Juliusz Przysławski, Regina Skorupska-Olędzka
XXVII OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM BROMATOLOGICZNE – „ŻYWNOŚĆ I ŻYWIENIE
W PROFILAKTYCE I LECZENIU CHORÓB DIETOZALEŻNYCH” W dniach 27–28 czerwca 2019 r. odbyło się w Poznaniu XXVII Ogólnopol-skie Sympozjum Bromatologiczne „Żywność i żywienie w profi laktyce i leczeniu chorób dietozależnych” pod patronatem Jego Magnifi cencji Rektora Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, prof. dra hab. n. med. Andrzeja Tykarskiego.
Wybór Poznania jako gospodarza Sympozjum był związany ze szczególnymi, ważnymi rocznicami, a mianowicie 100-leciem Uniwersytetu Poznańskiego. Do-tyczy to także 100-letniej historii nauczania i prac badawczych Bromatologów. Działalność ta rozpoczęła się 1 października 1920 r. jako Zakład Badania Środków Spożywczych.
Sympozjum było zorganizowane przez Katedrę i Zakład Bromatologii Uniwer-sytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,w ramach Ogólno-polskiej Sekcji Bromatologicznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, przy ścisłej współpracy z Zespołem Higieny Żywności i Żywienia Człowieka Ko mitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN oraz z Zespołem Analityki Żywności Komitetu Chemii Analitycznej PAN. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Sympo-zjum był prof. Juliusz Przysławski, a przewodniczącą Komitetu Naukowego prof. Regina Skorupska-Olędzka.
Sponsorami Sympozjum były następujące fi rmy: Nestle, MS Spektrum, Flavon, 5 Porcji Warzyw i Owoców, Doppiek, Food Forum, Foss, Astra, Genactiv, Tanita, Potęga Tradycji, VIN-KON, Raisio, SuperSól. Patronatem medialnym – Dietetycy. org.pl, Analityka.
Uroczyste otwarcie Sympozjum odbyło się w Centrum Dydaktycznym Uniwer-sytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego. Otwarcie Sympozjum zainau-gurował chór UMP pod dyrekcją prof. dr hab. Przemysława Pałki. Uczestników i zaproszonych gości powitał prof. Juliusz Przysławski Przewodniczący Ogólno-polskiej Sekcji Bromatologicznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz prof. Regina Skorupska-Olędzka, Przewodnicząca Komitetu Naukowego XXVII Sympozjum Bromatologicznego. W imieniu Uczelni i Wydziału Farmaceutycznego Zebranych powitali Prorektor ds. Studenckich – prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, Prorektor ds. Kadr i Współpracy z Zagranicą – prof. dr hab. Jarosław Walkowiak, Dziekan Wydziału Farmaceutycznego – prof. dr hab. Lucjusz Zaprutko, Kanclerz UM w Poznaniu dr n. o zdr. Rafał Staszewski.
W imieniu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego ży-czenia udanych i owocnych obrad Sympozjum przekazał dr. Jerzy Szewczyński.
Następnym punktem programu było podziękowanie za wieloletnią pracę nauko-wą i dydaktyczną oraz czynny udział w działalności Ogólnopolskiej Sekcji matologicznej PTFarm Pani Prof. Marii Borawskiej – Kierownika Zakładu Bro-matologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku w związku z przejściem na zasłużoną emeryturę.
Laudację wygłosił Prof. Juliusz Przysławski przekazując list członków Ogólno-polskiej Sekcji Bromatologicznej PTFarm. następującej treści:
Wielce Szanowna Pani Profesor,
W imieniu Ogólnopolskiej Sekcji Bromatologicznej Polskiego Towarzystwa Far-maceutycznego pragniemy podziękować Pani Profesor za wkład pracy w rozwój nauk farmaceutycznych w zakresie bromatologii. Podziękowania te dotyczą boga-tego i oryginalnego dorobku naukowego oraz dydaktycznego 46-letniego okresu Pani pracy w Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. Obejmują one przede wszystkim znaczące osiągnięcia naukowe Pani Profesor jako Kierownika Zakładu Bromatologii. Dziękujemy za wypromowanie czternastu doktorów i czterech dok-torów habilitowanych. Szczególne wyrazy uznania składamy za wieloletnią pracę w Zarządzie Ogólnopolskiej Sekcji Bromatologicznej PTFarm i organizację czte-rech wspaniałych i niezapomnianych Sympozjów w Białymstoku w latach 1999, 2005, 2011 i 2017. Składamy Pani serdeczne życzenia zdrowia i pomyślności.
