netycznych, co powoduje pogorszenie własności zbiorni-kowych.
W omawianym obszarze można wydzielić część wschod-nią i zachodnią, które różnią się między sobą wykształ ceniem litologicznym, miąższością osadów oraz procento-wą zawartością poszczególnych rodzajów spoiwa.
Otwory z przemysłowym przypływem gazu ziemnego występują w środkowej strefie obszaru ciągnącego się ze wschodu na zachód i zlokalizowane są w górnej części saksonu, gdzie wpływ zmian diagenetycznych nie jest duży.
LITERATURA
1. Bo j'a r ska J., Czerw o n ka A. et al. - Opra-cowanie wyników badań litologicznych utworów czer-wonego spągowca z uwzględnieniem wypływających z nich kryteriów gazonośności w rejonie Poznania. Arch. BG Geonafta 1977.
2. Dot t R.L. Jr. Wacke graywacke and matrix -what approach to immature sandstone classification? J. Sed. Petrol. 1964 vol. 34.
3. G Ie n n ie K.W., Mud d G.C„ N ag te g a a I P.J.C. - Depositional environment and diagenesis of Permian Rotliegendes sandstones in Leman Bank and sole pit areas of the UK Southern North Sea. Jour. Geol. Soc. 1978 vol. 135 part. 1.
4. Le bied ie w W.A. et al. - Wlijanije epigienieti-czeskich procesow na paramietry kollektorow i pokry-szek w miezozoiskich otłożenijach Zapadno-Sibirskoj nizmiennosti. Trudy Leningrad 1976 wypusk 361. 5. Łabęcki J. - Badania wpływu diagenezy na
zmia-nę własności zbiornikowych utworów ka_rbonu lubel-skiego (praca metodyczna). Arch. BG Geonafta 1982. 6. Muszyński M., Rydzewska W. - Zmiany dia- i epigenetyczne oraz ich wpływ na własności zbior-nikowe utworów czerwonego spągowca (saksonu) w środkowej części monokliny przedsudeckiej. Ibidem
1985.
7. Roche w i cz A. - Sprawozdanie z badań próbek skał karbońskich z otworu Dęblin 1 O. Ibidem 1981.
8. R o c h e w i c z A.: B a k u n N. - Minerały wtórne w piaskowcach czerwonego spągowca na obszarze za-chodniej Polski. Arch. Miner. 1980 z. 2.
SUMMARY
Processes of diagenesis of Saxonian rocks took place in several stages. The first of these stages was connected with changes of the least resistant minerals such as feld-spars and micas. Illitization, the process most active at that stage, resulted in origin of a few varieties of illites. The minerał is accompanied by iron and iron-magnesium chlorites. The process of kaolinitization was also important, leading to origin of a few varieties of kaolinite. The pro-cesses of silification and carbonatization were taking place at all the stagęs of lithogenesis of Saxonian rocks.
The eff ects of individual processes on reservoir pro-perties of Saxonian rocks should be treated as a net result of original composition of these rocks, physico-chemical conditions, and advancement of diagenetic changes.
PE3K)ME
A1.1areHen111ecK1.1e npoueccb1 B caKCOHCKIAX 0Tno>1<e-HIA.RX npo1.1cxo,D,1AI11A MHoro:nanHo. B Ha11anbHOM 3Tane IA3MeHeHIA.RM no,D,BepranlACb MeHbWe BCex ycTOH'11ABble MIA-Hepanbl, TaK1.1e KaK noneBb1e wnaTbl, Cill-0,D,bl. CpeAIA npo1.1cxo,D,.RLJ..11Ax npoueccos caMblM 11aCTblM ..RBmleTC.R npo-uecc IAI1IllATIA3aUIAIA, B pe3YilbTaTe KOTOporo 06pa3yeTC.R HeCKOilbKO MO,D,1t1cp1.1Kau1.1H 1.1nn1.1Ta. BMecTe c 1.1nn1.1ToM Haxo,D,.RTC.R xnop1t1Tb1 >1<ene3a 1.1 >1<ene30-MarH1t1eBb1e xno-p1t1Tb1. 6onbwoe 3Ha11eH1.1e 1t1MeeT TaK>t<e npouecc Kaon1.1-H1AT1t13au,1.11.1, KOTopoH np1.1Ben K 06pa30BaH1Al-O HeCKOilbKIAX MO,D,1Acp1t1KaU1AIA KaOillAHIATa. npoueCCbl CIAI11Acp1t1KaU1AIA IA Kap-60HIATIA3aUIAIA npolACXO,D,IAillA B caKCOHCKIAX OTilO>KeHIA..RX Bo scex cTa,D,1.1ax n1.1ToreHe3a.
