Misja biblioteki: wyzwanie - cel - zadanie : próba stworzenia misji Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu

Piotr Karwasiński

Misja biblioteki: wyzwanie cel

-zadanie : próba stworzenia misji

Biblioteki Uniwersyteckiej w

Poznaniu

2006

N R 10 (19) B IB L IO T E K A 2006

P IO T R KARW ASIŃSKI

Misja biblioteki: wyzwanie - cel - zadanie.

Próba stworzenia misji

Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu1

M isja (od łac. missio - posłanie, w ysłanie) to - za Słow nikiem wyrazów obcych - posłannictw o, ważne odpow iedzialne zadanie do spełnie­ nia. Pierwsze, odruchowe nieledwie skojarzenie odsy ła nas do religii, m isja — w ty m rozum ieniu — to „zorganizowana działalność duchownych podej­ m ow ana w celu rozprzestrzeniania jakiejś religii i pozyskania jej nowych wyznawców”2. Z czasom pojęcie to zaczęło przenikać także w dziedziny po­ litologii czy ekonomii. Dzisiaj nikogo ju ż nie dziw ią term iny takie jak: m isja dyplom atyczna, czy też m isja przedsiębiorstw , bo choć w całkowicie różny sposób, dyplom aci i przedsiębiorcy realizują zadania zaw arte w powyższej definicji — d ziałając w zorganizowany i sta ra n n ie przem yślany sposób, s ta ­ r a ją się pozyskać życzliwość i uznanie m aksym alnie szerokich kręgów spo­ łecznych.

W pracy niniejszej spróbuję pokazać jak pojęcie misji bywa definiowane i rozum iane w odniesieniu do przedsiębiorstw i instytucji usługowych ty p u non profit, by — korzystając z poczynionych ju ż rozróżnień i doświadczeń - pokusić się o próbę naszkicowania dokum entu strategicznego dla Biblio­ teki Uniwersyteckiej w Poznaniu, czyli - odwołuję się do pojęć już wpro­ wadzonych - sform ułowania podstaw owych założeń misji naszej biblioteki w obecnych czasach.

1 Św iadom i wagi p o ruszanych tu kw estii, a ta k ż e ich niezw ykłej kom plikacji, a rty k u ł n a ­ szego m łodszego kolegi tra k tu je m y jako w prow adzenie do dyskusji. Red.

M is ja p r z e d s ię b io r stw a

To b an ał, ale muszę go przypom nieć. N ajbardziej w idoczną i najłatw iej uchw ytną cechą współczesnego rynku jest o stra konkurencja i bezw zględna walka o klienta. Zwycięstwu w tej walce podporządkow ane są wysiłki ekono­ mistów, psychologów społecznych, socjologów, m enadżerów wielkich przed­ siębiorstw. Zaw rotną karierę robi pojęcie m arketingu. Pozyskać i przyw iązać do siebie klientów sta je się najw ażniejszym zadaniem przedsiębiorców i tem u podporządkow ane są wszystkie podejm ow ane decyzje strategiczne poszczególnych przedsiębiorstw . Zazwyczaj decyzje takie poprzedzane są drobiazgowym i i w szechstronnym i badaniam i m arketingow ym i, których w yniki pozw alają, z jednej strony, w m iarę precyzyjnie określić potrzeby odbiorców, z drugiej, podejm ow ać trafn e decyzje, um ożliw iające rozwój danej firmy i utrw alić jej pozytyw ny w izerunek3.

M isja - ta k ja k pojęcie to pragnę rozum ieć w niniejszym szkicu - jest szerszym i uporządkow anym sprecyzowaniem wizji strategicznej. Ta zaś „[...] oznacza ogólną koncepcję, pożądany, inspirujący obraz przyszłości przedsiębiorstw a i jego m iejsca w otoczeniu, w yrażenie intencji i aspiracji bez szczegółowego określenia sposobów i środków osiągnięcia celów. W izja jest z n a tu ry koncepcją in telek tu aln ą w ykreow aną często przez lidera or­ ganizacji, czymś ulotnym , tru d n y m do prezentacji. W wielu przypadkach k sz ta łtu je się ona w w yniku pracy zespołowej — m enedżerów”4. Po niej przy­ chodzi czas n a określenie, czy też zadeklarow anie misji. To ważny m om ent; ogłoszenie deklaracji m isji pow inno być poprzedzone rzetelnym i studiam i, które uw zględnią wszelkie procesy zachodzące w najbliższym otoczeniu firmy, nie tylko odpow iadać n a ak tu aln e wyzw ania, ale niekiedy też je wy­ przedzać. Słowem, przynosić racjonalne pom ysły na niezbyt odległą przy­ szłość. D okum ent, k tó ry musi uwzględnić ta k wiele, ta k różnych czynników, może pow stać tylko jako efekt pracy zespołu specjalistów o różnych kom­ petencjach i różnych tem p eram en tach .

Mimo, że opracow ywany w formie pisem nej dokum ent misji nie jest i nie powinien być obszerny - to jed n a k musi udzielić odpowiedzi n a podstaw o­ we p y tan ia o cel istn ien ia przedsiębiorstw a, a także wyraziście i precyzyj­ nie określać kierunki rozw oju firmy. Nie jest to zatem deklaracja łatw a do zredagowania. B ogdan Godziszewski, mówiąc o misji, wskazuje n a dwie za­ sadnicze funkcje takiego dokum entu: w ew nętrzną i zew nętrzną. Pierw sza, zazn ajam ia pracowników zarówno z celem, k tó ry przyśw ieca firmie, jak i zasadam i jej działania. Jest to jednocześnie odpowiedź n a pytanie: czy

3 Zob. Strategie m arketingow e, p o d red. W . W rzoska, W arszaw a 2004, s. 9.

Misja biblioteki: wyzwanie - ad - zadanie ₁₃₁

wszyscy pracow nicy powinni być zaznajom ieni z deklaracją? Oczywiście ta k - gdyż pracow nik każdego szczebla, w sposób sobie właściwry, czasem nawet nieświadomy, przyczynia się do osiągnięcia zam ierzonego wcześniej celu firmy. D ruga, o celach, zadaniach, planach i perspektyw ach rozwojo­ wych firmy inform uje otoczenie. D latego im bardziej p rzejrzysta i czytelna jest redakcja tego dokum entu - ty m bardziej pozytyw ny w izerunek firmy, a co za ty m idzie większa możliwość osiągnięcia przez nią sukcesów5.

K rzysztof O błój wskazuje n a trz y zasadnicze elementy, które dokum ent deklaracji m isji powinien zawierać, by m iał strategiczne znaczenie. Po pierwsze, nakierow anie n a przyszłość. Po drugie, powinien zawierać wizję czytelną i p rzejrzy stą nie tylko dla zarządu firmy, ale dla całego personelu, dla którego rozwój przedsiębiorstw a jest żyw otną spraw ą, Wreszcie po trze­ cie, winien być racjonalny i w iarygodny dla tych, którzy w czytując się w jej treść - w ybiorą w łaśnie tę k o n kretn ą firmę licząc n a to, że zapisane w misji postanow ienia są lub b ęd ą wcielone w życie6.

