc detrytyczny, T - skamieniałości śladowe, F - struktury fenestralne (9), S - struktury sinicowe i kryptalgowe, G - glony wapienne (zielenice i krasnorosty), M - fauna otwartego szelfu, RF - fauna zubożała (lagunowa); 1 - wapień, 2 - dolomit, 3 - margiel, 4 - iłowiec, mułowiec pstry (przeławicenie o cechach „red beds"), 5 - pseudomorfozy po ewaporatach, 6 - rogowce, 7 - szczeliny z wysychania, 8
brekcje sedymentacyjne (osuwiskowe, kolapsyjne i in.).
Fig. /. Simpli/ied lithological section of' Dinantian rocks in area north of' Krzeszowice.
Fraction of sediment: kl - caclcilutite, ke - calcarenite, kr -calcirudite (Polish version of Dunham's classification of carbonate
rocks after ( 11 )).
M - mudstone, W - wackestone, P - packstone, G - grain-stone; lithołogical features of sediment: B - presence of bituminous matter, I - intraclasts, O - ooids and pisoids, P - pełloids, Q -detrital quartz, T - trace fossils, F :- fenestrał structures (9), S - alga! and cryptalgal structures, G - całcareous algae (green algae and red algae), M - open shelf fauna, RF - impoverished (lagoon) fauna; 1 - limestone, 2 - dolomite, 3 - marł, 4 - clay-stone, mottled mudstone (intercalations of the "red beds" type), 5 - pseudomorphoses after evaporites, 6 - hornfelses, 7 - mud cracks, 8 - synsedimentary breccias (slump and collapsc
brec-cias, etc.).
Porostromata (Girvanella, Ortonef!a, Garwoodia i in.).
To-warzyszą im w konstrukcji „budowli'' sinicowych zarówno inne glony wapienne (krasnorosty), oprócz tego przypusz-czalnie porosty, jak i skamieniałości zwierzęce (otwornice
inkrustujące, rurki wieloszczetów, mszywioły,
robako-kształtne ślimaki i in.).
Model rozmieszczenia poszczególnych typów struktur sinicowych zależnie od środowiska sedymentacji (dolna
część ryc. 2) oparty jest zarówno na szczegółowych bada-niach sedymentologicznych osadów otaczających daną strukturę, jak i na analizie całych sekwencji litologicznych.
Oprócz pospolitych form sinicowego pochod2j.enia,
ta-kich jak stromatolity i onkoidy, którym poświęcona już została obszerna literatura, na uwagę zasługują przede wszystkim struktury słabiej rozpoznane, rzadziej spotykane.
Niewątpliwie należą do nich stromatolity subaeralne (23)
tworzone przypuszczalnie przy współudziale porostów (14) i sinic (15). Występują one w omawianym profilu w asocjacji ze skorupami kalkretów i mają charakterystyczną
fenestral-no-lameUarną budowę (ryc. 2 AS).
Uderzająca jest \V skałach dinantu obfitość struktur nie-laminowanych. zwłaszcza trombolitów. Termin ten, wpro-wadzony przez Aitkena ( 1 ), został zdefiniowany na nowo przez Pratta i Jamesa (19) jako: „kryptalgowe struktury o zróżnicowanym kształcie od spłaszczonego do kolumno-wego, które mogą być rozgałęzione i anastomozujące,
nie posiadające wyraźnej laminacji, na ogół występujące
w grupach, nadając makroskopowo grudkowy (plamisty)
wygląd skale". W omawianych skałach tworzą one bio-hermy o rozmiarach do ponad 1 m i kształcie najczęściej stożkowo-kopulastym, biostromy o rozciągłości do kilku metrów oraz nieregularne skupienia (ryc. 2 Bl). Część
z nich ujawnia przy badaniach mikroskopowych obecność
glonów wapiennych Z rodziny Porostromata - Girvanelli
i Ortonelli. W świetle obserwacji autora wniosek o niżej-255
Ryc. 2. Morfologiczna klasyfikacja makro-.form sinicowych i krypta/gowych struktur
biosedymentacyjnych z wapieni dinantu na
N od Krzeszowic i model ich rozmieszczenia w poszczególnych środowiskach sedymentacji.