Bn1t1.RH1Ae OT,D,enbHblX npoueccoB Ha KonneKTopcK1.1e CBOHCTBa ..RBil.ReTC.R paBHO,D,eHCTBY1-0LJ..1eH nepB1A'1HOro co-CTaBa OTilO>KeHIAH, cp1A31AKO-XIAMIA'1eCKIAX ycnoBIAH, a TaK>Ke CTeneHIA pa3BIATIA.R ,D,1AareHeT1.111eCKIAX IA3MeHeHIAH.
BARBARA JABŁOŃSKA, ADAM ŁAPINKIEWICZ, WŁADYSŁAW MORYC
Zakład Geofizyka Kraków, Biuro Geologiczne Geonafta, Ośrodek w Krakowie
MAPA GEOLOGICZNO-STRUKTURALNA
PODŁOŻAMIOCENU
PRZEDGÓRZA KARPAT POLSKICH
Pierwszą mapę geologiczną i strukturalną podłoża mio-cenu przedgórza Karpat między Wisłą a wschodnią gra-nicą Polski opracowali Z. Obuchowicz i S. Ołtuszyk
w
1959 r. Mapę tę opublikował Z. Obuchowicz w 1963 r. (6). W tym samym roku, w Biurze Dokumentacji i Projek-tów Geologicznych (obecne Biuro Geologiczne Geonafta) ukończono opracowanie sejsmicznej, jednolitej mapy struk-turalnej przewodniej granicy refleksyjnej (strop poziomu anhydrytowego), między Krakowem a wschodnią granicą kraju, w skali 1 : 200 OOO. Mapę tę wykonano pod kierun-kiem A. Łapinkiewicza (5), na podstawie map w skali 1: 50 OOO opracowanych przez B. Soję, S. Mularczyk (1962 r.) i A. Łapinkiewicza, M. Młynek (1963 r.). Ko-ordynatorem całości opracowania byłz.
Śliwiński. W 1964 r. Z. Śliwiński i A. Łapinkiewicz (9) opublikowali514
UKD 55(084.3): 551.71/.781(438-924.51/.54)
tę mapę, przedstawiając metodykę opracowania i główne jej wyniki.
W 1965 r. mapa ta została zinterpretowana geologicz-nie przez P. Karnkowskiego i opublikowana jako mapa geologiczno-strukturalna (2), przedstawiająca budowę geo-logiczną podłoża miocenu i układ strukturalny przewodniej granicy sejsmicznej (strop poziomu anhydrytowego). Do-piero w 1968 r. w „Atlasie geologicznym przedgórza Kar-pat polskich - 1: 500 OOO" (3) przedstawiono mapę geo-logiczno-strukturalną tej samej części przedgórza Karpat, odwzorowującą sejsmicznie i geologicznie identyczną po-wierzchnię, a mianowicie podmioceńską powierzchnię
ero-zyjną.
W miarę uzyskiwania nowych wyników badań sejs-micznych i wiertniczych - często przy różnych
podejś-ciach do interpretacji sejsmicznych stref nieciągłości ko-relacyjnych przez poszczególnych autorów - podejmo
-wano w latach 1966 i 1978 kolejne próby zestawienia tych wyników, jednakże nie udało się uzyskać mapy zbiorczej z jednolitym obrazem, zwłaszcza układu strukturalnego
podmioceńskiej powierzchni erozyjnej. Podobnego zesta
-wienia i ujednolicenia wymagał również pozostały obszar przedgórza Karpat, na zachód od południka Krakowa. W związku z tym w 1979 r. M. Młynek i J. Wojas-Gąsior z Zakładu Opracowań Geologicznych Górnictwa Nafto-wego (obecne BG Geonafta) podjęły pierwszą próbę wy-konania jednolitej mapy strukturalnej podłoża miocenu dla tego obszaru.
Jednocześnie z intensyfikacją prac wiertniczych na
przedgórzu Karpat uzyskano wiele nowych informacji geologicznych, w wyniku których przedstawiane poprzed-nio mapy geologiczne wymagały nowego spojrzenia i ak-tualizacji. Wszystkie powyższe względy spowodowały
ko-nieczność opracowania od podstaw nowej, jednolitej
ma-py geologiczno-strukturalnej podłoża miocenu całego przedgórza Karpat polskich, z uwzględnieniem nowych
materiałów sejsmicznych i geologicznych. Do
opracowa-nia wykorzystano wszystkie materiały sejsmiczne do koń ca 1984 r., a materiały geologiczne niektóre również z 1985 r.
