Sześćdziesięciolecie Biblioteki Narodowej

(1)

Zbigniew Jarosiński

Sześćdziesięciolecie Biblioteki

Narodowej

Biuletyn Polonistyczny 22/4 (74), 1-8

(2)

POLSKA AKADEMIA NAUK

INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH

B I U L E T Y N

P O L O N I S T Y C Z N Y

KWARTALNIK

Rok XXII

Grudzień 1979

Zeszyt 4 (74)

KRONIKA KRAJOWA

SZEŚĆDZIESIĘCIOLECIE BIBLIOTEKI NARODOWEJ

S e r i a w y d a w n ic z a B ib lio te k a N a ro d o w a o b c h o d z i w roku b ie ż ą c y m (1 9 7 9 ) s z e ś ć d z i e s i ę c i o l e c i e is t n ie n i a . N ie ma i n ie b yło dotąd w P o ls c e s e r i i w y d a w n ic z e j b a r d z ie j d łu g o w ie c z n e j i m a ją cej w ię k s z e z a s łu g i d la u p o w s z e c h n ia n ia n a jw y b itn ie js z y c h d z ie ł lit e r a t u r y p o ls k ie j i ś w ia t o w e j, p o d n o s z e n ia poziom u k s z t a łc e n ia s z k o ln e g o i u n iw e r s y t e c k ie g o , w z b o g a c a  n ia n au k ow ej w ie d z y o li t e r a t u r z e .

S w ó j p ie r w s z y tom ik BN w y d a ła w lis t o p a d z ie 191 9 r . - b y ły to "T reny" K o ch a n o w sk ieg o w o p ra co w a n iu T a d e u s z a S in k i. O b ecn ie ma w dorobku 235 tytułów w s e r i i 1 - z a w ie r a ją c e j u tw o r y p o l s k i e , o r a z 200 w s e r i i II - p o ś w ię c o n e j lit e r a t u r z e o b c e j; u k a z a ły s ię on e łą c z n ie w 80 0 w y d a n ia ch ; z te g o " T reny" (o s ta tn io w o p ra co w a n iu J a n u sza P e l  c a ) o s ią g n ę ły w ydań 1Ą.. N a jej tom ikach w y ch o w a ło s ię już p a rę p o k o leń in t e lig e n c j i h u m a n isty czn ej - z w ła s z c z a s t a r s z e j , w jej p r a c y w z ię ło u d z ia ł p a r ę p o k o le ń b a d a c z y . P r z y n io s ła e d y c je w a r t o ś c i n ie o c e n io n e j:

(3)

_ 2

-" B en io w sk ieg o -" w nowym u k ła d z ie J u liu sz a K le in e r a , -" P ana T a d e u sz a -" w op ra co w a n iu S ta n is ła w a P ig o n ia , " N ie -B o s k ą K om edię" ze w stęp em M a r ii Janion, n a jd a w n ie jsz e zab ytk i p iś m ie n n ic tw a p o ls k ie g o , n ow e in t e r  p r e ta c j e w ie lu u tw orów s t a r o p o ls k ic h i r o m a n ty c z n y c h , ogrom n y z e s p ó ł d z ie ł k u ltu ry a n ty c z n e j.

S łu ż ą c p r z e d e w sz y stk im p o p u la r y z a c ji d z ie d z ic tw a lit e r a c k i e g o , BN n ig d y n ie o g r a n ic z a ła s i ę do fu n k cji p o p u la r y z a t o r s k ic h , l e c z d o s t a r c z a  ła o r y g in a ln e p r a c e n a u k o w e; s tw a r z a ją c p ew ien kanon tr a d y c ji k u ltu r a l n e j , dbała z a w s z e , aby b y ł b o g a ty , o tw a r ty , p r z y s t o s o w a n y do z r ó ż n ic o  w an ych z a in t e r e s o w a ń c z y te ln ik ó w i p o tr z e b w y d a w n ic z y c h ; sta w ia ją c s o  b ie c e le o św ia to w e i d y d a k ty c z n e , jak n a jd a ls z a j e s t od w s z e lk ie g o w tej m ie r z e u n ifo rm izm u . Od s z e ś ć d z i e s i ę c i u la t je j tom iki w y ch o d zą w tym sam ym fo r m a c ie , z tą sam ą na o k ła d c e w in ie tk ą , p ro jek to w a n ą p r z e z A n to n ieg o P r o c a j ło w ic z a , k tó ra b y ła n ie c o s t a r o ś w ie c k a już w m o m en cie, gd y p o w sta ła ( p r z e z p a rę la t z a stę p o w a n o ją in n ą , a le ku z a d o w o le n iu w s z y s t k ic h w r ó c o n o do s t a r e j ) , z tym samym u k ładem t r e ś c i , z tą sam ą z a s a d ą p r z y p is ó w do te k s tu . A p r z y tym p r z e z s z e ś ć d z i e s i ą t la t j e s t s t a  le s e r i ą w yjątk ow o n o w o c z e s n ą , u w r a ż liw io n ą n a w s z e lk i e n ow e k o n c e p  c je e d y t o r s k ie , p r o p o z y c je in t e r p r e ta c y jn e , p ro b lem y m e to d o lo g ic z n e , ch ę tn ą zm ianom , a w k o le jn y c h w y d a n ia ch ty c h sam ych te k stó w zw y k le u le p s z a j ą c ą w ła s n e o p r a c o w a n ia .