LAMINOWANE TYP A NIELAMINOWANE TYP 8
Typ A - struktury laminowane; Al -AS przytwierdzone do podłoża, A6 - nie-przytwierdzone, Al - mata gładka kryptal-gowa, a - zundulowana, b - kopuła, c - kopuła kumulatywna (skala 1 : S); A2 -mata poligonalna kryptalgowa "Ie szczeli
-nami z wysychania i podgięciem lamin ku gór"Ie (skala l: 10); A3 - mata poligonalna kryptalgowa ( ?) ze szczelinami z
wysycha-nia i podgięciem lamin ku dołowi (skala l: 10); A4: a - mata fenestralna (9), b -kolumienki stromatolitowe, c - -kolumienki stromatolitowe f enestralne, d - naskoru-pienia koniatolitowe (20), skala l : l ; AS -stromatolit subaeralny (porostowy ?, pu-stynny) (23, 14, l S), skala l : l; A6 - struk-tury nie przytwierdzone do podłoża, a -onkoid szkieletowy porostromatowy (18), b - onkoid spongiostromatowy ( 18), c -„placki" maty kryptalgowej, d - onkoidy f enestralne, e - płaskie fragmenty maty fenestralnej (skala l: 1). Typ B - struktury nielaminowane, Bl - trombolity: a -bioherma stożkowo-kopulasta, b - bio-stroma, c - nieregularne skupienia (skala
1 :20), B2 - zbite masy kryptalgowe: a -bioherma, b - biostroma, c - masa fene-stralna (skala 1: 10). Typ C - struktury złożone: Cl - a - biostroma serpulowo--stromatolitowa, b - bioherma tromboli-towo-wieloszczetowa (skala 1 : 3), C2 -formy budowane przez robakokształtne śli maki i sinice, a - kopuły zbudowane z biohermy ślimakowej i okrywy stromato-litowej, b - makroid sinicowo-ślimakowy, c - bioherma trombolitowo-ślimakowa (ska-la l : l S); C3 - a - makro id budowany przez sinice i krasnorosty, b - trombolit in-krustowany powłokami podobnymi do Ar-chaeolithoporella (skala 1: 1), c - onkoid inkrustowany otwornicami płożącymi się po podłożu, WW - poziom wysokiej wody,
WN - poziom niskiej wody.
/--~e
-~ ...
Fig. 2. Morphological classification of' macroforms ~l alga/ and cryptalgal biosedimentary structures in Dinantian /imestones N of Krzeszowice and a model of' their distribution in individual
sedi-mentary environments.
Type A - laminated structures; A 1 - AS - attached to bedrock, A6 - not attached, Al - smooth cryptalgal mat, a - undulated, b - dome, c - cumulative dome (scale 1 :S); A2 - polygonal cryptalgal mat with mud cracks and laminae bent upwards (scale 1 : 1 O); A3 - połygonal ( ?) cryptalgal mat with mud cracks and laminae bent downwards (scale 1: 10); A4: a - fenestral mat (9), b - stromatolite columns, c fentral stromatolite columns, d -coniatolite crusts (20), scale I : l; AS - subaerial ( ?_ overgrowing, desert) (23, 14, lS), scale 1: 1; A6 - structures unattached to bedrock, a - skeletal porostromatie oncoid ( 18), b -
spongio-suauroHr>-'l. t_,.qGUNA A124a b6ec 82 7t'.020NE TYP C A14b6abcde B1abc2 C3
ww
NWstromat oncoid (18), c - patches of cryptalgal mat, d - fene-stral oncoids, e - płat fragments of fenestral mat (scale l: 1). Type B - unlaminated structure, B l - thrombołites: a - conical
--dome bioherm, b - biostrome, c - irregular accumulations (scale 1: 20), B2 compact cryptalgal masses: a bioherm, b -biostrome, c - fenestral mass (scale 1: 10). Type C - compound structures, Cl - a - serpulid-stromatolite biostrome, b - thrombo-lite-polychaete bioherm (scale 1 : 3), C2 - forms built by worm--like gastropods and algae, a - domes built of gastropod bioherms and stromatolite cover, b - algal-gastropod macroid, c - thrombo-lite-gastropod bioherm (scale 1: lS); C3 - a - macroid built by algae and Rhodophyta, b - thrombołitt.! encrusted by Archaeo-lithoporella-like covers (scale 1: 1), c - oncoid encrusted by sessile foraminif ers, WW - high wa ter level, WN - low wa ter
K J I H G F E
q
c
B A A6b C 3c A56bd A 1a 4a 5 6 ab d 812 C 2c 3b A123456 B12c
123 A6ab C 3a A 2 4a 5 6 82 C 2a 3a A 6d -A 6d A 14a 6 B 1 2 C 2c 3a A 6 bdRyc. 3. Rozmieszczenie struktur sinicowych w poszczególnych kom-pleksach profilu zilustrowanego na ryc. 1. Objaśnienia jak na ryc. 2. Fig. 3. Distribution C?f' o/gal struc-tures in individual members of the section shown in Fig. 1. Ex-p/anat ions as given in Fig. }.
pływowym i rzadziej międzypływowym środowisku powsta-nia form ujęty w pracach (16, 19, 1) w pełni się potwierdza.