Opracowanie mapy strukturalnej podłoża miocenu przedgórza Karpat podjęto wspólnie w Biurze Geologicz-nym Geonafta i Zakładzie Geofizyka - Kraków, przy czym część zachodnią, od granicy z Czechosłowacją po
południk Dębicy, opracował zespół sejsmików z Geonafty, a część wschodnią, od Dębicy po granicę z ZSRR,
wyko-nał zespół geofizyków z ZG Kraków.
Ustalono jednolitą metodykę opracowania tej mapy,
polegającą na kolejnym wykonaniu i przekształcaniu
na-stępujących map: ,
- sejsmicznej mapy czasowej stropu poziomu ewa-poratowego (w wypadku jego braku - podłoża miocenu),
- mapy rozkładu średnich prędkości utworów mioce-nu w profilu do stropu poziomu ewaporatowego, a w strefach, gdzie on nie występuje, do podłoża miocenu, - mapy strukturalnej stropu poziomu ewaporato-wego, wynikającej z przeliczenia sejsmicznej mapy czaso-wej, na podstawie mapy rozkładu prędkości średnich,
- mapy sumarycznej miąższości utworów
dolnoba-deńskiego poziomu ewaporatowego i podewaporatowego.
Końcowym efektem jest omawiana mapa strukturalna
podłoża miocenu, która w strefie, gdzie nie występują
utwory ewaporatowe, odpowiada przeliczonej mapie cza-sowej podłoża miocenu, a w strefie występowania osadów chemicznych jest mapą superpozycyjną, powstałą przez dodanie do mapy strukturalnej stropu poziomu ewapora-towego, wartości sumarycznej miąższości utworów pozio
-mu ewaporatowego i podewaporatowego. Mapę tę wyko-nano w skali 1 : 50 OOO i 1 : 1 OO OOO dla całego przedgórza Karpat polskich. Wersję mapy w skali 1: 100 OOO zinter-pretowano geologicznie, korzystając z szczegółowych
ba-dań stratygraficznych utworów wchodzących w skład bu-dowy podłoża miocenu, stwierdzonych we wszystkich otworach wiertniczych osiągających to podłoże.
Publikowana obecnie mapa geologiczno-strukturalna jest bardzo zgeneralizowana (skala 1: 1 OOO OOO), w związku
z czym nie może przedstawiać wszystkich szczegółów strukturalnych i geologicznych występujących na mapach w wersji oryginalnej. W opracowaniu zachodniej części mapy strukturalnej uczestniczyli: A. Łapinkiewicz, kieru-jący opracowaniem tej części, wraz z M. Młynek i S. Kacz-marczyk. Część wschodnią mapy strukturalnej opracowali:
B. Jabłońska, kierująca opracowaniem, oraz C.
Syrek-Moryc i I. Ślusarczyk. Koordynatorem całości opracowania sejsmicznego był C. Nowotarski. Część geologiczną mapy
wykonał W. Moryc.
UKŁAD STRUKTURALNY
W ogólnym obrazie układ strukturalny podłoża mio-cenu przedstawia się następująco: między Cieszynem a Kra-kowem (ryc. 1), powierzchnia podłoża zapada w kierunku południowym od głębokości ok. zera na północy, do stwier-dzonej sejsmicznie głębokości - 4000 m w części
po-łudniowej. Stwierdzono tu kilka dyslokacji, z których
najdłuższy przebieg i największą amplitudę wykazuje uskok Rzeszotary - Żywiec.
Na wschód od Krakowa aż po granicę z ZSRR,
pod-mioceńskie podłoże ogólnie zapada w kierunku południo
wym i południowo-wschodnim. Obraz strukturalny jest tu bardzo skomplikowany, gdyż występuje tu wiele form erozyjnych o dużych amplitudach, przy czym najgłębiej
podłoże to występuje w południowej podkarpackiej części
przedgórza, gdzie przekracza wartości - 4500 m. Wystę pują tu również liczne dyslokacje o różnym zasięgu i róż nych amplitudach.
Na tle regionalnego zapadania podłoża miocenu ku południowi - na mapach w skali 1 : 50 OOO i 1 : 1 OO OOO,
gdzie zastosowano cięcia co 50-100 m - obserwuje się wiele lokalnych form strukturalnych o kilkudziesięcio metrowych amplitudach, które nie są widoczne na zge-neralizowanej mapie przedstawionej w niniejszej publi-kacji, o izoliniach co 500 m (ryc. 1 ).
