Wyzwania współczesnego przywództwa w otoczeniu zmian

Monika Zajkowska

Wyzwania współczesnego

przywództwa w otoczeniu zmian

Ekonomiczne Problemy Usług nr 73, 701-710

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO

NR 661

EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 73

2011

d r M O N I K A Z A J K O W S K A

W y ż s z a H a n z e a t y c k a S z k o ł a Z a r z ą d z a n i a w S ł u p s k u

WYZWANIA WSPÓŁCZESNEGO PRZYWÓDZTWA

W OTOCZENIU ZMIAN

Streszczenie

T eraźn iejsze o to czen ie b izn eso w e w y m u sza p o d jęcie w ielu tru d n y ch d ecy zji, ale stw arza ró w n ież no w e m ożliw ości. P rzed p rzed sięb io rcam i p o jaw ia ją się no w e w y zw an ia, czyli g w ałto w ­ ny spadek sp rzed aży i zy sk ó w , czasam i p o w ażn e straty fin an so w e, k u rczący się ry n ek k lien tó w bądź n erw ow e d ziałan ia konk u ren tó w . T rudne w arunki to p raw d ziw y sp raw d zian dla p rzy w ó d z­ tw a. P rzy w ó d cy m ają w tak ic h czasach do o d eg ran ia rolę szczególną. Ic h zad a n ie m j e s t z jednej strony stab ilizo w ać sytuację i łag o d zić zag ro żen ia, a z drugiej szukać n ow ych, w y jątk o w y ch m o żliw o ści, któ re przynosi zm ia n a i które m o g ą się szybko nie pow tórzyć. A u to rk a po d ejm u je p ro b lem aty k ę w y zw ań , z którym i przyszło się zm ierzy ć w sp ó łc z esn y m p rzy w ó d co m w now ym , ew o lu u jący m otoczeniu.

Wprowadzenie

W s p ó ł c z e ś n i m e n e d ż e r o w i e d z i a ł a j ą w s t a l e i g w a ł t o w n i e z m i e n i a j ą c y c h s ię w a r u n k a c h o t o c z e n i a . N i e j e d n o k r o t n i e c e c h u j e i c h t e n d e n c j a d o p o s t ę p o w a n i a z g o d n i e z u t a r t y m i w z o r c a m i z a c h o w a ń , i t o n i e t y l k o g d y d z i a ł a j ą w m i a r ę s t a b i l ­ n y c h i p r z e w i d y w a l n y c h w a r u n k a c h , l e c z t a k ż e w t e d y , g d y n i e z b ę d n a j e s t g w a ł ­ t o w n a , n a t y c h m i a s t o w a o d p o w i e d ź n a t u r b u l e n c j ę o t o c z e n i a . P r z y w ó d z t w o b y w a j e d n y m z i s t o t n i e j s z y c h e l e m e n t ó w p r o w a d z ą c y c h d o s u k c e s u o r g a n i z a c j i . E f e k ­ t y w n i p r z y w ó d c y p o t r a f i ą p r z y g o t o w a ć o r g a n i z a c j ę n a k o l e j n e w y z w a n i a o t o c z e n i a , o ż y w i a ć j e , r e a k t y w o w a ć l u b t w o r z y ć z u p e ł n i e n o w e p o d m i o t y . B r a k p r z y w ó d z t w a w o k r e ś l o n y c h s y t u a c j a c h l u b t e ż n i e o d p o w i e d n i e p r z y w ó d z t w o m o g ą n a w e t w k r ó t k i m o k r e s i e d o p r o w a d z i ć d o b r z e f u n k c j o n u j ą c e o r g a n i z a c j e d o k r y z y s u , k t ó ­ r e g o s k u t k i t r u d n o j e s t p r z e z w y c i ę ż y ć . W d y n a m i c z n y m o t o c z e n i u b i z n e s u p r z y ­ w ó d z t w o s t a n o w i d u ż e w y z w a n i e z a r ó w n o d l a m e n e d ż e r ó w , j a k i n a u k o w c ó w . C z y o b e c n i e s t o s o w a n e m o d e l e p r z y w ó d z t w a s p r a w d z a j ą s i ę w z d e r z e n i u z r z e c z y w i s t o ­ ś c i ą ? J a k i e s ą p o ż ą d a n e c e c h y w s p ó ł c z e s n y c h p r z y w ó d c ó w , a b y s p r o s t a ć w y m a g a ­ n i o m o t o c z e n i a ? J a k i e d z i a ł a n i a p o d e j m u j ą p r z e z o r n e o r g a n i z a c j e , a b y p r z y s z ł o ś ć i c h n i e z a s k o c z y ł a ? J a k i c h z a g r o ż e ń p o w i n n i u n i k a ć d z i s i e j s i l i d e r z y ? S z u k a j ą c

odpowiedzi na te pytania, autorka podejmuje problematykę współczesnego przy­

wództwa w trudnym otoczeniu prowadzenia działalności biznesowej.

Zmienność otoczenia - szansa czy zagrożenie?

Przeobrażenia otoczenia i coraz to nowe wyzwania pojawiające się przed orga­

nizacjami i ich liderami poddają próbie stosowane obecnie modele przywództwa.

Przewagę na rynku utrzymaj ą lub wypracują ci, którzy dostosują swój styl kierowa­

nia do zmiennych warunków, w jakich funkcjonują ich organizacje i jednocześnie

będą potrafili wykorzystać zachowania specyficzne dla kilku typów przywódczych.

James MacGregor Burns w 1985 r. pisał, że cywilizacja zależy od liderów, którzy ją

zmieniają1. Są to ludzie, którzy nie tylko rozwiązują pojawiające się problemy, lecz

także pomagają całej społeczności, podnoszą motywacj ę i polepszają morale oto­

czenia. Prawdziwy lider powinien „robić rzeczy dobrze” oraz „robić dobre rzeczy”.

Zmienność otoczenia wystawia na próbę przyjęty styl zarządzania przywódcy. Jaki

przywódca będzie najlepszy: kreatywny, lubiący eksperyment ryzykant, charyzma­

tyczny, dominujący wojownik czy goniący za wynikami kontroler?