List podpisali członkowie Ogólnopolskiej Sekcji Bromatologicznej PTFarm. Prof. Regina Skorupska-Olędzka wręczyła bukiet kwiatów życząc zdrowia i po-myślności.
Wystąpienie Chóru UMP zakończyło uroczystość otwarcia XXVII Ogólnopol-skiego Sympozjum Bromatologicznego.
W Sympozjum wzięło udział 147 osób z różnych środowisk naukowych i badaw-czych – obecni byli m.in. przedstawiciele: Uniwersytetu Medycznego w Białym-stoku, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Uniwersytetu Medycznego w Warszawie, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Uniwersytetu Morskiego w Gdyni, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Instytutu Żywności i Żywie-nia w Warszawie, Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii w Warszawie, Instytutu Kardiologii w Warszawie, Akade-mii Wychowania Fizycznego w Krakowie, Uniwersytetu Ekonomicznego w Pozna-niu, Uniwersytetu M. Kopernika w ToruPozna-niu, Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Państwowej Wyższej Szkoły w Koninie, Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie.
Wyniki prac badawczych były prezentowane w następujących grupach tema-tycznych: 1 – Żywność, 2 – Żywienie, 3 – Dietoterapia, 4 – Problematyka z po-granicza ww. obszarów wiedzy – Varia. Program Sympozjum podzielono na dwie sesje plenarne, trzy sesje problemowe dotyczące żywienia, żywności i varii, sesję szkoleniową dotyczącą dietoterapii oraz trzy sesje plakatowe. Po każdej sesji odbyła się dyskusja.
Podczas obrad 27 czerwca odbyły się dwie sesje plenarne. Pierwsza z nich obej-mowała trzy referaty przedstawiające wyniki badań bromatologów.
Sesji przewodniczyli prof. Maria Borawska, prof. Andrzej Tokarz, prof. Piotr Szefer.
*„Produkty pszczele i ich oddziaływanie przeciwnowotworowe” Maria Borawska (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku)
Pani Profesor scharakteryzowała produkty pszczele (miód, pierzga, mleczko pszczele i propolis) jako cenne źródło wielu składników chemicznych o właści-wościach leczniczych, w tym przeciwnowotworowych. Przedstawiła badania udo-wadniające działanie przeciwnowotworowe sporządzonych preparatów, przeprowa-dzone w różnych hodowlach linii komórek nowotworowych pobranych z różnych narządów osób chorych. Wykazano działanie antyproliferacyjne i antynowotworowe produktów pszczelich w badaniach in vitro i na zwierzętach. Autorka uważa, że konieczne jest, aby badania te były udowodnione w randomizowanych badaniach klinicznych przy zachowaniu ostrożności w przypadku alergenów związanych z produktami pszczelimi a także obecnością zanieczyszczeń.
*„Potencjalne ryzyko interakcji pomiędzy syntetycznymi lekami a suplementa-mi diety stosowanysuplementa-mi w terapii schorzeń ośrodkowego układu nerwowego”
Halina Grajeta, ,Katarzyna Zablocka-Słowińska, Jadwiga Biernat (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu)
Wykazano, że wspomaganie terapii schorzeń ośrodkowego układu nerwowego preparatami zawierającymi składniki pochodzenia roślinnego o działaniu uspokaja-jącym jak Valerianae Radix, Rhizoma Hypericiherba oraz pozytywnie wpływauspokaja-jącym na sprawność umysłową G.bilobe, Ginsengradix powodują zmiany metabolizmu stosowanego leku przez zwiększanie lub zmniejszanie jego aktywności. Wyniki tych badań są niejednoznaczne. Autorzy badań przestrzegają, że istnieje ryzyko zagrożenia dla zdrowia w wyniku interakcji pomiędzy lekami syntetycznymi a su-plementami.