Charakterystycznym rysem obrazu strukturalnego pod-mioceńskiej powierzchni erozyjnej w strefie między Krako
-wem a Dębicą są rynny erozyjne (Dziewina, Szczurowej,
Żukowic, Brzeźnicy), związane zapewne z paleodolinami
przedmioceńskich rzek. W strefie tej obserwujemy
rów-nież kilka dyslokacji o kierunku NW - SE, częściowo
potwierdzonych również wynikami wierceń. W wersji oryginalnej mapy w skali 1 : 100 OOO naniesiono również dyslokacje starsze, przedmioceńskie, nie odmłodzone, ale
możliwe do stwierdzenia sejsmicznie w głębszych
grani-cach reflek..syjnych. Na obszarze, gdzie brak osadów ewaporatowych (strefa między Dębicą a Kańczugą),
po-dłoże miocenu wykazuje skomplikowany obraz
struktu-ralny, w świetle którego nie stwierdza się tu
sejsmicz-nie występowania dyslokacji. Przyjęto jednak na
ma-; pie (np. koło Rzeszowa) prawdopodobne dyslokacje, wy-nikające z interpretacji geologicznej.
Od południka Kańczugi po granicę z ZSRR podłoże
miocenu zapada dość regularnie w kierunku SE i E. Ten prosty obraz strukturalny zaburza kilka dyslokacji, m.in.
regionalne dyslokacje ograniczające horst Ryszkowej Woli i uskoki z rejonu Lubaczowa. ·
BUDOWA GEOLOGICZNA
Dzisiejszy obraz geologiczny podłoża miocenu przed-górza Karpat jest wynikiem ostatniego etapu erozyjnego,
zakończonego przed miocenem. Późniejsza tektonika
spo-wodowała wprawdzie powstanie w podłożu miocenu
wie-lu uskoków, nie wpłynęła jednak na zmianę zasięgów
utwo-rów wchodzących w skład tego podłoża.
Prekambr. Najstarsze utwory pod miocenem ukazują
się w dwóch rejonach. We wschodniej części przedgórza Karpat w strefie Przemyśl - Kańczuga-Baranów San-domierski odsłaniają się (ryc. 1) osady określane jako fylli-ty i łupki sfyllityzowane lub metaargility. Są to utwory
-1000--- 1
--2
---3
Ryc. 1. Mapa geologiczno-strukturalna podłoża miocenu przed-górza Karpat polskich
1 - izobaty, 2 - uskoki normalne, 3 - uskoki odwrócone (na-suwawcze), 4 - linia nasunięcia Karpat, 5 - zasięg utworów mio-ceńskich, 6 - linia przekroju geologicznego (ryc. 2); K2 - kre-da górna nierozdzielona, K~ - santon- mastrycht dolny, K~ -cenoman - koniak, K1 - kreda dolna, J3 - jura górna nieroz-dzielona, J~ - kimeryd, J~ - oksford, J2 - jura środkowa, J1 -jura dolna, T - trias nierozdzielony, T1 - trias dolny, C1 -karbon dolny, C2 - karbon górny, D - dewon nierozdzielony,
S sylur, Or ordowik, Cm kambr nierozdzielony, Pst -paleozoik starszy, Pcm - prekambr, Kr - skały krystaliczne
o znacznych upadach warstw, stanowiące jedyny na przed-górzu Karpat sfałdowany fundament przedmurzowego podłoża.
W świetle najnowszego poglądu (7), utwory te, dotych-czas uznawane za prekambryjskie (wend), prawie w całości zostały zaliczone w tej pracy do kambru dolnego i środko wego. Autor części geologicznej nie jest zgodny z tym po-glądem, uwzględniając jednak dokumentację stratygraficz-ną (8), przyjmuje że utwory kambryjskie występują od re-jonu Lubaczowa do horstu Ryszkowej Woli (ryc. 1), na-tomiast dalej ku południowi osady te uważa się za pre-kambryjskie.
Na zachód od podjurajskiego wypiętrzenia rzeszotar-skiego podłoże starsze jest zbudowane ze skał krystalicz-nych i metamorficzkrystalicz-nych (8). Podmioceńskie wychodnie tych utworów są znane na południe od Bielska (Łodogo wice, Bystra).
Kambr. Udokumentowane utwory kambryjskie wystę
pują w NE części przedgórza Karpat, w rejonie Lubaczo-wa. Są to utwory łupkowo-piaskowcowe, miejscami kwar-cytowe - typowe dla osadów tego wieku z obszaru Gór Świętokrzyskich i stanowią południowo-wschodnie prze-dłużenie kambru tego obszaru.