Jakość indywidualnego przywództwa ma znaczenie. W większości przypad­

ków, gdy jednostka stojąca na szczycie zmienia się, zmienia się wszystko - na lep­

sze lub na gorsze. Jednak skuteczność liderów zależy w największym stopniu od ich

otoczenia. Zdolności lidera są kształtowane przez jakość całego zespołu kadry za­

rządzającej i możliwości całej organizacji. Może to albo dostarczyć nieocenioną

wartość dla zmian, które chce przeprowadzić lider, albo uniemożliwić te zmiany.

Najlepsi liderzy przywiązują ogromną wagę do projektowania swojego otoczenia.

Wyznaczają innym cele, tworzą sprawne zespoły menedżerów, ustalają priorytety,

zmieniają struktury organizacyjne, aby usprawnić zarządzanie, poza tym - co naj­

ważniejsze - integrują wszystkie te taktyki w jedną spójną strategię.

Przywództwo zmienia się w sytuacjach kryzysowych. W obliczu ostrej walki

konkurencyjnej, sytuacji próby wrogiego przejęcia czy zagrożenia bankructwem

firmy bieżące strategie przestają działać. Konieczne jest podjęcie szybkich zmian.

Lider musi sam zauważyć, że co najmniej kilka inicjatyw strategicznych, które

aktualnie są podejmowane, nie przynosi rezultatów. Podejmowanie zbyt wielu ini­

cjatyw jednocześnie: modyfikacja produktu, zmiana wizerunku organizacji, zmiana

pozycji na rynku, które nie są połączone jednym celem organizacyjnym, jest ścież­

ką prowadzącą do wyczerpania. Brak powiązania pomiędzy kolejnymi zadaniami

powoduje, że kolejne zadania są „odhaczane”, ale wymarzony rezultat nigdy nie

Wyzwania współczesnego przywództwa w otoczeniu zmian

703 j e s t o s i ą g a n y 2. S k u t e c z n y m p o d e j ś c i e m d o i n i c j a t y w s t r a t e g i c z n y c h j e s t w i ę c p o ­ s t a w i e n i e s o b i e w i z j i p r z y s z ł o ś c i o r g a n i z a c j i n a s a m y m p o c z ą t k u . W y d a j e s i ę , ż e n a j p o w a ż n i e j s z y m w y z w a n i e m w s p ó ł c z e s n e g o m e n e d ż e r a j e s t s y n e r g i c z n y e f e k t p o ł ą c z o n e g o o d d z i a ł y w a n i a z w i ę k s z o n e j z ł o ż o n o ś c i i z m i e n n o ­ ś c i. W e d ł u g P . P ł o s z a j s k i e g o 3 p r z e j a w i a s i ę o n w k r ó t k o o k r e s o w e j n i e c i ą g ł o ś c i p r o c e s ó w r o z w o j o w y c h , k t ó r a j u ż n a d ł u g o p o z o s t a n i e s t a ł y m e l e m e n t e m r z e c z y w i ­ s t o ś c i e k o n o m i c z n e j i s p o ł e c z n e j . W n a j b l i ż s z y c h l a t a c h p r z y j d z i e w i ę c o r g a n i z a ­ c j o m d z i a ł a ć w w a r u n k a c h t u r b u l e n t n e j , a n i e k i e d y w r ę c z e r r a t y c z n e j , g l o b a l n e j s y t u a c j i g o s p o d a r c z e j 4. J e g o z d a n i e m , c z ę s t o u ż y w a n y p r z e d r o s t e k „ h i p e r - ” d o b r z e o d d a j e p o d s t a w o w ą c e c h ę z m i a n : s k a l i i s z y b k o ś c i , z j a k ą n a s t ę p u j ą . W t y m k o n ­ t e k ś c i e t r u d n o z a t e m m ó w i ć o i s t n i e n i u d ł u g o t e r m i n o w e j p r z e w a g i k o n k u r e n c y j n e j , a z a t e m s u k c e s i e w d ł u g i m h o r y z o n c i e c z a s o w y m . W s p ó ł c z e ś n i e m o ż n a m ó w i ć o c i ą g u m a ł y c h s u k c e s ó w , k t ó r e t r z e b a o d n o s i ć c o d z i e n n i e . W z a s a d z i e w i ę k s z o ś ć f i r m , k t ó r e o d n o s z ą s u k c e s y n a r y n k u , z m i e n i a s ię w t a k i m t e m p i e , ż e o b s e r w u j e m y s y t u a c j ę , k i e d y j e d n a z m i a n a j e s z c z e s i ę n i e s k o ń c z y ł a , a z a c z y n a s i ę k o l e j n a itd . N i e k t ó r z y m ó w i ą : „ z m i a n a g o n i z m i a n ę ” - w t a k i e j s y t u a c j i ł a t w o s t r a c i ć k o n t r o l ę n a d p o d e j m o w a n y m i d e c y z j a m i z a r z ą d c z y m i , a s t ą d j u ż n i e d a l e k o d o s p e k t a k u l a r ­ n e j w y w r o t k i . Z a t e m j a k t o r o b i ć , a b y z r o b i ć d o b r z e ? P r o c e s o w i b e z p r e c e d e n s o w e j z ł o ż o n o ś c i i n i e p e w n o ś c i d z i s i e j s z e g o o t o c z e n i a b i z n e s o w e g o t o w a r z y s z ą l i c z n e p r o b l e m y s p o w o d o w a n e k o n i e c z n ą z m i a n ą s p o s o ­ b ó w z a r z ą d z a n i a . J e d n y m z w y z w a ń , j a k i e s t o j ą p r z e d d z i s i e j s z y m p r z y w ó d c ą , j e s t d o p r o w a d z e n i e d o k o n c e n t r a c j i w y s i ł k ó w n a n o w y c h z a d a n i a c h , b u d o w a n i u , o r g a ­ n i z o w a n i u , a p o t e m r e z y g n o w a n i u z n i e k t ó r y c h p r a c 5. P r z y w ó d c a m u s i p o m ó c o r ­ g a n i z a c j i s t w o r z y ć w i z j ę p r z y s z ł o ś c i p r z e d s i ę b i o r s t w a , a b y p o j a w i a j ą c e s i ę z m i a n y o t o c z e n i a b y ł y d l a n i e j k o r z y s t n e ( d o s t o s o w u j ą c e , e f e k t y w n e ) i t r w a ł e ( z a k o r z e n i o ­ n e , s p ó j n e z o r g a n i z a c j ą ) . O z n a c z a t o z b u d o w a n i e n a j l e p s z e j z m o ż l i w y c h b a z y z a ł o ż e ń n a t e m a t p r z y s z ł o ś c i i z d o b y c i e w t e n s p o s ó b w i e d z y n a t e m a t p r z y s z ł y c h w y d a r z e ń d o t y c z ą c y c h o t o c z e n i a o r g a n i z a c j i . W y o b r a ż e n i e n a t e m a t p r z y s z ł o ś c i b r a n ż y , w k t ó r e j f u n k c j o n u j e p r z e d s i ę b i o r s t w o , d a j e f i r m i e m o ż l i w o ś c i p o d j ę c i a d z i a ł a ń j a k o p i e r w s z e j i s t a n o w i p u n k t w y j ś c i a d l a o k r e ś l e n i a k i e r u n k ó w o r g a n i z a ­ c ji. P r z e w a g a n a d i n n y m i p o l e g a n a z o b a c z e n i u p r z y s z ł o ś c i , z a n i m j e s z c z e o n a n a d e j d z i e 6.