*„Skladniki żywności w profi laktyce i leczeniu cukrzycy typu2”
Mirosław Krośniak (Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) W przedstawionym referacie zwrócono uwagę na czynniki powstania i lecze-nia cukrzycy. W procesie tym poważną odgrywa rolę żywność, a w szczególności rodzaj spożywanych węglowodanów, które w zależności od budowy chemicznej oraz obecności innych składników diety powodują, że ich rozkład i wchłanianie przebiega w różnym czasie.
Parametrem tego procesu jest indeks glikemiczny, który sprawdza się w trawie-niu węglowodanów tylko w stosunku do glukozy. Problemem jest fakt obecności w produktach spożywczych węglowodanów o zróżnicowanej budowie, jak poli- i monosacharydy wpływające na wielkość indeksu glikemicznego. Fruktoza ma także niekorzystny wpływ na organizm powodując insulinooporność. Również wy-sokoprzetworzona żywność powoduje uwolnienie dużych ilości glukozy w przewo-dzie pokarmowym i zwiększenie jej poziomu we krwi, z równoczesnym wyrzutem znaczących ilości insuliny uszkadzających trzustkę. Regulacje poziomu glukozy
można osiągnąć przez spożywanie produktów bogatych w błonnik odpowiednio przygotowanej diety i wydłużenie czasu trawienia polisacharydów.
W podsumowaniu wystąpienia Prelegent stwierdził, iż mimo postępu wiedzy istnieje potrzeba wyjaśnienia wielu problemów dotyczących procesu regulacji po-ziomu glukozy we krwi, co wymaga dalszych badań.
W sesji plenarnej 2. pod przewodnictwem prof. Haliny Grajety i prof. Małgorzaty Schlegel-Zawadzkiej przedstawiono następujące referaty:
*„Wyzwania współczesnej medycyny – niedożywienie w wieku podeszłym” Marian Grzymisławski (Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu)
W referacie zwrócono uwagę na ważny problem stanu zdrowia osób, będących w wieku podeszłym. Jednym z nich jest fakt częstego występowania objawów nie-dożywienia. Przyczyn tego stanu jest wiele. Sprzyjają temu fi zjologiczne procesy starzenia, przewlekłe schorzenia, oraz wynikające ze stosowanych form terapii in-terakcje lekowe, czynniki psycho-fi zjologiczne – osamotnienie, depresja, wyklucze-nia, niedostatki ekonomiczne. Pomocą jest skuteczne leczenie oparte na racjonalnej diagnostyce i właściwym doborze farmakoterapii istniejących schorzeń. Zalecana jest intensyfi kacja diagnostyki, propagowanie wiedzy na temat demencji oraz niedo-żywienia, co ma obecnie szczególne znaczenie wobec wzrastającej populacji osób starszych.
*„Czy skrobia oporna może pomóc w terapii cukrzycy typu 1?”
Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz (Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkow-skiego w Poznaniu)
Cukrzyca typu 1 wymaga terapii insuliną, której dawki dopasowywane są przez pacjenta do potrzeb organizmu. Są one podawane przed posiłkami w zależności od ilości zawartych w posiłku przyswajalnych węglowodanów. Wyniki glikemii zależne są od strawności skrobi. Schłodzenie skrobi powoduje retrogradację i po-wstanie skrobi opornej na trawienie. W zaleceniach żywieniowych osób chorych na cukrzycę 1 polecane jest zwiększenie ilości skrobi opornej w spożywanych pro-duktach spożywczych. W rezultacie czego ma miejsce mniejszy przyrost glikemii u chorych na cukrzycę 1. Zmniejszenie wahań glikemii jest jednym z kluczowych celów terapii cukrzycy 1.
*„Zastosowanie diety ketogennej w leczeniu padaczki”
Barbara Steinborn, Anna Winczewska-Wiktor (Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu)
Padaczka leczona jest głównie farmakologicznie. Poszukiwane są inne sposoby i metody pomocy chorym. W ostatnim okresie wielu zwolenników zyskała metoda stosowania diety ketogennej. Dieta ta odznacza się wysoką zawartością tłuszczu, prawidłową dla wieku zawartością białka oraz niską zawartością węglowodanów. Ważna jest także równoważność posiłków podawanych w stałych odstępach cza-sowych. Stosowane są również liberalne odmiany diet oparte na ścisłych zasadach postępowania.
