Kraków - Nowa Huta - Wyciąże, st. 5

Małgorzata Kaczanowska,Paulina

Poleska,Jacek Rydzewski

Kraków - Nowa Huta - Wyciąże, st. 5

Informator Archeologiczny : badania 22, 14-15

14

ok. I h a . B a d a n ia m iały c h a r a k te r w stęp n eg o ro z p o z n a n ia c h a r a k te r u l c h ro n o lo g ii o sa d y . Ł ą c z n a p o w ie rz c h n ia w ykopów w ynosiła 3 0 0 m 2.

Z b a d a n o całk o w icie n a jb a rd z ie j n a półn o c w y su n ię te sk u p ie n ie m a te ria łu d o k u m e n tu ją c e n a jp ra w d o p o d o b n ie j o d rę b n ą J e d n o s tk ę o sa d n ic z ą w ra m a c h o sad y . O je j c h a ra k te rz e tr u d n o o b e c n ie w yrokow ać. Jako że z o b iek tó w n ie ru c h o m y c h u ch w y co n o Jed y n ie 2 do łk i p o słu p o w e I 1 Jam ę (gł. 1.0 5 m , śr. 1,5 m] w o rk o w atą. Z n a c z n a Ilość je d n o ro d n e g o ch ro n o lo g iczn ie m a te r­ ia łu o ra z o b e c n o ś ć p olepy w sk a z u je p rz y p u sz c z a ln ie na d łu ż s z y o k re s 1 b ard ziej s ta ły c h a r a ­ k te r z a m ie sz k iw a n ia tego d o m o stw a. C ało ść zało ż en ia n a p o d sta w ie w y stę p o w a n ia w a rstw y k u ltu ro w e j (m ax. m iąższo ść 2 0 cm ) I ro z r z u tu m a te ria łu ok. 2 0 0 m 2.

B u d o w la m ie sz k a ln a {dołki p osłupow e) zn a jd o w a ła s ię w część i p ó łnocnej zało żen ia. Ok. 7 m n a p o łu d n ie zn ajd o w ała s ię p raw d o p o d o b n ie cz ę ść g o sp o d a rc z a Ц а т а I k o n c e n tra c ja m a te ria łu ). 6 m n a p ó łn o c n y z a c h ó d od J a m u i 3 m n a zach ó d od dołków z a re je stro w a n o p rz y p u s z c z a ln ie śla d y p raco w n i k a m ie n ia rsk ie j w p o sta c i s k u p is k a rozcleraezy, p ły tek szlifier­ s k ic h , frag m en tó w ż a re n o ra z zw ykłych oto czak ó w ze śla d a m i o b ró b k i ro zrz u c o n y c h n a p o ­ łu d n ie o d d u żeg o k a m ie n ia .

M ateria ł m ocn o ro z d ro b n io n y w ystąpi! w dużej Ilości. U zy sk an o 1 7 2 0 0 frag m en tó w c e ra m i­ ki. 5 0 4 w yroby k rz e m ie n n e fw w ięk szo ści z k rz e m ie n ia czekoladow ego), ok. 5 0 0 d ro b n y c h b ry łe k polepy, 3 0 0 siln ie ro zd ro b n io n y c h k ości, 21 wyżej w y m ien io n y ch a rte fa k tó w k a m ie n ­ n y c h o ra z fra g m e n t o strz a sie k ie rk i k a m ie n n e j.

Z b a d a n a c z ę ś ć o s a d y J e s t w stę p n ie d a to w a n a n a fazę ΙΙ1Λ g ru p y w sc h o d n ie j k u ltu r y p u c h a ró w lejk o w aty ch I w iązać Ją n a le ż y z tzw. s ty listy k ą Jezu ick ą.

M a te ria ły 1 d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją się w M u zeu m O kręgow ym w K oninie. B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

i K ościelna W ieś, gm . O życlny, woj. w rocław skie - p a trz późne średniow iecze. I K raków - K urdw anów , s t. В 1 12 - p a trz o k re s w pływ ów rzy m sk ich .

[

B a d a n ia prow adził zespól: d r M ałgorzata K aczan o w sk a, m g r P a u lin a P o lesk a, d r J a c e k R ydzew ski (kiero w n ik b a d a ń ). O s a d a w ie lo k u ltu ro w a k u ltu r y le ńd zielsk lej c e ra m ik i p ro m ie n iste j, łu ż y c k a , trz e ln te c k a . P ier­ w szy s e z o n b a d a ń ( nie licząc b a d a ń rato w n iczy ch w la ta c h 1950 - 1953).

