Bezrobocie w województwie małopolskim

Pełen tekst

(1)[iJ[(. 568. 2001. Halina Guzik Katedra Gospodarki Reglonalnel. Anna Harańczyk Katedra Gospodarki Reglonalnel. Bezrobocie w województwie małopolskim I. Wprowadzenie Zjawisko bezrobocia pojawiło się w 1990 r. jako następstwo zmian ustrojowych i spadku ogólnej aktywności społeczeństwa i diametralnie zmieniło charakter rynku pracy. Szczególną cechą bezrobocia na polskim rynku pracy jest jego przestrzenne zróżnicowanie. O znaczącej jego wadze decyduje fakt ograniczonej mobilności siły roboczej w przestrzeni uwarunkowany przede wszystkim względami mieszkaniowymi. Badanie rozmieszczenia bezrobocia w przestrzeni pozwala na wyodrębnienie terenów szczególnie zagrożonych tym zjawiskiem. Zmienność uwarunkowań polityczno-gospodarczych, spowodowana w dużej mierze wprowadzonymi reformami oraz zdeterminowana nową strukturą podziału administracyjnego, powoduje konieczność wnikliwej analizy rozmiarów i rozmieszczenia bezrobocia, czynników je kształtujących oraz charakterystycznych cech bezrobocia. Jest to podstawa prawidłowej diagnozy tego zjawiska w nowych układach terytorialnych i stwarza przesłanki do stosowania efektywnej polityki przeciwdziałającej bezrobociu i łagodzącej jego skutki oraz opracowania strategii rynku pracy badanego obszaru. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie bezrobocia w nowo powstałym województwie małopolskim. Realizacja tego celu została przeprowadzona na podstawie badań dotyczących: - rozmiarów bezrobocia oraz stopy bezrobocia w układach przestrzennych, - struktury społeczno-zawodowej bezrobocia według powiatowych urzędów pracy, - metod i środków przeciwdziałania skutkom bezrobocia..

(2) I. Halina Gl/zik, Allna Harmiczyk. Analizę bezrobocia przeprowadzono w przekroju kwartalnym, a tak że według miesięcy , wykorzystując wskaźniki natężen ia, struktury i dynamiki. Do badań wykorzystano materiały pochodzące z różnych źródeł m.in. z ogółnych i specjałistycznych publikacji Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie , publikacji i materiałów źródłowych Urzędu Statystycznego w Krakowie, materiałów źródłowych Urzędu Pracy w Krakowie oraz opracowania problemowe. i analizy. własne.. 2. Rozmiary bezrobocia I stopy bexrobocla Nowy kształt województwa małopolskiego sprawi ł, że w zasięgu działania Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie znalazły się nowe bm'dzo zróżnico wane lokalne rynki pracy. Z jednej strony rynki te charakteryzują się znaczną od miennościll zjawisk na nich zachodzących (np. rynek krakowski, tatrzm\ski. proszowicki , gorlicki, chrzanowski czy suski), z drugiej zaś można zaobserwować szereg podobielistw - zarówno co do ich charakterystyki,jak i występują cych problemów, np . bezrobocia kobiet i bezrobocia młodzieży , który dotyczy praktycznie wszystkich rynków lokałnych . tzw. bezrobocie agrarne i związana z nim problematyka rozwoju obszarów wiejskich występuje na większości rynków, restrukturyzacja dużych zakładów - w tym górnictwa, hutnictwa, itd. wystąpi na kilku istotnych w skali województwa rynkach pracy. Poziom bezrobocia jest zależny od sytuacji gospodarczej. a nie od podziału administracyjnego, a więc w nowych granicach będzie nadal wypadkową z lokalnych rynków pracy. Tak więc zmiana zasięgu terytorialnego z pewnością nie zmieni mapy lokalnych rynków pracy, kt6re mają charakter historycznie uksztaltowany wieloletnimi procesami społecznymi i ekonomicznymi. Może jednak spowodować zmianę w postrzeganiu z perspektywy województwa niekt6rych problemów rynku pracy i bezrobocia. Z pewnością także przesunięty zostanie "środek ciężkości" problemów rynku pracy z dużych miast, dotychczasowych stolic starych województw, na małe środk i miejsko-wiejskie. Do tej pory większe ośrodki, takie jak Kraków, Nowy Sącz czy Tarnów miały decydujący wpływ na podstawowe wskaźniki osiągane przez urzędy pracy danego województwa. Dla przykładu można podać, że według stanu na koniec grudnia 1998 1'. W mieście Krakowie zarejestrowanych byto ponad 50% bezrobotnych całego województwa krakowskiego. W nowym województwie matopolskim powyższe wskaźniki będą się kształtowa ty na zdecydowanie niż szym poziomie. Byłe miasta wojewódzkie obejmować będą teraz około 16% zarejestrowanych bezrobotnych województwa małopolskiego, a co za tym idzie, struktura bezrobocia w województwie nie będzie odzwierciedleniem charakteru bezrobocia wielkomiejskiego!. J. A. Martynuska, Kilka l'eflekJji o małopolskim rynku prncy- i /lie tylko -. wdrażania. reformy lIstrojowej pal/siwa, ..Rynek Prncy" 1999, nr 3.. IV. drugim miesiącu.

(3) bo. Tabela 1. Bezrobotni w powiatach województwa małopolskiego w poszczególnych. ". M. miesiącacha. Powiat. Lp.. Województwo ogółem. I. Bocheóski. 2. Brzeski. 3. Chrzanowski Dąbrowski. 4 5. Gorlicki. 7. Limanowski. 8. Miechowski. 6~. XII 98. 199. II 99. III 99. IV 99. 1500. 1686 3958 17339. Olkuski. 5700. 7255. 7265. 7117. Oświęcimski. 5500. 5807. 6392. 6600. 6454. 14. Proszowicki. 1200. 1411. 1457. 1536. 15. Suski. 2900. 3269. 3626. 3670. 1490 3557. 13200. 14462. 15243. 1400. 1502. 1614. 15561 1738. 6300. 7106. 2653 2400 L a stan bezrobotnych na koniec okresu ~ - powiaty zlemskie i ,grodzkie Wielicki. Źródło:. 7581 2854. 7650 3036. 15238 7501 2998. 1760. 1,4. 13.1. 12,9. 3,1 12,8. 3,0 13,2. 5,9. 5/). 5,2. 5,8 5,3. 5,2. 943 139,7 131,7 962 127,5 121,7. 4.7 1,1. 4.7. 95,4 120,0 114,4. 5,4. 4,8. 4,6. 4,7. 1486. 1549. 1,1. 1.1. l,]. 3411 14849 7215. 3308. 2,6. 2.7. 2,7. 2,6. 2,6. 14882. 1,0 2,5 11,5. 4,7 1,1. 11,4. 11,2. 11,2. 1,2. 11,3 1,2. 112. 7241. 1,3. 5,5. 5,4. 55 2,2. 22. 22. 1,3. 1,3. 2946 1730. obliczenia własne na podstawie danych WUP w Krakowie.. 2999 1798. 5,5 2,1. 2,1. 5.6 2,1. 1,4 104,5 122,6 128,1 94,3 122,2 115,2 97,5 112,3 109,6. 1,4. 6294. I2 5,6. 128,7 107,8 110,8 131,3 102,3. 3,1. 6264-. 3,1 13,7 5,7. 115,7. 1,3. 6988. 1922 4031. 117,0. 116,1. 3.1 6.1 53 4,8. 8051. 13. U 3.1 13,4. 6,0 5,4. 17571. 8379. 12. 1,3. 52 5,0. 18085. 1839 4069 17001 7746. 7200 6824. 3500 16100 6000. 7900 6992. 1853 4255. Nowotarski. 19. II 99 III 99 IV 99 V 99 VI 99 VlJlII IIlIXII VIIXII. I7 640. 1839 4276. II. 16 m~~~I7 Tatrzański 18 Wadowicki. XII 98 199. 1,3 3,1 14,1. 1820. 4191 18065 8182. 9 !O '. ,. VI 99. 114500 126818 135286 138367 135947 132532 133982 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 96,8 120,8 3,0 3,0 2,9 94,7 122,5 3,0 3,0 3,0 3,0 3965 3946 4086 4079 4166 3400 3788 3,5 97,7 118,4 3,5 3,5 3,6 3,6 3~ 4685 4744 3~ 4800 4698 4856 4100 4508 3,7 3,7 96,0 134,1 3,7 3,8 3,4 3,6 3.8 5019 5047 4927 5229 4610 5086 3900 96,0 112,3 3,5 3,5 3,4 3,7 3,6 3~ 4605 4635 3.8 4686 4836 4829 4300 4658 6,8 100,6 110,1 6,7 6,5 6,6 7,0 6,7 890l 9086 72 8943 8825 8998 9031 8 200 16300 18459 20395 21488 21752 21289 21407 14,2 14,6 15,1 15,5 16,0 16.1 16,0 99,6 131,8 6,4 94,0 108,7 6,6 6,6 6,5 7,3 6.9 6~ 8589 8788 8617 8924 9133 8753 8 400. Myślenicki. ,.. V99. ~. o. Dynamika. Struktura. 129,1. 12 100,8 128,0 2,5 90,1 126,6 11,1 95.6 117,9 5,4 416,6 124,1. 114,1 112,7 517,2. 22. 39,2 121,4. 47,6. 1,3. 592 126,5. 74,9. ,,'"<: ~.. " ~. i'l-. ,,';;~. .g-" o. ~.