B ędąc p r z e d s ię w z ię c ie m h is t o r y c z n o lite r a c k im , BN sam a z a s łu g u je na b a d a c z a sw e j h is t o r i i . S e r i i w y d a w n ic z y c h o p r o filu b a r d z ie j lub m niej podobnym do n ie j b y ło w P o ls c e od p o ło w y XIX w . w i e l e : W ybór P i s a - r z ó w P o ls k ic h - w ydaw any p r z e z T a d e u s z a M o s t o w s k ie g o , B ib lio te k a P o ls k a K a zim ierza J. T u r o w s k ie g o , B ib lio te k a N a j c e ln ie j s z y c h U tw orów L ite r a t u r y E u r o p e jsk ie j S a m u ela L e w e n ta la , B ib lio te k a P is a r z ó w P o ls k ic h P o ls k ie j A kadem ii U m ie j ę tn o ś c i, c y k le p o p u la r n e , jak B ib lio te k a P o ls k a W ilh elm a Z u k erk an d la i A r c y d z ie ła P o ls k ic h i O b cy ch P i s a r z y F e lik s a W e s ta , i w ie le in n y c h . W n o siły one c z a s e m god n y p a m ię c i w kład c z y to w ro z w ó j n au k ow ego e d y to r s tw a , c z y w u p o w s ż e c h n ia n ie li t e r a c k ie j o ś w ia t y , BN p r z e w y ż s z y ła je jednak i sw ą ż y w o t n o ś c ią , i poziom em o p r a c o w a ń , i p o p u la r n o ś c ią , jak ą szy b k o zd o b y ła w ś r ó d c z y te ln ik ó w . B y ła d z ie łe m K ra k o w sk iej S p ó łk i W yd aw n iczej i r ed a g o w a n a b y ła z p o czą tk u p r z e z S ta n is ła w a K ota, k tó r e g o in ic ja ty w ie w ogrom nej m ie 

(4)

- 3

-r z e z a w d z ię c z a ła sw ó j s u k c e s . W sw oim p -r o s p e k c ie u m ie sz c z o n y m na o k ła d c e p ie r w s z e g o tomiku', a do d z iś w k o le jn y c h tom ikach p r z e d r u k o  w yw anym , d e k la r o w a ła : " B ib lio te k a N a ro d o w a z a m ie r z a w w y d a w n ictw a ch s w y c h , n a d a le k ą m etę o b lic z o n y c h , p r z y n ie ś ć o g ó ło w i m iło śn ik ó w l i t e r a  tu r y i m y ś li o j c z y s t e j w s z y s t k ie c e ln i e j s z e u tw o r y p o e z ji i p r o z y p o l s k ie j od w iek u XVI aż po dobę w s p ó łc z e s n ą , u w z g lę d n ia ją c n ie tylk o poetów i b e le t r y s t ó w , a le ta k ż e m ó w có w , h isto ry k ó w i filo z o fó w . [ . . . ] Z lit e r a t u r y ś w ia to w e j z a m ie r z a B ib lio te k a N a ro d o w a w yd ać w s z y s t k ie te a r c y d z ie ła , k tó r y c h zn a jo m o ść n ie z b ę d n a j e s t d la z r o z u m ie n ia d ziejó w p ięk n a i m y ś li o g ó ln o lu d z k ie j" . Z a p o w ia d a ła p r z y tym , ż e d o s t a r c z a ć b ę  d z ie u tw orów "w o p ra co w a n iu podającym w y n ik i n a jn o w sz e j o n ic h w ie d z y " , a p o w ie r z o n y c h " n a jlep szy m k a żd eg o zn aw com " , o r a z ż e "po c z y tu je so b ie ża o b o w ią z e k p od aw ać n a jd o s k o n a ls z e te k s ty sam ych u tw o  rów o p ie r a ją c s i ę n a a u to g r a f ie , p ie rw o d ru k a ch i w yd a n ia ch k ry ty czn y ch " .