P ra c e w W yclążu m iały n a c e lu ro z p o z n a n ie o sa d n ic tw a p r a h ls t o tycznego w p ołudniow ej części d łu g ieg o cy p la te ra s y n a d zalewowej W isły, n a o b sz a rz e n ie o b jęty m b a d a n ia m i ra to w n i­ czym i w la ta c h 1950 - 1953. A naliza m ateriałó w p o ch o d zący ch z ty ch b a d a ń pozw alnia p rz y p u s z c z a ć , że w o m aw ian e j części sta n o w is k a n a le ż y spo d ziew ać się śla d ó w o sa d n ic tw a lu d n o ś c i k u ltu r y łużyckiej o raz ślad ó w o sa d n ic tw a z o k re s u la te ń sk ie g o . W zw iązku z ty m b a d a n y te re n p o k ry to s ia tk ą niew ielkich w ykopów so n d ażo w y ch ( 5 x 2 m), k tó re rozm ieszczono rów nolegle (N-S) I p o p rzeczn ie !W-E) do osi cypla te ra sy . Ł ączn ie p rz e b a d a n o p o w ierzch n ię 100 m a . Na s ta n o w is k u w y stę p u je n a ogół g ru b a , n a sy c o n a b o g aty m m a te ria łe m w a rstw a k u ltu ro w a , d o c h o d z ą c a do głęb o k o ści 1 m , co w pływ a n a tem po p r a c I p rz e s ą d z a z a ra z e m o m eto d zie p ro w a d z e n ia b a d a ń w la ta c h n a s tę p n y c h . O dkryto 31 obiektów , w ty m c h a ty (KCP1, Ja m y zasobow e (KL. KCP, KŁ) I g ro b y (KT, KŁ), z czego w iększość p rz e b a d a n o tylko częściow o ze

w zględu n a niew ielkie w ym iary w ykopów sondażow ych. W w y n ik u b a d a ń stw ierdzono:

1. N ikłe ś la d y o b e c n o śc i g r u p lu d z k ic h zw iązan y ch z fazą n u to w ą k u ltu r y c e ra m ik i w s tę ­ gow ej ry tej. S ą to p o jed y n cz e fra g m e n ty n a c z y ń d e lik a tn e j roboty, z n a le z io n e n a w tó rn y m zło że n iu w m ło d szy ch Ja m a c h .

2. Ś la d y o sa d n ic tw a cneoU tycznego zw ązan eg o z h o ry zo n tem o d p o w ia d a ją c y m schyłkow i rozw oju g ru p y W ycląże-Z łotnlkl I k sz ta łto w a n iu się k u ltu r y c e ra m ik i p ro m ie n iste j (tzw. g r u p a W ycląże-K slężnlce). Z tą fazą o sa d n ic tw a n a s ta n o w is k u z w iązan y J e s t m a te ria ł z obiektów (Jam y zasobow e) 1 z w a rstw y k u ltu ro w ej.

3. Ś la d y o sa d n ic tw a lu d n o ś c i k u ltu ry c e ra m ik i p ro m ie n iste j, o d k ry te w z a c h o d n ie j części b a d a n e g o te r e n u , w p o s ta c i o b iek tó w m ie sz k a ln y c h (2 c h aty ) I Ja m zasobow ych.

4. J e d e n z p rz e b a d a n y c h o b iek tó w zaw ierał n aczy n ie k u ltu ry m lerzan o w lck lej.

5 . Ś la d y o sa d n ic tw a lu d n o ś c i k u ltu ry trzcln leck lej, raczej z późnej fazy tej k u ltu ry . N a jp ra ­ w d o p o d o b n iej n a le ż y tu zaliczyć p odw ójny g ró b szk ieleto w y o ra z m a te ria ł z k lik u o b iek tó w (Jam y zasobow e) I z w a rstw y k u ltu ro w e j.

6 . Ś la d y o sa d n ic tw a lu d n o ś c i k u ltu r y łużyckiej, przed e w sz y stk im I III o k re s u epoki b rą z u . N ależy t u zaliczyć dw a g ro b y popielnicow e (am fory guzow e) o raz m a te ria ł z o b iek tó w o s a d o ­ w ych 1 w a rstw y k u ltu ro w e j. R e p re z e n to w a n a Je s t też, ta k w m a te ria le z ob iek tó w J a k 1 z w a rstw y k u ltu ro w e j, p ó źn iejsza faza tej k u ltu r y ze s c h y łk u e p o k i b rą z u .

info rm a to r A rcheologiczny 1988

₁₅

u ła m k ó w c e ra m ik i celtyckiej (fra g m e n t n a c z y n ia grafitow ego I u ła m e k с leń k o ść len n eg o n a c z y ­ n ia toczonego n a kole).