Częste w omawianym profilu są struktury złożone,_
budowane nie tylko przez sinice, lecz także przez inne
rośliny i zwierzęta bentoniczne o twardym szkielecie. Dotyczy to zwłaszcza bioherm i biostrom budowanych przez robakoształtne ślimaki z towarzyszącymi inkrustacja-mi stromatolitowyinkrustacja-mi i trombolitainkrustacja-mi (ryc. 2 C2). Formy te
są znane z dolnego karbonu w W. Brytanii (8, 24) i innych krajach Europy Zachodniej. W Polsce znane są dotychczas jedynie pojedyncze fragmenty szkieletów tych „rafotwór-czych" ślimaków (5). Wright (24) sugeruje lagunowe, schizohalinowe środowisko ich powstawania, jednak autor
napotkał w omawianym profilu biohermy
trombolitowo--ślimakowe także w osadach otwartego szelfu w towarzystwie
pełnomorskiej fauny (m. in. głowonogi). Podobne sugestie, co do ekologii form budowanych przez rurki wieloszczetów (serpul i spirorbidów) „przeplatające się" ze strukturami sinicowymi, najczęściej stromatolitami i trombolitami (ryc. 2 Cl), znajdujemy w pracach Peryta (17) oraz Toomeya i Cysa (22). W badanej przez autora serii w wielu przypad-kach wspomniane struktury występują w sąsiedztwie
pseudomorfoz po ewaporatach lub w osadach pozbawio-nych innej makrofauny (środowisko schizohalinowe, la-gunowe).
Porównując wyniki badań autora z wnioskami za-wartymi w licznych pracach poświęconych ekologii współ
czesnych i kopalnych struktur pochodzenia sinicowego
należy stwierdzić, że w przypadku węglanowych osadów dinantu potwierdza się ich wartość jako narzędzia analizy facjalnej i do tworzenia rekonstrukcji paleogeograficznych.
LITERATURA
I. A i t k en J. D. - Classification and environmental significance of cryptalgal limestones and dolomites with illustrations from the Cambrian and Ordovician of SW Alberta. J. Sedim. Petr. 1967 vol. 37.
2. Alex a n dr o w i cz S. W., Mamet B. L. -Microfacies du Carbonifere inferieur du Dome de
Dębnik (Pologne Meridionale). Rev. Espanola Micro-pal. 1973 nr 3.
3. A 1 ex a n dr o w i cz S. W., Si e d 1 e ck a A. -Charakterystyka litologiczna wapieni wizeńskich z Czernej koło Krzeszowic. Rocz. Pol. Tow. Geol. 1964 z. 3.
4. Be łka Z. - The alleged algal genus Aphralysia is a foraminifer. N. Jb. PaUiont. Mh. 1981 nr 5. 5. Be łka Z., S komp ski S. - A new open-coiled
gastropod from the Visean of Poland. Ibidem 1982 nr 7. 6. Bi 1 a n W., Gol o n ka J. - Upper Devonian Lower Carboniferous Calcareus Algae from the Fore--Carpatian Depression. Acta Geol. Pol. 1973 nr 1. 7. B o g a c z K. - Budowa geologiczna paleozoiku
dębnickiego. Rocz. Pol. Tow. Geol. 1980 z. 2.
8. B u r c h e t t e T. P., R i d i n g R. A. - Attached vermiform gastropods in Carboniferous marginal mari-ne stromatolites and biostromes. Lethaia 1977 nr 1. 9. Gr over G. Jr., Re ad J. F. - Fenestral and associated vadose diagenetic fabrics of tidal flats carbonates, Middle Ordovician New Market Limestone, SW Virginia. J. Sedim. Petr. 1978 nr 2.
10. G ii r i c h G. - Les spongiostromodes du Viseen de la Province de Namur. Mus. Hist. Natur. de Belgique 1906 mem. 3 nr 4.