(4) Tabela 2.. Płynność. rynku pracy w powiatach województwa. małopolskiego. w poszczególnych. Bezrobotni zarejestrowani Lp.. Powiat T. II. ID. IV. V. 19753 605 612 926. 16779 577 501 751. 13076 389 492 576. 9417 289 328 397. 8537 229 353 404. VI. J II kW3I1ał kwartał. miesiącach. Osoby. wyłączone. III. IV. a.I. 1999 r.. z ewidencji l. I. II. V. VI. II. kwartał kwartał. WojewódzlWo ogółem. 1. Bocheński. 2. Brzeski. 3. Chrzanowski. 11846 49608 372 1571 382 1605 592 2253. 30045 7426 8 311 9995 118321195110397 25732 890 175 286 302 369 350 391 763 1063 220 311 334 384 468 323 865 l 393 262 275 433 579 524 SOO 970. 35164 l 110 l 175 l 603. 4. Dąbrowski. 526. 385. 283. 256. 282. 366. l 194. 904. 203. 207. 290. 399. 363. 336. 700. 1399. S. Gorlicki. 765. 670. 479. 301. 404. 586. 1914. J 291. 124. 507. 436. 389. 446. 401. 1067. 3654. 3558. 3236. 2334. 2045. 2336. 10448. 6715. 1518. 1622 2143. 2070. 2508 2218. 5283. 1914 6796 1671. 6 _. _. ~. 7. Lirnanowski. 681. 611. 500. 327. 332. 468. 1792. I 127. 323. 440. 291. 672. 503. 496. 1054. 8. Miechowski. 379. 221. 215. 160. ]35. 202. 815. 497. 202. 87. 196. 146. 149. 119. 485. 414. 9. Myślenicki. 648. 495. 328. 272. 240. 344. 1471. l 101. 208. 262. 243. 293. 426. 382. 713. l 101. 2401. 1691. 13JO. 1009. 982. 1673. 5402. 3664 1181. %5. 1290. 1523. 1552 1034. 1485. 749. 528. 446. 536. 3760. 1510. 336. 503. 552. 856. 751. 382. 3436 J 391. 4109. 1526 1362. 825. 597. 414. 471. 606. 2784. 1491. 278. 394. 587. 562. 600. 602. 1259. 1764. 752. 921. 675. 595. 452. 620. 2348. 1667. 452. 336. 467. 741. 642. 590. 1255. 1973. 2235. 1798. 1522. 1022. 837. 1344. 5555. 3203. 957. 13451226. 13J1. 3178. 3882. 10 11. ~ .. ~~~o~~ki. .. 12. Olkuski. 13. Oświęcimski. ::. :::OWiCki .Oi'- . ~. 16. ~. 17. Tatrzat\ski. 18. Wadowicki. 19. Wielicki. ~-R*. :. ~:~ ~: ~~~ I:~ :~~ :~: ~:: ! :~: 2~: ~~! 2:~ ~~: :~ :;~ I. 10171204. 245. 227. 249. 168. 127. 209. 721. 504. 175. 115. 125. 146. 157. 141. 415. 444. 1186. 914. 659. 472. 358. 542. 2759. 1372. 359. 439. 590. 621. 644. 516. 1388. 1781. 391. 436. 382. 229. 202. 305. l 209. 736. 180. 23S. 200. 267. 254. 252. 615. 773. - powiaty z.iemskie i grodzkie. Źródło:. ł 989. obliczenia własne na podstawie danych WUP w Krakowie.. '--'-'--'-. ~ §= !. ". ~. N. ~ ~. "::s ";s: il;,-. -El><-.

(5) Bezrobocie w województwie ma/opolskim. I. Zmiana systemu ubezpieczeń społecznych spowodowała gwałtowny napływ bezrobotnych do urzędów pracy i to nie tylko w samym województwie małopol skim. W styczniu 1999 l'. w województwie małopolskim zarejestrowano 19753 bezrobotnych, co spowodowało wzrost bezrobocia do poziomu 126818 osób na dzień 31 I 1999 l'. (por. tabele 1-2). Jest to więc przyrost o ponad 11 tys. osób (prawie 10%) w stosunku do stanu z końca grudnia 1998 r., przy 2560 ofertach pracy zgłoszonych w całym województwie małopolskim w styczniu 1999 l'. Według szacunków Urzędu Pracy zdecydowana większość tego przyrostu wynika z motywów "poza zatrudnieniowych". Rejestrujący się w styczniu byli nie tyle zainteresowani uzyskaniem pracy czy zasiłku dla bezrobotnych, lecz raczej poszukiwali płatnika składek na ubezpieczenia społeczne. Można wprowadzić system ubezpieczeń od bezrobocia. Rozwiązania oparte na systemie ubezpieczenia od bezrobocia umożliwiają również wprowadzenie mechanizmów monitorujących rynek pracy, aktywizujących go (w tym oczywiście bezrobotnych) i ograniczających szarą strefę w zatrudnieniu. Możliwe jest wprowadzenie rozwiązań o charakterze "bodźców pozytywnych" opartych bardziej na systemie zachęt do pożądanych zachowań na rynku pracy niż sankcji za brak takich zachowań'. Analizując tabele dotyczące liczby bezrobotnych w województwie małopol skim według miesięcy, należy podkreślić, że sytuacja na rynku pracy Małopol ski w pierwszych miesiącach 1999 l'. uległa gwałtownemu załamaniu. W styczniu 1999 l'. zgłoszono do urzędów pracy 2560 ofert, a liczba ofert według stanu na 31 I 1999 r. wynosiła 772. Należy podkreślić, że w 1998 l'. były takie miesiące, że liczba ofert zgłaszanych w samym tylko Krakowie oscylowała w granicach 2300-2500. Znacząco przy tym zwiększyła się liczba zgłaszanych do urzędów zwolnień grupowych, przy czym pracodawcy nie zawsze zgłaszają do urzędu ostateczną liczbę przewidywanych do zwolnienia pracowników. Można więc powiedzieć, że ogólna sytuacja w kraju przy wdrażaniu reformy, mniejsza niż normalnie aktywność urzędów pracy zajętych w styczniu i lutym obowiąz kami płatnika, początek roku, kiedy regularnie od lat zmniejsza się oferta rynku pracy, naturalna sezonowość w budownictwie powodują, że negatywne sygnały należy traktować z ostrożnością. Oceniając małopolski rynek pracy, należy podkreślić, że nie jest to region o nadmiernym bezrobociu, choć występują tu znaczne dysproporcje. Mocno zróżnicowana jest aktywność gospodarcza małopolskich powiatów. Biorąc pod uwagę liczbę podmiotów gospodarczych przypadających na 1 tys. mieszkańców, wskaźnik powyżej 80 podmiotów (przy średniej wojewódzkiej 71) wykazują tylko trzy powiaty: grodzki krakowski (111) i grodzki nowosądecki (83) oraz tatrzański (l09). Najmniejsza aktywność pod tym względem charakteryzuje powiaty: dąbrowski (34 podmioty gospodarcze na 1000 mieszkańców), tarnowski (35) i nowosądecki ziemski (40)'. 2 Tamże,. s. 52.. 3 Biuletyn statystyczny wojc~ództwa małopolskiego, Urząd wrzesień 1999,. Statystyczny w Krakowie, Kraków,.

(6) I. Halina Guzik, Anna Harmiczyk. Stopa bezrobocia jest podstawowym wskaźnikiem pozwalającym na porówsytuacji w zakresie bezrobocia. Wynosiła ona dla województwa malopolskiego na koniec marca 1999 l'. 9%, a na koniec czerwca 8 ,8%. Stawia to nasze województwo na trzecim miejscu w skali kraju po województwach śl ąskim ze stopą 8,5% i mazowieckim - 8,6%. Dane dotyczące stóp bezrobocia w rozbiciu na poszczególne powiaty wskazują, iż najlepsza sytuacja pod tym względem występowała w powiecie krakowskim. Osoby pozostające bez pracy i zarejestrowane w urzędach pracy stanowiły tam jedynie 4,6% aktywnych zawodowo. W skali kraju była to najniższa z wartości tego wskaźnika. Znacznie gorsza sytuacja występuje na rynkach pracy po łudniowo-wschodnich obszarów województwa małopolskiego, o czym świadczą wysokie wartości stopy bezrobocia, przekraczające nawet średnią krajową (11,6%), w powiatach: gorlickim - 15,1%, dąbrowskim - 14,5%, limanowskim - 13,8% i nowosądeckim - 13 ,1 %. Wysokim poziomem tego wskaźnika charakteryzuje się równie ż, na tle województwa, powiat olkuski 11 ,9% (por. rys . I) .. nawczą ocenę. 1 6 T--------------~-----------·- ------------ ----------, 15t------------~--~I ---------------------------- --------ł. 14 t--------------; 13 t---·---------------12 t-------------..--II 1------- -,.--10 t-------· 9 j ---, ,;--- n'r.. 8 7. 6 5 4 3 2 I. O. o :;; :;; :;; :;; :Q :Q :Q :Q :Q :R ~ u. !:i. 'O '0 ~. .,. '0'. '". .,. ~ .~. oC. ~ <Xl. ~. ~. <Xl. ~. ~. o. ~ .c. u. CJ XII 1998. ~. ~. e. .g. Q. łi!I. .~. '"t>o. ~. ~. o. ~. 11999. ~. ~. o. fi. E. ::i. ~. ~. o. oC. 'c., ~. ~ '"::E'". Iii! II 1999. i% o ~. zo. "" ~. :;; ~. Iz o~ o. • III 1999. ~ :;; :a '~ ~ ~ o .~. :Q. :Q. :Q. :Q. ~. .~. ~. ~. §. .~ 2 o &:. ~. Ul. ~. .~. • IV 1999. ~. 'g ~. f-<. 'O. ~. '". • VI 1999. Rys. I _Stopa bezrobocia w powi atach województwa malopolskiego od XII 1998 do VI 1999 r..

