"Finansowanie postępu naukowo-technicznego w krajach socjalistycznych", Mieczysław Marlewicz, Warszawa 1968 : [recenzja]

146

cenzowanej książce, zapom nianego fizyka-teoretyka, ucznia P. H ertza, pod którego kierunkiem w y k o n a ł w G etyndze pracą d oktorską w 1913 r. D r J. N . K ro o w rok u akadem ickim 1925/1926 b y ł profesorem fizyki teoretycznej w W o ln e j W szechnicy Polskiej w W a rsza w ie , w y k ła d a ją c dla studentów W y d z ia łu M atem atyczn o-P rzy­ rodniczego mechanikę.

Przytoczone fragm en ty oryginalnych p rac ogłoszonych w języ ku niem ieckim lub francu sk im zostały przetłum aczone przez au toró w lub, jeżeli b y ły swego czasu tłu ­ maczone na angielski, cytowane są w e d łu g ówczesnych tłumaczeń. N p . praca M . P lu c k e ra o p u blik o w an a w „ P o g g e n d o r ffs A n n a le n ” w 1858 r., została ogłoszona po angielsku w ty m sam ym ro k u w „Philosophical M agazin e”. P o d o bn ie praca P. Z eem an a ogłoszona w ¡Berlinie — uk azała się w lon dyńskiej „N a tu rę ” w 1897 r.

W książce, umieszczono n a papierze kred ow y m całostronicowe portrety artys­ tyczne lub foto grafie M . Farad ay a, H . H ertza, W . Crookesa, R. A . M illik an a, J. J. Thom sona, J. J. B alm era, C. G. B ark li, E. R utherforda, E. M ardsena, N . B o h ra oraz m niejsze zdjęcia J. C h ad w ick a i H. G . J. M oseleya, w ie lk ich koryfeuszy n au k fizy cz­ nych. Przed kartą ty tu łow ą znalazła się fo tografia zn ajdującego się w Deutsches M useum w M on achium aparatu J. J. Thompsona do oznaczania stosunku e/m.

Jak wszystkie książki w y d a w a n e w W ie lk ie j B rytanii, i ta jest w y d ru k o w a n a starannie i zaw iera ty lk o nieliczne błęd y drukarskie, przede w szystkim w cytatach źródeł literatury niem ieckiej (np. ss. 8, 11, 131, 191). A u torzy, w y m ien iając źródła, p rzy nazw iskach badaczy n ie zawsze p o d ają in icjały ic h imion, a b ra k skorow idza n azw isk w y d a je się p rzyk rym niedopatrzeniem , pon iew aż w w y d a w n ictw ach tego typ u jest on nieodzowny.

Spośród licznych książek o charakterze historycznym, jak ie ukazały się za g ra ­ nicą w ciągu ostatnich lat, praca Conna i T u rn e ra jest in teresującą pozycją św ia ­ tow ej literatury z zakresu fizyki, n ie w y m a g a konieczności szukania daw niejszych prac w starych annałach, u ła tw ia studia nad ro zw o jem koncepcji współczesnego m odelu atomu, a liczne odnośniki do lite ratu ry przedm iotu, cytowane w tekście, w k a żd ej chw ili p o z w a la ją sięgnąć do źródeł.

K siążk a Conna i T u rn e ra zasługuje na przeczytanie i p o w in n a zaleźć się n a p ół­ kach bibliotek za k ład ów naukow ych, zw iązanych z bad aniam i z zakresu struktury atomów.

Ignacy Stroński, Jan Szym akowski

M iecz y sław M a r l e w i c z , Finansowanie postępu naukow o-technicznego w kra­ jach socjalistycznych. P a ń s tw o w e W y d a w n ic tw o Ekonomiczne, W a rs z a w a 1968, ss. 212.

B a d a n ia p oró w n aw cze z zakresu fin a n s ó w w gospodarce socjalistycznej są ważne i pożyteczne zarów n o d la teorii, jak i d la praktyki. S tały się one szczególnie p o­ trzebne obecnie, gdy w poszczególnych socjalistycznych k ra ja c h p rzeprow adza się re fo rm y gospodarcze, a w ich ram ach w y k o n y w a n e są prace nad m ożliw ie w szech­ stronnym doskonaleniem m etod zarządzania i plan ow ania, a także stym ulow ania i f i ­ nansow ania, w tym także fin an so w an ia postępu naukowo-technicznego, czemu poś­

w ięca in teresującą książkę d r M . M arlew icz.

W rozdziale p ierw szym autor stara się w y ja śn ić przyczyny, uzasadniające po­ trzebę specjalnych rozw iązań w dziedzinie fin an so w an ia p rac nad postępem technicz­ nym. Przyczyn y te tk w ią — w e d łu g niego — w specyficznym charakterze, ryzyk u oraz sprzeczności iCh prac n ad postępem technicznym.

