Janusz Królikowski
"Chrzest, Eucharystia, posługiwanie
duchowne. Dokument z Limy 1982.
Tekst i komentarze", red. Wacław
Hryniewicz, Stanisław Józef Koza,
Lublin 1989 : [recenzja]
Collectanea Theologica 61/1, 187-189
i ton kom entarza. W idać dużą swobodę w odczytywaniu myśli papieskich oraz ich kom entowanie w duchu analiz tak w ertykalnych jak i horyzontalnych. A utor potrafi wczuć się w głębię i szerokość zakodowanych myśli i sform u łowań. P otrafi w nikać w ich najpełniejszy sens bez naruszenia ich rangi ofi cjalnego nauczania kościelnego. Te elem enty są szczególnie widoczne, gdy kard. Pavan dotyka kw estii moralnych. Zresztą, trudno mówić o pokoju nie rozważając go przede wszystkim w odniesieniu do sfery etyczno-m oralnej. Nie można go wydzielić od człowieka i społeczności ludzkich. Nie jest on bowiem, w swym realnym wymiarze, idealną rzeczywistością. Kom entator, celem przy bliżenia ducha dokumentu, sięga obficie do wcześniejszych i późniejszych enuncjacji kościelnych, a także i świeckich dotyczących kwestii pokoju. W ska zuje to na żywotność problem u i jego dynamiczny rozwój, w którym obecny
jest zawsze Kościół.
Tak szerokie widzenie pokoju, w kom entarzu kard. Pavana, jeszcze do bitniej w śkazuje na aktualność i potrzebę analiz badawczych. Nie można jed nak ulec pokusie, z jednej strony teoretyzowania i czystej analizy naukowej, z drugiej ■— widzenia tylko jawiącej się rzeczywistości i poddania się jej oglą dowi. Zdaniem kom entatora, pokój jest zadany i przez chrześcijanina musi być widziany w kategoriach wiary. Nie można też oddzielić pokoju od łaski.
Na koniec trzeba podkreślić, iż kard. Pavan niemal wszystkie probemy widzi zawsze w kontekście godności osoby ludzkiej. Człowiek jest centrum dzie
ła stworzenia i zbawienia, i on jest również centrum rzeczywistości pokoju: pozostaje jako budujący pokój, a z drugiej strony może go zniszczyć.
Należy z dużym uznaniem odnotować publikację Akademii Alfonsjańskiej, zarówno ze względu na tekst źródłowy, jak i niezwykle cenny kom entarz.
ks. A ndrzej F. Dziuba, Warszawa Chrzest, Eucharystia, posługiwanie duchowne. D okum ent z L im y 1982. T ekst i komentarze, red Wacław HRYNIEWICZ OMI i ks. Stanisław Józef KOZA,
(Teologia w dialogu, t. 4), Redakcja W ydawnictw KUL, Lublin 1989, s. 231. Działalność ekumeniczna w pisała się już na trw ałe w życie Kościołów chrześcijańskich, które mimo rozmaitych przeszkód dążą do „odbudowania wzajem nej przyjaźni” (św. Bazyli Wielki). Podział chrześcijan jest coraz b a r dziej jasno odczytywany jako wyzwanie, które wszyscy muszą podjąć w imię wierności Chrystusow i i odpowiedzialności za Jego Testament. I trzeba powie dzieć, że działalność ekumeniczna, chociaż jest dziełem delikatnym i trudnym oraz wymagającym, to zaczyna przynosić już konkretne owoce, które pow in ny cieszyć wszystkich, którym leży na sercu troska o jedność Kościoła.
W dziele zjednoczenia Kościoła ważne miejsce zajm ują dialogi między wyznaniowe, jakie bez przerw y są prowadzone na całym świecie. W czwartym tomie Teologii w dialogu otrzymaliśmy polski tekst D okum entu z Lim y, który na liście międzywyznaniowych uzgodnień zajm uje miejsce szczególne. Jest on owocem ponad pięćdziesięciu lat pracy Komisji „W iara i U strój” Światowej Rady Kościołów, który został ostatecznie przyjęty na jej posiedzeniu plenar nym 2—16 I 1986 r. w Limie, w którym uczestniczyło ponad 150 w ybitnych teologów i delegatów, reprezentujących główne tradycje chrześcijańskie. W op- racęw anie tego dokum entu czynny i decydujący w kład wnieśli: K. A r a y a - p a r t e e p , W. B o r o w o j , I. B r i a , S. C r a n f o r d , N. E h r e n s t r ö m , m etropolita Emilianos (Timiadis), B. H o e d e m a k e r, D. H o 1 e t o n, A. H o- u t e s i o t i s, J. K. S. R e i d, H. Ch. S c h m i d t - L a u b e r , M. T h u r i a n , J. M. R. T i 11 a r d, G. W a g n e r , G. W e i n w r i g h t, W. M. S. W e s t , R. W r i g h t , J. Z i z i o u l a s .
