WPŁYW KISZONKI Z SORGO CUKROWEGO W PORÓWNANIU DO KISZONKI Z KUKURYDZY W DAWKACH PMR NA WYDAJNOŚĆ,
SKŁADNIKI MLEKA I PARAMETRY SUROWICY KRWI KRÓW* *
B o g d a n Ś l i w i ń s k i1, F r a n c i s z e k B r z ó s k a1, K a r o l W ę g l a r z y2 1Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,
32-083 Balice k. Krakowa
2Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego,
Grodziec Śląski Sp. z o.o., 43-386 Świętoszówka
Doświadczenie zostało przeprowadzone na 40 krowach mlecznych rasy polskiej HF, po-dzielonych na dwie grupy żywieniowe. Krowy otrzymywały paszę w postaci PMR, zawie-rającą (w suchej masie) 33% kiszonki z kukurydzy (grupa kontrolna) lub kiszonki z sorgo (grupa doświadczalna) oraz w obydwóch grupach 22% kiszonki z trawy. Dawka PMR zawierała poza tym kiszone ziarno kukurydzy, siano, młóto browarniane oraz mieszankę paszową. Stosunek pasz objętościowych do treściwych wynosił 61:39. Zarówno kukurydza, jak i sorgo były uprawiane w monokulturze i zostały zakiszone w tych samych warunkach, bez dodatków kiszonkarskich. Krowy dodatkowo dostawały paszę treściwą w postaci gra-nulatu ze stacji paszowej sterowanej przy pomocy elektronicznego sytemu identyfikacji. Obydwie kiszonki miały niską kwasowość (3,27 vs 3,57 pH) oraz wysoką zawartość NDF w suchej masie (664 vs 462 g/kg). Spożycie suchej masy dawki PMR nie różniło się istotnie P≥0,05). Krowy otrzymujące PMR z kiszonką z sorgo wykazały 0,9 kg niższą wydajność mleczną skorygowaną na zawartość tłuszczu i białka niż krowy otrzymujące PMR z ki-szonką z kukurydzy (21,0 vs 22,0 kg/dzień; P≥0,05). Dawka pokarmowa PMR zawiera-jąca kiszonkę z kukurydzy vs kiszonkę z sorgo nie miała wpływu na skład mleka i jego fizyczne właściwości, takie jak gęstość, kwasowość czy czas krzepnięcia. Nie odnotowano statystycznie istotnych różnic w zawartości glukozy, trójglicerydów i białka całkowitego w surowicy krwi (P≥0,05). W grupie doświadczalnej zaobserwowano statystycznie istotny (P≤0,01) wyższy poziom mocznika (16,5 vs 19,7 mg/dl), ale niższy poziom cholesterolu całkowitego w surowicy krwi (209,7 vs 193,6 mg/dl). Doszliśmy do wniosku, że kiszonka z sorgo uprawiana w Polsce w regionach z niedoborem wody gruntowej może być dobrym substytutem kiszonki z kukurydzy uprawianej na kiszonkę u krów mlecznych w drugim try-mestrze laktacji, w ilości 30% racji PMR. Żeby zbalansować niższą koncentrację energii w kiszonce z sorgo, niezbędne jest uzupełnienie dawki w mieszankę paszową uzupełniającą dawkę w energię.
Słowa kluczowe: krowy mleczne, PMR, kiszonka, sorgo, składniki mleka
Doświadczenie żywieniowe wykonano na 40 krowach rasy polskiej HF, w ukła-dzie analogowym po 20 krów w grupie, w drugim trymestrze laktacji. Doświadczenie trwało 84 dni i składało się z 4 okresów, każdy po 21 dni. Badano wydajność krów, składniki i cechy mleka oraz podstawowe parametry osocza krwi krów żywionych
dawką PMR zawierającą kiszonkę z kukurydzy (grupa kontrolna) i kiszonkę z sorgo (grupa doświadczalna). Udział kiszonek w dawkach PMR wynosił 33,1%, a kiszonki z traw 22,1%. Udział pasz objętościowych w dawkach pokarmowych wynosił 60,2%, a pasz treściwych z młótem 39,8%. Obie rośliny kiszonkowe: kukurydzę odmiany Dakapo i sorgo odmiany Sucrosorgo 506 uprawiano na areale 3 ha każda, na tym samym polu. Obie dawki pokarmowe zawierały ponadto sianokiszonkę z traw dobrej jakości. Połowa mieszanki paszowej znajdowała się w dawce PMR, a jej druga część w stacjach paszowych sterowanych elektronicznie. Skład chemiczny kiszonek wyka-zał ponadnormatywnie niski odczyn (3,27 vs 3,57 pH) oraz wysoką zawartość skład-ników ścian komórkowych NDF (664 vs 462 NDF g/kg suchej masy). Nie stwierdzo-no istotnych różnic w pobraniu suchej masy przez krowy obu grup, które wystwierdzo-nosiło odpowiednio 22,9 vs 23,5 kg/ dobę (P≥0,05). Stwierdzono istotnie wyższe (P≤0,01) pobranie mieszanki paszowej z boksu paszowego przez krowy otrzymujące w dawce PMR kiszonkę z sorgo (2,1 vs 2,7 kg/dobę). Nie stwierdzono istotnych (P≥0,05) róż-nic w wydajności mlecznej krów (21,1 vs 20,1 kg/dobę), w tym ilości mleka skorygo-wanego na zawartość białka i tłuszczu (21,0 vs 20,2 kg/dobę). Różnice w zawartości tłuszczu, białka i laktozy w mleku były nieistotne, nie stwierdzono istotnych różnic w gęstości, kwasowości i czasie krzepnięcia mleka (P≥0,05). Analiza zawartości glukozy, trójglicerydów i białka ogólnego wykazała brak istotnych różnic pomiędzy grupami krów (P≥0,05). Podawanie kiszonki z sorgo istotnie zwiększyło (P≤0,05) po-ziom mocznika w mleku (16,5 vs 19,7 mg/dl), obniżając popo-ziom cholesterolu całko-witego w osoczu krwi (209,7 vs 193,6 mg/dl; P≤0,05). W świetle wykonanych badań kiszonka z sorgo może być substytutem kiszonki z kukurydzy w dawkach pokarmo-wych dla krów w ilości 30% suchej masy dawki pokarmowej, w obecności kiszon-ki z trawy, w systemie żywienia PMR, w drugim trymestrze laktacji. Dla uzyskania podobnej mleczności krów jak przy skarmianiu kiszonki z kukurydzy, konieczne jest zwiększone pobranie energii i białka w stacjach paszowych, co wyrównuje niedobór energii w kiszonce z sorgo wobec braku kolb i ziarna w kiszonkach.