W godzinach popołudniowych 27.06.2019 równocześnie zorganizowano obrady referatowe i plakatowe Sesji „Żywienie” oraz posiedzenie 1 i 2 części Sesji szko-leniowej „Dietoterapia”.
Sesja problemowa cz. 1 – Żywność
Przedstawiono sześć doniesień dotyczących oceny zawartości produktów utlenie-nia cholesterolu w żywności pochodzeutlenie-nia zwierzęcego, różnicowautlenie-nia pochodzeutlenie-nia herbat czarnych na podstawie zawartości metabolitów wtórnych w połączeniu z ana-lizą chemometryczną, oceny żywności dla niemowląt i dzieci małych dostępnej na polskim rynku, zawartości akrylamidu w produktach ziemniaczanych i zbożowych przygotowanych w warunkach domowych oraz ocenę zawartości kadmu i ołowiu w orzechach. Zastanawiano się także, czy polskie miody indukują hamowanie wzro-stu ludzkich komórek raka jelita grubego.
Przewodniczyli: prof. Hanna Kunachowicz, dr hab. Zbigniew Marzec i prof. Hanna Weker.
Sesja problemowa cz. 2 – Żywienie
Zostało zaprezentowane 6 doniesień w tym dwa obejmowały odżywianie i diety sportowców. Dotyczyły one: oceny zawartości witaminy D w dietach sportowców i aktywnych fi zycznie studentów oraz analizy sposobu odżywiania i suplementowa-nia diety u osób uczestniczących w treningach wytrzymałościowych lub siłowych. W podsumowaniu tych badań stwierdzono, że średnia zawartość witaminy D w ra-cjach pokarmowych w obu badanych grupach była zdecydowanie niewystarczająca w stosunku do rekomendacji żywieniowych. Również wyniki drugiego doniesienia były niepokojące, ponieważ wykazano niedostateczną ilość dostarczanych produk-tów energetycznych z powodu niskiej zawartości tłuszczu w diecie oraz w dużo mniejszym stopniu białek i węglowodanów. Suplementy stosowane przez sportow-ców nie pokrywały potrzeb w zakresie składników mineralnych.
Następne doniesienia dotyczyły: porównania wartości odżywczej diety dorosłych mieszkańców Norwegii i Polski, nawyków żywieniowych odnośnie ilości wania nasion roślin strączkowych, badania świadomości kobiet w zakresie spoży-cia żywności zawierającej fi toestrogeny, oceny wybranych wskaźników potencjału antyoksydacyjnego diety sportowców, zależności pomiędzy spożyciem żywności i suplementów diety a nadmiernej masy ciała. Przewodniczyli: dr hab. Barbara Frączek, prof. Anna Lebiedzińska, prof. Paweł Zagrodzki.
Sesja problemowa „Varia”
Zaprezentowano badania dotyczące wpływu dodatku do diety szczurów z wyin-dukowanym nowotworem, suplementów tj.: oleju z nasion granatowca właściwego i wyciągiem z owoców przepękli ogórkowatej na procesy peroksydacji lipidów w stanie patologicznym i fi zjologicznym. W następnych doniesieniach przedsta-wiono ocenę zawartości substancji bioaktywnych w suplementach i odżywkach dla osób aktywnych fi zycznie, ocenę zawartości substancji bioaktywnych w wodnych naparach głogu, ekstraktów pieprznika jadalnego i jego wpływu na komórki raka jelita grubego a także ocenę wpływu suplementacji kofeiną na zdolności wysiłko-we u zawodników judo. Zostały też zaprezentowane zagrożenia związane z
obec-nością zanieczyszczeń procesowych w żywności. Intersującym doniesieniem była prezentacja poświęcona zastosowaniu bioautografi i TLC jako metody skriningowej w badaniach aktywności farmakologicznej kurkumy.
Przewodniczyły: prof. Agnieszka Tajner-Czopek, dr hab. Agnieszka Białek i dr hab. Elżbieta Rytel.