(7) Bezrobocie w województwie małopolskim. I. 3. Struktury społeczno-zawodowe bezrobotnych w układach przestrzennych Dokonując przeglądu naj istotniejszych problemów, a w szczególności faktycznych i potencjalnych zagrożeJ\ rynku pracy województwa małopolskiego, można zauważyć, że niektóre z nich już obecnie mają swoje odzwierciedlenie w strukturze bezrobotnych. Inne natomiast mogą je mieć w najbliższej przy-. szłości. Specyfikę. funkcjonowania małopolskiego rynku pracy odzwierciedlają struktury bezrobocia według płci, wieku, wykształcenia oraz czasu pozostawania bez pracy. Już obecnie podstawowym problemem występującym we wszystkich powiatowych urzędach pracy jest bezrobocie kobiet. Stanowią one ponad 58% zarejestrowanych w skali województwa, przy czym w niektórych urzędach odsetek ten przekracza już 65% (por. tabela 3). Dotyczy to w szczególności takich lokalnych rynków pracy, jak brzeski i bocheJ\ski. Kobiety, co prawda, stanowią mniejszość wśród nowo rejestrujących się lub rejestrują się w podobnej ilości co mężczyźni, jednak znacznie szybciej następuje odpływ z bezrobocia mężczyzn, co w wyniku ostatecznym zupełnie odwraca proporcje. Jednym z powodów takiej sytuacji jest fakt, że większość zgłaszanych do urzędów pracy ofert nie zawsze można przedstawić kobietom, co w efekcie prowadzi do pozostawania ich na bezrobociu. I to one stanowią zdecydowaną większość wśród długookresowo bezrobotnych. Tak więc bezrobocie wśród kobiet stanowi jeden z poważniejszych problemów województwa małopolskiego. Najgorzej przedstawia się sytuacja na terenach wiejskich, gdzie rejestrują się osoby o znacznie niższym poziomie wykształcenia, a szanse znalezienia pracy są znikome. Znalezienie pracy na terenach wiejskich stanowi jednak problem sam w sobie i nie dotyczy wyłącznie kobiet. Problem bezrobocia w szczególności dotyczy również ludzi młodych, którzy stanowią wysoki odsetek zarejestrowanych w urzędach pracy. Ludzie młodzi, w tym bezrobotni absolwenci, stanowią w Małopolsce, podobnie zresztą jak w większości województw, kolejną ważną grupę ryzyka zatrudnieniowego. Ludzie młodzi w wieku do 24 lat stanowili pod koniec czerwca 1999 r. 37% ogółu bezrobotnych i w porównaniu do I kwartału odsetek ten nieznacznie spadł - o l % (por. tabela 3). Najwyższy procent udziału tej grupy wśród bezrobotnych występuje w północnych powiatach województwa - w proszowickim 52,3% oraz miechowskim 47,3%. Według stanu na koniec czerwca na obszarze Małopolski było 6011 bezrobotnych absolwentów, co stanowiło 4,5% wszystkich zarejestrowanych. Liczba absolwentów zmniejszyła się w czerwcu w porównani u z marcem o 44%, co spowodowane było znacznym odpływem z rejestrów ubiegłorocznych absolwentów. Wśród absolwentów dominują osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym - 52% oraz zasadniczym zawodowym - 28% (por. rys. 2)..

(8) I. Halina Guzik, Anna Haraliczyk. licea 11%. policealne i średnie zawodowe 52%. zasadnicze zawodowe 28%. Rys. 2. Struktura bezrobotnych absolwentów 30Vl ł999r.. według. wyksztalcenia - stan na. dzień. Bezrobocie wśród osób pomiędzy 15 a 34 rokiem życia można z jednej strony uznać za zjawisko, w pewnym sensie, pozytywne, gdyż łatwiej wspierać mobilność i aktywność osób w tym wieku, z drugiej zaś odsłania problem zamknięcia polskiego rynku pracy dla części osób młodych. W perspektywie wchodzenia na rynek pracy w latach 2001-2007 kolejnego wyżu demograficznego oraz biorąc pod uwagę ograniczenia w mobilności przestrzennej Polaków, należy spodziewać się wzrostu bezrobocia, które spowodować może społeczne frustracje i niepokoje. Istniejący system zachęt dla pracodawców do zatrudnienia tej kategorii bezrobotnych (ludzi młodych) okaże się o tyle skuteczniejszy, o ile będą tworzone nowe miejsca pracy i o ile system edukacyjny będzie znacznie szybciej niż dotychczas reagował na potrzeby rynku pracy i oczekiwania pracodawców. Odpowiednie przygotowanie zawodowe uczniów szkół niewątpliwie zwiększy atrakcyjność ich absolwentów jako potencjalnych pracowników. Podkreślenia wymaga fakt, że w świetle dynamicznych przeobrażeń dokonujących się w systemie gospodarczym Polski wymogi kompetencyjno-kwalifikacyjne stawiane pracownikom mającym szansę na stabilne zatrudnienie będą coraz większe. Stąd też bezrobotni w województwie małopolskim, którzy w swej większości (przeszło 68%) mają wykształcenie podstawowe i niepełne podstawowe oraz zasadnicze zawodowe o tradycyjnych profilach, narażeni są na "przegraną" w rywalizacji zawodowej (por. tabela 4). Proces kształcenia jest problemem długookresowym i wymaga prognozy przyszłego popytu na różne kwalifikacje zawodowe. Czynnikiem warunkującym opracowanie takiego zapotrzebowania jest budowa strategii rozwoju gospodar-.

(9) "". ~. Tabela 3. Struktura bezrobotnych w województwie małopolskim według wieku - stan na 30 VI 1999 r. Powiat.. Lp.. Ogółem. w%. Bezrobotni według wieku w % Kobiety w% 15-17 1&-24 25-34 3>-44 45-54 55-59. <:l. :5. 6(}.Q4 Ogółem. Kobiety 15-17 1&-24 25-34 34--44 45-54 55-59 6(}.Q4. Wojewódz[Wo. 58.3. 0,1. 36,8. 23,4. 8,9. 0.6. 0,2. 100.0. 100,0. Bocheński. 100.0. 64,5. 0,1. 41,5. 30.0 29,9. 21,1. 7,2. 0,2. 0,0. 2,9. 2. Brzeski. 100,0. 65,6. 0,0. 39,2. 30,8. 21,4. 8,2. 0,3. 0,1. 3,5. 3.3 4,0. 3. Chrzanowski. 100P. 61,3. 0.1. 41,9. 26,3. 22,6. 8,5. 0,4. 0,1. 3,7. 4. Dąbrowski. 100,0. 51,3. 0,0. 38,9. 33,1. 20,7. 7,0. 0,3. 0,0. 3,5. 5. Gorlicki. 100,0. 56,1. 37,1. 23,1. 6,4. 0,4. 0,1. 58,2. 0,1 0,1. 32,9. 100,0. 30,8. 28,0. 26,4. 13,5. 09 0.3. 0,3. Op. 6,4. ogółem. I. 100.0. ". ~.. Struktura przestrzenna bezrobotnych w %. 100,0 100.0 100.0 100.0 100,0 100,0 100,0 2,4 1,0 0,0 2,7 2,4 3.3 29. Op. 3,8. 3,6. 3,2. 3,3. 1,05. 2,9. 3$. 2,4. 4,3. 3,3. 3,6. 3,6. 2,7. 3,4. 1,6. 3,7. 3,8. 3,1. 2,7. 1,6. 0,5. 6,8. 3.0 6,5. 8,4. 6,7. 4,8. 3,9. 2$. 16.0. 9.8 12,2. 6,1. 16.0. 13,4. 149. 18,0. 24.3. 24,7. 29.0. 6,1. 12,2. 6,5. 7 ,1. 6,4. 4 ,0. 3,3. 1,9. 6 7. Limanowski. 100,0. 55.1. 0,2. 37,1. 33 ,4. 23,5. 5,5. 8. Miechowski. 100,0. 50,8. 12,1. 1,1. 0,5. 1,4. 1,3. 1,1. 9. 7,1. 0,3. 0.0. 3,0. 3,1. 3,1. 3,1. 2.0 2,4. 4,3. 23.4. 1.0 3,0. 2,7. 38,4. 0.0 0,8. 1,8. 59,3. 23.4 30,7. 15,6. 100,0. 0.0 0,0. 47.3. Myślenicki. 1,3. 0,5. 100.0. 57,2. 0,3. 39,1. 32,6. 22,2. 5,5. 0,3. 13,2. 12,9. 40,7. 14,0. 14,3. 12,5. 8,1. 6,0. 3,9. 5,9. 5,0. 3,3. 5,8. 6,2. 5,7. 5,9. 7,2. 10,1. 5,2. 5,8. 2.4. 5,6. 49. 5,1. 5,0. 3,7. 6.8. 5,1. 6,2. 4.8 0 ,5 4,8. !O 11 12. Nowotarski Olkuski. 100.0. 49,1. 0,1. 36,1. 31.3. 22,6. 9,0. 0,7. 0.0 0,3. 100.0. 64.7. 0,0. 39,8. 27.9. 23,1. 8,5. 0,4. 0,2. 13. Oświęcimski. 100.0. 66,2. 0.0. 40,0. 26,0. 23,4. 9,6. 0,8. 0,2. 4.7. 5,3. 0,0. 5,1. 4.1. 4,7. 14. Proszowicki. 100.0. 0,1. 52,2. 22,5. 15,3. 92. 0 .7. 0,1. 1,1. 0,8. 1,6. 09. 0,8. 1,2. 1.3. 100.0. 56.4 61,3. 2.6. 0.0. 2.0. 2ł>. 2.6. 3,3. 100.0. 57.0. 10.9. 89. 11.6. 10,5. 11,3. 10.6. 5.4 II ,O. 1.5. 2.0. 4,3. 12.1 4,3. 15. Suski. 16. 0.0 0.1. 30,2. 31,4. 24.9. 38.6. 28,3. 23.8. 119 8,5. ],3. 0,3. 12 2.5. 0.6. 0,2. 11 ,1. 17. Tatrzański. 100.0. 52,3. 0,1. 32,3. 26,3. 25,7. 13,2. 1.9. 0.5. 1,3. 1,2. 1.6. 12. 1,2. 18. Wadowieki. 100.0. 63,8. 0.0. 33.7. 29.0. 25.1. 11.0 11,0. 1.0. 0,2. 5.4. 5.9. 0.0. 4.9. 52. 5.8. 6.7. 9,3. 6,8. 19. 2,5. 2.8. 2,8. 1,0. 19. Wielicki. 100,0. 59.0. 0,0. 36,2. 25,5. 26,4. 0,8. 0,1. 2.2. 2,3. 0.8. 2.2. ;; ;;. .s. '"~ fi~. ~.. ::;. {" ~. S'. ~ - powiaty ziemskie i grodzkie źródło:. obliczenia. własne. na podstawie WUP w Krakowie.. ~.