W zachodniej części przedgórza Karpat, w rejonie La-chowic koło Żywca, nawiercono pod osadami dewonu utwory szarogłazowo-zlepieńcowe. Ich wiek nie jest zna-ny, być może odpowiadają one utworom kambru z Goczał kowic (4), chociaż mogą one być znacznie młodsze, np. młodokaledońskie. Ze względu na brak dokumentacji
Fig. 1. Geological-structural map of Miocene basement in foreland of the Polish Carpathians
1 - isobaths, 2 - normal faults, 3 - reversed faults (overthrusts), 4 - line of Carpathian overthrust, 5 - extent of Miocene rocks, 6 - line of geological cross-section from Fig. 2; K2 - unsub-divided Upper Cretaceous, K~ - Santonian - Lower Maastrich-tian, K~ - Cenomanian - Coniacian, K1 - Lower Cretaceous,
J3 - unsubdivided Upper Jurassic, J~ - Kimmeridgian, J~ -Oxfordian, J2 - Middle Jurassic, J1 - Lower. Jurassic, T -
un-subdivided Triassic, TI - Lower l'riassic,
cl -
Lower Carbo-niferous, C2 - Upper Carboniferous, D - unsubdivided De-vonian, S - Silurian, Or - Ordovician, Cm - unsubdivided Cam-brian, Pst - Lower Paleozoic, Pcm - PrecamCam-brian, Kr -cry-stalline rocks
stratygraficznej, określono je na mapie jako starszy
paleo-zoik. ·
Ordowik-sylur. Utwory tego wieku ukazują się na po-wierzchni podmioceńskiej tylko w północno-wschodniej części przedgórza Karpat na wschód od Mielca w otworze wiertniczym Cmolas (ordowik) i w rejonie Lubaczowa (Uszkowce), gdzie nawiercono piaskowce glaukonitowe z wkładkami łupków, rzadziej wapieni (ordowik) oraz łupki graptolitowe (sylur).
Dewon. Na przedgórzu Karpat utwory tego wieku wy-stępują w obydwóch skrzydłach górnopaleozoicznej po-krywy, w strefie Mielec - Rzeszów oraz na południe od Myślenic i Bielska - Cieszyna. Ponadto występują one w formie płata na północ od Rzeszowa (Hucisko) i w jądro wej partii wśród utworów karbonu w bloku tektonicznym w rejonie Wadowic (Wysoka). Wschodnia strefa podmio-ceńskiego występowania utworów dewonu stanowi po-łudniowo-zachodnie obrzeżenie wypiętrzenia utworów pre-kambryjskich, będącego SE przedłużeniem staropaleozo-icznego trzonu Gór Świętokrzyskich. Podmioceńskie wy-chodnie utworów dewonu w strefie zawy-chodniej zarysowują południowy i południowo-zachodni zasięg Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
Karbon. Podmioceńskie wychodnie erozyjne utworów karbonu dolnego przebiegają prawie zgodnie z erozyjnym przebiegiem utworów dewonu. Utwory karbonu górnego występują tylko w zachodniej części przedgórza Karpat, gdzie - między Myślenicami a Bielskiem oraz dalej na zachód od Cieszyna (już na terenie Czechosłowacji)
-SW Nt
Trzeb. 2 . Al$l Hi 3 Obi 3
2.:A~12z2~·-~·
~:::::.·.+·+·+·:...
~'.')-i:!l!~~·
:::.; ~-5.0 - - - -:-:-.
v
/ -
I
s 10 1s""'
I \ \ / ·'l5 ...__..__..____,,
km
Ryc. 2. Schematyczny przekrój geologiczny przez centralną część
przedgórza /(arpat
l - płaszczowina magurska, 2 - płaszczowina śląska, 3 - jed-nostka podśląska, 4 miocenu (haden), 5 kreda górna, 6 -jura górna i środkowa, 7 - trias, miejscami z górnym permem, 8 karbon dolny, 9 dewon, 10 sylur i ordowik, I la
-skały krystaliczne, llb metaargility (fylity), 12 uskoki, 13 -granica nasunięcia Karpat
tworzą one najdalsze ku SE przedłużenie górnośląskiej
formacji produktywnej.
Perm. Utwory tego wieku nie odsłaniają się pod mioce-nem na przedgórzu Karpat; są one znane pod triasem dol-nym lub jurą środkową jedynie na SE od Krakowa, w re-jonie Liplasu.
Trias. Osady te są w znacznym stopniu przykryte przez
skały jurajskie. W podłożu miocenu spotykamy je w
stre-fie erozyjnej Mielec-Rzeszów (trias środkowy i górny) i jako zatokowe wystąpienie utworów triasu dolnego w
podłożu zachodnich Karpat, na SW od Myślenic
(Jachów-ka).
Jura. Na przedgórzu Karpat występują tylko utwory jury środkowej i górnej. Osady doggeru wypełniały przede wszystkim paleoobniżenia; w partie wyżej położone mo-rze jurajskie wkraczało zazwyczaj dopiero w jurze górnej. Fakt ten jest widoczny szczególnie w zachodniej części przedgórza Karpat, gdzie osady węglanowe jury górnej miejscami przekraczają utwory klastyczne jury środkowej,
wiążącej się z podobnymi osadami jury brunatnej regionu
krakowskiego.