2 S. Wheeler, W. McFarland, A. Kleiner,

A B l u e p r i n t f o r S t r a t e g i c L e a d e r s h i p

, „Strategy and Busi­

ness” 2008, Vol. 49, s. 2-12.

3 P. Płoszajski,

W s p ó ł c z e s n e o t o c z e n i e o r g a n i z a c j i

, w:

P o d s t a w y z a r z ą d z a n i a

, red. M. Strużycki,

Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2008, s. 56-58.

4 P. Płoszajski,

Z m i a n a i z ł o ż o n o ś ć : S t a r e w y z w a n i a n o w e j e d u k a c j i e k o n o m i c z n e j

, „Nauka” 1997,

nr 1.

5 P.F. Drucker,

Z a r z ą d z a n i e o r g a n i z a c j ą p o z a r z ą d o w ą

, Fundusz Współpracy, Program Phare Dialog

Społeczny - NGOs, Warszawa 1995.

N a l e ż y u w z g l ę d n i ć f a k t , ż e p r z y w ó d z t w o o b e j m u j e s z e r o k i z a k r e s z a g a d n i e ń - w t y m z a r z ą d z a n i e w i e d z ą , r o z w ó j s a m o d z i e l n y c h z e s p o ł ó w i u m i e j ę t n o ś c i p r z y ­ w ó d c z y c h , z a r z ą d z a n i e z m i a n a m i i i n n o w a c j a m i , b u d o w a n i e p a r t n e r s k i c h s t o s u n ­ k ó w z i n t e r e s a r i u s z a m i , r o z w ó j k u l t u r y , u c z e n i e s i ę i m e n t o r i n g , p r o p a g o w a n i e h u m a n i z a c j i i p o c z u c i a s e n s u w m i e j s c u p r a c y o r a z p o d t r z y m y w a n i e i w s p i e r a n i e w z r o s t u s a m e j o r g a n i z a c j i . W s p ó ł c z e s n y p r z y w ó d c a m u s i z d a ć s o b i e s p r a w ę , ż e z m i e n i ł a s ię j e g o r o l a o r a z p o s t a w i o n e p r z e d n i m z a d a n i a , t a k j a k z m i e n i ł o s i ę o t o ­ c z e n ie .

Współczesny przywódca w świetle badań

W s p ó ł c z e ś n i l i d e r z y m u s z ą d z i a ł a ć w w y s o c e n i e s t a b i l n y m , c o r a z b a r d z i e j z ł o ­ ż o n y m o t o c z e n i u : g l o b a l n e z m i a n y n a s i l a j ą n i e p e w n o ś ć , n i e u s t a j ą c y r o z w ó j t e c h n o ­ l o g i i s t a ł s i ę k l u c z o w y m c z y n n i k i e m z e w n ę t r z n y m , a w y z w a n i a p o g ł ę b i a j ą s i ę o r ó ż n i c e k u l t u r o w e . N a b a z i e w y w i a d ó w b e z p o ś r e d n i c h , p r z e p r o w a d z o n y c h w o k r e s i e w r z e s i e ń 2 0 0 9 - s t y c z e ń 2 0 1 0 r. p r z e z k o n s u l t a n t ó w I B M ( b a d a n i e I B M C E O S t u d y 2 0 1 0 ) 7 w y k a z u j e , ż e w s p ó ł c z e s n y m p r z y w ó d c o m d o s k u t e c z n e g o p o r u s z a n i a s i ę n a r y n k u p o ś w i a t o w y m k r y z y s i e p o t r z e b a n i e t y l e r y g o r u , d y s c y p l i n y z a r z ą d c z e j , u c z c i w o ś c i c z y w i z j i , i le k r e a t y w n o ś c i , k t ó r a z o s t a ł a n a z w a n a p i e r w s z ą c e c h ą p r z y w ó d z t w a . W b a d a n i u w z i ę ł o u d z i a ł p o n a d 1 5 0 0 p r e z e s ó w z s z e ś ć d z i e s i ę c i u k r a j ó w o r a z t r z y ­ d z i e s t u t r z e c h b r a n ż n a c a ł y m ś w ie c ie . U c z e s t n i c z y l i w n i m r ó w n i e ż p r e z e s i p o l ­ s k i c h s p ó ł e k r e p r e z e n t u j ą c y c h p i ę ć b r a n ż : f i n a n s e , p r z e m y s ł l o t n i c z y , p u b l i c z n y , f a r m a c e u t y c z n y i F M C G . M n i e j n i ż p o ł o w a d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h n a ś w i e c i e s ą d z i , ż e i c h p r z e d s i ę ­ b i o r s t w a s ą o d p o w i e d n i o p r z y g o t o w a n e d o r a d z e n i a s o b i e w c o r a z b a r d z i e j z ł o ż o ­ n y m ś r o d o w i s k u g o s p o d a r c z y m . G l o b a l n i e w s k a z a n o , ż e n o w e ś r o d o w i s k o e k o n o ­ m i c z n e p o k r y z y s i e c h a r a k t e r y z u j e s i ę w y s o k ą z ł o ż o n o ś c i ą , k t ó r a o z n a c z a w i e l o ś ć c z y n n i k ó w w p ł y w a j ą c y c h n a r y n e k , n i e p e w n o ś ć g o s p o d a r c z ą o r a z o d m i e n n o ś ć s t r u k t u r a l n ą . O ś m i u n a d z i e s i ę c i u d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h p r z e w i d u j e , ż e o t o c z e n i e b i z n e s o w e , w k t ó r y m o p e r u j ą , s t a n i e s i ę j e s z c z e b a r d z i e j z ł o ż o n e , a le t y l k o 4 9 % w i e r z y , ż e i c h f i r m y s ą d o t e g o p r z y g o t o w a n e . J e s t t o n a j w i ę k s z e w y z w a n i e ś w i a ­ t o w y c h p r z y w ó d c ó w w o s t a t n i c h o ś m i u l a t a c h b a d a ń I B M . W P o l s c e 8 6 % r o d z i ­ m y c h p r e z e s ó w w s k a z a ł o , ż e ś r o d o w i s k o j e s t p r z e d e w s z y s t k i m n i e p e w n e , w o b e c 6 5 % i c h o d p o w i e d n i k ó w w s k a l i g l o b a l n e j . R ó ż n i c e w w y n i k a c h p o k a z u j ą , ż e p o ­ m i m o w i ę k s z e j n i e p e w n o ś c i p o l s k i c h l i d e r ó w s ą o n i b a r d z i e j p r z y g o t o w a n i n a z ł o ­ ż o n o ś ć s t r u k t u r a l n ą . W y r a ź n i e z a r y s o w u j ą s i ę r ó ż n i c e w p o s t r z e g a n i u z ł o ż o n o ś c i o t o c z e n i a p r z e z p o s z c z e g ó l n e r e g i o n y . C h i n y o k a z a ł y s i ę b a r d z i e j o d p o r n e n a k r y z y s g o s p o d a r c z y