M is ja b ib lio te k i

K iedy analizuje się rynek gospodarczy o statnich kilkunastu lat — nie sposób nie zauważyć zdecydowanego w zrostu, pojaw iających się instytu cji non profit, a zjaw isku tem u tow arzyszy rozszerzanie się zakresu ich działalno­ ści. S ta ją się też one - dzięki reklam ie i prom ocji - coraz bardziej widoczne i oferują swoim klientom coraz bogatszy i zróżnicowany wachlarz usług 7.

„We wszystkich organizacjach - mówi Jacek W ojciechowski - także nie­ komercyjnych, zatem również w bibliotekach, istnieje konieczność podejm o­ w ania działań m arketingowych. To znaczy: trz e b a aktyw nie i kreatyw nie oddziaływ ać n a publiczność i n a całe otoczenie, aby możliwie najlepiej i n a j­ efektywniej realizować zadania. A jeszcze dokładniej - m arketing polega na nastaw ieniu całego funkcjonowania na pożytek społeczny”8.

Biblioteka to szczególna organizacja non profit, miejsce, w którym z jednej strony przechowuje się i udo stęp n ia dorobek kulturow y przeszłości, z d ru­ giej, w spółtw orzy kulturę współczesną. Te dwie funkcje w yznaczają jej miej­ sce i rolę, ja k ą spełnia w społeczeństwie. Ale przynależąc do określonego społecznego porządku, biblioteka podlega również tym w szystkim procesom ,

’ Zob. B. G odziszew ski, M isja organizacji: istota, funkcje, proces form ułow ania, c li t t - p ://w w w 2 .k sią ż n ic ą .to ru n .p l/o d s tra t/g o d z is z c w s k i.litm l> , |dostęp: 02.06.20061.

6 C yt. za: T . K arkow ski, M arketing w opiece zdrowotnej, < h ttp :/ / w w w .cm cdyk.pl / a rty ­ k u ł.p lip ? id a rty k u l_ ro d z a j= 1 6 & id a rty k u l= 4 1 4 > , [dostęp: 02.06.2006].

7 Por. A. S arg ean t, M arketing w organizacjach n o n profit, K raków 2004, s. 20. 8 J. W ojciechow ski, O rganizacja i zarządzanie w bibliotekach, K raków 1998, s. 181.

zm ianom , tendencjom , prądom , nawet m odom , które ów porządek w spół­ tw orzą. W m niejszym lub większym stop niu w szystkie te zjawiska dociera­ ją również i tu ta j. Skoro więc walka o pozyskanie odbiorcy, spełnienie jego żądań czy oczekiwań jest najłatw iej uchw ytną cechą wszelkich w spółcze­ snych instytu cji i organizacji, to - w takiej czy innej formie - tendencje te m uszą znaleźć swoje odzwierciedlenie również n a obszarze współczesnych bibliotek.

R ozum ieją to doskonale znawcy przedm iotu i w swoich pracach piszą o m arketingu, nie jako o - jednej z wielu - możliwości, k tó rą m ożna przy­ jąć lub odrzucić, ale jako o konieczności, od której nie m ogą uciekać w spół­ cześni zarządcy bibliotek. Ponieważ m arketing to głównie oddziaływ anie n a odbiorcę, zadaniem biblioteki powinno być z jednej strony, otwarcie na zgłaszane przez niego p o trzeby i oczekiwania, z drugiej - pozyskanie jego życzliwości i zaufania, n a tyle, by zechciał skorzystać również z innych usług oferowanych przez bibliotekę9. Mówiąc jeszcze inaczej, dziś bibliote­ ka nie czeka n a czytelnika, ale sta ra się go do siebie przyciągnąć bogac­ tw em i w ew nętrznym zróżnicowaniem swej oferty, uprzejm ością i wysokim profesjonalizm em pracowników itp. Zjawisko to jest n a tyle powszechne, że m uszą je uwzględnić au to rzy wszelkich projektów strategicznych dotyczą­ cych m isji współczesnej biblioteki, dziś i w najbliższej przyszłości.

„Misję biblioteki określa bibliotekarska etyka zawodowa, k tó ra stanow i zespół cech i dyrektyw wskazujących powinności m oralne w ch arak tery ­ stycznych dla pracy bibliotecznej sy tuacjach w stosunku do społeczeństw a, do użytkowników, do własnej biblioteki i innych bibliotek oraz przełożo­ nych i w spółpracowników w zawodzie”10. Ta definicja sform ułow ana przez Zbigniewa Żm igrodzkiego nie tylko w yznacza pew ną elem entarną prze­ strzeń, w obrębie której porusza się a u to r (autorzy) dokum entu form ułują­ cego misję biblioteki, ale również przesądza o niezwykłej odpowiedzialności ich pracy.

D latego też, zanim zarząd zający lub pow ołana przez niego gru p a osób rozpocznie form ułowanie takiego dokum entu, należy bardzo m ocno prze­ śledzić „m andat organizacji”. P od pojęciem tym kry ją się wszelkie zadania biblioteki (czy jakiejkolw iek innej insty tucji), do których w ykonania zosta­ ła pow ołana. P rzyjm uje się, że działalność biblioteki może być szersza, ale nigdy nie pow inna być węższa, niż to, co zapisane jest w jej m an dacie".

9 Zob. Z y b crt, E. K ultura organizacyjna w bibliotekach. W arszaw a 2004 s. 77.

10 C yt. za: E. B usse-Turczyńska, R. B irska, M isja biblioteki nakow ej a współpraca sieci

bibliotek m edycznych, «'.http: /e b ib .o ss.w ro c .p l/m a tk o n f/p w /re fe ra ty /R B irsk a _ E B u sse -T iir-

czy n sk a.p d f> , [dostęp: 02.06.2006].

Misja biblioteki: wyzwanie - cel - zadanie _{1 3 3}

Zgodnie z tym - przyw ołuję tu opinię Lidii D erfert-W olf - „[...] w przy­ pad ku biblioteki akademickiej należy zadać sobie p ytanie czego p o trzeb u ją pracow nicy uczelni i studenci do realizacji procesów badań, kształcenia i nauczania, ja k m ożna ulepszyć te procesy w w arunkach szybko zm ienia­ jących się technologii inform acyjnych, jakich absolw entów chcemy kreować. Biblioteka pow inna szukać odpowiedzi n a te p y tan ia n a poziom ie insty tucji m acierzystej. M isja biblioteki musi więc wynikać z misji uczelni”12.

W odniesieniu do biblioteki owe kluczowe p y tan ia m ogą brzm ieć tak: 1. Jaki jest sens istnienia biblioteki?

2. Jaki jest program działalności biblioteki w bliższej i dalszej perspek­ tywie?

3. Jak a jest hierarchia w artości kierow nictw a biblioteki, co w działalno­ ści biblioteki uzn aje się za obszary priorytetow e?