D okum ent z L im y podejm uje kluczowe zagadnienia związane z chrztem,
cząca chrztu podejm uje kwestie ustanow ienia chrztu, jego znaczenia, związ ków z w iarą oraz jego praktyki i celebrowania. Uzgodnienia dotyczące Eucha rystii, podobnie jak chrztu, obejm ują zagadnienia jej ustanowienia, znacze nia, w którym podkreślony jest jej c h arak ter dziękczynny, pam iątkow y, pneumatologiczny, wspólnotowy i eschatologiczny, oraz celebracji. Mówiąc 0 posługiwaniu duchowym dokum ent zwraca uwagę na powołanie przez Boga całej ludzkości, by stała się Jego ludem, czyli by żyła we wspólnocie z Nim przez Jezusa C hrystusa w Duchu Świętym, a następnie na związek Kościoła 1 posługiwania wynikającego ze święceń (ordynacji). Jest więc omówione w te j części dokum entu samo posługiwanie w ynikające ze święceń, jego związek z autorytetem i kałpaństw em oraz zasygnalizowany problem posługiwania mężczyzn i kobiet w Kościele. Uzgodnienia dotyczące posługiwania duchowe go obejm ują także problemy związane z form ą posługiwania na mocy świę ceń, z sukcesją apostolską, ze święceniami oraz sygnalizują tru d n y problem wzajemnego uznania posługiwań w ynikających ze święceń.
Część druga om awianej publikacji zaw iera kom entarze do D okum entu
z L im y oraz jego ocenę z punktu widzenia różnych wyznań. Ks. W. Ł y d k a
w swoich refleksjach nad D okum entem z L im y prezentuje jego genezę oraz dokonuje przeglądu jego treści; zwraca uwagę na jego zgodność z doktryną katolicką, wyszczególnia te wątki, które z katolickiego punktu widzenia do m agają się dalszych dopowiedzeń oraz w skazuje na ich możliwe kierunki. O. J. S. G a j e k omawia pneumatologiczny w ym iar inicjacji chrześcijańskiej, jaki w ylanie się z D okum entu z L im y i stanow i nowy i cenny w kład w jej rozumienie. D okum ent zawiera „wyważoną, kom unikatyw ną i ekumenicznie otaw rtą pneumatologię sakram entalną” (s. 87). W ymiar pneumatologiczny jest chyba najw yraźniejszą cechą wszystkich uzgodnień i dialogów ekumenicznych, nie tylko D okum entu z Lim y. O. W. H r y n i e w i c z w swoich refleksjach na m arginesie D okum entu z Lim y szuka odpowiedzi na pytanie: „dlaczego jako chrześcijanie jesteśm y zjednoczeni przez chrzest, lecz pozostajemy nadal roz dzieleni w spraw ow aniu Eucharystii?” (s. 90). Odpowiadając wskazuje, że chrzest jest podstaw ą jedności oraz uczestnictwa w Eucharystii, niem niej jed nak w ystępują znaczące różnice konfesyjne w rozum ieniu relacji, jakie zacho dzą między chrztem i Eucharystią — niektóre wspólnoty pom niejszają zna czenie Eucharystii. O. W. Hryniewicz analizuje następnie problemy związane z uznaniem chrztu a uczestnictwem w Eucharystii, podejm uje kwestię „inten cji w iary”, która może mieć wielkie znaczenie ekumeniczne, zwłaszcza jeśli chodzi o odnajdyw anie w różnych Kościołach wspólnych dóbr duchowych; równie w ażne znaczenie ekumeniczne przypisuje następnie podjęciu in terp re tacji chrztu i Eucharystii w św ietle teologii daru, co sugeruje D okum ent z L i
m y. To znaczenie wynika z tego, że „pojęcie sakram entu jako daru Bożego
wyklucza wszelką możliwość rozum ienia go jako własności danej w spólnoty” (s. 104). Refleksje o. W. Hryniewicza zam ykają uwagi o realnej możliwości zjednoczenia Kościołów.