Wyzwania współczesnego przywództwa w otoczeniu zmian

7 05 o d i n n y c h k r a j ó w . Z a t e m d y r e k t o r z y g e n e r a l n i w C h i n a c h m n ie j p r z e j m u j ą s ię z m i e n n o ś c i ą g o s p o d a r k i o d d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h w i n n y c h o b s z a r a c h g e o g r a ­ f i c z n y c h . C o w i ę c e j , s ą o n i c o r a z b a r d z i e j p e w n i s w o j e g o m i e j s c a n a ś w ia t o w e j s c e n ie . A l e j e ż e l i C h i n y c h c ą s p r o s t a ć s w o i m g l o b a l n y m a s p i r a c j o m , p o t r z e b u j ą n o w e g o p o k o l e n i a p r z y w ó d c ó w w y k a z u j ą c y c h s i ę k r e a t y w n o ś c i ą , w i z j ą o r a z d o ­ ś w i a d c z e n i e m w m i ę d z y n a r o d o w y m z a r z ą d z a n i u . W i e l u d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h w C h i n a c h w y z n a j e n a s t ę p u j ą c ą z a s a d ę : „ m y ś l e n i e w s k a l i g l o b a l n e j ” j e s t p i e r w s z ą c e c h ą p r z y w ó d z t w a ( w i e r z y w t o 6 1 % ) . W i ę k s z o ś ć f i r m b ę d z i e r ó w n i e ż p o t r z e b o ­ w a ł a n o w y c h m o d e l i b r a n ż o w y c h o r a z u m i e j ę t n o ś c i . N i e m o g ą j u ż d ł u ż e j p o w i e l a ć m o d e l u s t o s o w a n e g o n a r y n k u k r a j o w y m , k t ó r y m a c a ł k o w i c i e o d m i e n n ą s t r u k t u r ę k o s z t ó w . D y r e k t o r z y g e n e r a l n i w C h i n a c h p o ś w i ę c a j ą o w i e l e w i ę c e j e n e r g i i n a z d o b y w a n i e n o w y c h u m i e j ę t n o ś c i o r a z w i e d z y n i ż i c h k o l e d z y n a Z a c h o d z i e . W A m e r y c e P ó ł n o c n e j k r y z y s s p o w o d o w a ł s y t u a c j ę , w k t ó r e j r z ą d s t a ł s ię w i ę k s z o ś c i o w y m u d z i a ł o w c e m w d o t ą d p r y w a t n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w a c h ; t a m d y r e k ­ t o r z y g e n e r a l n i s ą b a r d z i e j w y c z u l e n i n a d z i a ł a n i a r z ą d u n i ż d y r e k t o r z y w i n n y c h k r a j a c h . O k o ł o 8 7 % s p o d z i e w a s i ę w i ę k s z e j i n t e r w e n c j i z e s t r o n y r z ą d u o r a z r e g u ­ l a c j i w n a s t ę p n y c h p i ę c i u l a t a c h , c o d o d a t k o w o w z m a g a i c h p o c z u c i e n i e p e w n o ś c i j u t r a . W J a p o n i i 7 4 % d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h t w i e r d z i , ż e p o t ę g a e k o n o m i c z n a p r z e ­ s u w a s i ę w k i e r u n k u r y n k ó w r o z w i j a j ą c y c h s ię , c o b ę d z i e m i a ł o d u ż y w p ł y w n a i c h o r g a n i z a c j e . U n i a E u r o p e j s k a m n i e j s ię p r z e j m u j e z m i a n ą k i e r u n k u p r z e s u w a n i a s ię p o t ę g i g o s p o d a r c z e j , t u t y l k o 4 3 % d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h s t w i e r d z i ł o e w e n t u a l n y w p ł y w . Z r o z u m i e n i e t y c h i i n n y c h a s p e k t ó w , t a k o d m i e n n y c h d l a k a ż d e g o o b s z a r u , s t a ­ j e s i ę n i e z w y k l e w a ż n e w d o b i e , g d y g o s p o d a r k i i s p o ł e c z e ń s t w a s ą c o r a z b a r d z i e j w z a j e m n i e p o w i ą z a n i e . N i e d a s i ę u n i k n ą ć k o n f r o n t a c j i z r ó ż n i c a m i , g d y ż o r g a n i z a ­ c j e c o r a z c z ę ś c i e j d z i a ł a j ą n a s t y k u g r a n i c i k u l t u r r ó ż n y c h r e g i o n ó w . B a d a n i l i d e r z y s t w i e r d z i l i , ż e w c i ą g u n a s t ę p n y c h p i ę c i u l a t b ę d ą m u s i e l i p o ­ d w o i ć p r z y c h o d y z n o w y c h ź r ó d e ł ; 7 6 % d y r e k t o r ó w g e n e r a l n y c h p r z e w i d u j e p r z e ­ s u n i ę c i e s i ę p o t ę g i g o s p o d a r c z e j d o r y n k ó w s z y b k o r o z w i j a j ą c y c h s ię . W s k a l i g l o ­ b a l n e j m e n e d ż e r o w i e p r z e w a r t o ś c i o w a l i z n a c z e n i e c z y n n i k ó w , k t ó r e b ę d ą k s z t a ł t o ­ w a ł y s t r a t e g i e z a r z ą d z a n i a f i r m a m i w c i ą g u 3 - 5 la t. N a p i e r w s z y m m i e j s c u w s k a z u ­ j ą c z y n n i k i r y n k o w e , c h o ć i c h u d z i a ł z m a l a ł z 8 0 d o 5 6 % . D r u g i e m i e j s c e z a j m u j e t e c h n o l o g i a . W a r t o p o d k r e ś l i ć , ż e w o s t a t n i c h c z t e r e c h e d y c j a c h b a d a n i a C E O S t u ­ d y I B M o c z e k i w a n y w p ł y w n o w o c z e s n y c h t e c h n o l o g i i n a o r g a n i z a c j e p r z e s u n ą ł s ię z m i e j s c a s z ó s t e g o n a d r u g i e w e d ł u g s k a l i w a ż n o ś c i - c o d o d a t k o w o p r z y c z y n i a s ię d o z ł o ż o n o ś c i ś r o d o w i s k a e k o n o m i c z n e g o . J e s t r z e c z ą n i e z w y k l e i s t o t n ą z d e f i n i o ­ w a n i e z e s t a w ó w n a r z ę d z i d o z a r z ą d z a n i a z ł o ż o n o ś c i ą , l e p s z e g o w y c i ą g a n i a w n i o ­ s k ó w b i z n e s o w y c h z d a n y c h o r a z p r z e w i d y w a n i e p r z y s z ł y c h w y n i k ó w z w i ę k s z y m