Sesja szkoleniowa – Dietoterapia cz. 1 i 2
Cz. 1. Zostały przedstawione cztery doniesienia. Trzy z nich dotyczyły postępo-wania dietetycznego w łączonych jednostkach chorobowych na podstawie praktycz-nych opisów z gabinetu dietetyka, znaczenie właściwej strategii żywieniowej w pro-fi laktyce i leczeniu kontuzji w sporcie oraz przeszczepieniu mikrobioty w chorobach przewodu pokarmowego i modyfi kacji diety na przykładzie pacjenta z zespołem jelita drażliwego. Pozostałe doniesienie poświęcono zagadnieniu suplementacji (ko-nieczność czy zbyteczność).
Przewodniczyli: dr Izabela Bolesławska, dr Angelika Kargulewicz i dr Krzysztof Durkalec-Michalski.
Cz. 2. Sesję poświęcono wykładom dotyczącym badań laboratoryjnych w pracy dietetyka, zasadom przygotowywania pacjenta do badań laboratoryjnych oraz in-terpretacji badań laboratoryjnych w pracy dietetyka.
W tej części przewodniczyli: dr Mirosława Zowczak-Drabarczyk i dr inż. Witold Kozirok.
Wieczorem pierwszego dnia trwania Sympozjum odbyła się uroczysta kolacja sprzyjająca wymianie doświadczeń i nawiązania nowych przyjaźni.
Sesje plakatowe
W czasie pierwszego i drugiego dnia Sympozjum odbyły się także trzy sesje plakatowe, na których przedstawiono 32 prace.
W sesji pt. „Żywność” wiele prac dotyczyło oceny zawartości składników mi-neralnych i substancji aktywnych biologicznie, a także zanieczyszczeń produktów spożywczych.
W tematyce„ Żywność” zaprezentowano 10 prac. Dwie z nich obejmowały badania jakości ziemniaków poddawanych procesom technologicznym .Kolejne prezentowane prace dotyczyły oceny wpływu wybranych składników mineral-nych na zawartość metabolitów kwasów tłuszczowych w surowicy krwi szczurów z wszczepionymi komórkami raka prostaty, analizy bromatologicznej produktów spożywczych (orzechy, miody, grzyby, ryby), ocenie zawartości substancji biolo-gicznie aktywnych w suplementach diety na bazie zielonej kawy, ocenie składu mineralnego wybranych produktów spożywczych dla małych dzieci, w jednej z prac przedstawiono zmiany jakie na przestrzeni 15 lat zaobserwowano w zawartości izomerów trans w tłuszczowych koncentratach spożywczych, które w tym czasie uległy znaczącemu obniżeniu. Oceniano także zawartość rtęci w grzybach jadalnych stwierdzając w badanych grzybach przekroczenie dopuszczalnej normy w 27,5% kapeluszy oraz w 10,3% trzonków.
Przewodniczącymi Sesji były: dr hab. Małgorzata Grembecka, dr hab. Renata Markiewicz-Żukowska i prof. Hanna Mojska.
W sesji plakatowej 2 – „Żywienie” zaprezentowano 11 prac. Dotyczyły one oceny wiedzy żywieniowej, suplementacji diety, oceny sposobu żywienia osób z różnych grup wiekowych w zdrowiu i w stanach chorobowych, polimorfi zmu genetycznego, wpływu diety śródziemnomorskiej na redukcję masy ciała w zależ-ności od samatotypu oraz oceny racji pokarmowych.
Przewodniczący Sesji: dr hab. Maria Gacek, dr hab. Mirosław Krośniak i dr hab. Katarzyna Socha.
Sesja plakatowa 3. – „Varia”. Przedstawiono 7 prezentacji. Badania dotyczyły oceny mechanizmów działania przeciwnowotworowego składników diety na mo-delach zwierzęcych i komórkowych, oceny sposobu żywienia, nowych metod po-zyskiwania danych w pracy bromatologa.
Przewodniczącymi Sesji byli: dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak, dr hab. Sła-womira Drzymała-Czyż i dr hab. Wojciech Koch.
Na zakończenie Sympozjum sesje referatowe i plakatowe były podsumowane przez przewodniczących Sesji. W ocenie komisji wszystkie zaprezentowane prace były na wysokim poziomie merytorycznym, ciekawe, o zróżnicowanej tematyce. Były one przygotowane bardzo starannie pod względem grafi cznym i interesujące. Każda sesja kończyła się dyskusją.
Przewodniczący poszczególnych Sesji wyróżnili 3 prace z Sesji problemowych i 9 prac przedstawionych w posterach.