4. Jak a jest polityka biblioteki13.

Łatwo zauważyć, że py tan ia te p o ru szają fundam entalne kwestie, ogar­ niające funkcjonowanie biblioteki nie tylko w przeszłości, ale i dzisiaj, a - jak należy sądzić - ważne również dla przyszłości. Tak o tym pisze L. Dertef- Wolf: „[...] m isja w bardzo ogólny sposób w yjaśnia cel istnienia biblioteki, kluczowe znaczenie usług bibliotecznych. O dpow iada n a pytania: dlaczego biblioteka istnieje? jakie jest jej zadanie? kto jest jej użytkownikiem? jakie są potrzeby użytkowników? ja k te potrzeby biblioteka zaspokaja?”14.

Już sam a odpowiedź n a pytanie: dlaczego istnieje biblioteka? odwołuje się do kart jej historii i wręcz nakazuje przyw ołać okoliczności jej po­ w stania. W przy p ad k u bibliotek uczelnianych, ich historia, zadania, jakie w y p ełn iają nierozdzielnie zw iązane są z h istorią i zadaniam i m acierzystej uczelni. Mówiąc nieco m etaforycznie, biblioteka uczelniana jest szczególne­ go ro d zaju soczewką, w której w yraźniej, niż gdziekolwiek indziej, m ożna zobaczyć bogactw o i różnorodność uczelnianej oferty.

Skoro zakres deklarowanej m isji biblioteki jest praktycznie nieograniczo­ ny, m ożna w jej treści ujmować zarówno cele podstaw owe - czyli ogólne - w spólne dla całej biblioteki jako ważnej instytucji naukowej i ku ltu ro ­ twórczej ja k i cele szczegółowe, zwane cząstkowym i.

D latego nie musi dziwić fakt, że w treści niektórych m isji obok pew­ nych ogólnych tw ierdzeń, w yznaczających strategiczne zadan ia biblioteki, odw ołań do pewnych w artości, p o jaw iają się inform acje szczegółowe:

go-12 E. D erfert-W olf, Strategia rozwoju biblioteki, w: E B IB E lek tro n iczn y B iu lety n Infor­ m acyjny B ibliotekarzy. M a te ria ły konferencyjne < h t t p : / /e b ib .o e s.w ro e .p l/m a tk o n f/a tr /d e r - fert.htm l;.-. |dostęp: 02.06.2006|.

13 Zob. Z. G ębołyś, M isja biblioteki naukow ej w teorii i praktyce, w: Z arządzanie stra te­

giczne i m arketingow e w bibliotekach, P o zn ań 2004, s. 23.

dżiny otw arcia poszczególnych agend, rodzaj i zakres usług biblioteczno-in- form acyjnych świadczonych przez bibliotekę, dostęp do źródeł inform acji, bazy danych itp. W ym agana jest jed n a k dbałość o zachowanie proporcji: to co cząstkowe nie powinno przesłaniać, ani dom inować nad tym , co wspólne dla całej biblio tek i15.

Jeszcze jed n a kwestia, ju ż n a zakończenie tej części uwag. D okum ent - deklaracja m isji biblioteki jest zazwyczaj dziełem pewnego, w yodrębnione­ go przez kierownictwo biblioteki zespołu. O stateczn a redakcja w inna być jed n a k poprzedzona dyskusją z udziałem w szystkich zainteresow anych p ra ­ cowników. Taka dyskusja, m aksym alnie sw obodna i nieskrępow ana, powin­ n a dać pracow nikom możliwość zgłaszania swoich wniosków, przem yśleń, sugestii, nawet najbardziej ,,szalonych” i nierealnych. D eklaracja m isji bi­ blioteki jest n a tyle ważnym dokum entem , że każdy zainteresow any pracow­ nik powinien mieć świadomość, że w jakim ś stopniu przyczynił się do jego pow stania, nawet wówczas jeśli jego konkretne p o stu la ty i wnioski nie zna­ lazły swego odzw ierciedlenia w jego ostatecznym kształcie. Ten bowiem - co oczywiste - jest zawsze swoistym kom prom isem m iędzy tym , co w ym a­ rzone, a ty m co możliwe, m iędzy indyw idualnym aspiracjam i poszczegól­ nych pracowników, a powinnościam i nakładanym i na d a n ą in stytu cję przez społeczeństwo, słowem, m iędzy tym , co idealne, a ty m co realn e16.

S p r e c y z o w a n ie m isji B ib lio te k i U n iw e r sy te c k ie j w P o z n a n iu

Te uwagi dalekie od wyczerpania i - przyznaję - odkrywczości w ydały mi się jednak konieczne, by poprzedzić próbę sformułowania dokum entu misji Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. U św iadam iają trudności i problemy, jakie trzeb a pokonać, by dokum ent tak i zredagować, by - raz jeszcze powtórzę - był on rzetelny i wiarygodny, by - starając się przyciągnąć do siebie moż­ liwie najszersze grupy odbiorców - unikał jednocześnie tych wszystkich puła­ pek i powierzchownych banałów, jakie niesie z sobą reklam a czy promocja.

C H A R A K T E R B IB L IO T E K I

Profesor Bolesław Swiderski, k tó ry zadaniom B iblioteki Uniwersyteckiej w P oznaniu poświęcił odrębny a rty k u ł ta k je określa: ,,[...] Biblioteka s ta ła się częścią składow ą polskiego uniw ersytetu. Przynależność do niego w yty­ czyła jej zad ania zgodne z ch arak terem i celem uczelni. Głównym zadaniem

15 Zob. Z. G ębołyś, op. c it., s. 24. 16 Zob. E. Z y b ert, op. cit., s. 71.

Misja biblioteki: wyzwanie - ad - zadame ₁₃₅

uniw ersytetu jest prowadzenie prac naukowo-badawczych, kształcenie kadr na wyższym poziomie i upowszechnianie wyników nauki. Zasadnicze cele Biblio­ teki jako ogólnouczelnianego, usługowego zakładu naukowego, dydaktycznego i popularyzującego osiągnięcia nauki idą w tym samym kierunku”17.

A zatem B iblioteka w służbie uczelni m acierzystej pow inna ułatw iać prowadzenie prac naukowych, pom agać w kształceniu kadr naukowych, a także, co ważne, prezentow ać wyniki osiągnięć swoich pracowników szer­ szemu kręgowi odbiorców. Związki łączące bibliotekę z uczelnią są godne szczególnego uw ypuklenia. Tak więc dy rek to r biblioteki, jako osoba za nią odpow iedzialna, przedstaw ia w ładzom uczelni senat akadem icki, pracow ­ nicy - rekom endowani n a wniosek d y rek to ra - m uszą zostać m ianow ani przez rektora. O bdarzony m an d atem zaufania ze strony w ładz uczelni dy­ rekto r podejm uje w szystkie najw ażniejsze decyzje. Co roku sk ład a sprawoz­ danie ze swej działalności senatow i, k tó ry n a tej podstaw ie, określa politykę uczelni wobec biblio teki18.