p r a w d o p o d o b i e ń s t w e m , n p . p r z y w y k o r z y s t a n i u a n a l i t y k i p r e d y k t y w n e j . N a t r z e c i m m i e j s c u z n a j d u j ą s ię c z y n n i k i m a k r o e k o n o m i c z n e , k t ó r e o d n o t o w a ł y w y r a ź n y w z r o s t . W P o l s c e p i e r w s z ą p o z y c j ę z a j m u j ą c z y n n i k i r e g u l a c y j n e ( 3 8 % ) , n a s t ę p n i e c z y n n i k i r y n k o w e ( 2 1 % ) , p ó ź n i e j m a k r o e k o n o m i c z n e ( 1 8 % ) . B a d a n i e w y k a z a ł o c e c h y o r g a n i z a c j i o n a j l e p s z y c h p r z y c h o d a c h i z y s k a c h w o s t a t n i c h p i ę c i u l a t a c h , w t y m r ó w n i e ż w o k r e s i e k r y z y s u g o s p o d a r c z e g o . O r g a n i z a c j e , f i r m y o n a j l e p s z y c h w y n i k a c h m a j ą 5 4 % w i ę c e j s z a n s n a p o d e j m o w a n i e s z y b k i c h d e c y z j i o r a z e f e k t y w ­ n e g o p r z e w i d y w a n i a w p ł y w u d e c y z j i i d z i a ł a ń e k o n o m i c z n y c h . G ł ó w n y m p r o b l e m e m b a d a w c z y m w p r z e d s t a w i o n y m b a d a n i u b y ł o p o s z u k i ­ w a n i e o d p o w i e d z i n a p y t a n i e o p o ż ą d a n e c e c h y w s p ó ł c z e s n e g o p r z y w ó d c y ( r y s . 1). Z b a d a ń w y n i k a j a s n o , ż e t r a d y c y j n e s t a n d a r d y n a w e t n a j l e p s z y c h p r a k t y k j u ż n i e w y s t a r c z a j ą . L i d e r z y m u s z ą s p r o s t a ć z u p e ł n i e n o w y m w y z w a n i o m i u m i e j ę t n i e p r z y s t o s o w a ć s i ę d o z m i a n n a r y n k u . sprawiedliwość pokora koncentracja na stabilności zaangażowanie otwartość wpływ myślenie w skali globalnej

uczciwość kreatywność

0% 10% 20% 30% 4 0% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

R ys. 1. P o ż ą d an e cechy p rzy w ó d cy w opin ii b ad an y ch m en ed żeró w

Ź ródło: R a p o r t I B M G l o b a l B u s i n e s s S e r v i c e s , E x e c u t i v e R e p o r t , C E O S tudy, U S A , m arzec 2010.

