Stanisław Głowa
"La Bible et les origines du monde :
quand Israël regard le passé : a
propos de la Genèse 1-3", Henri
Renckens SJ, traduit du néerlandais
par A. de Brouver OSB, Tournai 1964
: [recenzja]
Collectanea Theologica 39/3, 199-200
R E C E N Z J E 1 9 9
św iata i jego dzisiejszą interpretację, a także w ogóle problem w yjaśniania Pism a św. na tle rodzajów literackich. N ie pomija też teologii B u l t m a n n a i analizy związku m iędzy władzą posiadaną przez św. Piotra a władzą obecnych papieży.
W trzeciej grupie znajdują się w yjaśnienia dotyczące poprawnego ro zum ienia takich prawd w iary, jak uczestnictwo ludzi w spółczesnych w grze chu pierworodnym , znaczenie śm ierci Chrystusa za nas, a w reszcie związek m iędzy każdą Mszą św. a śm iercią Chrystusa.
Na koniec czwarta grupa tem atyczna obejm uje odpowiedzi na pytania, które można określić jako „różne”. Np. autorka w ypow iada się na tem at uczestnictwa w e Mszy św. niedzielnej, zjednoczenia chrześcijan czy celibatu księży. Poruszając także wybrane zagadnienia z historii Kościoła, demaskuje irracjonalność legendy o Joannie „papieżycy”. Zagadnienia powyższe w y li czono tytułem przykładu, a nie w sposób w yczerpujący. Są one sw ojego ro-! dzaju testem , jak czytelnicy św ieccy podchodzą do problem ów religijnych. : U nas dużą popularnością cieszy się rubryka Poczta o. Malachiaszd w „Tygodniku Pow szechnym ”, którą w łaśnie można przyrównać do recen zowanego tomu. Dziełko U. R a n k e - H e i n e m a n n , chociaż ze swej n a tury nie jest odkrywcze i należy do gatunku popularyzacyjnych, spełnić dobrze sw ą rolę. Z w yjątk iem kontrowersyjnej w ypow iedzi w spraw ie kon troli urodzin (która jednak ukazała się przed encykliką Humanae vitae) autorka w łaściw ie w ykonała postaw ione sobie zadanie — w yjaśniania w ą t pliw ości w zakresie współczesnego przeżywania prawd w iary. !
Ks. S tanisła w Głowa SJ, Warszawć
HENRI RENCKENS SJ, La Bible et les origines du monde. Quand Israël r e
gard le passé. A propos de la Genèse 1—3, traduit du néerlandais par A. d e
B r o u v e r OSB, Tournai 1964, D esclée, s. 199.
Książka R e n c k e n s a dotycząca trzech pierwszych rozdziałów księg Rodzaju nie jest publikacją nową. Jej pierw sze w ydanie w oryginale ho lenderskim ukazało się już w r. 1957. A le od tego czasu spotyka się z n ie słabnącym sukcesem , czego dowodem są liczne tłum aczenia na języki obce Dlatego w ydaje się celow e zwrócić na nią uwagę jeszcze dzisiaj, aby zapy tać się, w czym tkw i przyczyna sukcesu pozycji o charakterze raczej popu laryzacyjnym , a nie ściśle naukowym . Otóż w ydaje się, że oprócz pewnycł^ zawartych w niej jednak w artości naukowych, oprócz śm iałości w stawianir nowatorskich, a jednocześnie zgodnych z nurtem rozwoju teologii hipotez' jak np. w odniesieniu do poligenizm u i m onogenizmu, tzw. „położenia” rajj i okoliczności grzechu pierworodnego — jest jeszcze coś w ięcej co sprawiaj że książka ta nie traci na aktualności.
Tym elem entem nowym , który przyczynił się do sukcesu om aw iane książki, jest u staw ienie rozważanych zagadnień w perspektyw ie historij zbawienia. A utorow i nie chodziło o taki czy inny problem indyw idualny ale o pew ien ciąg wydarzeń, o całą serię — nazw ijm y to — interwencji Bożych w odniesieniu do człow ieka i do świata. Może jeszcze słuszniejszyiij byłoby powiedzenie, że autor w sw ych rozważaniach ogranicza się do po czątku tychże interw encji, czyli do początku historii zbawienia. Ten począł tek obejm uje trzy w ielk ie fakty tworzące sw ego rodzaju prolog historii zbaj w ienia. Są to stw orzenie św iata i ludzkości, życie ludzi w raju i dramaj grzechu pierworodnego. Do tego dochodzi jeszcze Protoew angelia: po grzechj Bóg w dalszym ciągu interesuje się człow iekiem , szuka nowej drogi do zrd alizow ania zbaw ienia, którem u człow iek p rzeciw staw ił się. Mówiąc antrd pom orficznie, jest to ustaw iczne niejako poprawianie przez Jahwe swegj
200
R E C E N Z J Eplanu zbaw ienia wobec zaistniałego grzechu. N aw et w ydaje się, że ten grzech daje okazję do realizowania tego planu w lepszy sposób, co widać w yraźnie w dziejach religijnych Izraela.