We wschodniej części przedgórza Karpat występowa nie osadów jury środkowej w podmioceńskim podłożu zawdzięczamy późniejszej erozji. Między Rzeszowem a Lu-baczowem, w jurze środkowej (a być może i dolnej) wystę
powała szeroka zatoka wypełniona tymi osadami, które
najpóźniej przed miocenem zostały, wraz z wyżejległymi osadami malmu i kredy, całkowicie erozyjnie' usunięte. Zachowane dziś resztki tych utworów w rejonie Rzeszowa
należą do zachodniego, a w rejonie Lubaczowa do
wschod-niego brzegu tej zatoki. Świadczy o tym zwiększająca się grubość tych osadów, a jednocześnie pojawianie się w kie-runku środkowej części tej zatoki coraz to starszych ich ogniw, co sugeruje nawet możliwość pierwotnego wystę powania w tej strefie również osadów jury dolnej. Osady tego wieku bowiem znane są w bezpośrednim ku NW
przedłużeniu z północnego obrzeżenia Gór Świętokrzy
skich. W pełni uzasadnione są poglądy wielu geologów
o bezpośrednim związku utworów jurajskich (i kredowych)
z obszaru przedgórza Karpat i regionu lubelskiego.
Jura górna na północ od Lubaczowa łączy się z jurą lubelską, a z obszaru przedgórza, gdzie występuje jako sze-roko rozprzestrzeniona pokrywa od mniej więcej linii Chmielnik - Mielec - Rzeszów ku zachodowi po okolice
Myślenic, stanowi bezpośrednie przedłużenie jury
kra-kowskiej, synklinorium miechowskiego i południowego
obrzeżenia Gór Świętokrzyskich.
Fig. 2. Sketch geological cross-section through central part of f oreland of the Carpathians
1 - Magura nappe, 2 - Silesian nappe, 3 - Sub-Silesian unit, 4 - Miocene (Badenian), 5 - Upper Cretaceous, 6 - Upper and Middle Jurassic, 7 Triassic, locally with Upper Permian, 8 -Lower Carboniferous, 9 - Devonian, 10 - Silurian and Ordo-vician, lla - crystalline rocks, 1 lb - metaargillites (phyllites),
12 - faults, 13 - Carpathian overthrust
Kreda. Jedyną strefą, w której pod utworami miocenu
mogą występować osady kredy dolnej, jest rejon
Luba-czowa, gdzie utwory te zostały stwierdzone pod kredą górną w otworach wiertniczych Basznia - Babczyn. Kre-da górna na przedgórzu Karpat jest reprezentowana osa-dami od albu górnego (w części środkowej przedgórza od cenomanu) do mastrychtu dolnego włącznie. W środkowej części przedgórza Karpat utwory tego wieku wykazują bardzo zróżnicowany przebieg, wynikający ze zróżnico wanego stopnia erozji tych utworów. Najgłębiej erozja przedmioceńska wciskała się w partiach obniżeń - typu paleodolin - w których wynoszenie utworów kredowych zwiększało się w miarę obniżania się tych paleodolin, czyli w kierunku ujścia przedmioceńskich rzek. Przykła dów takich jest wiele, a szczególnie wyraźnie uwidacznia się to w paleodolinie przebiegającej na linii Szczurowa -Wojnicz, gdzie od NW ku SE obserwujemy stopniowe wcinanie się erozji w coraz to starsze utwory kredowe, od mastrychtu do turonu i cenomanu włącznie, a w południo wej strefie nawet w utwory jury górnej. Niszcząca dzia-łalność tej przedmioceńskiej rzeki doprowadziła nawet do powstania przełomu oddzielającego osady mastrychtu re-jonu Tarnowa od utworów mastrychtu występujących da-lej na zachód.
Utwory kredy górnej na przedgórzu Karpat nie sta-nowią ciągłej sedymentacyjnie pokrywy osadowej, gdyż na granicy koniaku z santonem zaznaczyła się przerwa i związana z nią niszczycielska działalność erozji. Dlatego też osady santonu, wraz z wyżejległymi utworami kampa-nu i mastrychtu, leżą przekraczająco na starszym komplek-sie osadowym kredy górnej (cenoman-koniak), a nawet
na skałach węglanowych jury górnej.
Układ tektoniczno-strukturalny przedgórza Karpat
ilu-struje przekrój geologiczny (ryc. 2), wykazujący w dużym przybliżeniu stosunek górotworu karpackiego do osadów miocenu i jego podłoża. Podłoże miocenu tworzy
plat-formę znacznie zdyslokowaną, o zróżnicowanej budowie
geologicznej, z wieloma piętrami strukturalnymi i znacz-nymi redukcjami erozyjznacz-nymi utworów wchodzących w ich skład.