(10) Tabela 4. Struktura bezrobotnych w województwie małopolskim. według wykształcenia. Strukturo przestrzenna bezrobotnych w %. Bezrobotni według wyksztalcenia w % Powiat. Lp.. ogólem. wyższ.e. policealne i średnie zawodowe. średnie. ogólnoksztaIc;Jce. zasadnicze. - stan na 30 VI 1999 r.. podstawowe. i niepelne zawodowe podstawowe. ogółem. wyi5re. police:l!ne. średnie. i średnie zawodo\\'e. ogólnokształcące. zasadnicze zawodowe. podstawowe i rucpcłne podstawowe. Województwo 100.0. 3,4 4,3. 2,8. 100,0. 1,9. 42.8. 26.0. 100.0. 100,0. 100.0. 1,4. 6,6. Brzeski. O/J. 212. 4,8. 49 .6 52,6. 19.0. 2. 100,0 100,0. 229 23,3. 6,4. Bocheński. 20.6. 2/J 3,5. 22 1,6. 3.0 3,3. 3. Chrzanowski. 100,0. 9,1. 38,3. 26.0. 3,7. 2,4. 4.1. 5,4. 100.0. 18,1. 4 ,0. 51,0. 262. 3.5. 1,2. 2,7. 2.2. 3,3 4,1. 3,8. Dąbrowski. 12 0,7. 25,3. 4. 5. Gorlicki. 100,0. O/J 5,7. 26.3. 48,6. 3,2. 7,8. 4.4. 7,7. 52. 33 .4. 12,5. 17,9. 0,6. 20,8. 5 ,7. 43,8. 2,1. 16,3 ,5,8. "lJJ,9. Limanowski. 16.0 6,4. 48,4. 7. 5.7. 6,6. 72. 8. Miechowski. 1,8. 29,7. 7 ,1. 38.9. 1.4. 1,4. 1,9. 1.6. 1,3. 9. Myślenicki. 100.0 100,0. 20.1 29,2 29.1 22 ,6. 6,8. 23.4. 42 8,4. 1,1. 19,9. 5.9. 47,3. 3.0. 1,8. 21>. 2,8. 3,3. 12 3,0. 09. 25,6. 5,7. 47,7. 13.2. 11,7. 14,7. 10,2. 14,8. 6,1. 40 ,6. 2.4. 34,6. 7,8. 6,7. 3.8 7,9. 5,6 6,3. 5,2 4,0. 92 4,4. 1,7. 24.1. 6,8. 37,7 332 44,2. 6.1 2,5. 14,7. 0.8. 32,4. 6~ •. '. .io{i:. .~ \O :' (fWc. : II Nowotarski. 100.0 100,0. 12. Olkuski. 100.0 100 ,0 100,0. 13. Oświęcimski. 100,0. 14. Proszowicki. 100,0. 1,2. 23,8. 6,6. 15. Suski. 100,0. 0,8. 23,2. 7 .1. 36.0 40,9. -. 16 17 18 19. ._". Tatrzański. Wadowieki Wielicki. 2,7. 2,2. 3.5. 22,0. 5,9 5,2. 23,2. 4 ,7. 42. 4,9. 51l. 4 ,9. 42. 12. 1,2. 1,0. 1,4. 28.0. 12 2,5. 0 .7 1,1. 2,5. 2.7. 2 .4. 2,7. 25 ,0. 11,1. 8,6. 92. l J,5. 12,4. 10,7. 100,0. 1.5. 19.0. 6.6. 47,9. 100.0. 1,8. 21 ,7. 72. 35,7. 33.5. 1,3. 13. 1,3. 1,5. 1.1. 1.7. 29.4. 5,4. 2,7. 4.9. 4,0. 5.6. 6,1. 30,7. 22. 1,8. 2.0. 1,6. 2.3. 2,6. 100,0. 0,9. 20,6. 4.7. 44,3. 100,0. 1,5. 19,9. 4.7. 43,1. ~ - powiaty ziemskie i grodzkie. źródło:. 25.7 20.1. 100.0 3,1. 100,0. ogółem. l. obliczenia własne na podstawie danych WUP w Krakowie.. ~. ~.. ~. ~. ;".. li. ".

(11) Bezrobocie w województwie. małopolskim. I. czego regionów, na podstawie której można by określić zapotrzebowanie na określone zawody. Do czasu stworzenia takich strategii należy doskonalić koordynację kierunków kształcenia przy zastosowaniu metod monitoringu zawodów deticytowych. Monitoring nie odnosi się do ogólnej sytuacji na rynku, ale do podaży i popytu na poszczególnych rynkach zawodowo-terytorialnych. Dla potrzeb określenia poziomu i struktury kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych niezbędne jest określenie, jakie zawody na lokalnym rynku pracy są aktualnie deficytowe, jakie nadwyżkowe, a jakie wykazują równowagę. Niezbędne jest także ustalenie stopnia występowania deficytu i nadmiaru. Dane te należy analizować ciągle i systematycznie, obserwując trendy i kierunki w okresie kilku lat. Na podstawie tych danych można dopiero rozważyć korektę struktury kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych w ramach aktywnych programów rynku pracy. Cechą charakteryzującą rynek pracy jest okres poszukiwania pracy przez bezrobotnych. Podstawowe znaczenie dla oceny sytuacji według tego kryterium ma ustalenie udziału osób pozostających bez pracy relatywnie najdłużej. Jak bowiem wiadomo,jednym z podstawowych celów programów przeciwdziałania bezrobociu jest skracanie czasu pozostawania bez pracy. W przypadku bezrobocia długookresowego zarówno skutki społeczne, jak też koszty ekonomiczne są szczególnie dotkliwe. Skalę tego drastycznego problemu odzwierciedla w województwie odsetek długotrwale bezrobotnych w całej populacji bezrobotnych, który osiągnął pod koniec czerwca poziom 37% i wzrósł w porównaniu z pierwszym kwartałem o 2 punkty procentowe. Tendencje taką, oprócz województwa ogółem, odnotowano we wszystkich powiatach. W rejonach południowo -wschodnich udział osób pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy przekroczył aż 50% (powiat limanowski - 53,1 %, powiat gorlicki - 51,4%). Bardzo wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych można również zaobserwować w powiecie dąbrowskim - 47,4% (tabela 6) Wytwarza się bowiem grupa wysokiego ryzyka, szczególnie narażona na negatywne zjawiska związane z bezrobociem, co niewątpliwie kształtuje tę grupę pod względem socjologicznym. Z niej bowiem wyrastają osoby mało mobilne, zagrożone biedą, bliskie marginalizacji społecznej. Wiele z tych osób żyje w środowisku wiejskim, ma niskie kwalifikacje, a ponadto współtworzą one grupę osób, która nie ma już prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Jest to zjawisko o negatywnych skutkach społecznych, większość bowiem z tych osób ucieka w stan dezaktywizacji, i to trwałej, a duża część funkcjonuje wyłącznie ze środków z pomocy społecznej, co na pewno nie sprzyja budowaniu w nich postaw aktywnych. Na terenie województwa małopolskiego udział osób, które trafiły do zasobów bezrobocia na skutek zwolnień grupowych, jest niewielki. Na koniec czerwca 1999 r. kształtował się on na poziomie 8,8%, przy czym w poszczególnych powiatach był zróżnicowany, np. w powiecie olkuskim-14,9%, wadowickim - 14,7%, dąbrowskim - 14,1 %. Bardzo niski z kolei udział wspomnianej grupy.