Am bitny ten p rogram r z e c z y w i ś c i e s p e łn iła . Do w sp ó łp r a c y ś c i ą g n ę  ła b a d a c z y n a jw y b itn ie js z y c h za ró w n o n a j s t a r s z e g o , jak m ło d s z e g o p ok o le n ia : A le k sa n d r a B r ttck n era , J u liu sz a K le in e r a , J ó zefa U j e j s k ie g o , Ka z im ie r z a M o r a w s k ie g o , S ta n is ła w a W itk o w s k ie g o , T a d e u s z a S in k ę , Kon s ta n te g o W o jc ie c h o w s k ie g o , Romana P o lla k a , Zygm unta S z w e y k o w s k ie g o , Ju lian a K r z y ż a n o w s k ie g o , Jana B y s tr o n ia , T a d e u s z a B o y a - Ż e le ń s k ie g o . S t a ła s i ę z w ie r c ia d łe m m y ś li lite r a t u r o z n a w c z e j; w e s z ła do w y ż s z y c h k la s s z k o ły ś r e d n ie j ; zd ob yw ając o p in ię w yd aw n ictw a o n ie z a s tą p io n y c h w a lo r a c h o ś w ia to w y c h , z y s k a ła z n a c z n y a u to r y te t.

P r z e z p ie r w s z e d z i e s i ę c i o l e c i e d z ia ła ln o ś ć BN r o z w ija ła s i ę b a rd zo ży w o : do r . 192 9 w ydano 163 tom iki (1 1 6 w s e r i i 1 i 4-7 w s e r i i 11), k tó r y c h łą c z n y n ak ład w y n ió s ł 2 8 3 0 t y s . e g z e m p la r z y . P la n y d a ls z e b y  ły r ó w n ie ż r o z l e g ł e . N ie s t e t y , K rak ow sk a S p ó łk a W yd aw n icza u p a d ła . D z ię k i sta ra n io m S ta n is ła w a Kota p r z e j ą ł B ib lio te k ę w 193 3 r . Zakład N a ro d o w y im . O s s o liń s k ic h , k tó r y do d z iś j e s t jej w y d a w cą . A k tyw n ość s e r i i z o s t a ła jednak zaham ow ana: do r . 1939 w y s z ło ty lk o sie d e m w s e  r i i p ie r w s z e j , a s z e ś ć w s e r i i d r u g ie j n ow ych tytu łów i p a rę tom itów w z n o w io n o .

P o d c z a s w o jn y , p o n iew a ż S ta n is ła w Kot z n a la z ł s i ę z a g r a n ic ą , d z ia  ła j ą c y w u ta jen iu z a r z ą d O sso lin eu m p o w o ła ł n a r e d a k to r a BN W acław a B o r o w e g o , k tó r e g o p r a c a w la ta c h o k u p a cji o g r a n ic z y ć s i ę m u s ia ła do

(5)

- 4

-p r o je k to w a n ia - tw o r z e n ia -planu s e r i i i u s t a la n ia jej z a s a d w y d a w n ic z y c h . T y m c z a se m w sk u p isk a c h w y ch o d źcó w p o ls k ic h w J e r o z o lim ie , C h ic a g o , H a n o w e r z e i in n y ch m ia sta c h w zn o w io n o k ilk a n a ś c ie tom ików s e r i i , z a  w ie r a ją c y c h a r c y d z ie ła p o e z ji s t a r o p o ls k ie j i r o m a n ty c z n e j.

