H. Mackiewicz
Biskupiec, st. I, gm. loco, woj.
olsztyńskie
Informator Archeologiczny : badania 27, 106-107
106 Okres nowożytny
Obecny kościół wybudowany w stylu neogotyckim pochodzi z r. 1893. Stanął praw do podobnie na miejscu drew nianego kościółka z XV w., który spłonął w r. 1879. Wokół świą tyni znajduje się kam ienno-ceglany m u r z kaplicami Męki Pańskiej. W związku z pracam i mającymi n a celu przesunięcie owego m uru okaląjącego plac kościelny przeprow adzone zostały badania sondażowe. Poszukiwano pozostałości starszego kościoła oraz cm entarza, który do poł. XIX w. znajdował się przy kościele.
Wykop sondażowy o wym iarach 1 x 8,8 m eksplorowany był do głębokości 3 m od strony m uru oraz do głębokości 1,5 m po stro n ie przeciwległej. Badania ujawniły istnienie na głębokości 2,2-2,4 m w arstwy użytkowej, zawierającej stosunkow o dużą ilość m ateriału ceramicznego w postaci fragm. naczyń oraz kafli glazurow anych z ornam entyką roślinną i w jednym przypadku antropom orficzną. W wykopie znajdowały się także resztki kości ludzkich pochodzących z cm entarza. Nie stw ierdzono pozostałości jam grobowych czy szczątków trum ien. Najpewniej m ateriał ten uległ daleko idącej destrukcji. Prace pozwoli ły również na odsłonięcie lica fundam entu m uru i uchwycenie na głębokości 3 m stopy fundam entu. M ur okalający plac kościelny okazał się bardzo solidną konstrukcją, która m usiała sprostać naporowi wzgórza oraz wybudowanego na nim kościoła, W głównej m ierze pełnił rolę m uru oporowego.
Prace zw iązane z przebudow ą m uru będą nadzorow ane przez archeologa.
B is k u p ie c , s t. I ARCHEO-ADAM gm . lo c o , w o j. o l s z ty ń s k ie
B adania prow adziła m gr H. Mackiewicz. Finansow ane przez U rząd Miejski w Biskupcu. Pierwszy sezon badań. Osadnictwo nowożytne, XVH-XVIII w.
Badania objęły swym zasięgiem teren y dwóch posesji przy ul. Syreny 14 i 12. Zadoku m entowano układ w arstw kulturow ych w obrębie wykopu na teren ie posesji n r 14 oraz pozyskano liczny m ateriał zabytkowy w postaci fragm. naczyń ceram icznych oraz kafli typu miskowego i plycinowego. Wykop założono w miejscu rozebranego budynku, którego ściany frontow a i ty ln a byty pozbawione fundam entu i posadowione zostały mniej więcej na poziomie ul. Syreny. Rozebrany budynek byl konstrukcją parterow ą z zam ieszkanym poddaszem. Zachowane partie fundam entów zagłębione były n a głębokość ok. 1 m w pod łożu i zbudow ane zostały z kam ieni narzutow ych o zróżnicowanej wielkości, łączonych żółtą gliną. Szerokość fundam entu od stro n y posesji n r 16 wynosiła ca 0,8 m, zaś od strony posesji n r 12 ca 0,6 m. R ozebrany budynek nie posiadał klasycznego podpiwniczenia, wymagającego znacznie głębiej posadowionych fundam entów niż te, które zostały zareje strow ane. Zasięg fundam entu pozwolił określić wymiary rozebranego budynku na 8,6 (ściany boczne) i 9,4 m (ściana frontow a) + 0,4—m etrowej szerokości betonow a wylewka między budynkiem n r 14 i 12. T ylna ściana była nieco dłuższa, gdyż p rzestrzeń między posesją nr 16 i 12 nie zachowywała kątów prostych i m iała k sz ta łt trapezu. Badania w obrębie posesji n r 12, oprócz możliwości zarejestrow ania zew nętrznego lica fundam entu wschodniej ściany budynku na skutek eksploracji sąsiedniej działki, polegały głównie na analizie architektonicznej przyziem ia oraz fotograficznym udokum entow aniu s ta n u za chowania pomieszczeń piwnicznych przed zam ierzonym i pracam i remontowymi. W obrę bie tej posesji jedynie ty ln a część budynku była podpiwniczona. Na uwagę zasługuje fakt, iż ściany fundam entow e o grubości ca 0,65 m praktycznie nie posiadały ławy fundam ento wej. Jej rolę spełniała jed n a w arstw a kam ieni zagłębiona zaledwie na 0,3 m poniżej dna piwnicy. Przeprow adzone badania potwierdziły, że jeszcze w XVHI w. rejon ul. Syreny stanow iła drew niana zabudowa o ch arak terze gospodarczym, później zastąpiła ją zabudo wa o ch arak terze miejskim — najprawdopodobniej m urow ana. Podkreślić należy, że obec na ul. Syreny (d. Rybna) znajdow ała się poza m uram i miejskimi, na teren ie tzw. Przedm ie ścia Jeziorańskiego, a jej pow stanie należy wiązać z upadkiem znaczenia murów miejskich.
inform ator Archeologiczny 107 Potw ierdza to m ateria] zabytkowy, który nie reprezentuje znalezisk wcześniejszych niż XVlI-wieczne.