P r e z e s i f i r m ś w i a t o w y c h w s k a z y w a l i w k o l e j n o ś c i n a : k r e a t y w n o ś ć , u c z c i w o ś ć , m y ś l e n i e w s k a l i g l o b a l n e j , a w P o l s c e n a k r e a t y w n o ś ć ( 1 0 0 % ) , o t w a r t o ś ć i z a a n g a ­ ż o w a n i e . O i le k r e a t y w n o ś ć j e s t w s p ó l n a d l a p o l s k i c h i ś w i a t o w y c h p r e z e s ó w , o t y l e P o l a c y n i e w s k a z a l i n a m y ś l e n i e w s k a l i g l o b a l n e j . W y c h o d z e n i e z k r y z y s u ś w i a t o w e g o i s t a w i e n i e c z o ł a n o w e j s y t u a c j i t o c z y n n i k i d e c y d u j ą c e , ż e k r e a t y w ­ n o ś ć j e s t u w a ż a n a z a n a j w a ż n i e j s z ą k o m p e t e n c j ę p r z y w ó d c z ą , w k t ó r e j l i d e r z y w i d z ą s z a n s ę d l a s w o i c h f i r m . N a j w i ę k s z y m w y z w a n i e m d l a p r z e d s i ę b i o r s t w b ę ­ d z i e w y k o r z y s t a n i e z ł o ż o n o ś c i r y n k u i s z y b k o ś c i , z j a k ą p o r u s z a s ię ś w ia t , k t ó r y o p e r u j e n i c z y m m a s y w n y i p o ł ą c z o n y s y s te m .

Wyzwania współczesnego przywództwa w otoczeniu zmian

7 07 R o z u m i a n e p r z e z b a d a n y c h o b e j m o w a n i e k r e a t y w n e g o p r z y w ó d z t w a o z n a c z a : p r z y j ę c i e k r e a t y w n o ś c i j a k o n a j w a ż n i e j s z e j c e c h y m e n e d ż e r a , w d r a ż a n i e z m i a n , b y p o z o s t a w i a ć k o n k u r e n c j ę w t y l e , o r a z z e r w a n i e z e s t a t u s q u o b r a n ż , p r z e d s i ę b i o r ­ s t w a i m o d e l i b i z n e s o w y c h . W d z i a ł a l n o ś c i b i z n e s o w e j t r z e b a z m i e n i a ć s i ę s t a le , w p r o w a d z a ć n o w e p r o d u k t y , m y ś l e ć o t y m , j a k z a r a b i a ć w n o w y c h o b s z a r a c h , j a k ś w i a d c z y ć u s ł u g i n a w y ż s z y m p o z i o m i e j a k o ś c i . W z w i ą z k u z t y m z m i a n a j e s t n i e ­ o d ł ą c z n y m e l e m e n t e m k r e a t y w n e g o p r z y w ó d z t w a i p r o w a d z e n i a f i r m o d n o s z ą c y c h s u k c e s y . W g l o b a l n y m ś w i e c i e w z a j e m n y c h p o w i ą z a ń , g d z i e m n i e j s z e i w i ę k s z e o r g a n i z a c j e s t a r a j ą s i ę s t a l e d o s t o s o w y w a ć d o z m i a n z a c h o d z ą c y c h w i c h w e ­ w n ę t r z n y m i z e w n ę t r z n y m o t o c z e n i u , t r a d y c y j n e k o n c e p c j e p r z y w ó d z t w a s ą c o r a z c z ę ś c i e j k w e s t i o n o w a n e . R e k o m e n d a c j e d o t y c z ą c e s t w o r z e n i a k r e a t y w n e g o p r z y ­ w ó d z t w a w o r g a n i z a c j i p o w i n n y s k u p i a ć s i ę w o k ó ł t r z e c h o b s z a r ó w : 1. U w z g l ę d n i a n i e z ł o ż o n o ś c i ; n i e o g r a n i c z a n i e s i ę , d e m o n s t r o w a n i e p r z e ł o m o w e ­ g o m y ś l e n i a , p o d e j m o w a n i e d z i a ł a ń z d e c y d o w a n y c h p o m i m o g o s p o d a r c z e j n i e p e w n o ś c i . 2 . P o d e j m o w a n i e r y z y k a w c e l u p r z e ł a m a n i a u t a r t y c h m o d e l i b i z n e s o w y c h ; w p r o w a d z e n i e r a d y k a l n y c h i n n o w a c j i , c i ą g ł e u l e p s z a n i e s t o s o w a n y c h m o d e l i b i z n e s o w y c h , z a p o ż y c z a n i e z s u k c e s ó w i n n y c h . 3 . P r z e s k o c z e n i e „ s t a r y c h i s p r a w d z o n y c h ” s t y l ó w z a r z ą d z a n i a ; w z m o c n i e n i e u m i e j ę t n o ś c i p e r s w a z y j n y c h i w y w i e r a n i a w p ł y w u , d a w a n i e w s k a z ó w e k i n n y m l i d e r o m , w y k o r z y s t y w a n i e s z e r o k i e g o s p e k t r u m r o z m a i t y c h t e c h n i k k o m u n i k a ­ c y jn y c h . W o b s z a r z e b a d a w c z y m d o t y c z ą c y m n a j w a ż n i e j s z e j i n i c j a t y w y s t r a t e g i c z n e j w n a s t ę p n y c h p i ę c i u l a t a c h n a j w i ę k s z y p r o c e n t o r g a n i z a c j i w s k a z u j e , ż e j e s t n i ą z b l i ż e n i e s i ę d o k l i e n t ó w - p r z y w y k o r z y s t a n i u I n t e r n e t u , i n t e r a k t y w n y c h i s p o ł e c z ­ n y c h k a n a ł ó w m e d i a l n y c h , a b y z r o z u m i e ć i z a i n i c j o w a ć z m i a n y w r e l a c j i z k l i e n ­ t a m i i o b y w a t e l a m i ( r y s . 2 ) . T a c y p r z y w ó d c y p o s t r z e g a j ą h i s t o r y c z n ą e k s p l o z j ę i n f o r m a c j i o r a z p r z e p ł y w y i n f o r m a c j i g l o b a l n y c h j a k o o k a z j e , a n i e z a g r o ż e n i a . P r z e d e f i n i o w a n i e r e l a c j i z k l i e n t a m i o z n a c z a w n o w y m p o d e j ś c i u : z b l i ż e n i e s i ę d o k l i e n t a j a k o p o d e j ś c i e n a j w a ż n i e j s z e , l e p s z e z r o z u m i e n i e p o t r z e b k l i e n t a p r z e z w s p ó ł p r a c ę i d z i e l e n i e s i ę i n f o r m a c j a m i , w y k o r z y s t a n i e e k s p l o z j i i n f o r m a c j i w c e l u d o s t a r c z e n i a n i e p o w t a r z a l n e j u s ł u g i k o n s u m e n c k i e j . O d ś w i e ż e n i e r e l a c j i z k l i e n t a ­ m i w y m a g a p r z y t a k i c h z a ł o ż e n i a c h z m i a n y p o d e j ś c i a p o p r z e z : 1. D b a n i e o s w o i c h k l i e n t ó w ; s k o n c e n t r o w a n i e s i ę n a i c h p o t r z e b a c h , z w i ę k s z e n i e d o s t ę p n o ś c i k a ż d e g o p r a c o w n i k a d o k l i e n t a , m i e r z e n i e t e g o , c o c e n i ą k l i e n c i . 2 . W y k o r z y s t a n i e d w u s t r o n n e j k o m u n i k a c j i , b y z s y n c h r o n i z o w a ć s i ę z k l i e n t a m i ; w ł ą c z e n i e k l i e n t ó w d o z e s p o ł ó w w o r g a n i z a c j i , s p e ł n i a n i e i c h p r ó ś b , w s p ó ł p r a ­ c a z k l i e n t a m i n a n o w e s p o s o b y , z a p e w n i e n i e p r z e j r z y s t o ś c i p r o c e s ó w .