Biblioteka U niwersytecka w P oznaniu nie ogranicza się jed n a k do ob­ sługiw ania w yłącznie swoich pracowników naukowych i studentów . Kiedy prześledzi się jej historię w yraźnie widać, że od samego po czątk u sp ełn iała funkcję biblioteki ogólnodostępnej, co n ak ła d a ło n a jej w ładze konieczność takiego profilowania zbiorów, by m ogły być atrakcy jn e i pożyteczne rów­ nież dla tych, k tórzy okazjonalnie po jaw iają się w bibliotece.

Ta prak ty k a trw a — z pew nym i m odyfikacjam i - do dziś, a ponieważ bi­ blioteka nasza nie jest biblioteką publiczną, n a k ła d a n a swych użytkow ­ ników, niezbyt wygórowane, o p łaty za otrzym anie karty bibliotecznej i jej kolejne prolongaty. Podstaw ow ą grupę użytkowników zawsze b ędą stanow ić pracow nicy i studenci U niw ersytetu oraz innych państw ow ych uczelni Po­ znania, których zakres upraw nień jest nieco szerszy. To zróżnicowanie nie jest jed n a k przejaw em jakiejś dyskrym inacji, chodzi o to, by studenci m a­ cierzystej uczelni byli w sposób n a tu ra ln y uprzyw ilejow ani w korzystaniu z biblioteki, chodzi też o to, by w ładze uczelni pryw atnych sam e zaczęły or­ ganizować biblioteki, albo - w jakim ś zakresie - w spółuczestniczyły w kosz­ tach u trzy m an ia Biblioteki Uniwersyteckiej.

ZBIORY

Profil zbiorów - co oczywiste - jest odzwierciedleniem ch arak teru uczel­ ni, jej historii, a także historii samej biblioteki, k tó ra - ta k jest w przy­ pad ku B iblioteki Uniwersyteckiej w P oznaniu - może być nieco dłuższa

l; B. Św iderski, C harakter i zadania..., op. c it., s. 170.

IS Por. S. K ubiak, B iblioteka U niw ersytetu im . A dam a M ickiew icza w P o zn a n iu

i bardziej skom plikowana niż h istoria samej uczelni. Ciągle jeszcze dom i­ n ują w ydaw nictw a drukow ane n a papierze, ale ostatnio, za spraw ą żywio­ łowego rozw oju elektroniki, w ypierane są, czy może łagodniej, uzupełniane przez mikrofilmy, płyty, szybkie kom putery zapew niające dostęp do wielu różnych źródeł informacji.

Zbiory te odzw ierciedlają również pew ną praw idłowość charakterystycz­ n ą dla w szystkich bibliotek tego typ u . N ajkrócej m ożna ją określić: od zbiorów uniw ersalnych do coraz bardziej wyspecjalizowanych, ściśle przyle­ gających do profilu uczelni, prowadzonych tu b ad a ń i kierunków studiów. Ów proces specjalizacji przyśpieszony został wówczas, gdy z poszczegól­ nych w ydziałów uniw ersy tetu zaczęto organizować odrębne i w pełni a u to ­ nom iczne uczelnie, które - co zrozum iałe - przejm ow ały część zbiorów, a te autom atycznie staw ały się p o d staw ą ich w łasnych uczelnianych, ściśle spe- cjalistycznych bibliotek19.

Aby odpowiedzieć n a pytanie, jakim i kryteriam i kieruje się Biblioteka przy w łączaniu pozycji do księgozbioru należałoby zapoznać się ze stru k ­ tu r ą U niw ersytetu20. D w anaście poznańskich w ydziałów w yznacza kierunek polityki grom adzenia. „Ze względu n a olbrzym i wzrost zad ań U niw ersytetu i jego intensyw ny rozwój organizacyjny, zarysow ała się niezbędna koniecz­ ność stw orzenia stałego ogniwa organizacyjnego, które zapew niłoby sta ły kontak t z katedram i uniw ersyteckim i. N adto prow adziłoby ono analizę planów uczelni, w celu zapew nienia stałego dopływ u literatury, stanow ią­ cej podstaw ę do realizacji aktu aln ych i przyszłościowych zadań Uniwersy­ te tu ”21.

Z analizy zbiorów p o d kątem doboru dziedzinowego wynika, że najlepiej reprezentow ana jest hum anistyka, a dopiero p otem nauki ścisłe. Z hum ani­ styki — filologia i h isto ria oraz praw o i nauki społeczne, nato m iast z nauk ścisłych dyscypliny m atem atyczno-przyrodnicze. Przypom nieć należy, że polityka grom adzenia spisana jest w postaci do kum entu w ydanego jako za­ rządzenie w ew nętrzne i co 3-4 la ta stanow i przedm iot dyskusji biblioteka­ rzy oraz R ad y Bibliotecznej, k tó ra - po uwzględnieniu wszelkich popraw ek - ostatecznie je zatw ierdza.

Z astanaw iając się n ad elem entam i misji bibliotecznej w punkcie dotyczą­ cym posiadanych zbiorów, w arto przedstaw ić tak że te, którym i t a się szczy­ ci, co poprzez nagłośnienie w środkach masowego przekazu, do strzeg ają nie tylko studenci czy pracownicy, ale osoby spoza tej grupy - m ieszkańcy Po­

19 Por. B. Sw iderski, Charakter i zadania B iblioteki G łów nej U niw ersytetu im . A dam a

M ickiew icza w P oznaniu, „Roczniki B iblioteczne” 3(1959), s. 174-175.

20 Por. U niw ersytet im. A d am a M ickiew icza - W ydziały, < h ttp ://w w w .a m u .c d u .p l/in - d c x .p h p ? lin k id = 1 7 > , [dostęp 02.06.2006].

Misja biblioteki: wyzwanie - cel - zadame ₁₃₇

znania, W ielkopolski, a także k ra ju i zagranicy. N a pierwszy plan w ysuw ają się tu zbiory specjalne, któ re zo stały znacznie rozbudow ane po zakończe­ niu II w ojny światowej, gdy biblioteka przejęła różne księgozbiory porzu­ cone przez ich pierw otnych właścicieli. Swiderski w przyw oływ anym już tekście pisał: „[...] Nie w szystkie dziedziny zbiorów specjalnych są w Bi­ bliotece dobrze reprezentow ane. Najlepiej p rzed staw iają się zbiory dawnych m ap i atlasów oraz stary ch druków, słabiej muzykaliów i rękopisów, n a jsła ­ biej grafiki”22.

Prócz ta k cennych eksponatów ja k Missale ecclesie Com iensis z XVI wieku czy Psałterza Dawidów Kochanowskiego najcenniejszą część zbioru staro­ druków stanow ią in kunabuły i polonika23. Rękopisy, prócz tych przejętych z podworskich zbiorów niemieckich, zostały wzbogacone przez m ateriały ze zbiorów znanych rodów C zartoryskich, Dąbrowskich i Kościelskich24.

Biblioteka Uniwersytecka posiada jeden z największych w Europie zbiór literatu ry masońskiej. „Zbiór ten pochodzi z dawnych bibliotek lóż wolno- mularskich ze Śląska i Pomorza. Jest wydzieloną częścią zbiorów Biblioteki, z własnym katalogiem i inwentarzem [...]. Bogaty zbiór druków masońskich Bi­ blioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu służy jako jed na z najważniejszych pod­ staw źródłowych dla badaczy problem atyki związanej z wolnomularstwem”2''.