O. S. C. N a p i ó r k o w s k i dokonał oceny D okum entu z L im y z katolic kiego p unktu widzenia. Jest godne uwagi podsumowanie tej oceny: „Rozwa żany od strony doktrynalnej dokum ent powinien wzbudzić silniejsze opory w środowiskach protestanckich niż praw osław nych i katolickich” (s. 117). Ks. A. S k o w r o n e k skoncentrował swoją refleksję na ocenie zaw artych w D okumencie z L im y uzgodnień dotyczących urzędu w Kościele; jego zda niem zaw iera on w praw dzie kilka punktów wspólnych, ale lista zagadnień do podjęcia w te j m aterii jest zdecydowanie dłuższa, wśród nich do najw ażniej szych należy zagadnienie sakram entalności urzędu kościelnego, „ordynacji”, urzędu piotrowego, ordynacji kobiet. Uwagami o urzędzie duchownym dzieli się także ks. J. H a u s e, duchowny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, podkreślając, że pozostaje tu ta j do przełam ania jeszcze wiele barier. W. H. L a- z a r e t h, pastor Kościoła luterańskiego w USA, omawia praw osław ny w kład
do D okum entu z L im y, akcentując jego w ym iar try n itarn y oraz oparcie w T ra dycji. Podsum owując swoje uwagi, głosi pochwałę Kościoła prawosławnego i wskazuje jego możliwości ekumeniczne: „Kościół praw osław ny może obecnie wytyczać kierunek całej oikoumene, opierając wizję jedności widzialnego Koś cioła na jedności apostolskiej wiary, a jedności eucharystycznej wspólnoty na adoracji Trójcy Św iętej przez całą świętą T radycję” (s. 131). Т. H o p k o , du chowny prawosławny, dzieli się uwagam i o stosunku praw osław ia do D oku
m entu z Lim y, zauważając, że jest on dla niego przede wszystkim jednym
wielkim wyzwaniem i pytaniem o charakterze duchowym. J. J. M i z g a ł a wypowiada indyw idualną opinię reform ow aną utrzym aną w tonie krytycznym, ze wskazaniem na potrzebę nowych pogłębień. Oficjalną opinię reform ow aną przynosi Oświadczenie Kierowniczego G rem ium Z w ią zku Kościołów Reform o
wanych w RFN, utrzym ane również w tonie krytycznym , które stara się ła
godzić J. S c h m i d t w swoim kom entarzu do niego. Spośród oficjalnych ocen D okum entu z L im y możemy zapoznać się także ze stanowiskiem Kościoła metodystycznego zajętym przez K onferencję C entralną Europy Środkowej i Południowej oraz ze stanowiskiem Konferencji Episkopatu Polski.
Kończąc refleksje o Dokumencie z L im y i jego oceny o. W. H r y n i e w i c z zastanaw ia się nad sensem jego recepcji. Jego zdaniem recepcja tego doku m entu może utorow ać Kościołom drogę do odnalezienia wspólnej tradycji w jej elem entach najbardziej istotnych, z całą pewnością będzie sprawdzianem ek u m enicznej otwartości, pozwoli na odnalezienie trw ałych wartości w łasnej tr a dycji, stanie się lekcją wspólnoty Kościołów oraz mom entem praw dy o nich i dla nich.
Publikację zam yka liturgia eucharystyczna z Limy, do której w prow adzają uwagi M. T h u r i a n a .
Prezentow any tu kolejny tom Teologii w dialogu stanowi cenny w kład w uw rażliw ianie polskiego środowiska teologicznego na spraw ę ekumenizmu; otw iera dostęp do jednego z ważniejszych doktrynalnych uzgodnień ekum e nicznych, które zasługuje nie tylko na poznanie, ale i na recepcję. Należy oczekiwać, że teologowie polscy uwzględnią w swoich poszukiwaniach Doku
m e n t z L im y i już w krótce zapoznamy się z owocami tych poszukiwań.
ks. Janusz K rólikow ski, Gorlice
K rystyna TRELA, Dar miłości, W arszawa 1989, s. 120.
Sobór W atykański II skierował wezwanie do wszystkich instytutów za konnych, aby zgłębiały duchowe dziedzictwo i charyzm at założycieli. Dlatego każde zgromadzenie stara się kształtować religijne życie swoich członków ukazując ideały świętości założycieli. Te okoliczności oraz zarządzenie kapituły generalnej z 1989 r. o podjęciu w stępnych prac, m ających na celu otwarcie w przyszłości procesu informacyjnego założycielki Sióstr Im ienia Jezus — M atki Franciszki M arii W i t k o w s k i e j , stały się pobudką do podjęcia opracowania jej charyzm atu duchowego przez s. d r K rystynę T r e l ę . A utor ka zajm uje się historią Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem historii Zgromadzenia i posiada w swoim dorobku wiele publikacji z tego zakresu.
Książkę Dar miłości otw iera przedmowa arcybiskupa Bronisława D ą- b r o w s k i e g o , S ekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski, po czym następuje wstęp, trzy rozdziały i posłowie. Na końcu umieszczona jest bibliografia, litania do M atki Bożej Wspomożenia W iernych ułożona przez M atkę Franciszkę, błogosławieństwo bł. o. H onorata K o ź m i ń s k i e g o i m odlitwa o uproszenie łaski za przyczyną M atki Franciszki W itkowskiej. Pod teksem są umieszczone liczne przypisy. Praca została napisana metodą analizy źródeł.