LITERATURA
1. He f 1 i k W., Ko n i or K. - Obecny stan rozpozna-nia podłoża krystalicznego w obszarze Cieszyn-Rze-szotary. Biul. Inst. Geol. 1974 nr 273.
Ma-pa geologiczno-strukturalna podłoża miocenu
przed-górza Karpat północnych. Wyd. Geol. 1965.
3. Karnkowski P., O ł tuszy k S. - Atlas
geo-logiczny przedgórza Karpat polskich. Inst. Geol. 1968.
4. Kot as A. - Występowanie utworów kambru w
po-dłożu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prz. Geol.
1973 nr 1.
5. Ł ap i n k i e w i c z A. - Sejsmiczna mapa
struktu-ralna podłoża miocenu przedgórza Karpat. Arch. BG
Geonafta 1963.
6. Ob uch o w i cz Z. - Budowa geologiczna
przedgó-rza Karpat środkowych. Pr. Inst. Geol. 1963 t. 30.
7. Pożary ski W., Dembowski
z.
(red.)-Mapa geologiczna Polski i krajów ościennych, bez
utworów kenozoicznych, mezozoicznych i permskich. 1 : 1 OOO OOO. Inst. Geol. 1984.
8. Pożary ski W., V id a 1 G., Brochwicz
-Le wińsk i W. - Nowe dane o dolnym kambrze
południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Przew.
53 Zjazdu Pol. Tow. Geol. 1981.
9. Ś 1 i wińsk i Z., Łap i n kie w i cz A. -
Meto-dyka i wyniki opracowania ujednoliconej sejsmicznej mapy strukturalnej poziomu przewodniego na
przed-górzu Karpat między Wisłą a wschodnią granicą pań
stwa. Geof. i Geol. Naft. 1964 nr 10-12. SUMMARY
The basement of the Miocene in the Carpathian fore-land was mapped in the scales 1: 50,000 and 1: 100,000. The paper presents a highly simplified version of the map in the scale 1 : 1,000,000 (Fig. 1 ), which fails to show severa! structural and geological elements traceable in the above mentioned ones.
The general structural pattern of the foreland is cha-racterized by gradual plunging of the Miocene basement to the south, down to the depth of 4,000-4,500 m ac-cording to seismic data. The surface is cut by numerous Miocene faults as well as older ones, not rejuvenated in the Miocene but well traceable in deep-seated seismic reflectors.
The structural image of pre-Miocene erosional surface is characterized by presence of erosional furrows, especially
in the zone between Cracow and Dębica. The furrows
(Dziewin, Szczurowa, Żukowice, Brzeźnica) are
presum-ably related to paleovalleys of pre-Miocene rivers. In the Carpathian foreland the erosional surface is formed of rocks ranging in age from the Precambrian to Upper
Cretaceous, inclusively. In eastern part of, the foreland,
the Precambrian is represented by phyllites (metaargillites), and in Miocene basement in western Polish Carpathians -by crystalline and metamorphic rocks. The Cambrian is known from the Lubaczów region (NE part of the fore-land), where it is represented by shaly-sandy rocks and
quartzites. Drillings made in the Żywiec (Lachowice)
region in western part of the area showed that the Devonian is vnderlain by conglomerate assigned to the Lower Paleo-zoic because of the lack of biostratigraphic record. Or-dovician and Silurian rocks were recorded beneath the Miocene in NE part of the foreland (Uszkowce in the Lu-baczów region and Cmolas east of Mielec) only. Devonian and Lower Carboniferous rocks, mainly developed in carbonate facies, were found beneath the Miocene at two limbs of Upper Paleozoic cover: NE limb (Mielec
-Rzeszów) and SW and S limb, traced south of Myślenice
and Bielsko -Cieszyn areas. Distribution of the Upper Carboniferous is limited to western part of the foreland
and the cover found between Myślenice and Bielsko and
in the Cieszyn region (both in Poland and Czechoslovakia), represents south-eastem extension of that of the Upper Silesian Coal Basin. The Permian does not crop out at the sub-Miocene surface in the Carpathian foreland. Triassic rocks are known from both external part of the foreland (Middle and Upper Triassic of the Mielec -
Rze-szów region) and the vicinities of Myślenice (Buntsandstein
from Jachówka). The marginal erosional zones also dis-play Middle and Upper (but not Lower) Jurassic and Cretaceous rocks. The latter form a vast cover in central part of the foreland. The cover, strongly affected by erosion
(especially in valleys of pre-Miocene rivers), is, built of
Upper Cretaceous rocks assigned to two complexes: an older one (Cenomanian-Coniacian), and younger, trans-gressive (Santonian- Lower Maastrichtian). Moreover, Lower Cretaceous rocks are also known from a narrow zone in the vicinities of Lubaczów (Basznia - Babczyn area), and the Upper Cretaceous - from the Lublin re-gion. The geological-cross-section (Fig. 2) shows
tectonic--structural pattern of strata building the Carpathian
foreland and those of the Flysch Carpathians, overthrusted from the south on the former.
