XVI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii

Małgorzata Strzyżewska

XVI Ogólnopolska Konferencja

Historyków Kartografii

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 443-444

M a łg o rza ta S trzyżew sk a

XVI Ogólnopolska Konferencja' Historyków Kartografii

W dniach 29 i 30 września 1995 r. odbyła się w Olsztynie konferencja poświęcona ziemiom dawnych Prus W schodnich w kartografii. Organizatoram i konferencji byli: Zespół Historii K artografii Instytutu H istorii N auki PAN w W arszawie, Ośrodek B adań Naukowych im. W ojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie oraz Muzeum W armii i M azur w Olsztynie przy współudziale Archiwum Państwowego w Olsztynie i Archiwum Archidiecezji W armińskiej. O bradom , odbywającym się w siedzibie O środka B adań Naukowych oraz Muzeum W armii i M azur, przewodniczył prof. Stanisław A leksand­ rowicz z T orunia.

Konferencję rozpoczęto uczczeniem m inutą ciszy zmarłego 11 stycznia 1995 r. prof. Juliana Janczaka, założyciela i wieloletniego przewodniczącego Zespołu Historii K a rto ­ grafii Instytutu H istorii N auki PAN.

Podczas dwudniowych obrad reprezentanci ośrodków naukowych K rakow a, W ar­ szawy, Torunia, G dańska, Bydgoszczy, W rocławia oraz Olsztyna wygłosili 14 referatów i kom unikatów. W prowadzeniem do omawianej problem atyki był referat mgr. inż. P iotra Grabowskiego (Olsztyn) prezentującego rozwój kartografii pruskiej od 1542 r. (pierwsza m apa Prus H enryka Zella) po wiek XX.

Tem atyka konferencji i miejsce obrad były znakomitym pretekstem do przedstawienia olsztyńskich zbiorów kartograficznych. Prezentacji kolekcji M uzeum Warmii i M azur, Archiwum Archidiecezji W armińskiej, Archiwum Państwowego i O środka Badań Naukowych poświęcili swe wystąpienia: mgr Sławomir Augusiewicz, ks. prof. M arian Borzyszkowski, mgr K rystyna W iwatowska-Chylińska i mgr inż. Piotr Grabow ski. Referenci zaprezentowali różnorodność olsztyńskich zbiorów wykraczających często swym tematycznym zasięgiem poza teren regionu.

Podobne w charakterze, bo prezentujące pewne zespoły kartograficzne, były wystąpie­ nia: prof. Jana Szeligi (G dańsk) mówiącego o m apach Prus Książęcych Józefa N aronow i- cza-Narońskiego z lat 1660— 1678; mgr. E dw arda Schnaydera (Kraków) prezentującego dwie nieznane m apy Prus — C aspara Hennebergera z 1627 r. i Joh an n a Jacoba K antera z 1797 r., znajdujące się w Archiwum Wojennym w Sztokholmie; prof. B arbary Kosmowskiej-Ceranowicz (W arszawa) omawiającej zasięg złóż i oznaczenia występowa­ nia bursztynu na m apach obejmujących „Bursztynowe Wybrzeże” Bałtyku oraz dr. Bogusława D ybasia (Toruń) prezentującego zespół planów oraz widoków europejskich miast i twierdz z 1604 r. znajdujących się w zbiorach Herzog August Bibliothek w W olfenbüttel. T o ostatnie wystąpienie było luźno związane z przewodnim tem atem obrad, gdyż w omawianym zbiorze znajdują się tylko trzy plansze z terenu Prus Książęcych — panoram a m iasta Brandenburg (obecnie Uszakowo) oraz widok i plan twierdzy w Pilawie.

Prace nad tworzeniem historycznego obrazu kartograficznego w oparciu o m apy, plany oraz inne źródła i przekazy, przedstawili: dr R om an M archwiński (Bydgoszcz) omawiający koncepcję m apy historycznej „K om om ictw o olsztyńskie II poł. XVI wieku” ;

d r Rom an Czaja (Toruń) prezentujący i charakteryzujący poszczególne karty Atlasu historycznego Elbląga — pierwszego zeszytu Atlasu historycznego miast polskich i prof. Antoni Czacharowski (Toruń) przedstawiający stan zaawansowania prac nad drugim zeszytem tegoż atlasu, dotyczącym Olsztyna.

O wykorzystaniu nowoczesnych metod badań geodezyjnych w odtwarzaniu m ap, ich lepszym poznaniu i wykorzystaniu zawartych w nich informacji mówili: prof. Ewa Krzywicka-Blum (Wrocław) prezentująca kolejne etapy prac i uzysKane efekty rekon­ strukcji zaginionej m apy Polonia Bernarda W apowskiego oraz prof. M aria K. Szacherska (Olsztyn), przy współpracy dr Jolanty Bałandynowicz i mgr. inż. Krzysztofa Bojarow- skiego, omawiający zastosowanie graficzno-numerycznych systemów komputerowych do pozyskiwania i oceny informacji zawartych na dawnych m apach.

O ba wystąpienia spotkały się ze szczególnym zainteresowaniem słuchaczy. K o n t­ rowersyjny okazał się fakt wykorzystania do prac nad odtworzeniem m apy Polonia obrazu Polski z globusa G erarda M ercatora z 1541 r. Zdaniem części uczestników konferencji należy doszukiwać się starszego pierwowzoru (Sarmacja Ptolomeusza, m apy „poptolom ejskie”) dla polskiej części globusa niż Polonia Wapowskiego. Z aproponow a­ no ponowne zweryfikowanie tego m ateriału poprzez szczegółową analizę treści m apy W apowskiego i globusa M ercatora (oznaczenia miejscowości). Z kolei wystąpienie zespołu prof. M arii K. Szacherskiej było szeroko dyskutowane, gdyż wskazało na problemy historykom kartografii całkiem nie znane i otworzyło przed nimi nowe możliwości badawcze.

Dwudniowe obrady uzupełniła dyskusja, w której udział wzięli: prof. Janusz Jasiński, mgr H enryk Rutkow ski, dr Teresa Bogacz, prof. Stanisław Aleksandrowicz, d r Elżbieta Kowalczyk, dr Bogusław Dybaś, mgr K rzysztof Jabłonka, m gr Edward Schnayder, prof. Ewa Krzywicka-Blum, prof. M aria K. Szacherska.

Konferencji towarzyszyły okolicznościowe prezentacje wybranych obiektów k arto ­ graficznych ze zbiorów Archiwum Państwowego i O środka Badań Naukowych (w Ośrodku Badań N aukowych) oraz M uzeum Warmii i M azur (w salach barokowych zamku).

Po zakończeniu obrad uczestnicy konferencji zwiedzili zamek w Lidzbarku W arm iń­ skim.

Według zapowiedzi organizatorów wygłoszone referaty i kom unikaty m ają ukazać się drukiem, natom iast XVII O gólnopolska Konferencja Historyków K artografii, poświęco­ na tematyce morskiej i pom orskiej, odbędzie się w pierwszej połowie września 1996 r. w Szczecinie.