(12) Tabela 5. Struktura bezrobotnych w województwie małopolskim według stażu pracy - stan na 30 VI 1999 r. Struktura przestrzenna bezrobotnych w %. Bezrobotni według stażu pracy w %. Powiat. Lp.. 30 bez stażu i więcej. ogółem. do 1 roku. 1-5. 5-10. 10-20 20--30. 100.0 100,0. 10,9. 22.5 24,9. 20.7. 5;9. 0,3. 22,4. 4,8. 25,9. 15.4 14,9 14,1. 19,7. 5,0. 0,1 0,1. ogółem. do l roku. 1-5. 24,3. 100.0. 100,0. 23,9. 2,9. 100.0 3,3. 25,1. 3,5. 2.5 3,3. Województwo ogółem. I. Bocheński. 9,1 10,2. 4,1. 5-10. 30 10-20 20-30 i więcej bez stażu. 100.0 100,0 1,0 3,2 1,1 3,4. 100,0. 100,0. 100,0. 2,4. 1.5 2,1. 3,6 4,0. 3,0. 2,9. 3. Brzeski Chrzanowski. 100.0 100,0. 13,6. 18,7. 16,2. 20,2. 5,1. 0,1. 26,1. 3,7. 4,7. 3,1. 1,3. 3,7. 3,2. 1,2. 4. Dąbrowski. 100,0. 10,7. 30,3. 14,4. 16,8. 3,1. 0,1. 24,6. 3,4. 4,7. 1,1. 2,8. 1,8. 1,5. 3,5. 5. Gorlicki. 8,7. 19,6. 15,7. 19,2. 5,1. 0,1. 31,6. 5,4. 5,9. 2,4. 6,3. 5,8. 11,4. 18,6. 17,1. 23,8. 8,8. 0,4. 20,0. 16,0. 16,7. 13,2. 6.0. 18,4. 23,7. 3,5 25,1. 8,8. 6 7. 100,0 100,0. 3.5 6,8. 13,1. Limanowski. 100,0. 13,4. 23,6. 17.0. 18,0. 3,1. 0,0. 24,8. 6,4. 7,9. 6,7. 2,4. 5,6. 3,4. 1,2. 6,5. 8. Miechowski. 100,0. 11,6. 28,1. 9,7. 9,7. 3,3. 0,1. 37,4. 1,4. 1,8. 0,3. 0,7. 0,8. 0,6. 2,2. 9. Myślenicki. 100,0. 11,4. 21,5. 16,7. 23,2. 6,0. 0,2. 20,9. 3,0. 1.5 3,2. 2,9. 1,1. 3,4. 3,1. 2,4. 2,6. 2. 100,0. 9,1. 25,9. 15,3. 19,9. 4,1. 0,1. 11,0. 15,1. 4,4. 12,6. 9,1. 5,6. 13,9. 100,0. 23.0. 16,1. 18.0. 19,0. 14,7. 18,7. 0,2 0,1. 5,9 5,2. 6,0. 100,0. 5,3 4,8. 6,1. 12. 11,3 13,3. 25,7 26,1 29,3. 13,2. Nowotarski Olkuski. 6,4. 5,1 4,7. 5,3 4,2. 5,0 2,4. 6,3. 13. Oświęcimski. 100.0. 16,8. 23,6. 13,0. 18,4. 7,0. 0,7. 20,4. 4,7. 7,2. 4.4 4,9. 2,1 1,7 1,4. 4,2. 5,6. 12,4. 3,9. 37,4. 1,2. 1,6. 1,1. 0,3. 0,6. 0,7. 0,9. 1,8. 3,0. 0,7. 2,5. 2.6. 3,2. 1,9. 10 II. 14 15. Proszowicki Suski. 16. 100,0. 15,4. 20,6. 11,6. 11,3. 3,5. 0,2. 6,3. 100,0. 13,7. 27.1. 13,1. 21,2. 6,2. 0,3. 18,4. 2,5. 3,1. 100.0. 9,1. 23.1. 13,9. 22,8. 6,6. 0,3. 24,1. 1I,1. 9,2. l 1,4. 3,4. 12,2. 12,5. 13,9. 11,0. 17. Tatrzański. 100,0. 10,1. 25.7. 16,5. 19,4. 6,7. 0,2. 21,5. 1,3. 1,2. 1,5. 0,5. 1,3. 1,5. 1,2. 1,2. 18. Wadowieki Wielicki. 100.0. 7,6. 21,3. 16,4. 25,2. 8,7. 0,6. 20,2. 5,4. 3,8. 5,1. 2,0. 6,6. 8,0. 13,6. 4.5. 100,0. 8,4. 18,3. 17,5. 25.8. 9,1. 0,3. 20,6. 2,2. 1,7. 1,8. 0,9. 2.8. 3.4. 2,9. 1,9. 19. §II - powiaty ziemskie i grodzkie Źródło:. obliczenia własne na podstawie danych WUP w Krakowie.. ~ ~.. C'l. i:i. ?. :... "E:.

(13) Tabela 6. Struktura bezrobotnych w województwie małopolskim według czasu pozostawania bez pracy - stan na 30 VI 1999 r. Powiat. Lp.. Struktura przestrzenna bezrobotnych w %. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w miesiącach w % ogółem. do 1. 1-3. 3-<;. 6--12. 12-24. powyżej. 21,8. 100,0. 100,0. 100,0. 100,0. 100,0. 100,0. 100.0. 13,7. 20,3. 3,5. 3,4. 3,4. 3,1. 3,4. 3,4. 4,3. 20,3. 14,6. 26,7. 3.7. 5,1. 4,6. 4,3. 4,3. 3,7. 1.8. 27,1. 23,9. 14,6. 10,6. 3,5. 3,0. 2,8. 2,6. 3,2. 3,8. 4,9. 8,4. 17,6. 19,6. 16,4. 30,9. 6,8. 5,5. 5,0. 4,6. 6,0. 7,3. 11,0. 7,6. 16,0. 18,4. 16,2. 35,2. 16,0. 20,0. 24,3. 19,3. 15,1. 12,2. 10,4. 15,8. 28,7. 19,8. 11,5. 14,2. 6,4. 3,9. 4,1. 4,5. 5,8. 8,0. 10,1. 4,9. 6,7. 16,5. 18,8. 18,8. 34,2. 1,4. 1,4. 1,4. 1,6. 1,5. 1,6. 1,2. 100,0. 8,1. 10,4. 26,2. 21,4. 16,5. 175. 3,0. 3,0. 2,9. 3,3. 3,4. 3,1. 2,3. 9 ~ 100,0 100,0 10 ,;:; ",' __. 8,2. 10,1. 25,8. 23,9. 15,5. 16,7. 13,2. 13,0. 10,3. 10,7. 13,7. 14,9. 15,6. 8,0. 8,1. 19,4. 21,7. 17,0. 2,5$. 5,9. 3,9. 5,1. 8,3. 6,5. 5,1. 4,4. 9,0. 33,5. 23,0. 12,9. 16,3. 5,2. 5,2. 5,1. 5,4. 4,9. 6,3. 4,6 3,7. ogółem. do 1. 1-3. 3-<;. 6-12. 12-24. ogółem. 100,0. 8,1. 10,4. 23,8. 20,9. 15,0. I. Bocheński. 100,0. 8,7. 10,3. 26,4. 20.6. 2. Brzeski Chrzanowski. 100,0. 7,8. 10.0. 20,5. 100,0. 11,0. 12,8. 4. Dąbrowski. 100,0. 7,0. 5. Gorlicki. 100,0. 6,5. 100,0. 10,1. 100,0. powyżej. 24. 6 7 8. ,. '". ~i:js). Limanowski Miechowski. 11. Nowotarski. 100,0. 5,3. 12. Olkuski. 100,0. 8,0. 10,1. 24,8. 19,6. 18,2. 19,4. 4.7. 5,4. 5,3. 4,6. 5,3. 4,7. 13. Oświęcimski. 100.0. 9,2. 11,8. 23,1. 23,6. 14,9. 17,3. 1,2. 1,6. 1,0. 1,2. 1,1. 1,3. 1,0. 14. Proszowicki. 100,0. 10,8. 9,1. 23,9. 20,7. 17,0. 185. 2,5. 1,6. 2,1. 2,7. 2,6. 2,4. 2,6. 15. Suski. 100,0. 5,2. 8,8. 26,4. 22,1. 14,3. 23,2. 11,1. 11,6. 11.0. 11,0. 11,2. 10.7. 11,3. 1,5. 1,4. 1,2. 1,4. 1,1. 4,7. 5,7. 5,6. 5,5. 5,4. 16 :%~tt. 100,0. 8,4. 10,3. 23.6. 21,1. 14,5. 22,2. 1,3. 1,9. 17. Tatrzański. 100,0. 11,6. 11,8. 2,5,3. 18,5. 15,6. 17,1. 5,4. 4,9. 18. Wadowieki. 100,0. 7,3. 9,0. 25.0. 21,6. 15,3. 21,8. 2,2. 2,6. 2,6. 2,6. 2,4. 2,0. 1,5. 0,0. 0,0. 0,0. 0,0. 0,0. 0,0. 19. Wielicki. 100,0. 9,2. 12,0. 27,9. 22,3. - powiaty ziemskie i grodzkie Źródło:. (3. g-. ,,';;" ;;. Województwo. 3. 24. "". i!l. obliczenia własne na podstawie WUP w Krakowie.. 13,6. 14,9. 0,0. <2 ,,' ;;. a-. ~. ,,'~.

(14) I. Halina Gl/zik, Anna HarQ/iczyk. wystąpił w powiecie gorłickim 2,8%,jak również w nowosądeckim i miechowskim - 3,3%. Sytuacja ta może ulec zmianie , gdyż w I półroczu 207 zakładów województwa małopolskiego zapowiedziało zwołnienie 13142 osób. Również w związku z restrukturyzacją Huty Sendzimira problem zwolnieli grupowych stanie się dla województwa malopolskiego zagadnieniem bardzo istotnym.. 4. Bezrobocie agrarne w. wolewódzłwle małopolskim. Według Powszechnego Spisu Rolnego (PSR) z 1996 r. w województwie małopolskim 13662 tys. osób, tj. 42,6% ludności związane było z rolnictwem (tabela 7). W skali kraju wielkość ta wynosiła 11559,4 tys. osób i stanowiła. 29,9% ogólu ludności. Spośród ludności związanej z rolnictwem Małopolski (bez powiatów z dawnego województwa bielskiego) 32% zamieszkuje w gospodarstwach z użytkowaniem działki rolnej, a 68% z użytkowaniem gospodarstwa rolnego'. Ludność związana z użytkowaniem gospodarstwa rolnego w Małopol sce (bez powiatów byłego województwu bielskiego) zamieszkiwala w' : - gospodarstwach rolnych o powierzchni 1-2 ha w liczbie 265,2 tys . osób, tj. 32,7%, - gospodarstwach rolnych o powierzchni 2-5 ha w liczbie 397,4 tys. osób, tj. 50%, - gospodarstwach rolnych powyżej 5 ha w liczbie 148,6 tys. osób, tj. 18,3%. Powyższe dane świadczą o koncentracji ludności głównie w gospodarstwach małych i dominacji tych gospodarstw w strukturze użytkowania ziemi, a zatem o znacznym rozdrobnieniu i przeludnieniu rolnictwa Małopolski. W przekroju terytorialnym najwięcej ludności związanej z działkami rolnymi i małymi gospodarstwami (1-2 ha) zamieszkuje obszar województwa silnie zl1l'banizowany (wokół miast: Krakowa, Chrzanowa, Tarnowa, Brzeska). Jest to rejon najwyższego rozdrobnienia gospodarstw, pokrywający się z bezrobociem bieżącym (w badanym tygodniu) według samookreślenia się zainteresowanych rolników (wedlug PSR). Najwyższy udział 60-80% ludności związanej z użytkowaniem gospodarstwa rolnego o powierzchni 1-5 ha, zamieszkuje gminy polożone na południe od trasy E-4. Wyjątek stanowi kompleks gmin na poludniu Małopołski z udziałem tej ludności w granicach 40-60%. Efektem wysokiej łiczby ludności związanej z rolnictwem jest duże jej zagęszczenie na 100 ha użytków rolnych (UR). Wynosi ono średnio w województwie małopolskim 174 osób. Wskaźnik ten osiąga maksymalne wielkości w granicach 300 osób/JOO ha UR w rejonach dużych miast. Ogólnie można stwierdzić, że: 4 Działka rolna to obszar o powierzchni 0-1 ha użytków rolnych, a gospodarstwo rolne (O obszar o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnyc11. s Bezrobocie agra1'lle, materiały nicpublikowane Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w TArnowie..