Deficyt wody gruntowej w rejonach Podlasia i Wielkopolski, a także zakaz upra-wy kukurydzy GM odpornej na szkodnika omacnicę prosowiankę może być głów-nym czynnikiem ograniczającym produktywność roślin pastewnych, w tym kuku-rydzy kiszonkowej na zapleczu farm bydła mlecznego. Czynniki te mogą wpływać na ograniczenie produkcji mleka i rozwój chowu bydła mlecznego w tych rejonach. W warunkach suszy glebowej kukurydza plonuje na poziomie 50–60% potencjal-nych możliwości, co obniża ilość pozyskiwanego ziarna i kiszonki. W Hiszpanii i Francji ze względu na występujące latem susze glebowe uprawy kukurydzy kiszon-kowej są nawadniane. Prowadzono badania nad sorgo kiszonkowym jako alternatywą dla kukurydzy nawadnianej (Emile i in., 2006). Stwierdzono, że w warunkach suszy glebowej sorgo kiszonkowe daje wyższy plon suchej masy i energii w porównaniu do kukurydzy (Cole i in., 1996). W odmiennych warunkach siedliskowych plon był zbliżony (Krupa i in., 1972; Magda, 1980; Zielewicz i Kozłowski, 2007). W krajach południowej Europy dla zahamowania regresu w plonowaniu kukurydzy podjęto pró-by uprawy kukurydzy sianej pasami, na przemian z sorgo cukrowym dla produkcji kiszonek z mieszaniny obu roślin pastewnych. W Polsce dotychczas nie prowadzono badań nad przydatnością sorgo kiszonkowego w żywieniu krów mlecznych, z
wy-jątkiem badań Śliwińskiego i in. (2012). Historię uprawy sorgo w Europie i wartość pokarmową tej rośliny w uprawie na kiszonkę omówiono w artykule monograficznym Śliwińskiego i Brzóski (2006). Sorgo, ze względu na odmienny do kukurydzy sposób ukorzeniania się, czerpie wodę z głębszych warstw gleby, co uodpornia je na suszę i może równoważyć ubytki w plonowaniu kukurydzy. Z drugiej jednak strony, brak kolb zawierających skrobię i skoncentrowaną energię, obniża wartość pokarmową sorgo kiszonkowego. Między poszczególnymi hybrydami sorgo i jego mieszańcami z trawą sudańską istnieje bardzo duże zróżnicowanie (Mucha i Brzóska, 1983; Dic-kerson i in., 1995; Kozłowski i in., 2009). Dodatkowym czynnikiem wpływającym na jakość zebranego materiału i kiszonek jest wysokość koszenia obu roślin i ter-min zbioru związany ze stadium dojrzałości, co wpływa na poziom energii strawnej w roślinach (Dickerson i in., 1995; Sonon i in., 1991). Optymalny termin zbioru sorgo kiszonkowego określa interakcja pomiędzy plonem suchej masy a strawnością masy organicznej (Sonon i in., 1991). O pobraniu kiszonki przez krowy mleczne decyduje kilka czynników, spośród których istotny jest odczyn paszy, struktura fizyczna i wiel-kość cząstek, a także zapach. W nowoczesnych systemach utrzymania wolnostano-wiskowego krów stosuje się żywienie dawkami pokarmowymi będącymi mieszaniną pasz objętościowych i treściwych określanymi jako PMR i TMR. Dawki pokarmowe PMR zawierają najczęściej połowę paszy treściwej, a pozostała jej ilość podawana jest z boksów paszowych. Wpływ kiszonki w dawce pokarmowej PMR łagodzony jest poprzez pasze buforujące jej kwaśny odczyn, jak mieszanki paszowe, młóto bro-warniane i dodatki mineralne o działaniu alkalicznym. Upowszechnianie się w Pol-sce wolnostanowiskowego utrzymania krów, z systemem żywienia dawkami PMR i TMR, było dodatkowym elementem skłaniającym do podjęcia badań.
Celem badań było określenie składu chemicznego kiszonek z sorgo cukrowego i kukurydzy uprawianych w tych samych warunkach środowiskowych, a także uzys- kanie odpowiedzi, czy podawanie kiszonki z sorgo kiszonkowego w porównaniu do ki-szonki z kukurydzy w systemie żywienia PMR wpływa na wydajność i skład mleka krów oraz zużycie mieszanki treściwej w obu dawkach pokarmowych dla krów mlecznych.
Materiał i metody Doświadczenie polowe
Badania wykonano w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki PIB Gro-dziec Śląski, na fermie krów Kostkowice. W bezpośrednim zapleczu fermy zasiano 3 ha kukurydzy odmiany KWS 5133 ECO FAO 250 (16 maja) i 3 ha sorgo cukro-wego odmiany Sucrosorgo 506 (21 maja), z przeznaczeniem obu roślin na kiszonkę. Kukurydzę wysiano w ilości 95 000 nasion na hektar, sorgo kiszonkowe w ilości 200 000 nasion na hektar (Lipski i in., 2002). Siew obu roślin wykonano siewnikiem punktowym Monosem w odstępach co 6,5 cm w rzędzie i 75 cm między rzędami. W ochronie plantacji przed chwastami, wobec braku zarejestrowanego w Polsce preparatu dla uprawy sorgo kiszonkowego, zastosowano preparat dla kukurydzy, dla obu roślin pastewnych. Obie rośliny pastewne zbierano sieczkarnią z precyzyj-nym cięciem Claas Jaguar 695 SL, kukurydzę w ostatniej dekadzie września, a sorgo
w połowie października. Bezpośrednio po zbiorze zielonkę każdej z roślin pastew-nych zakiszano w ilości około 40 ton na płycie betonowej w rękawach foliowych. Po upływie 40 dni sondą kiszonkową pobrano próbki wyrywkowe kiszonek i połączono po 4 próbki analityczne dla każdej z kiszonek. Świeże próbki poddano analizie chemicznej i ocenie zawartości składników pokarmowych. W mleku oznaczano zawartość tłuszczu, białka, kazeiny, laktozy i mocznika, a także gęstość, kwasowość i krzepliwość.