D okum entacja i m ateriały znajdują się w archiw um Państwowej Służby O chrony Zaby tków oraz M uzeum Warmii i M azur w Olsztynie.
I Bytom , st. 2, gm, loco, woj. katowickie — patrz: późne średniowiecze
C h e łm , s t. 19 M uzeum O kręgow e w Chełm ie A Z P 8 0 -9 0 /—
B adania prowadzi! m gr Andrzej Bronicki przy współpracy m gr m gr D ariusza B anacha i Urszuli Ruszkowskiej. Konsultowała dr hab. Ire n a Kutylowska. Finansow ane przez U rząd M iasta Chełm a i M uzeum Okręgowe w Chełmie. Badania ratow nicze reliktów średniowiecznej i nowożytnej zabudowy starom iejskiej przy historycznym rynku. B adania ratownicze podjęto przy ul. Lubelskiej n r 14-18 w związku z planow anym i tu pracam i budowlanymi. Celem ich było rozpoznanie najstarszego osadnictw a i reliktów zabudowy starom iejskiej w tym rejonie m iasta. Wykopy usytuow ano w głębi posesji, w ob rębie działek 14 i 16. Przebadano ogółem ok. 114,6 m2, z tym że wykopów 5A, 6, 8, 9 i 9A nie dokopano do calca, gdyż natrafiono w nich na współczesne wypelniska piwnic.
B adania wykopaliskowe przy ul. Lubelskiej 14—18 pozw alają stwierdzić że: 1. N ajstarsze osadnictwo sięga X w.
2. Zabudowa wczesnośredniowieczna utrzym yw ała się n a tym teren ie nieprzerw anie do końca XIV w.
3. Z XTV/XV w., czyli z lokacją praw ną (dokum ent lokacyjny 1392 r.) związana je s t lokacja przestrzenna m iasta. Wytyczono wówczas plac rynkowy sięgąjący ku północy do przebada nych dziatek 1 i 10 oraz ku wschodowi aż po podnóże wyniesienia Góry K atedralnej, co widoczne je st jeszcze na rycinie T. Rakowieckiego z i. 1765-1780, Późnośredniowieczny rynek otrzym ał drew nianą naw ierzchnię (strop mierzwy), Do k. XVIH-pocz. XIX w. n a w ierzchnię rynku utw ardzono kolejnymi w arstw am i niwelacyjnymi m argla kredowego.
4. Już w XJV-XV w. w ykształciła się w północnej pierzei rynku działka m iejska szerokości ok. 10-15 m z domam i usytuow anym i szczytem do placu rynkowego.
5. W k. XVII-pocz. XVIII w. pojawiły się domy drew niane z gankam i-podcieniam i od stro n y rynku, jak widać n a sztychu T. Rakowieckiego.
6. Być może z pocz. XVIII w. pochodzi budynek m urow any — kam ienica usytuow ana szczytem do rynku, trzy trak to w a i dwuosiowa (dz. 9, 8, 7 i 6).
7. W k. XVIII tub pocz. XIX w., przed 1822 г., chełmski plac rynkowy został skrócony na osi wschód-zachód przez przewężenie jego wschodniej części w obecnej wschodniej części odcinka ul. Lubelskiej. Dawne przyrynkowe działki znalazły się na tyłach działek wytyczo nych рггу nowej uiicy,
W trak cie badań wykopaliskowych pozyskano olbrzym ie ilości ruchomego m ateriału zabytkowego, odzwierciedlającego życie codzienne mieszkańców Chełm a. Z wczesnego średniowiecza pochodzą naczynia gliniane, bransolety szklane oraz przedm ioty kościane. Z późnego średniowiecza zachowały się liczne naczynia gliniane kuchenne i stołowe oraz wyroby metalowe. Z czasów nowożytnych pochodzą ozdobnie szkliwione naczynia stołowe, w tym wielobarwne półmajoliki oraz wyjątkowo liczne, bogato ornam entow ane i kryte barwnym szkliwem kafle piecowe, ja k również przedm ioty m etalowe i monety.
W ystępujące w kolejnych chronologicznie naw arstw ieniach bardzo liczne kości drobiu oraz zw ierząt hodowlanych i dzikich świadczą o powszechnej konsumpcji m ięsa w ciągu wieków przez che 1 mi an.
M ateriały i dokum entacja przechowywane są w M uzeum Okręgowym w Chełmie. B adania zakończono.