(15) Tabela 7. Ludność rolnicza zamieszkała w gospodarstwach domowych według wielkości - dane PSR z 1996 r. Ludność. Ogółem ludność. Lp.. Powiaty. zamieszkała. w gospodarstwach domowych. Województwo ogółem. l. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 l. n m. Bocheński. Brzeski Chrzanowski Dąbrowski. Gorlicki. Krakowski Liroanowski Miechowski Myślenicki Nowosądecki. Nowotarski Olkuski Oświęcimski. Proszowicki Suski Tarnowski Tatrzański.. Wadowieki Wielicki Kraków. Nowy Sącz. Tarnów. 1366 254 64857 61611 45551 42878 70141 156556 86610 39691 73014 130084. 99555 51013. 41988 35310 44324 141482. x 83547 64 783 15884 11 018 6397. z użytkowaniem działki rolnej. w gospodarstwach domowych w % Ludność. z użytkowaniem gospodarstw rolnych. razem. 1-2 ha UR. 2-5 ha UR. na 100 ha UR >5 ha UR. x. x. x. x. x. 28.3 27.6 81,5. 71.4 72;2 18,4 85,0. 31,8 36,4 75,9. 55.7 49.6 22.1 49,4 47!! 44;2 58.4 35.1 53.7. 12,5 14,0. 14,7. 26.4 41.3. 73;1.. 17,1 35,7. 2,0. 33,5 16,4 13.6 15,5. 174 208 205 369 118 158. x. 13,4 29,8 29.3 18!! 45,5. 58,5 78,4 86,5 70;2 70,7 81.1 54,5. x. x. x. x. x. x. 88.3. 14,2. 44,5. 41.3. 118. 21,6. 11,7. 42,2. 26,1 12,5. 39,7 30,8. 52,5. 25,1. 50.4. 43,1. 45,6. 52,4. 6.6 16.7 24.5 11.3. 186 86 239. x 148 187. x. x. x. x. x. 27;2. 72,7. 31,2. 52,5. 16,2. x x. x x. x x. x x. x x. x x x x. 51,0 51.6% 70.0% 54.6%. 48.0 47.7 30.0 44,8. 54,2. 58,9 64,0. 37,,3 34.6 30,6 32,3. 8,5 6,5 5,4 5,7. 280 174 332 300. 62,0. x - brak. danych źródło: Bezrobocie agrarne, materiały niepublikowane Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w Tarnowie 1997 f.. ~'" """" ;;;.. "". .!2 ",'. fl:" ~ ;;;..

(16) I. Halina Guzik, Anna Harańczyk. - udzial ludności związanej z rolnictwem w województwie malopolskim wynosi 42,6% ogólnej liczby jej mieszkańców (analogiczny wskaźnik dla kraju - 29,9%), - ludno ść Malopolski związana z rolnictwem stanowi 11,8% tej kategorii ludn ości Polski, - 81 % ludności związanej z użytkowaniem gospodarstwa rolnego w Malopolsce (bez powiatów z byłych województw katowickiego i bielskiego) zamieszkuje w gospodarstwach rolnych i powierzchni 1-5 ha. Ludność aktywna ekonomicznie województwa małopolskiego według PRS liczyla 1042,7 tys., tj. 76,3% ludności związanej z rolnictwem. Na aktywnych ekonomicznie składają się: pracujący w swoim gospodarstwie (działce) i poza nim (dzialką) - 830,9 tys. osób, bezrobotni w badanym tygodniu - 15,2 tys. osób i bierni zawodowo - 196 ,6 tys. osób. Do obliczeń obsady pracy w rolnictwie przyjmuje się ludność pracującą w swoim gospodarstwie (działce). Nie uwzględnia się natomiast ludności pracującej poza swoim gospodarstwem (dzialką) z uwagi na angażowanie się tej ludności tylko dorywczo w prace rolnicze. Tak więc ludność pracującą w rolnictwie określa się na 530,1 tys. osób. Przy tym zatrudnieniu, obsada pracujących na 100 ha UR dla województwu małopolskiego kształtuje się na poziomie 68 osób (dla porównania w kraju - 48 osób). Najwyższe wskaźniki notuje się w powiatach oświęcimskim, chrzanowskim, myślenickim, nowosądeckim, a najniższe proszowickim, miechowskim i krakowskim (tabela 8). Wspólczynnik aktywności zawodowej jest wysoki, prawie dla calego województwa bowiem wynosi powyżej 80% za wyjątkiem rejonu Krakowa, Clu'zanowa i Olkusza, co oznacza dużą podaż siły roboczej. Niekorzystna struktura agrarna Małopolski odbija się w znacznym stopniu na poziomie i problemach bezrobocia województwa. Stanowi ona poważne potencjalne zagrożenie dla regionalnego rynku pracy. W zdecydowanej więk szości przeważają w nim male gospodarstwa rolne, które w momencie planowanej restrukturyzacji polskiej wsi mogą stać się źródłem znacznej nadwyżki siły roboczej. Wedlug szacunków możliwe jest nawet podwojenie liczby bezrobotnych w wyniku restrukturyzacji rolnictwa. Już obecnie w powiatowych urzędach pracy, takich jak Limanowa, Dąbrowa Tarnowska, Brzesko czy Myślenice, ponad 80% zarejestrowanych to osoby zamieszkałe na wsi. O poziomie bezrobocia agrarnego' w województwie małopolskim świadczy bardzo wysoki wskaźnik zatrudnienia w rolnictwie, wynoszący średnio dla calego województwa 68 osób na 100 ha użytków rolnych. Wskaźnik zatrudniefi Na bezrobocie agrarne składa się: bezrobocie jnwnc, ł\ wic;c zarcjesll'Owane i dotyczące tylko tej części bezrobotnych zarejestrowanych, którzy prncujq w rolnictwie, oraz bezrobocie ukryte, zwane nicujawniollym, nigdzie nic rejestrowane. Bezrobocie ukryte tworzą osoby w wieku produkcyjnym pracujące w rolnictwie z braku innej pracy. Prnca ich nie jest konieczna do prawidłowego funkcjonowRnia gospodarstwa rolnego..

(17) to. ~. Tabela 8. Pracujący w rolnictwie na działkach rolnych i w gospodarstwach rolnych w układzie powiatowym - dane PSR z 1996 r. Pracujący. Lp.. Powiaty. razem. Struktura. w rolnictwie. na działkach rolnych. w gospodarstwie. rolnym. razem. Województwo ogółem. l 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19. w gospodarstwie rolnym. x. x. x. x. x. 19856 20062. 17,6. 82,4 80,0. Brzeski Chrzanowski. 25064. 4251 5002. JOO44. x. x. JOD JOD x. Dąbrowski. 20442 29296 58424 36428 20175 27235 55064. 2133. 18309 23830. 100 100. 42373. JOD. 31949 18481 22492 43563 36461. 100 100. 12,3. 8,4. 72,5 87,7 91,6. JOD. 17.4. 82,6. 100 100. 20,9. 8,3. 79,1 91,7. x. x. x. x. x x. x x. x. 1294. 16864 17777 46640 11 354 20045. JOD. 7,1 12.7 19,6 10,6. Bocheński. Gorlicki. Krakowski. Limanowski Miechowski Myślenicki Nowosądecki. Nowotarski. OlkllSki Oświęcimski. Proszowicki Suski Tarnowski Tatrzański. Wadowieki. Wielicki. x - brak danych Źródło:. 530128 24107. na działkach rolnych. Obsada. jak w tabeli 7.. 39758 13 858 15734 18158 20368 57978 12705 27125 18165. 5466 16051 4479 1694 4743 11501 3297. 2591. 11338 1351 7080 5877. 12288. 100 100. 20,0. x. x. 10,4. 89,6. 18,6 27,5. JOD JOD. 26,4. 100. 32,4. 81,4. x 92,9 87,3 80,4 89,4 73,9 67,6. pracujących. na lOOhaUR. 68 73 71 89 67 96 55 76 47 81 80 55 51 84 49 71 75 75 75 6ó. C;. g-. "",' <:.