Prócz wydzielonych pracow ni zbiorów kartograficznych z Globusem Ziemi M a tth a u sa G re u te ra z 1638 roku, czy też m uzycznych z rękopisam i H ollanda, Stefaniego i K urpińskiego, n a większą uwagę zasługuje pracow nia ikonograficzna. „Zbiór widokówek w Bibliotece Uniwersyteckiej w P oznaniu uchodził przez la ta za jeden z najw iększych w Polsce, b yła to jed n a k kolek­ cja m artw a, bowiem w zbogacana niem al wyłącznie w pływ am i z egzem pla­ rza obowiązkowego i sporadycznie - darów i wymiany. [...] Ten najw iększy zbiór s ta ł się zaczątkiem kolekcji, k tó ra w ciągu kilku o statn ich lat uro sła do rangi jednej z n ajbogatszych i n ajbardziej znaczących [...] Naw iązanie kontaktów ze środowiskiem kolekcjonerów, p en e trac ja rynku antykw arskie- go, udział w giełdach, jarm ark ach aukcjach [...] zaowocowały w krótkim czasie pow staniem zbioru stary ch widokówek poznańskich i wielkopolskich, liczącego pon ad trz y tysiące sztuk ”2fi.

22 B. Sw iderski, C harakter i zadania. . ., op. c it., s. 182.

23 Por. J. A leksiński, Zagrożone zbiory specjalne Biblioteki, U niw ersyteckiej. K atalo g w y­ staw y, P o zn ań 1986, s. 9.

24 Tam że, s. 4.

21 A. K arpow icz, Katalog druków współczesnych, w zbiorach m asoński,di B iblioteki Uni­

w ersyteckiej w Poznaniu,, Prace B iblioteki Uniwersyteckiej, n r 23, P o zn ań 2000, s. 5. N a

te m a t zbiorów m asońskich zob.: A. K arpow icz, G eneza i zaw artość kolekcji druków m a so ń ­

skich B iblioteki U niw ersyteckiej w P oznaniu, s. 27-51 w niniejszym num erze.

26 J. Skutecki, P o zn a ń na dawnych widokówkach, cz. 1: W idokówki z lat 1896-1905, P o zn ań 1995, s. II.

Powyższe zdanie stanow i dowód n a to, że biblioteka jest żywym organi­ zmem, której źró dła wpływów są bardzo różne: od wpływów system atycz­ nych (zakupy, egzem plarz obowiązkowy) aż do obiektów nabyw anych w inny sposób: aukcje antykw aryczne, oferty internetow e, osoby pryw atne itd.

W m iarę upływ u czasu i rozw oju techniki, zbioram i zaczęto określać tak że źró d ła elektroniczne, z których m ożna skorzystać w bibliotece. Po­ nieważ są one związane z k o m puteryzacją biblioteki, zo stan ą szczegółowo omówione w kolejnym fragm encie.

K O M PU T E R Y Z A C JA

K om puteryzacja biblioteki zm ieniła całkowicie jej charakter. Zarówno przed pracow nikam i, ja k i użytkow nikam i, stan ęły nowe wyzwrania i obo­ wiązki w ynikające chociażby z zupełnej zm iany system u pracy, ja k i ko­ nieczności zapoznania się z nowym i możliwościami w spółpracy n a linii bibliotekarz - czytelnik. Proces te n zapoczątkow any został w roku 1991, kiedy to zwrócono się do rek to ra U niw ersytetu z p rośbą o środki n a zakup sp rzętu i program u uspraw niającego u dostępnianie książek. Niebawem od­ stąpiono od tego pom ysłu n a rzecz zintegrow anego system u bibliotecznego Horizon, wprowadzonego dzięki pow staniu Poznańskiej Fundacji B ibliotek Naukowych (skupiających 12 bibliotek naukowych Poznania), oraz dzięki fundacji M ellona, k tó ra n a cel kom puteryzacji bibliotek m iasta Poznania: zakup serwerów, oprogram ow ania i sprzętu, przeznaczyła znaczne środki fi­ nansowe.

W prow adzenie system u kom puterowego do B iblioteki Uniwersyteckiej nie było rzeczą pro stą. W ym agało gruntow nego przygotow ania, od zm ian w stru k tu rz e organizacyjnej samej biblioteki, poprzez szkolenia pracow ni­ ków, aż do prac instalacyjnych: zam ontow anie serwerów, łączy do sieci, oraz jedn o stek kom puterow ych. N adzór n a tym spełniać m iała Sam odziel­ n a Sekcja do Spraw K om puteryzacji, pow ołana do tego celu w roku 1996. Dopiero dwa la ta później rozpoczęto w drażanie m odułów katalogow ania i grom adzenia27. K atalogow anie w form acie USM ARC i stopniow a retro- konwersja zbiorów pozwoliły włączyć naszą bibliotekę (mniej więcej w tym sam ym czasie, co w szystkie większe biblioteki w Polsce) w nu rt przem ian charakterystycznych dla współczesnego bibliotekarstw a.

Za spraw ą tych procesów biblioteka nasza przek ształciła się - zgodnie z term inem w prow adzonym przez A nnę M ichałkiewicz — w bibliotekę po- lim edialną, tzn. zaw ierającą dokum enty zapisane n a różnorodnych nośni­

27 Por. A. R ucińska, A. Jazd o n , W drożenie system u bibliotecznego „H orizon” w B iblio­

tece U niw ersyteckiej oraz w bibliotekach system u bibhoteczno-m form acyjnego U niw ersytetu im . A d a m a M ickiew icza w P oznaniu. „B iblioteka” 4(13) 2000, s. 87-90.

Misja biblioteki: wyzwanie - ad - zadanie ₁₃₉

kach: papierowych, audiow izualnych, m agnetycznych, elektronicznych itp. I choć ciągle jeszcze dom inują w niej trad y cy jn e dokum enty, to przecież sys­ tem atycznie obserw ujem y tu ta j proces n a ra sta n ia dokumentów’ n a nośni­ kach elektronicznych, a sam a biblioteka z a tra c a swój trad y cy jn y k s z ta łt28. D obrą ilu stracją tego procesu może być dokonana w 2004 roku zm iana m odelu grom adzenia czasopism. Podstaw ow ą w ersją sta ły się czasopism a elektroniczne, a wersje p rin t zaczęły stanow ić tylko ich uzupełnienie. Dzięki tem u, za te sam e środki finansowe, w ydatkow ane n a zakup czasopism, ud ało się użytkow nikom zapew nić dostęp do podw ojonej ich liczby.

O CH R O N A ZB IO RÓ W

Kiedy mówimy o zbiorach bibliotecznych nie sposób pom inąć problem u ich ochrony. Je st to jeden z bardziej elem entarnych obowiązków każdej biblioteki. D la m ateriałów bibliotecznych niezwykle niebezpieczne są dwa rodzaje zagrożeń. Pierwsze, to kradzieże, tem u m a ją zapobiec różne, w pro­ wadzone w o sta tn im czasie, innowacje: inna lokalizacja szatni, system blokady drzwi m agazynowych, kody paskowe, zm ieniony system pracy por­ tierów.