BN w zn o w iła d z ia ła ln o ś ć n a ty c h m ia st po w o jn ie . P ie r w s z e je j tom iki o d b ite z o s t a ły z e sk ła d ó w , k tó r e o c a la ły w D r u k a m i A n c z y c a . P otem w y d a w a ć p o c z ę to now e o p r a c o w a n ia tom ików p r z e d w o je n n y c h - ta p r a c a r e e d y c j i s t a r y c h w ydań w c a łk o w ic ie zm ien io n ej w e r s j i (p r z y g o to w y w a  n e j te ż p r z e z b a d a c z y m ło d sz e g o p o k o le n ia ), o d p o w ia d a ją cej w s p ó łc z e s  nem u p o stę p o w i m e to d o lo g ic z n e j, k o n cep cy jn ej i m a te r ia ło w e j w ie d z y h is t o  r y c z n o li t e r a c k ie j , p ro w a d zo n a j e s t z r e s z t ą s y s te m a ty c z n ie a ż do d z i s ia j . W ydaw ać te ż z a c z ę t o o r y g in a ln e ty t u ły , a n o w o ś c ią p ie r w s z y c h la t po w o jn ie b y ł p r z y tym c y k l tom ików z a w ie r a ją c y c h z e s t a w y ź r ó d e ł h i s t o  r y c z n y c h , ta k ich jak "Rok 194 8 w P o ls c e " - w o p ra co w a n iu S te fa n a K ie  n ie w ic z a , "K uźnica K o łłą ta jó w sk a " - B o g u sła w a L e ś n o d o r s k ie g o , " R z e c z  p o s p o lita K rakow ska 1815-184-6" - Janiny B ie n ia r z ó w n y , "K om isja E du k a c ji N arod ow ej" - S ta n is ła w a T y ń c a . P r o je k to w a n o n a w e t z a ło ż e n ie t r z e c i e j , h is t o r y c z n e j , s e r i i B N , p ó źn iej jed n ak z p u b lik ow an ia ź r ó d e ł h is to r y c z n y c h z r e z y g n o w a n o , u z n a ją c s ł u s z n i e , ż e s e r i a p ow in n a z a c h o  w a ć c h a r a k te r b a r d z ie j li t e r a c k i .

W r . 194-7 r e d a k c ję BN o b ją ł Jan H u le w ic z i p r o w a d z i ją do d z iś z n ie s tr u d z o n ą e n e r g ią i o f ia r n o ś c ią , w la ta c h 1 9 5 2 -1 9 6 8 w s p ó ln ie z S a  m uelem S a n d le r e m , a potem z M ie c z y sła w e m K lim o w iczem .

BN p r a c u je z w yjątk ow ą s y s te m a ty c z n o ś c ią i e fe k t y w n o ś c ią . Z w ię k s z a li c z b ę sw o ic h ty tu łó w , d b a ją c , by u z u p e łn ia ć b ra k i w c y k la c h p r z e z s i e  b ie już p r o w a d z o n y c h , i lic z ą c s i ę z p o trzeb a m i c z y te ln ik ó w . A p r z y tym s t a r a s ię d otrzym ać kroku r o z w o jo w i m y ś li naukow ej i r o z s z e r z a sw e z a in t e r e s o w a n ia . Od p o ło w y la t s z e ś ć d z ie s i ą t y c h z a ję ła s i ę n p . li t e r a t u  r ą d w u d z ie s t o w ie c z n ą , p rzed tem n ie m a l w n ie j n ie o b e c n ą . C hoć p r a c a w tym z a k r e s ie d o p ie r o j e s t r o z p o c z ę t a , d a ła ju ż ś w ie tn e o w o c e : w yd a n ia W y s p ia ń s k ie g o , d w ie p o w ie ś c i B e r e n ta ("O zim ina" w o p r a ć . M ich a ła G ło w iń sk ie g o i " P róch n o" - J e r z e g o P a s z k a ) , w y b o r y z poetów dw u d z ie s t o l e c i a (T uw im a dokonany p r z e z M . G ło w iń s k ie g o , P a w lik ó w s k ie j -

-J a s n o r z e w s k ie j — p r z e z J e r z e g o K w ia tk o w sk ie g o , J a s ie ń s k ie g o — p r z e z E dw arda B a lc e r z a n a i in n e ) , d ram aty S . 1. W itk ie w ic z a z e

(6)

- 5

-w stęp em Jana B ło ń s k ie g o , p o e z je A p o llin a ir e ’ a -w o p r a ć . J. K -w iatko-w  s k ie g o .