Doświadczenie żywieniowe
Doświadczenie żywieniowe wykonano na 40 krowach rasy polskiej HF, wybra-nych ze stada 175 krów z uwzględnieniem wieku, fazy laktacji i aktualnej wydajności mlecznej. Średnia wydajność krów w laktacji poprzedzającej badania wynosiła śred-nio 8 tys. kg mleka. Doświadczenie wykonano w drugim trymestrze laktacji i trwało 84 dni, składało się z 4 okresów każdy po 21 dni. Do doświadczenia, z podziałem na grupy wybrano 20 krów znajdujących się w drugiej i 20 krów w trzeciej lakta-cji. Przed rozpoczęciem doświadczenia zwierzęta zważono i na podstawie próbnego udoju podzielono na dwie grupy analogowe po 20 sztuk. Średnia masa ciała krów przed doświadczeniem wynosiła 584,0 kg, a po doświadczeniu 608,5 kg. Wydajność obu grup krów przed rozpoczęciem doświadczenia różniła się ±0,7 kg mleka/dobę. Grupę pierwszą (kontrolną) żywiono dawką pokarmową PMR zawierającą kiszonkę z kukurydzy, a grupę drugą kiszonką z sorgo kiszonkowego. Skład chemiczny i war-tość pokarmową kiszonek i paszy treściwej podano w tabeli 1, a skład komponentowy dawek PMR, ich skład chemiczny i wartość pokarmową podano w tabeli 2. Dawki PMR oprócz kiszonek z kukurydzy i sorgo cukrowego zawierały kiszonkę z traw, kiszone wilgotne ziarno kukurydzy, świeże młóto browarniane, składniki mineralne i prefiks paszowy. Kiszonka z trawy wykonana została z pierwszego pokosu runi łąkowej, koszonej w fazie kłoszenia się traw dominujących. Udział obu kiszonek w suchej masie dawki PMR nie przekraczał 34,0%, a kiszonki z traw 22,5%. Ogól-ny poziom pasz objętościowych w dawkach pokarmowych PMR wynosił 62,2%, a mieszanki treściwej 39,8% (tab. 2). Krowy żywiono zgodnie z zaleceniami żywie-nia krów (IZ-INRA, 2005). Mieszankę paszową „B” należną krowom podzielono w połowie na część umieszczoną w dawce PMR, a w połowie w stacjach paszo-wych. Pobranie paszy PMR określano na całą grupę 20 krów, ważąc ilość zadanej i niewyjedzonej paszy w czasie trzech ostatnich dni każdego okresu doświadczenia. Pobranie mieszanki treściwej ze stacji paszowych kontrolowano elektronicznie. Wy-dajność mleczną krów kontrolowano przez cały okres badań, a do wyliczeń przyjęto wydajność za trzy ostatnie dni każdego z okresów badań według udojów kontrolnych. W trzech ostatnich dniach każdego okresu pobierano próbki paszy PMR i mieszanki paszowej do badań chemicznych. Po zakończeniu doświadczenia odpowiadające so-bie próbki pasz z czterech okresów łączono, wydzielając próbkę reprezentatywną do analiz chemicznych. W tym samym czasie pobierano próbki mleka, z udoju rannego i wieczornego. Próbki z obu udojów łączono dla każdego dnia i dzielono w połowie. W mleku świeżym oznaczano parametry fizyko-chemiczne, a mleko konserwowane preparatem 2-bromo-2-nitro-1,3 propandiolem w ilości 0,2 mg/ml zamrażano z prze-znaczeniem do analiz chemicznych. Ostatniego dnia każdego okresu badań z żyły jarz-mowej (Vena jugularis) pobierano próbki krwi do probówek z dodatkiem heparyny, po czym wirowano. Uzyskane osocze zamrażano w temperaturze –20°C do czasu analiz.
Tabela 1. Skład chemiczny i składniki pokarmowe kiszonek oraz mieszanki paszowej Table 1. Chemical composition and nutrient content in silages and feed mixtures Wyszczególnienie Item Kiszonka Silage Mieszanka paszowa Feed mixture kukurydza
maize sorghumsorgo trawagrass Odczyn (pH) Acidity (pH) Kwasy tłuszczowe (g/kg s.m.) Fatty acids (g/kg DM) mlekowy – lactic actowy – acetic propionowy – propionic izomasłowy – isobutyric masłowy – butyric walerianowy – valeric izowalerianowy – isovaleric kwas mlekowy/suma kwasów × 100 lactic acid/total acids × 100 kwas octowy/kwas mlekowy × 100 acetic acid/lactic acid × 100 N amonowy (mg N/100 g) Ammonium N (mg N/100 g) N amonowy (% N całkowitego) Ammonium N (% Total N) Składniki pokarmowe (% s.m.) Nutrients (DM%) sucha masa (%) dry matter (%) masa organiczna organic matter białko ogólne crude protein tłuszcz surowy ether extract włókno surowe crude fibre bez N-wyciągowe N-free extractives popiół surowy crude ash NDF ADF skrobia starch Wartość odżywcza1) Nutritive value JWB/CFU JPM/UFL BTJP/PDIA (g) BTJN/PDIN (g) BTJE/PDIE (g) NEl (MJ) 3,27 62,0 19,8 0,9 0,0 0,0 0,1 0,0 75,7 31,9 12 1,22 27,7 95,2 6,1 2,7 23,9 62,4 4,8 46,2 25,4 20,9 1,23 0,86 14 39 61 6,12 3,57 36,8 17,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 68,4 46,2 6 0,66 26,5 93,2 7,6 1,5 37,5 46,6 6,8 66,4 38,0 2,4 1,27 0,81 11 38 57 5,76 4,45 26,0 17,1 0,9 0,2 5,1 0,5 0,2 52,0 65,8 78 2,73 35,7 89,5 17,8 3,1 27,4 41,2 10,5 45,7 33,3 3,1 1,17 0,77 30 104 71 5,48 87,6 89,5 18,1 3,4 12,5 55,5 10,5 10,5 4,9 34,2 -1,25 47 97 111 8,89
Tabela 2. Komponenty i wartość pokarmowa dawek PMR (% suchej masy) Table 2. PMR ration components and nutritive value (% dry matter) Wyszczególnienie
Item
Dawka pokarmowa PMR Dietary ration PMR kukurydza
maize sorghumsorgo
Komponenty dawki pokarmowej PMR PMR ration components kiszonka z kukurydzy maize silage kiszonka z sorgo sorghum silage sianokiszonka z traw grass haylage mieszanka treściwa concentrate mixture
kiszone wilgotne ziarno kukurydzy ensiled wet maize grain
świeże młóto browarniane fresh brewers grain siano łąkowe meadow hay kreda pastewna limestone dwufosforan sodowy dicalcium phosphate sól salt premiks mineralno-witaminowy mineral-vitamin premix Pasze objętościowe : pasze treściwe1)
Roughage : concentrate feeds1)
Składniki pokarmowe diety (g/kg SM)3)
Nutrient content (g/kg DM)3) białko ogólne crude protein tłuszcz surowy crude fat NDF ADF skrobia starch JPM/UFL BTJP/PDIA (g) BTJN/PDIN (g) BTJE/PDIE (g) NEl MJ 33,1 -19,3 14,9 15,5 9,4 5,0 1,0 1,0 0,3 0,50 66,4 : 33,6 137,7 30,8 397,7 213,8 256,9 0,92 39,8 79,9 84,9 6,60 -33,1 19,3 14,9 15,5 9,4 5,0 1,0 1,0 0,3 0,50 66,4 : 33,6 143,3 32,0 429,5 255,0 207,7 0,90 38,8 79,6 83,6 6,48
1)Pasze treściwe obejmują komercyjną mieszankę paszową, kiszone ziarno kukurydzy i młóto browarniane. Pasze
objętościowe obejmują kiszonkę z kukurydzy lub sorgo, kiszonkę z traw i siano łąkowe.