A nalizy i w nioski R e n c k e n s a są z pewnością na płaszczyźnie egze- getycznej interesujące dla egzegetów. W spomniał zresztą o tym ks. A. K l a w e k w swej recenzji z niniejszej książki (tłum aczenie niem ieckie), zam iesz czonej w „Ruchu B iblijnym i Liturgicznym ” 18 (1965) 116—118. Mają one jednak duże znaczenie także dla teologii dogmatycznej. N ie tylko przez od kryw anie początków zbawienia w księdze Rodzaju, ale głów nie przez to, że jako zasada m etodologiczna pomagają ustaw ić całość problem ów wchodzących do tzw. traktatu De Deo creante et e lev a n te, w łaśn ie w perspektyw ie histo rii zbawienia. W szystkie podręczniki teologii dogmatycznej aż do naszych czasów ujm ow ały te zagadnienia przede w szystkim w duchu teologii spe- kulatyw nej. Jednym z bardzo nielicznych, który zawiera w łaśn ie historię zbawienia jako naczelną zasadę porządkującą całość m ateriału, jest dzieło brofesorów Papieskiego U niw ersytetu Gregoriańskiego w Rzymie, księży tVT. F l i c k SJ i Z. A l s z e g h y SJ, II Creatore. U in izio della salvezza, F i- t e n z e 3 1963, s. 710.
Obecnie, po II Soborze W atykańskim, trudno o inną w izję poruszanych przez R e n c k e n s a problem ów, niż w ramach historii zbawienia. A le jego zasługą jest w łaśn ie to, że um iał swojej w izji nadać takie perspektyw y, że ^harmonizował je z danym i tradycji chrześcijańskiej, a jednocześnie uw zględ n ił ścisłe zasady egzegezy i teologii biblijnej.
Ks. Sta nisła w Głowa SJ, Warszawa
i
TATIANA .STRUVE, AGNÈS CUNNINGHAM, FRANÇOISE FLORENTIN ES MYTH, La femm e, Tours 1968, Marne, s. 157.
Książka ukazała się w serii Eglises en dialogue, wychodzącej z zało żenia, że powszechny pokój i pojednanie w szystkich ludzi ze sobą, są przede vszystkim uwarunkowane szczerym dialogiem i pojednaniem się w szyst kich uczniów Chrystusa, tw órcy nowego braterstwa powszechnego. Tej w ie l kiej idei służy niniejszy tom. Trzy składające się nań rozprawy napisane ;ą przez przedstaw icielki różnych wyznań chrześcijańskich: T. S t r u v e est wyznania praw osławnego (żona księdza prawosławnego); A. C u n i n- { h a m jest katolicką siostrą zakonną, profesorem teologii na uniw ersytecie ^raz w wyższym seminarium duchownym diecezji Chicago, a F. F l o r e n - i n - S m y t h, posiadająca doktorat z teologii,* jest w yznania protestanckiego ' aktualnie pełni funkcję sekretarza generalnego sekcji biblijnej w e Fran cuskiej Federacji Protestanckiej. W szystkie trzy autorki usiłują zgłębić jrzekazy biblijne o kobiecie, aby lepiej je określić w św ietle tradycji w ła ś ciwych każdemu wyznaniu.
T. S t r u v e swój esej La vocation de la fem m e umieszcza na płaszczyź nie biblijnej i nawet ontologicznej. Na podstaw ie w ypow iedzi Pisma św.
Itarego i Nowego Testam entu usiłuje odkryć to, co nazywa ré alité fém in e. Ta „rzeczyw istość” kobiety, aczkolwiek zakładająca fundam entalną równość ;>raw i p rzyw ilejów m ężczyzny i kobiety, nie polega na przyznaniu jej tej ;amej roli w św iecie, którą posiada mężczyzna, nie prowadzi do ujednoli cenia zadań, bo to by było przekreśleniem jej natury. Celem mężczyzny
est przetwarzanie świata, twórczość, rządzenie i doskonalenie ziemi. Cechu-
e go raczej przewaga intelektu, skłonność do dedukcji i pojęć abstrak cyjnych. K obieta natom iast, będąc „jakościowo” taką samą jak mężczyzna,
równej ontologicznie z mężczyzną osobowości, o równych prawach społecz nych i obywatelskich, jest inną w swej specyfice ludzkiej czy raczej w swych