N astępny rozdział poświęcony jest budżetow em u fin an so w an iu prac nad postę­ pem technicznym. Z a w ie r a on p oró w n an ie i uogólnienie doświadczeń p ań stw socja­ listycznych (Czechosłow acji, N R D , Polski, Rum unii, W ę g ie r, Z S R R ) w tym zakresie

R ecenzje

₁₄₇

R ozdział trzeci Finansowanie postępu naukow o-technicznego z funduszów celo­ w ych za jm u je w a ż n e m iejsce w pracy, p on iew aż fu n du sze postępu technicznego w y ­ s u w a ją się obecnie n a czoło w systemie fin an so w an ia postępu n au k o w o-tech n icz­ nego, a doświadczenia posiadane n a tym odcinku są najbogatsze.

M a rle w ic z dokonuje tu p oró w n an ia i uogólnienia tych dośw iadczeń n a tle teore­ tycznych izałożeń o ra z p o g ląd ó w zaw artych w fa c h o w e j literaturze ekonom icznej p ań stw socjalistycznych.

N astępnie autor bad a, p o ró w n u je i uogólnia zasady zastosowania k red ytu b a n ­ kow ego do fin an so w an ia prac n ad postępem technicznym, i tu ró w n ież w y ja śn ia ją c niektóre kw estie teoretyczne.

Szczególnie istotny jest rozdział piąty, w któ ry m czytelnik znajdzie rozw ażan ia n a tem at systemu fin ansow ego placów ek n au k o w o -b ad aw c zy ch , a w ię c całości n orm o rga n izacy jn o -p raw n y ch dotyczących grom adzenia i w y d a tk o w a n ia śro d k ó w p ie ­ niężnych w instytutach n a u k o w o -b ad aw c zy ch i innych p laców k ach w y k o n y w ający ch p race n ad postępem technicznym.

N a końcu książki ujęto w punktach p od staw ow e w niosk i w y p ły w a ją c e z po­ ró w n a w czej analizy m etod fin an sow an ia postępu n au kow o-techn icznego w pań stw ach socjalistycznych. W siódmym, ostatnim punkcie autor pisze:

„Zasady, fo rm y i m etody fin an so w an ia prac nad postępem technicznym zależą w decydującym stopniu od zasad, fo rm i m etod p ro w ad zen ia p ań stw o w ej polityki ro z w o ju nauki i techniki oraz zasad p lan ow an ia organizacji i k iero w an ia pracam i n au k o w o -b ad aw c zy m i i działalnością w dziedzinie w p ro w a d z a n ia postępu technicz­ nego w gospodarce n aro d o w ej k r a jó w socjalistycznych. W szystk ie te zasady są stale ro z w ija n e i doskonalone. N ie m ożna w ięc tw ierdzić, że system fin an so w an ia p rac nad postępem technicznym, ukształtow any w w y n ik u poszukiw ań, p ro w ad zo n ych zwłaszcza w ciągu ostatniego dziesięciolecia, n ie będzie ulegał dalszym zm ianom . W y d a je się jednak, iż skoro specyficzny charakter oraz ry z yk o p rac nad postępem technicznym są cechami im m anentnym i, i skoro w żadnym k r a ju nie udało się dotąd znaleźć sposobu na lik w id a c ję sprzeczności postępu technicznego, to -można p rz y ­ puszczać, że tendencja do tw orzenia odrębnych zasad, fo rm i metod fin an so w an ia prac n ad postępem technicznym będzie u trz y m y w ała się ró w n ież w przyszłości” (ss. 204— £05).

N a podkreślenie zasługuje fakt, że książka d ra M . M a rle w ic z a jest p ierw sz ą w y ­ czerpującą, bogato udokum entow aną pracą z tego zakresu, o p u blik o w an ą w k ra ja c h obozu socjalistycznego.

Jerzy Friem ann

A ctes du X I « Congrès International d’H istoire des Sciences. Va rsovie— T oruń— K ielce— C ra covie 24— 31 août 1965. T. 1— 6. Ossolineum — M aiso n d ’É dition d e l ’A c a ­ démie Polonaise des Sciences, W r o c ła w —V a rso v ie — C raco vie 1967— 1968, ss. 211 + 331 + 448 + 32.1 + 388 + 351, ilustr.

Sześoiotomowe, liczące łącznie ponad 2000 stron A k ta X I M iędzynarodow ego K ongresu Historii Nauki, k tóry o d b y ł się w 1965 r. w P o ls c e 1, uk azały się jak o w spóln e w y d a w n ictw o K om itetu i Z a k ła d u H istorii N a u k i i Techniki P A N .

W p ierw szy m tomie A k t zamieszczono m ateriały d w u sesji plen arn y ch o ra z pięciu sym pozjów K ongresu, w p ięciu dalszych tom ach — m ateriały p ięciu jego sekcji.

N iek tó re p rzem ów ien ia i re fe ra ty sesji plen arnych — in au gu rac y jn e j d za m y

-1 Por. spraw ozdania z Konigresu ¡w n rach 4/1965 (ss. 663— 664) i 1— 2/1966 (ss. 157— 169) „ K w a rta ln ik a ” .