(18) I. Halina Guzik, Alina Harańczyk. nia w rolnictwie powiększają osoby zwolnione z pracy, głównie z grupy tzw. chłop o-robotników, pracujące z ujemnymi skutkami dla wydajności pracy i poziomu dochodów rolniczych. Według szacunków dla całej Małopolski, bezrobocie agrarne wynosi 160 tys. osób, co stanowi ok. 30% ogółu pracujących w rolnictwie. Bezrobocie ukryte szacuje się na ok. 110 tys. osób, tj. 20% ogółu pracujących w rolnictwie. Zasoby pracy, dla których należałoby znaleźć zatrudnienie poza rolnictwem, zależeć będą od wielkości zatrudnienia na 100 ha użytków rolnych. W celu określenia zasobów pracy przyjęto wariantowe rozwiązania przy wskaźniku obsady na 100 ha UR: 20 osób, 40 osób i porównawczo do subiektywnej oceny rolników - 50 osób (dane PSR - 96 osób). I tak, przy założeniu zatrudnienia 20 osób/100 ha potrzebnych będzie około 372,8 tys. nowych miejsc pracy. Jest to wskaźnik pożądany, ale mało prawdopodobny do uzyskania w województwie małopolskim o specyficznych uwarunkowaniach fizjograficznych, demograficznych i ekonomicznych. Najbardziej realnym wskaźnikiem pracy możliwym do uzyskania w perspektywie ok. 8-10 lat wydaje się wskaźnik ok. 35--40 osób pracujących na 100 ha UR. Przy zatrudnieniu 40 osób/IOO ha UR ilość ludności, która powinna z rolnictwa odejść, wynosić będzie około 215,4 tys. osób. Trzeci wariant obliczono celem porównania liczby zbędnych w rolnictwie w całym województwie małopolskim w stosunku do danych wynikających z PSR z 1996 l'. Według tych danych wskaźnik pracy w rolnictwie oscyluje wokół obsady 50 osób na 100 ha UR, co tworzy nadwyżkę w zasobach pracy w ilości 136,8 tys. osób w regionie Małopolski'. Rejon największej nadwyżki siły roboczej, przy przyjęciu wskaźnika pracujących w rolnictwie 20 i 40 osób/100 ha UR, grupują się wokół miast: Tarnów, Nowy Sącz, Myślenice, Kraków, Wadowice, Oświęcim, Chrzanów. Zjawisko bardzo dużej nadwyżki zasobów pracy występuje w gminach: Andrychów, Kęty, Chełmiec, Gorlice, Rytro i Wierzchosławice, gdzie przy wskaźniku 20 osób/lOO ha UR musi odejść ponad 80% ludności pracującej w rolnictwie, a przy 40 osobach/lOO ha UR ponad 60%. Bezrobocie agrarne dotyczy całego województwa małopolskiego i jest bardzo wysokie. Największe bezrobocie, wynikające między innymi z dużego zagęsz czenia ludności rolniczej i znacznego rozdrobnienia ziemi, posiadają centralne tereny województwa. Wielkość bezrobocia określa również stopa bezrobocia bieżącego, która w województwie małopolskim jest wysoka i na 19 powiatów 14 przekracza 1,5%. Niewiele jest również podmiotów gospodarczych na terenach wiejskich, gdyż 40% podmiotów gospodarczych Małopolski zlokalizowanych jest w mieście Krakowie. Jednocześnie 75% wszystkich zakładów zlokalizowanych na obszarach wiejskich zatrudnia po kilka osób i nie mają one w większości planów czy możliwości rozwoju. Konieczne jest więc tworzenie i rozwój alternatywnych 1. Bezrobocie.".

(19) "". ~. Tabela 9. Nadwyżki zasobów pracy w rolnictwie, występujące przy założeniach 20 osób/IOO ha UR, 40 osób/100 ha UR, 50 osóblIOOha UR Nadwyżka pracujących. Liczba ludności. Lp.. Powiaty. pracująca. UR. w rolnictwie. (ha). według. przy 50/lO0. PSR. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10. Bocheński. Brzeski Chrzanowski Dąbrowski. Gorlicki Krakowski Limanowski Miechowski Myślenicki Nowosądecki. 11. Nowotarski. 12 13 14 15 16 17 18 19. Olkuski Oświęcimski. Proszowicki Suski Tarnowski Tatrzański. Wadowieki Wielicki. Żfódło: jak w tabeli 7.. pracujących. zalożeniach. 40/100. 201100. 40/100. w llczbie ludności w rolnictwie przy wskaźniku. 20/100. C. ". ~.. '< '<. "2",,' '< c,. I}. Województwo ogółem. w rolnictwie. Udział nadwyżki. Ci. 0-. 530128 24107 25064 10044 20442 29296 58424 36428 20175 27235 55064 39758 13858 15734 18158. 786657 32834 35237. 20368. 28684 77175 16892 36302 27650. 57978 12705 27125 18165. 12319. 36840 30510 105163 47742 43067 33586 68417 71409 27169 18642 37019. 372 797 17540 18017 7580. 40,6 45,5 43,8 50,9. 136800 7690 7446 3885 2022. 215465 10 973 10969 5706. 13074. 27,9. 14041. 17092. 23194. 5843 12557 -1359. 16359 17331 2948. 37391 26880. 10442. 13801. 20856 4054. 27697 11194. 274. 2990. 6413 -352 6026. 8277 3350 8894 27108 5948 12604 7105. 20518 41381 25476 8424 12006 10754 14631 42543 9327 19865 12635. 58,3 28,0 47,6 14,6 50,7 50,3. 19391. 4259 8974 4340. 5116. 11562. 70,3 72,8 71,9 75,5 64,0 79;2.. 52,6. 64,0 73,8 57,3 75,3 75;2. 64,1 60,8 763. 18,5. 59,2. 43,7. 71.8 73,4 73,4 732 69,6. 28,2. 21.6. 46.8 46,8 46,5 39,1. ~. ~..

(20) I. Halina Guzik, Anna Hara/lczyk. miejsc pracy dla osób utrzymujących się do tej pory z rolnictwa i szerzej, mieszkających na wsi. Pracy w rolnictwie nie można bowiem uznać jako źró dla dochodu przy obecnej średniej wielkości gospodarstw rolnych i strukturze upraw dla Małopolski. Populacja bezrobotnych województwa jest dość zróżnicowana w poszczególnych urzędach , w szczególności w zakresie udziału osób zamieszkałych na wsi. Według danych na koniec czerwca 1999 r. w takich powiatach, jak: limanowski, dąbrowski, brzeski czy myśłenicki, odsetek zamieszkałych na wsi ogółem bezrobotnych (ponad 80%) przewyższa znacznie ten sam wskaźnik dla województwa (ok. 60%). W pozostałych powiatach odsetek ten zawiera się w przedziale od 23,9% w krakowskim do 77% w proszowickim. Bezrobocie na wsi jest problemem bardzo ważnym, dlatego należy poszukiwać rozwiązall strukturalnych , także z wykorzystaniem na ten ceł możłiwych do uzyskania środków z Unii Europejskiej. Jest on również istotny z perspektywy problemów edukacyjnych i jakości kwalifikacji potencjalnych pracowników zamieszkujących tereny wiejskie.. 5. Formy prxeclwd:dalanla skutkom bezrobocia Różnorodne środki i działania, których celem jest przeciwdziałanie bezrobociu, można podziełić na dwie grupy. Pierwsze to te, które koncentrują się na lagodzeniu ujemnych konsekwencji bezrobocia oraz na zmniejszaniu jego rozmiarów, przede wszystkim poprzez ograniczanie podaży siły roboczej - są to środki pasywne. Drugą grupę instrumentów stanowią narzędzia mające charakter pozazatrudnieniowy, dające szansę zatrudnienia i aktywizacji bezrobotnych, służące głównie wpływaniu na wzrost popytu na siłę roboczą - są to środki aktywne. Strategia wałki z bezrobociem i jego skutkami jest bardzo zróżnicowana i załeży zarówno od przyjętej koncepcji, jak i od wielkości posiadanych funduszy oraz rozmiarów bezrobocia. Już w początkowej fazie procesu transformacji gospodarki stworzono podstawy prawne opracowania programów dotyczących rynku pracy. Znaczenie ich wzrastało w kolejnych latach przekształceń strukturalnych gospodarki wraz z uznaniem zwalczania bezrobocia jako priorytetowego celu polityki gospodarczej. Funkcjonujący obecnie system zarządzania programami rynku pracy, bazujący na systemie lI1'zędów pracy jako dysponentach środków przeznaczonych przez państwo na ten cel, został wprowadzony na podstawie wiedzy eksperckiej i pomocy państw o wieloletniej gospodarce rynkowej. Wieloletnie eksperymenty dotyczące usytuowania służb zatrudnienia w strukturze administracji państwowej zakończyły się tam przyjęciem określonych, funkcjonujących dzisiaj rozwiązań, które były rekomendowane dla Polski i służyły jako baza dla.