1)Concentrates include feed mixture, ensiled maize grain and brewers grain. Roughage includes maize or sorghum
silage, grass silage and meadow hay.
Analizy chemiczne
Zawartość składników pokarmowych w kiszonkach, w tym suchą masę, białko ogólne, tłuszcz surowy, włókno surowe, NDF i ADF, popiół surowy, azot amonowy
i kwasy organiczne oznaczano metodami wg AOAC (2005). Poziom składników mi-neralnych, w tym wapnia (Ca), magnezu (Mg), sodu (Na), potasu (K), miedzi (Cu) i cynku (Zn) oznaczano metodą płomieniowej absorpcji atomowej (AAS). Stosowane metody analityczne były zgodne z procedurami opisanymi w wydawnictwie AOAC (2005). Poziom fosforu (P) oznaczano metodą kolorymetryczną z molibdenianem amonowym (Dyrektywa, 1971). Zawartość tłuszczu, białka, laktozy, mocznika, su-chej masy i susu-chej masy beztłuszczowej w mleku oznaczano metodą spektroskopii w podczerwieni (NIR) w oparciu o bazę danych firmy Foss Electric na aparacie MIL-KOSCAN FT 120, z wykorzystaniem analizy Fouriera, zgodnie z procedurami firmy Foss w oparciu o dostarczoną przez firmę kalibrację mleka krowiego. Poprawność oznaczeń sprawdzono na podstawie prób kalibracyjnych uzyskanych w Centralnym Laboratorium Oceny Mleka w Parzniewie. Dobową wydajność mleka skorygowaną na zawartość tłuszczu i białka wyliczano zgodnie z równaniem podanym przez Sub-nela i in. (1994), gdzie:
FPCM = [0,337 + 0,116 x tłuszcz (%) + 0,06 × białko (%)] × mleko (kg) Gęstość mleka, kwasowość i krzepliwość badano metodami opisanymi w Polskich Normach PN-68/A-86112. Analizy białka całkowitego, mocznika, trójglicerydów i cholesterolu całkowitego w osoczu krwi po jego rozmrożeniu wykonano metodą enzymatyczno-kolorymetryczną przy użyciu zestawów diagnostycznych firmy Pointe Scientific, zgodnie z procedurami podanymi przez Kokota i Kokota (2005). Poziom glukozy w osoczu świeżym oznaczano z wykorzystaniem metody enzymatycznej z użyciem oksydazy glukozy.
Dane uzyskane w doświadczeniu poddano analizie wariancji i testowi t Studenta opisanymi w polskim piśmiennictwie przez Elandt (1964) i Ruszczyca (1970), przy użyciu pakietu statystycznego Statgraphic Plus 4.0.
Wyniki
Kiszonki z kukurydzy i sorgo (tab. 1) charakteryzowały się relatywnie niską za-wartością suchej masy, poniżej 28% i niskim odczynem, poniżej 3,6 pH. Kiszonka z sorgo zawierała znacząco niższą od kiszonki z kukurydzy zawartość kwasu mleko-wego, przy zbliżonej zawartości kwasu octowego. Kiszonka z sorgo zawierała mniej białka ogólnego i tłuszczu surowego, przy wyższej zawartości włókna surowego oraz frakcji ścian komórkowych NDF i ADF. Kiszonka z kukurydzy zawierała znaczącą ilość skrobi, a kiszonka z sorgo jej śladowe ilości. Zawartość N-amonowego wyrażona w procencie N-ogólnego obu kiszonek była bardzo niska. Skład chemiczny kiszonki z traw, wchodzącej w skład obu dawek pokarmowych był typowy dla tej paszy. Ki-szonka zawierała optymalną zawartość suchej masy, wysoką zawartość białka ogól-nego i zawartość włókna surowego poniżej 280 g/kg suchej masy. Kiszonka z traw posiadała optymalną kwasowość, przy zbyt niskiej zawartości kwasu mlekowego i zbyt wysokiej zawartości kwasu masłowego. Poziom N-amonowego nie przekraczał poziomu dozwolonego dla kiszonek.
Tabela 3. Pobranie suchej masy, wydajność mleka, parametry mleka i osocza krwi krów Table 3. Feed intake, milk yield, milk and blood plasma parameters of cows
Wyszczególnienie Item
Dawka pokarmowa PMR
Dietary ration PMR SEM
kukurydza
maize sorghumsorgo Masa ciała (kg) Body weight (kg) początkowa before experiment końcowa after experiment zmiana masy ciała (g/d) BW change (g/d) Pobranie paszy Feed intake
pobranie dawki PMR (kg SM/d) PMR ration intake (kg DM/d)
pobranie mieszanki treściwej z boksu paszowego (kg SM/d) feed intake from feed station (kg DM/d)
pobranie suchej masy (g/kg0,75)
dry matter intake (g/kg0.75)
pobranie łączne paszy (kg SM/d) total feed intake (kg DM/d) Wydajność i skład mleka Milk yield and composition mleko/milk (kg/d) FPCM (kg/d) 1) tłuszcz/fat (%) tłuszcz/fat (g/d) białko/protein (%) białko/protein (g/d) kazeina/casein (%) laktoza/lactose (%) mocznik/urea (mg/dl) Cechy mleka Milk parameters gęstość (g/cm3) density (g/cm3) kwasowość (SH) acidity (SH) krzepliwość (s) renneting time (s) Wskaźniki osocza krwi Blood plasma parameters glukoza (mmol/l) glucose (mmol/l) trójglicerydy (mmol/dl) triglycerides (mmol/dl) cholesterol całkowity (mmol/dl) total cholesterol (mmol/dl) białko całkowite (g/l) total protein (g/d) 602 628 +310 20,9 2,1 a 186 23,0 21,1 21,0 3,96 825 3,40 714 2,83 4,87 b 16,5 a 1,030 7,59 112 4,93 0,11 5,4 b 76,6 574 589 +179 20,9 2,7 b 199 23,6 20,1 20,2 4,12 802 3,46 682 2,84 4,78 a 19,7 b 1,030 7,65 130 4,91 0,12 5,0 a 77,0 11,4 14,1 0,3 0,2 18 0,7 0,47 0,44 0,07 29 0,09 25 0,06 0,03 0,48 0,001 0,04 5 0,05 0,003 0,09 0,4
A, B – wartości w wierszach o różnych literach różnią się wysoce istotnie (P≤0,01) a, b – wartości w wierszach o różnych literach różnią się istotnie (P≤0,05). A, B – values in rows with different letters differ highly significantly (P≤0.01). a, b – values in rows with different letters differ significantly (P≤0.05).