R ów n ież n a j b liż s z e p la n y BN z a słu g u ją n a n a jż y w s z ą u w a g ę . S ą tam m . i n . : "A n tologia p o e z ji p o ls k ie j o k r e s u m ięd zy w o jen n eg o " p r z y g o to w y  w ana p r z e z M . G ło w iń s k ie g o , Jan u sza S tr a d e c k ie g o i J a n u sza S ła w iń  s k i e g o , "W ybór p o e z ji" P e ip e r a , " F erd yd u rk e" G o m b ro w icza , "Sam w ś r ó d lu d zi" B r z o z o w s k ie g o , "A n tologia p o e z ji d z ie c ię c e j " w o p r a ć . J e r z e g o C ie ś lik ó w s k ie g o , a w s e r i i d r u g ie j "A n tologia c z e s k i e j p o e z ji p rzeło m u XIX i XX w ieku" w o p r a ć . Jacka B a lu c h a , " P ie ś n i O s sja n a " , w y b ó r w ie r s z y i dram atów E lio ta .

*

Z o k a z ji ju b ile u s z u o d b y ła s i ę w W a r sz a w ie w d n ia ch 2 3 -2 4 k w ie t n ia k o n fe r e n c ja n aukow a p o ś w ię c o n a 60-le tn ie m u d oro b k o w i i p e r s p e k t y  wom ro z w o ju s e r i i w y d a w n iczy ch B ib lio te k i N a r o d o w e j, zo r g a n iz o w a n a p r z e z In sty tu t B adań L ite r a c k ic h i Z ak ład N a ro d o w y im . O s s o liń s k ic h . S z a c u n e k , ja k i ma d la BN k a żd y b a d a cz li t e r a t u r y , se n ty m e n t, jak i o d  c z u w a d la n ie j k a ż d y , kto f ilo lo g ię s tu d io w a ł, p r z y ja ź ń , jaką d a r z y ją k a żd y m iło śn ik p o ls k ie j k s ią ż k i - w s z y s tk o to b y n a j m niej n ie n a d a ło obradom tonu o k o lic z n o ś c io w y c h p o ch w a ł: i r e  f e r a t y , i d y sk u sja k r y ty c z n ie r o z w a ż a ły p r a c ę dokonaną p r z e z BN w r ó ż n y c h d z ie d z in a c h f ilo l o g ii i h i s t o r i i , z a s ta n a w ia ły s ię nad jej e d y to r s k im i, naukow ym i i dyd ak tyczn ym i z a ło ż e n ia m i, p r z e d s t a w ia ły p o tr z e b y i p r o p o z y c je .

" B ib lio te k a N a r o d o w a , jej d o ro b ek i m ie j s c e w k u ltu r z e w s p ó ł c z e s  n ej" - to tem at r e fe r a t u w y g ło s z o n e g o p r z e z p r o f. d ra Z d z is ła w a L i  b e r ę , " H is to r ii i h is t o r ii k u ltu ry w B ib lio te c e N a ro d o w ej" p o ś w ię c o n y b y ł r e f e r a t p r o f. d r a A le k sa n d r a G i e y s z t o r a , o " L ite r a tu r z e p o l

s k ie j do k o ń ca XVIII w . w tom ikach B ib lio te k i N arod ow ej" m ów ił p r o f. d r Jan u sz P e l c , o " L ite r a tu r z e p o ls k ie j XIX w iek u w B ib lio te c e N a  r o d o w ej" - d o c . d r S te fa n T r e u g u t t , o d w u d z ie s to w ie c z n e j — dr Z b ig n iew J a r o s i ń s k i . "Tom iki a n ty c z n e i n e o la t y n is t y c z n e w B ib lio  t e c e N a ro d o w ej" b y ły p rzed m iotem r o z w a ż a ń p r o f. d r a M a ria n a P l e z i , n a to m ia st w ie lk i b lo k z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z " L ite r a tu r ą p o w sz e c h n ą w II s e r i i B ib lio te k i N a ro d o w ej" - p r o f. d r a M a ria n a J a k ó b c a . W r e s z 

(7)

- 6

-c ie " B ib lio te k ą N arod ow ą w sz k o ln e j ed u k a -cji p o lo n is ty -c z n e j" z a ją ł s ię w swym r e f e r a c i e d o c . d r S ta n is ła w F r y c i e .