(21) Bezrobocie w województwie ma/opolskim. I. sformułowania. podstaw instytucji rynku pracy. Rozwiązania organizacyjne mają ważne znaczenie dla rozwoju i aktywizacji rynku pracy. Najwięcej obowiązków w sferze ograniczania bezrobocia oraz minimalizacji jego skutków mają więc publiczne służby zatrudnienia, czyli wojewódkie i powiatowe urzędy pracy. w tym zakresie. W I kwartale 1999 r. zostały przyjęte "Zasady realizacji programów rynku pracy ograniczające bezrobocie dla województwa małopolskiego w roku 1999". Według zawartych w nich założeń priorytetowym zadaniem i usługą świadczo ną przez powiatowe urzędy pracy dla bezrobotnych, jak też i pracodawców jest pośrednictwo pracy. Podstawą efektywnego i skuteczncgo pośrednictwa prowadzonego na podstawie planów marketingowych jest segmentacja klientów PUP z uwagi na ich ogromne zróżnicowanie. W okresie I i II kwartału 1999 r. w dyspozycji PUP województwa małopolskiego znalazło się odpowiednio 8528 oraz 11380 ofert pracy, w tym 72,7% i 71,9% stanowiły oferty pracy niesubsydiowanej . Na przestrzeni tego okresu nastąpił znaczny wzrost osób podejmujących, za pośrednictwem PUP, pracę niesubsydiowaną od 3639 bezrobotnych w I kwartale do 5525 w II kwartale. Jak wiadomo, programy sprzyjające rozwojowi zatrudnienia, a także zachowaniu istniejących miejsc pracy winny być dostosowane do potrzeb oraz specyfiki lokalnych rynków pracy, determinowanych w dużej mierze przez bezrobotnych wchodzących w skład grup tzw. wysokiego ryzyka, w tym absolwentów. Z myślą o nich został skonstruowany program ogólnopolski "Absolwent 98" oraz kolejna jego edycja "Absolwent 99". Celem strategicznym tego programu jest zwiększenie zatrudnienia bezrobotnych absolwentów przez zapewnienie szeroko dostępnej informacji o możliwościach aktywizacji zawodowej tej grupy oraz objęcie ich usługami urzędów pracy. Efektem programu w Małopolsce jest zapewnienie każdemu absolwentowi określonej formy aktywizacji zawodowej. W przypadku braku możliwości uzyskania przez absolwentów pracy w ramach pośrednictwa pracy stosowane są takie instrumenty, jak: organizacja subsydiowanych miejsc pracy (tzw. umowy absolwenckie), organizacja miejsc staży zawodowych czy też organizacja robót publicznych, czyli zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin w instytucjach użyteczności publiczncj. Program ten skierowany jest przede wszystkim do absolwentów ze średnim wykształceniem zawodowym. Jak wynika z szacunków Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie, w urzę dach pracy całego województwa małopolskiego zarejestruje się ponad 30 tys. absolwentów kOllczących naukę w roku szkolnym (akademickim) 1999/2000. Przewiduje się, iż w ramach programu "Absolwent 99": - podejmie zatrudnienie ponad 10 tys. zarejestrowanych w urzędach pracy absolwentów, w tym w ramach tzw. umów absolwenckich - 2800 osób, - na staż zawodowy urzędy pracy skierują 1400 osób, - w szkoleniach uczestniczyć będzie 850 absolwentów,.

(22) I. Halina Guzik, AllIla Haraticzyk. - zorganizowane będą warsztaty poszukiwania pracy dla 4 500 absolwentów, a w razie stwierdzonych potrzeb 600 osób będzie mogło uczestniczyć w zaję ciach klubu pracy, - urzędy pracy zorganizują spotkania informacyjne dla 10 tys. absolwentów'. Na podkreślenie zasluguje fakt, iż jedną z form oferowanych w 1999 l'. przez urzędy pracy są tzw. programy specjalne obejmujące kolejną "grupę ryzyka", a mianowicie długotrwale bezrobotnych na danym terenie. Szczególnie trudna sytuacja "grup ryzyka zatrudnieniowego" powoduje konieczność zwięk szenia aktywności urzędów pracy wobec takich klientów. Aktywność ta oznacza zaangażowanie pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego w inicjowaniu i organizacji programów specjalnych. W 1999 l'. każdy z powiatowych urzędów pracy został zobowiązany do realizacji minimum jednego programu specjalnego przez wykorzystanie zróżnicowanych form łagodzących problem tej sfery rynku pracy. Podstawowym ekonomicznym instrumentem łagodzenia skutków i rozmiarów bezrobocia jest Fundusz Pracy. Dysponenci wyższego szczebla ustalają dla dysponentów ni ższego szczebla (czyli kolejno MPiPS, dyrektor WUP oraz dyrektor PUP) limity wydatków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Pod uwagę bierze się sytuację na lokalnych rynkach pracy. Tabela 10. Wydatki. ogółem. z Funduszy Pracy. Wyszczególnienie Wydatki. ogółem. Zasiłki. dla bezrobotnych Zasilki przedemerytalne Swiadctenia przeciwemerytalne Aktywne formy. kwota w tys. zł. udział. lIkwartal 1999 %. kwota w tys. zł. udział. %. 50 839,4 29833,2 5169,8 420,6. 100,0 58,7 10,2 0,8. 61302 35 125,7 6954,0 1098,0. 100,0 57,3 11,3 1,8. 9262,7. 18,2. 12438,9. 20,3. 5674,4 478,7. 11,2 0,9. 4980,5 705,3. 8,1 1,2. prteciwdzia~. lania bc2.robociu .. Przygotowanie zawodowe młodocianych. dodatki opiekunów Pozostałe. I kwartal 1999. Źródlo: Biuletyn WUP w Krakowie 1999, nr 1,2.. Z danych w tabeli 10 wynika, że podstawowymi wydatkami z Funduszu Pracy w województwie malopolskim (analogicznie jak na pozostałych rynkach pracy) są zasiłki dla bezrobotnych łącznie z zasiłkami i świadczeniami przedemerytalnymi. Stanowiły one pod koniec II kwartału 19991'. -70,4% ogółu wydatków. W porównaniu z I kwartałem 1999 r. udział zasiłków w łącznej kwocie wydatków kształtował się na tym samym poziomie (wzrost o 0,7%)spadł udział zasiłków dla bezrobotnych o 1,4% wzrósł zaś udział zasiłków 8. Biulelyn Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie 1999, nr 2..

(23) I. Bezrobocie w województwie malopolskim. i świadczeń przedemerytalnych o 2,1 %, Wzrósł również nieznacznie udział aktywnych form (o 2,1 %) kosztem wydatków na przygotowanie zawodowe młodocianych (o 3,1 %). Nie trzeba jednak udowadniać, że środki przeznaczone na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu oscylujące w granicach 18,2-20,3% ogółu wydatków - w badanym okresie - nie mogą być skutecznym instrumentem łagodzenia i zapobiegania negatywnym skutkom zarówno społecznym,jak i ekonomicznym. W zakresie subsydiowania programów rynku pracy w Małopolsce najwięk szy udział miały wydatki dotyczące aktywizacji zawodowej absolwentów oraz prac interwencyjnych, a następnie kolejno pożyczek, szkoleń oraz robót publicznych (rys. 3).. programy. pożyczki. .. szkoleniowe 0,1%. aktywizacja zawodowa absolwentów 38%. szkolenie bezrobotnych 11%. pożyczki. dla. bezrobotnych i dła. zakładów. pracy. 16%. prace interwencyjne 22%. Rys. 3. Struktura wydatków na aktywne formy z Funduszu Pracy - stan na 30 VI 1999 r. Problem restrukturyzacji wiodocych na lokalnych rynkach pracy zakładów i związana z nim na ogół likwidacja znaczącej liczby miejsc pracy dotyczy wielu rynków, stanowiąc poważne zagrożenie c1la nich, a nawet szerzej dla całego regionu. Przykładowo, można tu wymienić powiat gorlicki, tarnowski, oświęcimski, chrzanowski czy nawet grodzki krakowski, gdzie może nastąpić przyspieszenie procesów restrukturyzacyjnych w Hucie Sendzimira i jej otoczeniu. Należy również podkreślić, że województwo malopolskie stanie przed problemem restruktUlyzacji górnictwa, który już się rozpoczął i dotyczy głównie powiatów oświęcimskiego i chrzanowskiego. Oczywiście skutki tych restrukturyzacji mogą być znacznie łagodzone lub wręcz nawet praktycznie nieodczu-.

(24) I. Halina Guzik, Anna Harw1czyk. walne dla rynku pracy, jeżeli towarzyszyć im będzie równo legi y proces kompensowania likwidowanych miejsc pracy tworzeniem nowych. , Warto tu również wskazać na nierozpoznane jeszcze do kOl\ca problemy zatrudnieniowe związane z reformą slużby zdrowia, administracji czy rolnictwa w związku z procesami dostosowawczymi do wymogów Unii Europejskiej. Dokonująca się reforma administracji publicznej stawia przed systemem urzędów pracy nowe wyzwania. W roku 1999 jest to głównie problem dostosowania struktur do nowego podziału administracyjnego kraju oraz włączenie do współpracy partnerskiej nowo powstałych struktur samorządowych. Od l stycznia 2000 r. będzie to oznaczało poszukiwanie miejsca urzędu pracy i określenie jego roli w ramach struktur samorządowych. Samorządy przejmą od administracji rządowej pełną odpowiedzialność za cały rynek pracy, a w tym również za bezrobocie na swoim terenie. Niewątpliwie ten proces dostosowawczy musi mieć charakter ewolucyjny, co oznacza, że wchodzenie w struktury s amorządowe musi rozpocząć się już obecnie. Oceniając wstępnie stan organizacji i za rząd zania urzędów pracy województwa małopolskiego należy ogólnie stwierdzić, że jest to struktura dobrze zarządzana , pracująca w układzie partnerskim i w dobrej współpracy z samorządem lokalnym. Oczywiście sytuacja jest zróżnicowana terytorialnie, ale ogólna ocena jest pozytywna'. Wszystkie z obecnych powiatowych urzędów pracy wykonały w 1998 l'. swoje zadania na podstawie kontraktów zawartych z wojewódzkimi urzędami pracy. Trzeba przy tym stwierdzić, że w urzędach pracy byłego województwa krakowskiego kontraktowanie zadań prowadzone jest od 1994 r., tak zresztą jak w kilku jeszcze innych województwach. Rok 1999 jest więc okresem wypracowania wspólnych standardów związanych z kontraktowaniem zadali w województwie małopolskim. Przykładem tego może być wydanie katalogu "Lokalnych inicjatyw partnerskich na rzecz rynku pracy". Sumując należy stwierdzić, że w minionych 8 latach urzędy pracy sprawdzily się jako partner samorządów w działaniach n'a rzecz rynku pracy,. Unemploymen! in !he. Małopolska. Voivodshlp. The aim of the study was to determine unempłoyment in the newły-ereated Małopałska voivodship. This was carried out on tlte basis of data relating to: the extent ofunemployment and the unemploymeot rale in spatial structures. the socio-occupational strllcture of unemployment according to powiat labour offices, and the methods and reSOllrces for. eombnting lhe effeets ar unempłoyment. The annłysis ar unempłoyment was earried aut by fi qUllrter, and by month, liS ing indicators of concentrntion, slructure, and dynamies.. 9 A. Mnrtynl1ska, op. cit., g. 58..

(25)