1) Ilość mleka skorygowana na zawartość tłuszczu i białka.
Dobowy przyrost masy ciała krów grupy kontrolnej przekroczył 300 g, a w grupie doświadczalnej mieścił się poniżej 180 g. Nie stwierdzono istotnych różnic w pobra-niu suchej masy obu dawek pokarmowych PMR w grupach krów, przy o 0,6 kg/dobę wyższym pobraniu suchej masy paszy PMR zawierającej kiszonkę z sorgo. Pobra-nie suchej masy obu kiszonek w paszach PMR (tab. 3) wynosiło poniżej 5 kg/dobę i było wyższe dla dawki pokarmowej PMR z kiszonką sorgo. Pobranie mieszanki paszowej B ze stacji paszowej kształtowało się na poziomie 2–3 kg/dobę i było istot-nie wyższe dla krów grupy doświadczalnej (P≤0,01). Łączne pobraistot-nie suchej masy było wyższe w grupie z kiszonką z sorgo, lecz różnice pomiędzy grupami były nie-istotne (P≥0,05). Dobowa wydajność mleka krów w obu grupach była wyrównana i nie różniła się istotnie (P≥0,05). Nie stwierdzono również istotnych różnic (P≥0,05) w dobowej ilości mleka skorygowanego na zawartość tłuszczu i białka (FPCM). Za-wartość tłuszczu, białka i kazeiny w mleku była wysoka, lecz nie różniła się istotnie pomiędzy grupami (P≥0,05). Mleko krów grupy kontrolnej zawierało istotnie więcej laktozy (P≤0,05), a mleko krów grupy doświadczalnej więcej mocznika (P≤0,01). Nie stwierdzono istotnych różnic w cechach fizyko-chemicznych mleka, jak gęstość, kwasowość i krzepliwość (P≥0,05), przy dłuższym czasie krzepnięcia mleka grupy otrzymującej paszę PMR z kiszonką sorgo. Nie stwierdzono również istotnych różnic w parametrach osocza krwi krów, w tym glukozy, trójglicerydów i białka ogólnego (P≥0,05). Statystycznie istotnie większą zawartość cholesterolu całkowitego stwier-dzono w osoczu krwi krów grupy kontrolnej (P≤0,05), a wyższą zawartość mocznika w krwi krów grupy doświadczalnej (P≤0,01).
Omówienie wyników
Zawartość suchej masy w kiszonce z kukurydzy i sorgo była niższa od oczeki-wanej, wynoszącej w naszej strefie klimatycznej powyżej 32–36%. Przyczyną były okresowo występujące opady deszczu oraz pochmurna pogoda na przełomie września i w drugiej połowie października. Niski odczyn obu kiszonek wynikał z intensywnej fermentacji, wobec wysokiej zawartości cukrów prostych w obu roślinach pastew-nych. Wczesne badania nad sześcioma mieszańcami sorgo i trawy sudańskiej upra-wianymi w Polsce wskazywały na zawartość około 80,0–100,0 g/kg węglowodanów rozpuszczalnych w suchej masie (Mucha i Brzóska, 1983; Daczewska i Ostrowski, 1986). W zakiszaniu obu roślin nie stosowano dodatków chemicznych, inhibitorów powstrzymujących intensywność fermentacji, a także bakterii kwasu mlekowego, sty-mulujących fermentację. Nadmierna kwasowość kiszonek zmniejsza pobranie kiszo-nek przez krowy. W dawkach pokarmowych PMR, kwasowość kiszokiszo-nek buforowana jest poprzez obecność pasz o odczynie obojętnym i o wysokiej zawartości białka, jak mieszanka treściwa i młóto browarniane czy składniki mineralne, w tym wapń. Istot-nie wyższa zawartość włókna surowego, NDF i ADF, w kiszonce z sorgo wynikała z wyższego udziału łodyg w zakiszanej zielonce, wobec ponad dwukrotnie większej obsady roślin sorgo na jednostce powierzchni i braku kolb w roślinach sorgo. Ki-szonki z sorgo miały niższą zawartość suchej masy, a przy wyższym udziale włókna, niższą strawność i wartość energetyczną. W polskim klimacie mieszańce sorgo nie
dojrzewają w uprawie na nasiona, niektóre odmiany wyrzucają wiechy i zakwitają, lecz nie zawiązują nasion. Okres wegetacji sorgo kiszonkowego w polskim klimacie jest zbyt krótki, a temperatura powietrza za niska, aby nasiona zawarte w wiechach osiągnęły dojrzałość mleczną i mleczno-woskową. Rośliny sorgo kiszonkowego do pierwszych przymrozków zachowują zielony kolor, nie podsychają, co utrudnia uzy-skanie 32–36% suchej masy, optymalnej do produkcji bardzo dobrej jakości kiszonki. W Europie południowej upowszechnia się uprawę sorgo z kukurydzą, w formie rów-nolegle biegnących pasów, co umożliwia zbiór zielonki sorgo i kukurydzy. Wyniki wcześniejszych badań wykazały, że daje to dobrą jakość kiszonek, a także zadowa-lającą wydajność krów mlecznych w środkowym okresie laktacji, przy nieznacznie wyższym pobraniu mieszanki ze stacji paszowych w porównaniu do dawki PMR za-wierającej kiszonkę z mieszaniny obu roślin pastewnych (Śliwiński i in., 2012). Ame-rykańskie dane zawarte w tabelach wartości pokarmowej pasz wskazują, że kiszon-ki z sorgo kiszon-kiszonkowego posiadają niższą zawartość energii o 20–25% od kiszon-kiszonek z kukurydzy (NRC, 2001). Wynika to z faktu, iż kukurydza wytwarza kolby, których 70% suchej masy stanowi skrobia. Ponieważ udział kolb w suchej masie kukury-dzy kształtuje się na poziomie 40–50%, zawartość skrobi w całej zakiszanej masie powinna wynieść około 28–35%. Z drugiej strony gęsty siew sorgo kiszonkowego daje gęsty łan z dużą obsadą łodyg, co istotnie zwiększa zawartość włókna, NDF i ADF w kiszonce, ale równocześnie obniża strawność masy organicznej kiszonki i ujemnie wpływa na koncentrację energii. Fakt ten potwierdziły badania Colombini i in. (2010). NDF ścian komórkowych zbudowane jest z celulozy, hemicelulozy, ma-łych ilości z kutyny i wosków, co obniża żwaczową strawność i wartość energetyczną kiszonki z sorgo kiszonkowego. Dla zwiększenia wartości energetycznej kiszonek z sorgo przeznaczonych dla kóz podejmowano badania nad zakiszaniem sorgo ze śru-tą sezamową, co dało pożądany skutek (Hirano i in., 2005). Podając krowom mlecz-nym i bydłu mięsnemu kiszonkę z sorgo nie stwierdzono ujemnego wpływu kiszonki na wydajność mleka i produkcyjność krów (Grant i Stock, 1996; Colombini i in., 2010). Grant i Stock (1996) w warunkach klimatycznych południowych stanów USA stwierdzili, że podawanie kiszonki z sorgo bydłu mlecznemu i mięsnemu z roślin ko-szonych we wczesnej fazie dojrzałości nie ma negatywnego wpływu na wydajność, a zapewnia lepsze pobranie kiszonki. Grant i in. (1995) podawali krowom w połowie laktacji dawki pełnoporcjowe TMR zawierające 65% paszy objętościowej i 35% mie-szanki paszowej. Wydajność krów skorygowana na zawartość tłuszczu (FCM), otrzy-mujących kiszonkę sorgo, kiszonkę z kukurydzy i lucerny w dawkach pokarmowych TMR, nie różniła się istotnie. Znajduje to potwierdzenie w niniejszych badaniach, gdzie udział kiszonki z sorgo wyniósł około 30% dawki pokarmowej PMR.