P a r ę głów n ych problem ów p r z e w ija ło s ię w w ię k s z o ś c i r e fe r a tó w i z n a la z ło potem k o n ty n u a cję w d y s k u s j i. P r z e d e w s z y s tk im p ro b lem o g ó l n e j k o n c e p c ji B N . Z god n ie z e swym program em i d łu g o le tn ią t r a d y c j ą ,

s e r i a ta z a w ie r a ć p ow in n a - s t w ie r d z ił p r o f. L ib e r a - " lite r a tu r ę k a  n o n ic z n ą , k tó r a obejm uje a r c y d z ie ła lit e r a t u r y p o ls k ie j i o b c e j , n a le ż ą c e d o t z w. s k a r b c a k u ltu r y n a ro d o w ej i u n iw e r s a ln e j , a k tó r y c h w a r to ś ć p o tw ie r d z iło d o ś w ia d c z e n ie h is t o r y c z n e " . Z a ło ż e n ie to jed n ak s to s o w a ć m ożn a w s p o s ó b od m ienny d o s e r i i p ie r w s z e j i do s e r i i d r u g ie j . N ie u l e  g a w ą t p liw o ś c i, ż e s e r i a p o ls k a d ą ż y ć pow inna d o t e g o , aby z m ie ś c ić w s z y s t k ie n a jw y b itn ie js z e i h is t o r y c z n ie n a jb a r d z ie j d o n io s łe u tw o r y - g r a n ic e ic h za so b u s ą d y sk u sy jn e i m u szą b yć o p a r te n a k r y t e r ia c h r ó ż  n y c h d la p o s z c z e g ó ln y c h epok i ro d za jó w li t e r a c k i c h , d ają s i ę jednak u s t a l i ć . S e r i a d ru ga j e s t w s y tu a c ji tr u d n ie js z e j : c z y s t a ć s i ę ma - jak p o ls k a - r e p r e z e n ta ty w n y m , c h o ć s z c z u p le j s z y m , w yb orem z r ó ż n y c h l i  te r a t u r n a r o d o w y c h , c z e g o zw y k le c h c ie lib y n e o f i lo lo g o w ie , c z y t e ż , jak p ro p o n o w a ła p r o f. O lga D o b i j a n k a - W i t c z a k o w a , s ta n o w ić pow inna d o p e łn ie n ie s e r i i p ie r w s z e j i p r z y n o s ić u tw o r y , k tó r e b y ły is to tn e z pun ktu w id z e n ia k u ltu ry p o ls k ie j?

Jakie by p r z y ją ć k r y t e r i a , p o tr z e b y s t o ją c e p r z e d BN s ą b a rd zo w ie lk i e . P r o p o z y c ji n ow ych w y d a ń , k tó r e z g ło s i l i r e f e r e n c i i d y sk u ta n c i, b y ło gru b o p o w y żej s e t k i. P r o f . P e lc p o s tu lo w a ł, aby z a ch o w a ć u p r z y  w ile jo w a n ą p o z y c ję lit e r a t u r y s t a r o p o ls k ie j , p o n iew a ż w ła ś n ie BN s tw a

-i

r z a n a jle p s z ą m o ż liw o ść w łą c z e n ia jej u tw orów w ż y w y o b ie g c z y t e ln ic z y . " B ib lio te k a N a r o d o w a , w ie r n a swym z a ło ż e n io m - p o w ie d z ia ł - j e s t je d  nak i p o z o s t a ć w inna sk a r b n ic ą n a ro d o w ej p r z e s z ł o ś c i , t r a d y c j i, b ez k tó r y c h u b o g a i n ija k a b y ła b y ak tu aln a w s p ó łc z e s n o ś ć " . D o c . T r e u g u tt m ó w ił o p iln e j k o n ie c z n o ś c i n ow ych w ydań i o d c z y ta ń lit e r a t u r y rom an  t y c z n e j . B ib lio te k a ma w tej d z ie d z in ie dok on an ia w s p a n ia łe , p r z e c i e ż jednak w ie le n a jw y b itn ie js z y c h u tw orów ro m a n ty czn y ch u k a z a ło s ię w n ie j po r a z o s t a tn i w la ta c h d w u d z ie s ty c h , w ię c ju ż p ó ł w iek u tem u , i n ig d y n ie b y ło w z n a w ia n y c h . P r o f . G ie y s z t o r upom niał s i ę o k la s y c z n e d z ie ła h is t o r io g r a f ii p o ls k ie j i ś w ia t o w e j. P r o f . P le z i a p ro p o n o w a ł w p r o w a d z e  n ie do BN o b c e j lit e r a t u r y n e o la t y n is t y c z n e j , m a ją c e j p o w a żn y u d z ia ł