Wyróżniono następujące prace problemowe:
„Czy polskie miody indukują hamowanie wzrostu ludzkich komórek raka je-lita grubego” autorstwa: J. Moskwa, S. Nalewajko, R. Markiewicz-Żukowska, K. Gromkowska-Kępka, P. Nowakowski, M. Borawska
„Ocena zawartości produktów utlenienia cholesterolu w żywności pochodzenia zwierzęcego” – M. Czerwonka, A. Białek, B. Bobrowska-Korczak
„Zawartość akrylamidu w produktach ziemniaczanych i zbożowych przygotowa-nych w warunkach domowych” – I. Cielecińska, H. Mojska
Do wyróżnionych prac prezentowanych na posterach należały: Sesja 1.
1. „Zmiany zawartości glkoalkaloidów w trakcie produkcji frytek otrzymanych z ziemniaków odmian o jasnym i kolorowym miąższu” autorstwa A. Tajner-Czopek i wsp.
2. „Polskie miody odmianowe – charakterystyka wybranych parametrów jako-ściowych” – A. Puścion-Jakubik i M. Borawskiej.
3 „Ocena zawartości wybranych substancji biologicznie aktywnych w suplemen-tach diety na bazie zielonej kawy” – J. Brzezichy-Cirockiej i wsp.
Sesja 2.
1. „Polimorfi zm genu LCT warunkujący nietolerancję laktozy a sposób żywienia” autorstwa M. Kowalówki i wsp.
2. „Ocena sposobu żywienia pacjentów z padaczką w odniesieniu do potencjału antyoksydacyjnego surowicy krwi” – K. Kulesza i wsp.
3. „Żywienie kobiet w ciąży w aspekcie zaleceń rekomendacji żywieniowych” – M. Więch i wsp.
Sesja 3.
1. „Google Trands jako narzędzie wykorzystujące big data w naukach żywienio-wych” – E. Błaszczyk-Bębenek i wsp.
2. „Wpływ soku z młodych pędów kapusty głowiastej białej na żywotność komó-rek nowotworowych gruczołu piersiowego linii MCF-7” – M. Drozdowska i wsp.
3. „Ocena częstości spożycia żywności w grupie studentów medycyny wybra-nych polskich uczelni” – N. Bolesławska i wsp.
W zakończeniu Sympozjum głos zabrała prof. dr hab. Hanna Kunachowicz, która uczestniczyła we wszystkich sympozjach Bromatologicznych jako przedstawiciel Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Stwierdziła, że brała w nich udział z wielką przyjemnością ze względu na prezentowane ciekawe badania naukowe, dyskusje i koleżeńską atmosferę, które były czynnikiem mobilizującym do nowych obszarów badań. Z powodu przejścia na emeryturę z przykrością jest zmuszona do rezygnacji z dalszych spotkań.
Dr Jerzy Szewczyński również związany wieloletnią współpracą z Ogólnopolską Sekcją Bromatologiczna PTFarm pogratulował pozytywnych wyników pracy Sek-cji podkreślając bogaty dorobek dotyczący opracowań naukowych poświęconych bezpieczeństwu żywności i żywienia, bowiem jakość żywności stanowi podsta-wę dobrego zdrowia społeczeństwa. Przewodniczący Sympozjum podziękował za wyrażone opinie, a także za wkład pracy obu zabierających głos osób w sukces każdego z sympozjów począwszy od 1985 r. do 2019 r.
Na zakończenie Sympozjum prof. J. Przysławski i prof. R. Skorupska-Olędzka serdecznie podziękowali wszystkim uczestnikom za aktywny udział w Sympozjum ze szczególnym wyróżnieniem prelegentów sesji plenarnych i problemowych. Pod-kreślono także wysoki poziom naukowy prezentowanych posterów i ich formy gra-fi cznej, co zaowocowało licznymi wyróżnieniami. Wyrazy podziękowań dotyczyły pracy Przewodniczących wszystkich sesji plenarnych, problemowych i plakato-wych. Osobne podziękownia były skierowane do członków Komitetu Organizacyj-nego za perfekcyjne opracowanie programu, a przede wszystkim sprawną realizację. Serdeczne podziękowania zostały także przekazane sponsorom.