W Stanach Zjednoczonych wyhodowano mieszańce sorgo o niskiej zawartości li-gniny. Badania żywieniowe na krowach wykazały, że podawanie krowom kiszonki z sorgo nisko ligninowego w porównaniu do wysoko ligninowego, stosowane w ilości 35% i 45% suchej masy dawki pokarmowej, istotnie zwiększyło mleczność krów, co może być wynikiem wyższej strawności i wartości energetycznej sorgo nisko lignino-wego, a pasza była smaczniejsza i lepiej trawiona (Aydin i in., 1999; Dann i in., 2008). Dann i in. (2008), obniżając udział kiszonki z sorgo z 45% do 35% suchej masy dawki TMR uzyskali o 1,4 kg wyższą wydajność dobową krów, jak przy
skarmia-niu TMR z kiszonką z kukurydzy. W innych badaniach krowy otrzymujące kiszonkę z sorgo w dawce pokarmowej uzyskały tę samą mleczność jak krowy otrzymujące kiszonkę z kukurydzy (Lusk i in., 1984; Wedig i in., 1987). W obszernych badaniach wykonanych we Włoszech, Colombini i in. (2010) stwierdzili, że tempo żwaczowego trawienia NDF sorgo nisko ligninowego typu BMR jest zbliżone do trawienia NDF kukurydzy. W doświadczeniu żywieniowym na krowach autorzy ci nie stwierdzili różnic w mleczności krów żywionych dawkami zawierającymi sorgo kiszonkowe w porównaniu do kiszonki z kukurydzy. Podkreślali, że dla uzyskania takiej samej mleczności krów niezbędne jest wzbogacanie dawek zawierających sorgo śrutą ku-kurydzianą. Nasze wyniki są potwierdzeniem cytowanych powyżej badań. Krowy w środkowym okresie laktacji, otrzymujące w paszy PMR kiszonkę z kukurydzy od-budowywały rezerwy masy ciała szybciej, co może wskazywać na lepiej zbilansowa-ną dawkę pokarmową w energię.
Nieznacznie wyższe pobranie suchej masy dawki pokarmowej PMR przez krowy w badaniach własnych mogło wynikać z niższej zawartości suchej masy w kiszonce z sorgo. Krowy grupy doświadczalnej niższe pobranie suchej masy i energii kompen-sowały wyższym pobraniem mieszanki treściwej podawanej w stacjach paszowych. Wydajność mleka, w tym mleka skorygowanego na zawartość tłuszczu i białka, nie różniła się istotnie, przy braku różnic dla podstawowych składników pokarmowych i cech mleka. Relatywnie wysoka zawartość tłuszczu w mleku obu grup krów może wskazywać na właściwy poziom ścian komórkowych NDF w obu dawkach pokar-mowych PMR, co stymulowało bakteryjne procesy trawienia węglowodanów nie-skrobiowych w żwaczu, wchłanianie kwasów organicznych i syntezę kwasów tłusz-czowych w wątrobie oraz ich metabolizm do tłuszczu w mleku. Białko pokarmowe obu kiszonek stanowiło niewielki procent ogólnej ilości białka dawek pokarmowych PMR. Poziom białka w mleku uzależniony jest od właściwych warunków syntezy białka mikrobiologicznego w żwaczu oraz białka nierozkładalnego podawanego w paszach innych niż kiszonki (Santos i in., 1998; Davidson i in., 2003). Kiszonki z traw, ale również z kukurydzy czy sorgo, dostarczają do żwacza znaczną ilość azotu amidowego, łatwo rozpuszczalnego. Jest on niezbędny do syntezy białka mikroor-ganizmów żwaczowych, zasilających pulę bakteryjnego białka trawionego jelitowo. Brak istotnych różnic w składzie mleka krów żywionych kiszonkami z kukurydzy i sorgo stwierdzili również Lusk i in. (1984), Oliver i in. (2004) i Colombini i in. (2010). Inni autorzy stwierdzili brak istotnego wpływu kiszonek z kukurydzy i sor-go na wydajność i skład mleka krów (Ortega i in., 1972; Wedig i in., 1987; Miron i in., 2007). W badaniach amerykańskich nad żywieniem krów kiszonkami z sorgo dominują porównania kiszonek z odmian tradycyjnych z odmianami o genetycznie obniżonej zawartości ligniny (Dickerson i in., 1995; Grant i in., 1995; Oliver i in., 2004; Dann i in., 2008). Miller i Stroup (2003) stwierdzili, że odmiany sorgo kiszon-kowego BMR mają lepszą strawność, wyższą zawartość białka oraz znacznie lepszą smakowitość. Oliver i in. (2004) w badaniach porównawczych żywiąc krowy dawką pokarmową TMR zawierającą kiszonkę z sorgo lub kukurydzy, otrzymali zbliżoną wydajność mleczną. Uzasadniali to zwiększoną strawnością, w tym frakcji ścian ko-mórkowych NDF obu pasz. Kiszonka z sorgo w dawkach pokarmowych dla krów nie wpłynęła na skład chemiczny i parametry fizyko-chemiczne mleka krów. W naszych
badaniach istotnie niższa zawartość laktozy w mleku krów doświadczalnych mogła być wynikiem niższej zawartości skrobi w kiszonce z sorgo. Wyższa zawartość mocz-nika w mleku krów grupy doświadczalnej może być również wskaźnikiem niższej energetyczności tej dawki pokarmowej. Nadmiar azotu w diecie, ze względu na defi-cyt energii, mógł być przyczyną wyższej zawartości N-amonowego w mleku. Wyższą zawartość mocznika w mleku u krów otrzymujących kiszonkę z sorgo stwierdzono również w badaniach Dann i in. (2008) i Colombini i in. (2010). Wyższa zawartość łatwo fermentującej skrobi w kiszonkach z kukurydzy sprzyja lepszym warunkom syntezy białka mikrobiologicznego w żwaczu, co może wpływać na poziom białka w mleku. Colombini i in. (2010) sugerowali, że wyższa zawartość azotu amonowego w żwaczu przy skarmianiu kiszonki z sorgo jest absorbowana przez ściany żwacza i transportowana do wątroby, co zwiększa zawartość mocznika w mleku.