(8)

- 7

-w h i s t o r i i e u r o p e js k ie j k u ltu r y . P r o f . Jak ób iec z a b ie g a ł o s z e r s z ą r e p r e  z e n ta c ję w s e r i i lit e r a t u r sło w ia ń s k ic h i t w ó r c z o ś c i p o z a e u r o p e js k ie j. P o n a d to p o tr z e b n e są w yd an ia pam iętników p o ls k ic h i o b c y c h , k o r e s p o n  d e n c ji p i s a r z y , n a jw a ż n ie j s z y c h dokumentów m y ś li k u ltu ra ln ej i p u b lic y s  ty k i id e o w e j. Z e w zg lęd u n a ogrom ny p o ży tek d y d a k ty czn y w yd aw ać n a  l e ż y a n t o lo g ie , z w ła s z c z a a n to lo g ie k r y ty k i lit e r a c k ie j i a r ty s t y c z n e j . P r o f . H enryk M a r k i e w i c z dom agał s i ę , aby B ib lio te k a p u b lik ow ać r ó w n ie ż z a c z ę ł a u tw o r y w ie lo to m o w e , c o p o z w o liło b y w p ro w a d zić do n ie j o b s z e r n i e j s z e p o w ie ś c i.

C z y te ln ik , do k tó r e g o a d r e so w a n a j e s t B N , to sp r a w a o d r ę b n a , a n ie z m ie r n ie is to tn a p r z y u s ta la n iu jej m odelu e d y t o r s k ie g o . U p oczątk ów je j i s t n ie n i a , n a p rogu n ie p o d le g ło ś c i - p rzy p o m n ia ł d o c . F r y c ie — w y  d a n ia BN s łu ż y ły n a u c z a n iu lit e r a t u r y w s z k o le ś r e d n i e j , sk ła d a ją c s i ę n a n ie is t n ie j ą c y w ó w c z a s p o d r ę c z n ik d la u c z n ia i n a u c z y c ie la . O b ecn ie - rza d k o do s z k o ły t r a f ia j ą . Głównym w sp ó łczesn y m a d r e sa te m s e r i i j e s t stu d e n t w y d zia łó w h u m a n isty czn y ch u c z e ln i w y ż s z y c h , z w ła s z c z a p o lo n is  ty k i. Do p o tr z e b dydaktyki u n iw e r s y t e c k ie j d o sto so w a n y j e s t w yb ór t y  tułów i sp o s ó b o p r a c o w a n ia w s tę p ó w , b ę d ą cy ch m on ografiam i u tw oru lu b p is a r z a - c z ę s t o k r o ć jed y n y m i, ja k ie is t n ie j ą .

N a p r z e s z k o d z ie r e a li z a c j i r o z le g ły c h planów BN s t a je p a rę p o w a ż  n y c h tr u d n o ś c i. P ie r w s z ą z n ic h j e s t k a ta s tr o fa ln y n ie d o s ta te k p a p ie r u .

Z te g o pow odu - jak p o w ie d z ia ł p r o f. H u lew icz - s e r i a , k tó r a w la ta c h p ię ć d z i e s i ą t y c h p r z y n o s iła do d w u d ziestu tytułów r o c z n ie , o b e c n ie n ie o s ią g a ic h p ię tn a stu i n ie j e s t w s ta n ie z a sp o k o ić rynku n a w et w z a k r e  s i e u tw o ró w s ta n o w ią c y c h n ie w ą tp liw e a r c y d z ie ła l i t e r a c k i e . P o d r u  g ie - n a c o z w r ó c ił u w a g ę p r o f. K lim ow icz - sta w ia ją c so b ie w y so k ie w ym agan ia n a u k o w e , BN n ie z a w s z e m oże z n a le ź ć a u to r ó w , k tó r z y p o  t r a f ilib y je s p e ł n ić . S z c z e g ó l n ie d o tk liw ie o d czu w a ona n ie d o s ta te c z n y p oziom p r z y g o to w a n ia m łod ych k adr filo lo g ic z n y c h do p r a c y e d y t o r s k ie j .