Znacznie tru dn iej zapobiegać zniszczeniom spowodowanym procesem starzen ia się zbiorów oraz różnym i ro dzajam i uszkodzeń fizycznych. Obok m eto d tradycyjnych: napraw ianie i opraw ianie książek w Pracow ni In tro ­ ligatorskiej, w o sta tn im czasie w prow adza się n a szeroką skalę mikrofil­ mowanie i skanowanie zbiorów. Dzięki doskonale wyposażonej Pracow ni Mikrofilmowania, procesem ty m obejm uje się coraz liczniejsze kategorie zbiorów: staro d ruk i, książki z Zasobu Narodowego, p rasa codzienna. Czy­ telnik zam iast oryginału coraz częściej otrzym uje m ikrofilm (w odniesieniu do czasopism jest to już reg u łą)29.

Idea ochrony najcenniejszych zbiorów bibliotek wielkopolskich legła u pod­ staw pom ysłu stworzenia Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej. „[...] Naczel­ nym założeniem W B C jest stworzenie d ostępu poprzez In tern et do czterech typów zasobów biblioteki: dydakt,ycznego(skrypty, podręczniki i m onogra­ fie naukowe); dziedzictw a kulturow ego (w ybrane zabytki piśm iennictw a znajdujące się w bibliotekach poznańskich); regionalnego (piśm iennictwo dotyczące P o znania i W ielkopolski); muzykaliów (nuty i piśm iennictw o związane z m uzyką)”30. Przyłączenie się do tego p ro jek tu i budowanie w łasnego zasobu, przekazywanego do WTBC, obok oczywistych funkcji

A. M ichałkicw icz, R ozw ój społeczeństwa inform acyjnego, < h ttp ://w w w .w b p .o lsz - ty n .p l/b w m /3 -4 _ 0 2 -ic /ro z w o j.h tm >. [dostęp 02.06.2006].

29 A. Jazdon. Sprawozdanie z działalności Biblioteki U niw ersyteckiej za rok 1999, op. cit. 30 W ielkopolska B iblioteka Cyfrowa - inform acje na tem a t projektu, < h ttp ://w w w .w b c .p o - z n a n .p l/ d lib ra /h e lp ? id = lib ra ry -d e s c > , [dostęp 02.06.2006].

ochronnych, m a również niepośledni walor prom ocyjny - zw raca uwagę na Bibliotekę U niw ersytecką jako miejsce przechow yw ania oryginałów. Jed ­ nocześnie jest to olbrzym ia pom oc dla kadry wykładowców U niw ersytetu. W łatw y sposób m ogą um ieszczać tu ta j swoje publikacje i skryp ty z pożyt­ kiem dla studentów , którzy ze względów m aterialnych, nie m ogą sobie po­ zwolić n a kupienie książek.

U D O S T Ę P N IA N IE I PR A C O W N IC Y B IB L IO T E K I

Już w 1967 roku ówczesny d y rek to r B iblioteki Uniwersyteckiej pisał, że „[...] daw no ru n ą ł m it biblioteki naukowej, jako placówki dostępnej tylko dla wąskiej elity intelektualistów . Do przeszłości należy tak że pojęcie bi­ blioteki, jako in sty tu cji ograniczającej działalność tylko do strzeżenia nie­ zwykle rzadkich i cennych zabytków k u ltu ry narodow ej”31. Dzisiejszy świat i pogoń za inform acją zm ieniły w ew nętrzny obraz bibliotek, a powoli zmie­ n ia ją tak że jej obraz, jaki rysuje się w oczach czytelników. To od przepro­ w adzania reform w bibliotece, o b ran ia pewnego program u, czy też strategii zależy czy czytelnicy postrzegać ją będą jako piękne m uzeum z „antykam i i ekspo natam i”, których nie m ożna dotykać, czy też in stytucję żywą, obecną w życiu codziennym i pom ocną w wielu sprawach.

Już chociażby z dotychczasow ych m ych wywodów wynika dość jedno­ znacznie, że w szystkim tym , niesionym przez współczesność, wyzwaniom B iblioteka U niwersytecka sta ra się - n a m iarę środków, jakim i dysponuje - sprostać.

Sposób u d o stępn iania zbiorów — proszę w ybaczyć b a n a ł - to najw aż­ niejszy fragm ent pracy bibliotecznej. W ypożyczalnia i czytelnie to jakb y forpoczty każdej biblioteki, stą d ta k wielka rola pracujących ta m bibliote­ karzy. To ich ta k t, życzliwość, zawodowe kom petencje, wreszcie p rostota, tow arzyszących udostępn ian iu procedur, stanow ią swego ro d zaju wizytów­ kę biblioteki. O d tego zależy czy czytelnik z usług biblioteki zechce skorzy­ stać ponownie. M ając to n a uwadze w prowadzono w naszej bibliotece szereg zmian: w inda dla niepełnospraw nych, wolny dostęp do książek w czytel­ niach i w ypożyczalni, dodatkow e stanow iska kom puterowe, zainstalow ane w przebudow anym holu głównym biblioteki. Aby lepiej poznać oczekiwa­ nia naszych czytelników przeprow adzono w śród studentów i pracowników naukowych b ad an ia ankietow e32. Zebrane w trakcie tych b a d ań opinie i su­ gestie (niekiedy bardzo wobec biblioteki surowe) staw ały się dla w ładz biblioteki swego ro d zaju wytycznym i, które - w m iarę możliwości - s ta ­ rano się uwzględnić w planach i p ro jek tach n a następne lata. Z pełnym

31 S. K ubiak, op. cit.. s. 136.

32 Por. A. Spalcniak, Z. Szcrksznis, B adania potrzeb użytkow ników B iblioteki U niw ersy­

Misja biblioteki: wyzwanie - ad - zadanie ₁₄₁

zrozum ieniem sp o tk ała się np. sugestia badaczek o konieczności zwiększe­ nia tem p a kom puteryzacji: [...] użytkow nikam i biblioteki - przestrzegały w swym opracow aniu - s ta ją się studenci, dla których kom puter jest b anal­ nym przedm iotem codziennego u ży tk u [...]. Ich w ym agania w tym wzglę­ dzie b ędą stale rosły, będą się dom agali - ja k czegoś oczywistego — szybkich kom puterów , szybkich połączeń internetow ych, dostępu do baz danych33.

W latach 2002-2006 liczba kom puterów z dostępem do katalogów w zna­ czący sposób wzrosła, zwiększyła się też ilość kom puterów z dostępem do baz danych, stanow isk internetow ych. Zmieniono też stronę www Biblioteki, dzisiaj jest ona nie tylko rodzajem w itryny informującej o stru k tu rze organi­ zacyjnej biblioteki, charakterze zbiorów i obowiązujących w bibliotece regu­ lam inach, ale również rodzajem drzwi, poprzez które czytelnik może wejść do biblioteki i znaleźć sporo z poszukiwanych przez siebie informacji, przej­ rzeć prenum erow ane przez bibliotekę czasopisma, nie wychodząc z domu.