3 . K o r z y s t a n i e z e k s p l o z j i i n f o r m a c j i ; w y k o r z y s t a n i e w a r t o ś c i n i e l i m i t o w a n y c h d a n y c h , u ż y w a n i e a n a l i t y k i , b y p r z e k s z t a ł c a ć d a n e w e w n i o s k i , k t ó r e k r e u j ą w y n i k i b i z n e s o w e , d z i e l e n i e s i ę i n f o r m a c j a m i . zmiany w modelu przychodów zmiany w modelu branżowym zarządzanie ryzykiem zmiany w modelu firmy wnioski i zbieranie danych umiejętności interpersonalne zbliżanie się do klientów 0% 10% 20% 30% 4 0% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

R ys. 2. A sp ek ty d ziałań w k o lejn y ch p ięciu latach Ź ródło: R a p o r t I B M G l o b a l B u s i n e s s S e r v i c e s . . . T r z e c i z w n i o s k ó w d o t y c z y k o n c e n t r a c j i n a s p r a w n o ś c i o p e r a c y j n e j , w c e l u u p r o s z c z e n i a o p e r a c j i , p r z y s p i e s z e n i a p o d e j m o w a n y c h d e c y z j i , w y k o r z y s t a n i a d o ­ ś w i a d c z e n i a i n n y c h . O r g a n i z a c j e b a r d z i e j e f e k t y w n e p o d w z g l ę d e m o p e r a c y j n y m o c z e k u j ą , ż e 2 0 % i c h p r z y s z ł y c h p r z y c h o d ó w b ę d z i e p o c h o d z i ł o z n o w y c h ź r ó d e ł . B u d o w a n i e z r ę c z n o ś c i o p e r a c y j n e j o z n a c z a u p r o s z c z e n i e o p e r a c j i , b y l e p i e j r a d z i ć s o b i e z e z ł o ż o n o ś c i ą , u ż y w a n i e p o w t a r z a j ą c y c h s i ę s t r a t e g i i , ż e b y p r z y s p i e s z y ć d e c y z y j n o ś ć , o r a z z w i ę k s z e n i e z w i n n o ś c i o p e r a c y j n e j p o p r z e z i n t e g r a c j ę g l o b a l n ą . P r o w a d z e n i e s p r a w n y c h d z i a ł a ń o p e r a c y j n y c h w y m a g a p o d j ę c i a r a d y k a l n y c h z m i a n w o r g a n i z a c j i . N a l e ż ą d o n i c h : 1. U p r a s z c z a n i e k i e d y k o l w i e k t o m o ż l i w e ; u p r a s z c z a n i e i n t e r a k c j i z k l i e n t a m i , u p r a s z c z a n i e t o w a r ó w i u s ł u g , u p r a s z c z a n i e d l a s w o je j o r g a n i z a c j i i d l a p a r t n e ­ r ó w . 2 . Z a r z ą d z a n i e s y s t e m o w ą z ł o ż o n o ś c i ą ; z e z w o l e n i e , b y z ł o ż o n o ś ć p r a c o w a ł a n a r z e c z i n t e r e s a r i u s z y , o d n o s z e n i e p r o f i t ó w z e s t o s o w a n i a a n a l i ty k i . 3 . P r o m o w a n i e s z y b k o ś c i i e l a s t y c z n o ś c i ; d z i a ł a n i e s z y b k o , n a r z u c a n i e t e m p a d z i a ł a ń , k o r y g o w a n i e k u r s u w e d ł u g p o t r z e b . 4 . B y c i e „ g l o c a l ” ( m y ś l g l o b a l n i e , d z i a ł a j l o k a l n i e ) ; w p r o w a d z a n i e p a r t n e r ó w d o g l o b a l n e g o ś w i a t a , n i e u s t a n n e u l e p s z a n i e w ł a s n e g o m o d e l u o p e r a c y j n e g o , b y b y ł g l o b a l n y t a m , g d z i e t o t y l k o m o ż l i w e , a l o k a l n y t a m , g d z i e t o n i e z b ę d n e .