PE31-0ME
reonoro-CTpyKTypHaR KapTa OCHOBaH"1R M"10UeHa npeA-ropbR KapnaT coCTasneHa s MacwTa6e 1 : 50 OOO 1-1
1 : 1 OO OOO. Ka pn HaxoAR U,\aRcR s HacroR U.\el.1 cTaTbe (p111c. 1)
CMnbHO o6o6U,\eHa, TaK YTO oHa He OTpa>t<aeT scex CTpyK-TYPHblX "' reonor111YecK111x AeTanel.1, BlllAHblX Ha 6onee AeTartbHblX KapTax. B o6U,\el.1 CTpyKTypHoi-1 CMCTeMe OCHO-saHlllR MlllOUeHa Ha6moAaeTCR ero nocTeneHHoe noH111->t<eH111e K fOry AO cel.iCMlllYeCKl-1 onpeAeneHHOi-1 rny61t1Hbl
nopRAKa 4000-4500 M. 3n nosepxHOCTb nepeceYeHa
pRAOM M111oueH0BblX c6pocos, a TaK>t<e CTapw111x c6pocos He OMOno>KeHHblX B MMOUeHe, HO o603HaYafOU,\lllXCR cel.ic-MlllYeCKlll s 6onee rny60K111x peqmeKClllBHblX rpaH111uax. XapaKTep111cT111YeCKol.1 yepToi-1 CTpyKTypHo
111306pa>t<e-HIAR nOAMMOUeHOBO~ 3p03MOHHO~ nosepxHOCTM,
oco6eH-HO s 3oHe Me>KAY KpaKosoM 111 AeM6111uol.1, RBnRfOTCR 3p031AOHHb1e >t<eno6b1 (A3es111Ha, Wyposol.1, )KyKos111u, 6>t<e3bHlllUb1), CBR3aHHble sepoRTHO c naneOAOn111HaM111 AO-MlllOUeHOBblX peK. noAMIAOUeHoBaR 3p031110HHaR nosepx-HOCTb npeAropbR KapnaT cJio>KeHa ocaAKaM111 c AOKeM-6p111R AO sepxHero Mena. AoKeM6p1111.icK111e 0Tno>KeH111R (pMC. 1) BOCTOY HOI.i YaCTlll n peArOpbR KapnaT n peACTa-sneHbl qrnnnMTaMlll (MeTaapr111nn111TaM111), B OCHOBaHllllll MlllO-ueHa nortbCKlllX 3anaAHblX KapnaT - Kp111cTann111YecK111M111 111 MeTaMopcp111YecK111M111 nopoAaM111. KeM6p1-11.icK111e oTno>t<e-H-lllR HaxoARTCR s CB YaCTlll npeAropbR KapnaT, s pal.ioHe nf06aYesa, B cpopMe CrtaHueso-neCYaHlllCTblX OCaAKOB Ili
Ksapu111Tos. B 3anaAHOl-1 YaCTlll Horo pal.ioHa, oKono )K111s-ua (nRxos111ue), noA AesoHoM 6b1n111 onpeAeneHbl KoHrno-MepaTbl, KOTOpble - nplll HeAOCTaTKe CTpal-111rpacp111YeCKO~ AOKyMeHTau111111 - 6b1n111 np111Y111cneHbl K CTapweMy naneo-30f0. OpAOBlllK 111 c111nyp 6b1n111 o6Hapy>t<eHbl noA M1-1oue-HOM TonbKO s CB yacT111 npeArOpbR, s pa~oHe Jl106ayesa (YwKosue) 111 K socToKy OT Menbua (UMonRc).
OcaAKlll AeBoHa 111 Hlll>t<Hero Kap6oHa BblCTynafOT npe>t<-Ae scero B Kap6oHafHO~ cpau111111. 0Hlll HaXOARTCR nOA M111oueHoM s 06e111x KpblnbRX sepxHenaneo301.icKoro no-Kposa: s CB Kpb1ne (Meneu-)Kewys), a TaK>Ke s l-03 111 I{) Kpbine, HaxoARU.\lllMCR K 10ry OT Mb1cneH111u 111 6enb-cKo- UeurnH. BepxH111i.1 Kap6oH HaXOAlllTCR TOnbKO s 3a-naAHOi-1 YaCTlll npeAropbR KapnaT, rAe Me>KAY