Biblioteka przestaje być m iejscem zgłębiania wiedzy przy czytelnianym stole. Z m ieniają się pokolenia, zm ieniają się i przyzw yczajenia. Dziś m ało kto zw raca uwagę n a ilość miejsc w czytelniach, a bardziej n a to, czy będzie m ógł skorzystać z kserografu i z powielonym m ateriałem iść do dom u. Dzi­ siejszy stu d en t woli korzystać z ja k największej ilości książek wystawionych prezencyjnie w czytelni niż wypisywać stosy zakładek i oczekiwać na obsłu­ gę bibliotekarza. W sposób n a tu ra ln y rodzi to pytanie: jak a jest dziś rola bibliotekarza? Jakie jest jego miejsce we współczesnej, ta k szybko zm ienia­ jącej się, bibliotece? Może - ta k ą myśl należy również rozważyć - p rzestał być potrzebny, a jego rola ogranicza się tylko do roli strażnika, k tóry pilnuje książek i przypom ina o regulam inie. W szystkie te sugestie należy odrzucić. Bibliotekarz jest ciągle bardzo potrzebny, choć w isto tn y sposób zm ieniła się jego rola. W dzisiejszych realiach jest on przede w szystkim brokerem inform acji, k tó ry szybko i kom petentnie p otrafi czytelnikowi wskazać po­ trzebne m u źródła, a - jeśli zajdzie tak a p o trz e b a - rzeczowo i przystępnie uświadom ić o w szystkich możliwościach, jakie d a ją w spółczesnem u czy­ telnikowi nowoczesne bazy danych, szybkie wyszukiw arki oraz Internet. W ym aga to system atycznego szkolenia. „Konsekwentna akcja kształcenio­ wa personelu Biblioteki, znaczona etap am i szkolenia praktycznego, teore­ tycznego, ogólnego, następnie specjalnego, pow inna doprowadzić z biegiem lat do osiągnięcia przez pracowników wysokich kwalifikacji, sam odzielności w spraw ach zawodowych, aktyw nego, a nawet twórczego podejścia do za­ gadnień bibliotekoznawczych i w ten sposób stać się najlepszą rękojm ią roz­ w oju in sty tu cji”34.

33 Tam że, s. 93.

D la autorów d o kum entu misji te n pu n k t powinien być najważniejszy. W ostatecznej redakcji powinni go szczególnie wyeksponować, gdyż w ła­ śnie p rocedury udostępniania, ich p ro sto ta i przejrzystość, bogactw o baz danych, wreszcie możliwość szybkiego i w m iarę taniego powielenia zdoby­ tych m ateriałów p rzesądzają o w yborze tej, a nie innej biblioteki.

Starałem się, w t nieuniknionym skrócie, pokazać najważniejsze problemy

i zjawiska, które w takiej czy innej formie, winny znaleźć swoje odzwiercie­ dlenie w deklaracji misji biblioteki. Łatwo zauważyć, że są tu sprawy godne szczególnego wyeksponowania: polityka zarządzania zbiorami, dobra lokaliza­ cja, ciekawe zbiory specjalne, aktualna strona W W W , wykształcony personel, autom atyzacja, kom puteryzacja, uspraw niona obsługa, a także w spółpraca zarówno z NUKATem, Poznańską Fundacją Bibliotek Naukowych, W ielkopol­ ską Biblioteką Cyfrową. Są też słabości: niskie środki finansowe przeznaczo­ ne na zakup nowych podręczników i książek, brak perspektyw na rozbudowę zapełnionych całkowicie magazynów, czy też m ały zasób książek przeznaczo­ nych do wypożyczenia n a zewnątrz lub w wolnym dostępie do półek.

Pom im o trudności p raca B iblioteki Uniwersyteckiej spełnia oczekiwania większości czytelników30. Pozytyw na rekom endacja czytelników dzisiejszych - buduje dobry prognostyk n a przyszłość, co może znaleźć swoje odzwier­ ciedlenie w poniższych próbach przykładow ego form ułow ania misji. Ponie­ waż w zasadzie misje podzielić m ożna n a dwie grupy - proste i bardziej złożone - należałoby sporządzić dwie przykładow e deklaracje tych misji, z których p o tem wybierze jedn ą, stanow iącą podstaw ę dla dalszego procesu tw orzenia strateg ii biblioteki.

M is ja B ib lio te k i U n iw e r s y te c k ie j (W er sja k r ó tsz a )

B iblioteka jest in sty tu cją służebną wobec U niw ersytetu. W swej działalno­ ści dąży do obsługi ja k największej ilości docelowych użytkowników - czyli pracowników naukowych i studentów przy m inim alizacji kosztów. Zacho­ w ując ch arak ter biblioteki publicznej, chce zaspokajać po trzeby nie tylko poznańskiego środowiska naukowego, ale także w szystkich pragnących ko­ rzystać z jej zasobów.

B iblioteka U niw ersytecka w Poznaniu jest in sty tu cją aktyw ną, wykorzy­ stu ją c ą w swej działalności nowoczesne środki u d o stęp nian ia zbiorów, stop ­ niowo rozw ijającą się kom puteryzację, a także fachową obsługę czytelnika przez, podnoszących swoje kwalifikacje zawodowe bibliotekarzy.

Misja biblioteki: wyzwanie - cel - zadanie _{1 4 3}

Biblioteka U niwersytecka w m iarę swoich możliwości buduje obraz bi­ blioteki przyjaznej i otw artej zarów no n a użytkowników, ja k i n a rodzące się inicjatyw y środowiska naukowego. Uczestniczy w budowie społeczeń­ stw a inform acyjnego.

M is ja B ib lio t e k i U n iw e r s y te c k ie j (W er sja d łu ż s z a )

Biblioteka U niwersytecka w Poznaniu, k tó ra od stu lat jest obecna n a Ziemi W ielkopolskiej i wiernie odzw ierciedla zm ienne i dram atyczne losy naro d u i państw a polskiego w o sta tn im stuleciu, jest dziś k u ltu ra ln ą w izytów ką P oznania i W ielkopolski. W trakcie swych dziejów, pośród zm iennych po­ litycznych k oniunktur, B iblioteka sum iennie sp e łn ia ła zarówno rolę rozum ­ nego strażnika narodow ych trad y cji i dziedziczonych z przeszłości wartości, ja k i w iarygodnego przew odnika po świecie nauki i kultury. T radycja i no­ woczesność to dw a filary, na których zawsze w spierała się aktyw ność kilku pokoleń bibliotekarzy, w spółtw orzących niekłam any dorobek i wysoką, dzi­ siejszą pozycję naszej Biblioteki p ośród bibliotek naukowych Polsce.

C ELE B IB L IO T E K I

Głównym celem B iblioteki jest dostarczanie inform acji oraz ułatw ianie dostępu do m ateriałów bibliotecznych, w szystkim zainteresow anym ..