Wyzwania współczesnego przywództwa w otoczeniu zmian

7 0 9 A n a l i z u j ą c o t r z y m a n e w y n i k i b a d a n i a , m o ż n a z a u w a ż y ć , ż e s t a je s i ę w i d o c z n a r ó w n i e ż p e w n a a u t e n t y c z n o ś ć i i n d y w i d u a l n o ś ć w s p ó ł c z e s n y c h p r z y w ó d c ó w . O c z y w i ś c i e , s ą p e w n e w z o r c e i p r z y k ł a d y g o d n e n a ś l a d o w a n i a ; c e c h y , k t ó r e w a r t o w s o b i e r o z w i j a ć , c z y u m i e j ę t n o ś c i , k t ó r y m i p r z y w ó d c a p o w i n i e n s i ę p o s ł u g i w a ć . O s t a t e c z n i e k a ż d y l i d e r t w o r z y w ł a s n ą d r o g ę , a t r u d n o b y ć a u t e n t y c z n y m i s z c z e ­ r y m t y l k o i w y ł ą c z n i e n a ś l a d u j ą c k o g o ś i n n e g o l u b p r z y j ę t e w z o r c e . J e d n ą z c h a r a k ­ t e r y s t y c z n y c h c e c h p r z y w ó d c ó w j e s t t o , ż e w z b u d z a j ą z a u f a n i e , p o n i e w a ż n i e d a r z y s i ę z a u f a n i e m k o g o ś , k t o n i e j e s t s z c z e r y i a u t e n t y c z n y . N a j b a r d z i e j c e n i s i ę t y c h p r z y w ó d c ó w , k t ó r z y s ą n a t u r a l n i , m a j ą j a s n o o k r e ś l o n y s y s t e m w a r t o ś c i i p o s t ę p o ­ w a n i a . P r z y w ó d c ą j e s t k t o ś , k t o m a j a s n o s p r e c y z o w a n ą w i z j ę s a m e g o s i e b i e - w i e , k i m j e s t a lb o k i m c h c i a ł b y b y ć , i n a d t y m p r a c u j e o r a z o d z n a c z a s i ę s a m o d y s c y p l i ­ n ą n i e z b ę d n ą d o r e a l i z a c j i w ł a s n e g o p l a n u r o z w o j u p r z y w ó d z t w a i o s i ą g a n i a w y ­ z n a c z o n y c h c e l ó w .

Podsumowanie

P o d s t a w o w y m ś r o d o w i s k i e m i w y s t a w i e n i e m n a p r ó b ę c e c h p r z y w ó d c z y c h s ą s y t u a c j e z m i a n w e w n ą t r z i n a z e w n ą t r z o r g a n i z a c j i . K i e d y m a m y d o c z y n i e n i a z s y t u a c j ą s t a g n a c j i , w y s t a r c z y p r o s t e z a r z ą d z a n i e , d o p i e r o g d y z a c z y n a „ b u j a ć s t a t k i e m ” - n a p r ó b ę w y s t a w i o n e s ą k o m p e t e n c j e i z d o l n o ś c i w s p ó ł c z e s n y c h m e n e ­ d ż e r ó w . U p o d s t a w p o d j ę t y c h w a r t y k u l e r o z w a ż a ń l e ż y p r z e k o n a n i e , ż e p r z y w ó d z ­ t w o w y s o k i e j p r ó b y t o k l u c z o w y c z y n n i k w w a l c e z e w o l u u j ą c y m o t o c z e n i e m , p r z e k s z t a ł c e n i a z a g r o ż e ń w s z a n s e , w z m o c n i e n i a f i r m y i j e j p o z y c j i r y n k o w e j . O d p r z y w ó d z t w a z a c z y n a j ą s i ę z m i a n y w s p o s o b i e d z i a ł a n i a , w z m a c n i a n i e i t w o r z e n i e n a p r a w d ę e f e k t y w n e j f i r m y . A u t o r k a p r o p o n u j e s p o j r z e n i e n a w s p ó ł c z e s n e e w o l u ­ u j ą c e o t o c z e n i e p r z e d s i ę b i o r s t w j a k o s z a n s ę d l a l i d e r ó w . K a ż d a n o w a s y t u a c j a w p ł y w a n a p o z i o m n i e p e w n o ś c i u p r a c o w n i k ó w , z c z e g o p ł y n i e s i l n i e j s z a p o t r z e b a p r z y w ó d z t w a i o p a r t e g o n a z a u f a n i u a u to r y t e t u . R o l ą p r z y w ó d c y w t r u d n y c h c z a ­ s a c h j e s t w c i ą g n i ę c i e z e s p o ł u z a r z ą d z a j ą c e g o w o d w a ż n i e m i e r z e n i e s i ę z r z e c z y w i ­ s t o ś c i ą , a i d ą c d a l e j , b u d o w a n i e k u l t u r y p a r t n e r s t w a - z a a n g a ż o w a n i e w t e n p r o c e s w s z y s t k i c h p r a c o w n i k ó w . W s p ó ł c z e ś n i l i d e r z y z d a j ą s o b i e s p r a w ę z t e g o , ż e p o d ­ w ł a d n i o b s e r w u j ą , a n a l i z u j ą i r e a g u j ą n a w s z y s t k o , c o o n i p o w i e d z ą l u b z r o b ią . D l a t e g o t e ż p o w i n n i w k ł a d a ć d u ż o e n e r g i i w o d c z y t y w a n i e e m o c j i , d o s t r z e g a n i e z a c h o w a ń i n i e u s t a n n e w p r o w a d z a n i e u d o s k o n a l e ń , k t ó r e s p r a w i ą , ż e i c h p r a c o w n i ­ c y b ę d ą m o g l i m y ś l e ć n i e z a l e ż n i e i w y r a ż a ć b e z z a h a m o w a ń s a m y c h s i e b ie .

CHALLENGES OF CONTEMPORARY LEADERSHIP

IN CHANGES ENVIRONMENT

Summary

P re se n t busin ess en v iro n m en t fo rces to tak e m an y d ifficu lt d ecisio n s, b u t also creates n ew opportu n ities. T here are n e w ch allen g es for en trep ren eu rs. T hese ch allen g es in clu d e th e rapid d eclin e in sales and profits, som etim es significant financial losses, a sh rinking cu sto m ers m arket o r co m p etito rs o f th e nerve. D ifficu lt con d itio n s are a tru e tes t o f lead ersh ip . T he lead ers are in such tim es to play a special role. T h eir jo b is on the one hand, stabilize th e situation and m itigate th e risks, o n the o th er to lo o k and to see n ew and un iq u e features th at th e ch an g e b rin g s and w h ic h m ay n o t so o n be repeated. T he a u th o r d iscusses p ro b lem s o f th e ch allen g es th at com e to deal w ith to d a y ’s lead ers in the new , ev o lv in g environm ent.