Nie stwierdzono istotnych różnic w zawartości glukozy i trójglicerydów oraz biał-ka w osoczu krwi. Poziom glukozy i białbiał-ka całkowitego w osoczu krwi w obu gru-pach nieznacznie przekraczał ilości referencyjne dla bydła, zaś poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów zgodny był z tymi danymi (Kłopocki i Winnicka, 1992). Poziom cholesterolu całkowitego był istotnie wyższy u krów otrzymujących dawkę PMR zawierającą kiszonkę z kukurydzy, jednakże obie wartości różniły się poniżej 10% wartości względnej. Powyższe dane wskazują, że kiszonka z sorgo podawana w miejsce kukurydzy w dawkach pokarmowych PMR dla krów nie narusza istotnie podstawowego metabolizmu glukozy oraz syntezy trójglicerydów w organizmach krów. Podobne wyniki uzyskano, porównując kiszonkę z kukurydzy z mieszaniną kukurydzy i sorgo w badaniach Śliwińskiego i in. (2012). Niższa zawartość chole-sterolu całkowitego w osoczu krwi krów otrzymujących kiszonkę sorgo w dawkach PMR może potwierdzać zasadę, że wyższa zawartość NDF w dawce pokarmowej, a zwłaszcza jej część związana z ligniną, nieulegająca trawieniu w żwaczu, wiąże część soków żółciowych bogatych w cholesterol i wyprowadza go z przewodu po-karmowego, przez co zmniejsza wchłanianie i koncentrację cholesterolu w osoczu krwi.
Reasumując należy stwierdzić, że kiszonka z całych roślin sorgo stosowana w ilości około 30% suchej masy dawki pokarmowej PMR, w obecności kiszonki z trawy dla krów mlecznych, może być alternatywą do kiszonki z kukurydzy w re-jonach zagrożonych często występującą suszą glebową. Ze względu na wysoką za-wartość ścian błon komórkowych (NDF), przy braku skrobi, posiada niższą za-wartość energetyczną. Dla uzyskania porównywalnej wydajności mlecznej krów żywionych dawkami pokarmowymi PMR niezbędne jest podawanie krowom mieszanek treści-wych, wyrównujących w dawce pokarmowej niedobór energii. Kiszonka z sorgo jest paszą dla krów o niższym zapotrzebowaniu energetycznym, w drugim i trzecim try-mestrze laktacji, a także dla jałowizny. Skarmianie kiszonki z sorgo w dawkach PMR z dodatkiem mieszanki treściwej podawanej krowom w stacji paszowej nie różnicuje istotnie wydajności krów, zawartości i produkcji tłuszczu oraz białka w mleku. Nie narusza również podstawowych parametrów metabolizmu krów.
Piśmiennictwo
AOAC (2005). Official Methods of Analysis. Association of Official Analytical Chemists. Ed. by Kenneth Heldrich, 15th Edition, Arlington, Virginia, USA.
Ay d i n G., G r a n t R.J., O ’ R e a r J. (1999). Brown midrib sorghum in diets for lactating dairy cows. J. Dairy Sci., 82: 2127–2135.
C o l e C.A., K a i s e r A.G., P i l t z J.W., H a r d e n S. (1996). An evaluation of sorghum for silage pro-duction in northern New South Wales. In: Proceedings of the 3rd Australian Sorghum Conference, Tamworth, NSW, M.A. Foale, R.G. Henzell and J.F. Kneipp (eds). Australian Institute of Agricultural Science Occasional Publication, 93: 127–139.
C o l o m b i n i S., R a p e t t i L., C o l o m b o D., G a l a s s i G., C r o v e t t o G.M. (2010). Brown midrib forage sorghum silage for the dairy cows: nutritive value and comparison with corn silage in the diet. Italian J. Anim. Sci., 9 (3): 289–291.
D a c z e w s k a M., O s t r o w s k i R. (1986). Skład chemiczny i wartość pokarmowa kilku mieszańców międzygatunkowych trawy sudańskiej i sorgo cukrowego. Biuletyn Oceny Odmian, 9: 151–160. D a n n H.M., G r a n t R.J., C o t a n c h K.W., T h o m a s E.D., B a l l a r d C.S., R i c e R. (2008).
Com-parison of brown midrib sorghum-sudangrass with corn silage on lactational performance and nutrient digestibility in Holstein dairy cows. J. Dairy Sci., 91: 663–672.
D a v i d s o n S., H o p k i n s B.A., D i a z D.E., B o l t S.M., B r o w n i e C., F e l l n e r V., W h i t l o w L.W. (2003). Effects of amounts and degradability of dietary protein on lactation, nitrogen utilization and excretion in early lactation Holstein cows. J. Dairy Sci., 86: 1681–1689.
D i c k e r s o n J., S m i t h R., B o l s e n K., Wa l t e r T. (1995). Effect of hybrid maturity and growth stage on yield and composition of forage and grain sorghum when harvested as silage. Kansas State Uni-versity. Cattlemen’s Day, pp. 77–81.
Directive 71/250/EEC (1971). Methods of Feed Analysis. Photometric Analysis of Total Phosphorus (in Polish).
E l a n d t R. (1964). Statystyka matematyczna w zastosowaniu do doświadczalnictwa rolniczego. Wyd. PWN Warszawa.
E m i l e J.C., A l - R i f a l M., C h a r r i e r X., L e r o y P., B a r r i e r e Y. (2006). Grain sorghum silages as an alternative to irrigated maize silage. Proc. 21st General Meeting of the Europ. Grassl. Feder., Badajoz, Spain, 3–6 April, pp. 80–82.
G r a n t R.J., H a d d a d S.G., M o o r e K.J., P e d e r s e n J.F. (1995). Brown midrib sorghum silage for midlactation dairy cows. J. Dairy Sci., 78: 1970–1980.
G r a n t R., S t o c k R. (1996). Harvesting corn and sorghum for silage. Neb Guide; Published by Coop-erative Extension. Institute of Agriculture and Natural Resources. University of Nebraska, Lincoln. NE, pp. 1–8.
H i r a n o Y., I t o Y., I n a g a k i N., Ya m a s a k i K., Yo k u t a H., K i t a K. (2005). Effect of sesame meal supplemented in Sudan-grass silage on fermentation quality and feed intake in goats. J. App. Anim. Res., 28 (2), 85–88.