W spółpracując ze środowiskam i naukowym i i kulturaln y m i Biblioteka U niwersytecka aktyw nie prom uje polski i światow y dorobek ku ltu raln y i na­ ukowy zarówno w regionie, ja k i świecie.

Z m yślą o swych użytkow nikach, k tórzy poszukują szybkiej i pełnej in­ form acji B iblioteka pragnie optym alnie w ykorzystać wszystkie możliwości, jakie stw arza dzisiaj elektronika: kom puterow y katalog, elektroniczne bazy danych, e-czasopism a, szybkie łącza internetow e, możliwość szybkiego i ła­ twego powielenia uzyskanych informacji.

SPO SO B Y O SIĄ G N IĘC IA C ELÓ W

- D banie o przestrzeganie polityki grom adzenia zbiorów ze szczególnym uwzględnieniem tych, które są świadectwem bogatej historii naszego regionu oraz zbiory m asońskie i unikatowe pocztów ki w pracow ni ikonograficznej.

- Stałe i konsekw entne rozbudow ywanie księgozbioru dydaktycznego w ypożyczalni oraz księgozbiorów podręcznych, co w ynika z fak tu cią­ głego w zrostu liczby studentów wszystkich kierunków i rodzajów stu ­ diów.

- W spółpraca z W ielkopolską B iblioteką Cyfrową, k tó ra obejm ie zarów­ no publikację różnego ro d zaju m ateriałów dydaktycznych, ja k i n a j­ cenniejszych zabytków polskiego piśm iennictw a przechowywanych w naszej bibliotece.

- W spółpraca z innym i bibliotekam i m iasta, regionu, k raju , z P oznań­ ską F u nd acją B ibliotek Naukowych, N arodow ym U niw ersalnym K a­ talogiem C entralnym (NUKAT). W jej w yniku czytelnicy naszej biblioteki zyskają łatw y dostęp do inform acji o zasobach w szystkich większych bibliotek w Polsce.

- D alsza system aty czn a retrokonw ersja zbiorów dawnych.

- W zbogacanie biblioteki o coraz większą ilość kom puterów , um ożli­ w iających zarówno korzystanie z katalogu, dokonywanie zamówień i rezerwacji, ja k również wykorzystyw anie światow ych baz danych i cza­ sopism elektronicznych prenum erow anych przez Bibliotekę.

- Dbanie kierownictwa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych personelu. - D ostęp do coraz większej ilości czasopism elektronicznych i pełnotek-

stowych baz danych zarów no z kom puterów bibliotecznych, ja k rów­ nież poprzez sieć internetow ą.

- Szkolenia użytkowników, a zwłaszcza pracowników naukowych i stu ­ dentów U niw ersytetu w zakresie nowoczesnych m etod pozyskiw ania inform acji (bazy danych, czasopism a on-line, e-czasopism a).

- O chrona zbiorów bibliotecznych poprzez konserwację, digitalizację, mikrofilmowanie, ale także w spółpracę z W ielkopolską B iblioteką Cy­ frową.

To m oja, robocza w ersja d o kum entu deklaracji misji B iblioteki Uni­ wersyteckiej w Poznaniu. Może ona stanow ić podstaw ę do dalszej dysku­ sji, k tó ra w inna objąć możliwie najszersze grem ium : R adę Biblioteczną, w szystkich pracowników, wreszcie użytkowników. Dopiero po uwzględnie­ niu wyników tej dyskusji dokum entow i takiem u m ożna nadać ostateczny k sz ta łt i - już jako deklarację m isji - ja k najszerzej upowszechnić, np. um ieszczając n a stronie domowej www B iblioteki Uniwersyteckiej. Pozwoli to w szystkim zainteresow anym zapoznać się z aktualnym i problem am i biblioteki, kierunkiem , w jak im biblioteka zmierza, hierarchią w artości p rzy ję tą przez kierownictwo biblioteki, oraz później, stopniem realizacji po­ szczególnych zam ierzeń.

A bstrakty - A bstracts ₉

A r tu r J a z d o n

O u ts o u r c in g in lib r a r ie s

T he te rm “outsourcing” has recently becom e a lively buzzw ord b o th in th eo retical w ritings and in m anagerial p ractice in all business organizations. O utsourcing has been defined as “an o rganization co n tractin g w ith an ex tern al source to supply a p ro d u ct or service which was previously supplied from w ithin th e organ izatio n 1’. T he article, providing m any references to th e lite ra tu re on th e su b je ct, discusses th e advantages and disadvantages of outsourcing provisions. O n th e basis of rel­ evant experiences from libraries outside P oland, a question is raised as to th e sig­ nificance and usefulness of outsourcing in th e m odern lib rary p ractice in Poland. Econom ic realities in th is country, p o in ts o u t th e a u th o r, will m ake all th e in ter­ ested p arties im plem ent th is m eth o d of m anagem ent sooner or la te r as outso u rc­ ing helps m odern research lib rary to m eet th e m ore and m ore varied and refined ex p ectatio n s of lib rary users w ith o u t considerable financial outlays.

P io t r K a r w a siń sk i

L ib ra ry m is s io n — c h a lle n g e s — g o a ls — ta s k s . A n a t t e m p t a t fo r m u la tin g t h e m is s io n s t a t e m e n t for P o z n a ń U n iv e r s it y L ib ra ry

T he article a tte m p ts a t form ulating a d raft docum ent - a ratio n ale and a m ission sta te m e n t for P oznań U niversity Library. As in its essence such a docum ent should tak e into consideration m any factors, th e a u th o r briefly describes th e h isto ry of th e Library, its collections, space conditions and perspectives for developm ent in th e near future. Having all those factors considered, th e a u th o r tries to form ulate a d raft m ission sta te m e n t for th e L ibrary which, in a u th o r’s intention, should be a m ate rial for open discussion preceding its final form ulation.

S ta n is ła w a K u r e k -K o k o c iń sk a

B ib lio g r a p h y o f W ie lk o p o ls k a a n d Ł ó d ź.

W it h in t h e r a n g e o f in te r e s ts o f B o le s ła w S w id e r sk i

Bolesław Swiderski was first and forem ost a b rillian t bibliographer and a person m uch involved in various activities w ith in th e lib rary com m unity. T he article dis­ cusses in a d etailed way his research works on regional bibliography. A detailed analysis of p a rtic u la r volum es of th e Bibliography o f the W ielkopolska and th e B ib­ liography o f Łódź, ed ited by th e professor, m akes it possible to tra c e dow n th e proc­ ess of shaping th eo retical concepts influencing th e works on regional bibliography. Nowadays, th e procedures worked o u t a t th e tim e are tre a te d by bibliographers as a valuable p a tte rn to be followed in works on sim ilar bibliographies th a t are frequently published in Poland.

D a m ia n W o jc iń s k i

M a r k e t e c o n o m y t o o ls a n d t h e library. T h e e n v ir o n m e n t a n a ly sis

Non-profit organizations, including libraries, operating w ithin th e m arket economy function in external environm ents called m acroenvironm ent th a t combines economic,