11. Ja w or owski K. - W sprawie spolszczenia kla-syfikacji skał węglanowych Dunhama. Prz. Geol. 1982 nr 4.
12. Jurkiewicz H., Żak o w a H. - Glony i otwor-nice z wizenu górnego synekliny gałęzickiej. Pr. Inst. Geol. 1978 t. 85.
13. K a ź m i e r c z a k J. - Stromatoporoid stromato-lites: new insight into evolution of cyanobacteria. Acta Paleont. Pol. 1980 nr 2.
14. K 1 ap pa C. F. - Lichen stromatolites: criterion for subaerial exposure and a mechanism for the formation of laminar calcretes (caliche). J. Sedim. Petr. 1979 nr 1.
15. K r u m be i n W. E., G i e l e C. - Calcification in a coccoid cyanobacterium associated with the formation of desert stromatolites. Sedimentology 1979 nr 4. 16. Ma z z u 11 o S. J., Friedman G. M. -
Com-petitive algal colonization of peritidal flats in a schizo-haline environment: the Lower Ordovician of New York. J. Sedim. Petr. 1977 nr I.
17. P e r y t T. M. - Spirorbid-algal stromatolites. Nature 1974 vol. 249.
18. P e r y t T. M - Phanerozoic oncoids: an overview. Facies 1981 vol. 4.
19. Pratt B. R., James N. P. - Cryptalgal-metazoan bioherms of early Ordovician age in the St. George Group, western Newfoundland. Sedimentology 1982 nr 4.
20. Pu r ser B. H., Lor eau J. P. - Aragonitic supratidal encrustations on the Trucia} Coast, Persian Gulf. W: The Persian Gulf ed. B. H. Purser 1973 Springer-Verlag.
21. Si e d 1 e ck i· S. - Utwory paleozoiczne okolic
kowa. (Zagadnienia stratygrafii i tektoniki). Biul Inst. Geol. 1954 nr 73.
22. To om e y D. F„ Cy s J. M. - Spirorbid algal stromatolites, a probable marginal marine occurrence from the Lower Permian of New Mexico USA. N. Jb Geol. Palaont. Mh. 1977 nr 6.
23. Wright V. P. - A subaerial stromatolite from the Lower Carboniferous of South Wales. Geol. ,Mag. 1981 nr 1.
24. Wright V. P„ Wright E. V. G. - The paleo-ecology of some algal-gastropod bioherms from the Lower Carboniferous of South Wales. N. Jb. Geol. Palaont. Mh. 1982 nr 9.
25. Z aj ą cz ko wski W. A. - Stratygrafia .i litologia wapieni dinantu w Czernej koło Krzeszowic. Biul. Inst. Geol. 1975 nr 282.
SUMMARY
Biosedimentary algal structures are important
com-ponents of over 1 OOO m series of Dinantian carbonate
rocks cropping out in the Krzeszowice area near Cracow. There were differentiated a number of macroforms of these structures according to morphological features in-cluding geometry of algal mats, the presence or Jack of lamination, attachment to bedrock, etc. Besides common Phanerozoic structures of the stromatolite and oncoid typcs, there were identified some rnrer ones such as trombo-lites, subaerial strornatolites occurring in proximity of caliche covers, and complex stron1ato1it·~s. built due to
parallel growth of alg2e and other b.:nthic skeleral organisms (serpulids, vermetoidal gastropods, bryozoans and
Rhodo--phyta).
A model of distribution of individual macroforms in Dinantian sedimentary basin, reconstructed on the basis of facies analysis, confirms the value of these structures as a tool in paleogeographic and paleoecological recon-structions. They are especially useful for tracing subtle changes in bathymetry and salinity of environments ad-joining tidal zone and lagoon ones.