K o z ł o w s k i S., Z i e l e w i c z W., P o t k a ń s k i A., C i e ś l a k A., S z u m a c h e r - S t r a b e l M. (2009). Plant chemical composition and different cultivation technologies of sugar sorghum from the point of view of its utilization for silage production. Acta Agronom. Hungarica, 57: 67–78.
K r u p a F., C y r a n k o w s k a B., D ł u g o s z W. (1972). Ocena plonów zielonej masy i jej jakości kra-jowych form sorga oraz mieszańców pochodzenia zagranicznego. Biul. IHAR, 3, 4: 22–27.
L i p s k i S., M a c h u l M., B r z ó s k a F., K ę s i k K., G ó r s k i T., M a d e j A. (2002). Kukurydza. Produkcja kiszonek z całych roślin. IUNG-PIB Puławy; IZ PIB Kraków, Instr. upowsz., 90/02: 1–72.
L u s k J.W., K a r a u P.K., B a l o g u D.O., G o u r l e y L.M. (1984). Brown midrib sorghum or corn silage for milk production. J. Dairy Sci., 67: 1739–1744.
M a g d a Z. (1980). Kukurydza na kiszonkę. Sorgo pastewne i trawa sudańska. Synteza wyników od- mianowych COBORU, 552: 8–34.
M i l l e r F.R., S t r o u p J.A. (2003). Brown midrib forage sorghum, sudangrass and corn: What is the potential? Proc. 33rd California Alfalfa and Forage Symposium, pp. 143–151.
M i r o n J., Z u c k e r m a n E., A d i n G., S o l o m o n R., S h o s h a n i E., N i k b a c h a t M., Yo s e f E., Z e n o u A., We i n b e r g Z.G., C h e n Y., H a l a c h m i I., B e n - G h e d a l i a D. (2007). Comparison
of two forage sorghum varieties with corn and the effect of feeding their silages on eating behavior and lactation performance of dairy cows. Anim. Feed Sci. Techn., 139: 23–39.
M u c h a S., B r z ó s k a F. (1983). Wstępne wyniki plonowania i wartości pokarmowej amerykańskich mieszańców sorgo-trawa sudańska uprawianych w 1979 roku w Polsce. Rocz. Nauk. Zoot., 10, 1: 113–124.
NRC (2001). Nutrient Requirements of Dairy Cows. Academy Press. Washington, D.C.
O l i v e r A.L., G r a n t R.J., P e d e r s e n J.F., O ’ R e a r J. (2004). Comparison of brown midrib-6 and -18 forage sorghum with conventional sorghum and corn silage in diets of lactating dairy cows. J. Dairy Sci., 87: 637–644.
O r t e g a G.A., R u b i o R.R., H u e r t a s V.E. (1972). Feeding value of grain sorghum silage and maize for milk production. Revista Instituto Colombiano Agropecario 7, 4: 415–424.
R u s z c z y c Z. (1970). Metodyka doświadczeń zootechnicznych. Wyd. PWRiL, Warszawa.
S a n t o s F.A.P., S a n t o s J.E.P., T h e u r e r C.B., H u b e r J.T. (1998). Effect of rumen-undegradable protein on dairy cow performance. A 12-year literature review. J. Dairy Sci., 81: 3182–3213. S o n o n R.N., S o u z o R., P f a f f L., D i c k e r s o n J.T., B o l s e n K.K. (1991). Effect of maturity at
harvest and cultivar on agronomic performance of forage sorghum and nutritive value of selected sorghum silages. Kansas State University Cattlemen’s Day, pp. 1–5.
S u b n e l A.P.J., M e i j e r R.G.M., S t r a a l e n W.M., Va n Ta m i n g a S. (1994). Efficiency of milk protein production in the DVE protein evaluation system. Livest. Prod. Sci., 40: 215–224.
Ś l i w i ń s k i B., B r z ó s k a F. (2006). Historia uprawy sorgo pastewnego na kiszonkę i wartość pokar-mowa. Post. Nauk. Roln., 1, 25–37.
Ś l i w i ń s k i B., B r z ó s k a F., W ę g l a r z y K., B e r e z a M. (2012). Effect of silage from maize and strip-cropped sorghum and maize on dairy cow’s yield and milk composition. Ann. Anim. Sci., 12: 367–379.
We d i g C.L., J a s t e r E.H., M o o r e K.J., M e r c h e n N.R. (1987). Rumen turnover and digestion of normal and brown midrib sorghum x sudangrass hybrid silages in dairy cattle. J. Dairy Sci., 70, 1220–1227.
Z i e l e w i c z W., K o z ł o w s k i S. (2007). Vitality of Sorghum saccharatum (Poaceae) from the point of view of its cultivation in Poland. Fragmenta Floristica et Geobotanika Polonica Suppl., 9: 173–181. Zatwierdzono do druku 20 I 2014
BOGDAN ŚLIWIńSKI, FRANCISZEK BRZóSKA, KAROL WęGLARZY
Effect of sugar sorghum silage in comparison to maize silage in PMR ration on cows’ yield, milk composition and blood serum parameters
SUMMARY
The feeding trial was conducted using 40 Polish HF cows, divided into two feeding groups. Cows received PMR daily ration containing 33% (dry matter basis) maize silage (control group) and sorghum silage (experimental group) with 22% (dry matter basis) grass silage in both groups. PMR daily ration also contained wet maize grain, hay, fresh brewers’ grains and concentrate. The relation of roughage feeds to concentrate feeds was 61:39. Maize and sorghum were grown in monoculture and were ensiled under similar conditions, without additives. In addition, cows received a pelleted feed mixture, given in feeding station in amounts controlled by transponders and electronic identification devices. Both silages have low acidity (3.27 vs 3.57 pH) and high NDF content (664 vs 462 g/kg dry matter). The intake of PMR ration dry matter did not differ significantly (P≥0.05). Cows receiving the sorghum silage in PMR ration showed a 0.9 kg fat and protein corrected lower daily milk yield compared to cows receiving maize silage PMR ration (21.0 vs 22.0 kg/day; P≥0.05). PMR ration with maize vs sorghum silage caused significant changes in milk composition and physical parameters such as density, acidity and renneting time. No significant
differences were observed in glucose, triglyceride and total protein content in blood serum (P≥0.05). In the experimental group we observed a significantly higher (P≤0.01) level of urea in milk (16.5 vs 19.7 mg/dl), but a lower level of total cholesterol in blood serum (209.7 vs 193.6 mg/dl). We concluded that sorghum silage cultivated in Poland in regions with groundwater shortages, can be a good replacer of maize silage in dairy cows at approx. 30% PMR ration in the second trimester of lactation. Additional amounts of concentrate feed given in the feeding station are necessary to balance lower concentration of energy in sorghum silage.