%

N o ta n in ie j s z a ma c h a r a k te r sp r a w o z d a w c z y . T ru d n o jednak za k o ń  c z y ć ją in a c z e j n iż ż y c z e n ia m i d z ia ła ln o ś c i jak n a jd łu ż s z e j i n a jo w o c n ie j s z e j d la B N . D e k la r a c ją w d z ię c z n o ś c i d la jej p r z e s z ły c h i o b e c n y c h k ie r o w  n ik ów i w y d a w có w , k tó r z y p o tr a f ili u c z y n ić z n ie j in s ty tu c ję tak z a s ł u 

(9)

żoną d la n a ro d o w ej k u ltu r y , sło w a m i sza cu n k u d la jej r e d a k to r ó w , k tó  r y c h p r a c o w it o ś c i, u m ie ję tn o ś c i i w ie d z y tak w ie le z a w d z ię c z a .

D r Z b ign iew J a r o s iń s k i

- 8

-KONFERENCJE NAUK OW E

XVIII K O N F E R E N C JA T E O R E T Y C Z N O L IT E R A C K A

W d n iach 2 -7 lu te g o 197 9 f . o d b y ła s i ę w B a r a n o w ie S a n d o m iersk im XVIII K o n feren cja T e o r e t y c z n o lit e r a c k a , z o r g a n iz o w a n a tym ra z e m p r z e z In sty tu t B adań L ite r a c k ic h PAN o r a z In sty tu t F il o lo g i i P o ls k ie j U J. T e  matem jej b y ła " E w olu cja form n a r r a c y jn y c h " .

H a s ło k o n fe r e n c ji w z b u d z iło w ie lk ie z a in t e r e s o w a n ie . O r g a n iz a to r z y w y b r a li 41 z zap rop on ow an ych r e fe r a tó w - w y g ło s z o n o ic h w końcu 3 2 , a le i tak ogrom na ic h lic z b a z m u s iła do w p r o w a d z e n ia d o s y ć su r o w y c h r e s t r y k c j i w z a k r e s ie ro zm ia ró w p r e z e n to w a n y c h t e k s tó w . T a sam a p r z y  c z y n a n ie p o z w a la w n in ie jsz y m sp ra w o zd a n iu n a w e t k ró tk o s t r e ś c i ć p o  s z c z e g ó ln y c h w y s tą p ie ń i zm u sza do o g r a n ic z e n ia s i ę do om ów ień o g ó l n y c h .

U c z e s t n i c y k o n fe r e n c ji z a j ę li s i ę w ię c : 1 . d e s k r y p c ją p ew n ych form i tech n ik n a r r a c j i w p e r s p e k ty w ie t e o r e t y c z n e j , 2 . o p ise m r ó ż n o r o d n y c h s t r a t e g ii n a r r a c y jn y c h n a w yb ran ych p r z y k ła d a c h h is t o r y c z n o lit e r a c k ic h , w r e s z c ie 3 . a n a liz ą e w o lu c y jn y c h p rzem ia n gatunków p r o z y n a r r a c y jn e j XIX i XX w ie k u . P r z y w o ły w a n y m a te r ia ł tr a d y c ji r o z p o ś c ie r a ł s i ę n a p r z e s t r z e n i od W e r g iliu s z a do n a jm ło d sz e g o p o k o le n ia w s p ó łc z e s n y c h p r o  z a ik ó w , r o z p ię t o ś ć poziom ów z a ś w y z n a c z a d y s ta n s p o m ięd zy k la sy k a m i a p o w ie ś c ią " m ilicyjną" i b ru k o w ą . N ie m niej r ó ż n o r o d n y b y ł ta k ż e s t y l d o c ie k a ń , p r e z e n to w a n y p r z e z p o s z c z e g ó ln y c h r e f e r e n t ó w .

W y g ło szo n e te k s ty p o d z ie lić m ożna z g r u b s z a n a k ilk a te m a ty czn y ch b lo k ó w . B ę d z ie to w ię c blok " te o r e ty c z n y " s e n s u s t r i c t o , do k tó r e g o z a  li c z y ć m ożna r e fe r a t y : K a z im ie r z a B a r t o s z y ń s k i e g o (1B L ) - "O