PE31-0ME
C111HJ1KOBb1e 6111oce.Q111MeHTa1.11110HHb1e cTpyKTYPbl
J1BnR-t0TCJ1 Ba>KHblM cqCTaBHblM 3neMeHTOM 6onee
1000-MeTpo-soi/1 cep111111 Kap6oHaTHblX oca.QKOB .QlllHaHTa, o6Ha>t<eHHoi:1
B pali1oHe Kwewos111~ OK. KpaKosa. Bb1.QeneH pR,o. T111noe
MaKpocpopM 111 C.QenaHa IAX Knacrncp111KaL111R rio
Mopcponorn-4ecK1-1M CBOi:iCTBaM, TaKHM KaK reoMeTplAR MaTOB
BOAO-pocnei/1, n p1-1cyTCTB1i1e 111n1-1 He,o.ocTaToK naM11HaL1111111, np111-KpenneH11e K noYse "' ,o.p. KpoMe pacnpocTpaHeHHbtX s
cpaHep03oe CTpyKTyp Tlllna CTpOMaTOnlllTOB Ili OHKOlll,D,08,
Bbl.QeneHbl TaK>t<e 6onee pe,o.K111e cpopMbt, TaK111e KaK
TpOM60-n11Tb1, cy6a3panbHb1e CTpoMaT011111Tb1 b1BCTyna1<>i.u1o1e
06111-1-3111 noKposa „Kanw-1" 111 cno>KHb1e cTpyKTYPbl
o6pa30BaH-Hb1e COBMeCTHO BO,o.opocnRMlll Iii ,o.pyrlilMlll 6eHTOHlt1'-leCKl!IMil1
CKeneTHblMt.1 opraH1>13MaM111 (sepMaTOlilAHble rac1pono,D,b1,
MWaHK"1, 6arpRHK111, cepnynb1). Mo,D,enb pacnono>+<eHl!IR
OT,o.enbHblX MaKpocpopM B Ce,[\111MeHTaL.11AOHHOM 6acce111He
,D,lt1HaHTa, peKOHCTpy11poBaHHa.A Ha OCHOBaMHlill!I cpaL1111anc,
-HOro aHamBa, no,D,Tsep>K.QaeT np11ro,o.HOCTb ::.in1x CTpyKTyp
,llf1.A naneoreorpaqrn4ecK111x 111 naneo3Konorn"leo:i~x pe-KOHCTpYKt.11t11A. 0Hlll .ABJUHOTCR oco6eHHO np111ro,D,HblM~i .~rrn
on pef.l.eneHv.Pi TOHKIAX 1113Me1-1eHMYI 6aT111MeTp111111 111 3aconeH··
HOCTlrl naryHHOi:i cpeAol.
ZDZISŁAW MIGASZEWSKI, MAREK NARKIEWICZ
Przedsięb. Geologiczne w Kielc.ach, Instytut Geologiczny
IDENTYFIKACJA
POSPOLl1YCH
MINERAŁÓW WĘGLANOWYCHPRZY
UŻYCIU WSKAŹNIKÓW BARWIĄCYCHMetody selektywnego barwienia minerałów skałotwór
czych są od dawna powszechnie wykorzystywane przez geologów zajmujących się stratygrafią, analizą facjalną, sedymentologią i diagenezą utworów węglanowych. Barwni-ki stosuje się nie tylko w terenie, w celu szybkiej diagnozy
składu mineralnego skały, ale także w badaniach mikrosko-powych - do wyodrębniania i zarejestrowania mono-mineralnych stref w obrębie naszlifów i płytek cienkich. W Polsce metody te, znane co najmniej od czasu publikacji S. J. Thugutta w 1910 r. (13), ale później nieco zapomniane, cieszą się ostatnio coraz większym zainteresowaniem. Nie
znajduje ono jednak wsparcia w opracowaniach
metodolo-gicznych: wcześniejsze prace (np. 8, 9, 12) straciły
aktual-ność, a w nowszych wydawnictwach (np. 1) proste i
sku-teczne metody barwienia pomija się na korzyść może
dokładniejszych, ale za to droższych i bardziej czasochło'n
nych analiz instrumentalnych.
UKD 549.741/.746: 549. l: 543.541.5 :[548.5 + 551.7
Niniejszy artykuł ma, w intencji autorów, uzupełnić
ten brak poprzez omówienie kilku wskaźników barwią
cych najszerzej stosowanych w analizie skał węglanowych.
Punktem wyjścia, a następnie pomocą w czasie prób z poszczególnymi barwnikami były liczne opracowania publi-kowane (zwłaszcza 2, 4-6, 14). Pierwsze próby obejmujące czerwień alizarynową, chlorek żelazowy, żelazicyjanek po-tasu i odczynnik Feigla wykonano jeszcze w 1974 r. przy udziale M. Krajewskiego z Instytutu Geologii Podstawowej UW. Od tego czasu wymienione barwniki wielokrotnie
sprawdziły się w terenowych i laboratoryjnych pracach nad formacjami różnego wieku, a ostatnio ich lista
wzboga-ciła się o żółcień tytanową i hematoksylinę Harrisa.
Oczy-wiście, niżej omówione roztwory nie wyczerpują długiej
listy znanych wskaźników barwiących. Skład i zastoso-wanie innych, rzadziej wykorzystywanych odczynników, znajdzie Czytelnik w wymienionych pozycjach literatury.