8, J e d e n z p rz e b a d a n y c h o b iek tó w zaw ierał ręczn ie lep io n ą c e ra m ik ę k u ltu r y p rzew o rsk iej z o k re s u p ó źn o rsy m sk leg o .

0 . W m a te ria le z w a rstw y k u ltu ro w e j stw ierd zo n o ta k ż e o b e c n o ść p o jed y n cz y ch fra g m e n ­ tów o b ta c z a n e j c e ra m ik i w czesn o śred n io w ieczn ej.

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

K raków - O p atkow lce, s t 5 1 6.- p a trz o k re s w pływ ów rzym skich.

K r z e m io n k i, g m . B o d z e c h ó w , w o j, k ie l e c k ie

B a d a n ia m i kierow ał W ojciech B orkow ski. Poszczególne o d c in k i p ro w a­ dzili m gr m gr Iw ona Ja w o ro w sk a , W itold M igał, S ław o m ir S a ła c iń sk i, M arek Z alew ski. Poza ty m u d z ia ł wzięli; R egina D ztk liń sk a, M ałgorzata H a jd u k . F in a n s o w a ło PMA w W arszaw ie, D ziesiąty sezo n b a d a ń . K opal­ nie k rz e m ie n ia p a s ia ste g o . N eolit - w czesn a e p o k a b rą z u . K u ltu ry - a m fo r k u lis ty c h 1 m ierzą now ie ka.

P ra c e k o n c e n tro w a ły się w trz e c h m iejscach : w rejonie s ta n o w is k a o sad n ic z e g o tzw. "K ału C ebuli", n a p o w ierzch n i k o p a ln i 7 -6 1 0 o ra z rozpoczęto b a d a n ia k o p a ln i 1 0 -1 4 4 1 . B a d a n ia w rejo n ie s ta n o w is k a o sad n ic z e g o były k o n ty n u a c ją p ra c z p o p rz e d n ic h sezonów . P o zo stałe d w a o b ie k ty b a d a n e były w ty m se z o n ie po ra z pierw szy.

P ra c e w yko p alisk o w e w rejo n ie leja krasow ego m iały n a c e lu ro z p o z n a n ie c h a r a k t e r u i in te n sy w n o śc i o sa d n ic tw a w p o b liżu tego o b ie k tu , będ ąceg o z a ra z e m n a jb a rd z ie j zbliżonym do p o la górniczego m iejscem , gdzie m ożliw e było k o rz y s ta n ie z w ody. W ykopy so n d a ż o w e 1 -9 o łącz n ej p o w ierzch n i 62 m zlokalizow ane z o sta ły n a p o łu d n ie 1 z a c h ó d od c e n tr u m leja. Pozw oliły n a u ch w y cen ie l w ydzielenie s tre fy o sa d n ic tw a w okół niego. Je j w y raźn e śla d y ro zciąg ały się w p ro m ie n iu ok, 3 0 m od c e n tr u m leja tw o rząc k o n c e n tra c je p raco w n i. W o b ręb ie w ykopów u ch w y co n o m a te ria ł p o ch o d zący z faz o b ró b k i k sz ta łtu ją c e j 1 w y k ań czającej. P rzew a­ żają w n im zd ecy d o w an ie o d p a d y z p ro d u k cji s ie k ie r 1 d łu t. In te re s u ją c y m z n a le z isk ie m s ą fra g m e n ty c e ra m ik i w y stę p u ją c e w to w arzystw ie k rz e m ie n ia p a sia ste g o , k tó re n a le ż y łączyć z tzw . "strefą leśną*.

W rejo n ie s z y b u 7 -6 1 0 e k sp lo ro w an o h a łd ę g ru z u w ap ien n eg o otacz ająceg o s tu d n ls k o sz y b u . W yro b isk a tej k o p a ln i p rz e b a d a n e były w la ta c h ubiegłych. B a d a n ia m i o b jęto część h a łd w k ie r u n k u z a c h o d n im od c e n tr u m sz y b u .

B a d a n ia m iały d o sta rc z y ć zarów no m a te ria łu d o k u m e n tu ją c e g o fazy s y p a n ia h ałd y Ja k rów nież d a n y c h o d n o ś n ie o b ró b k i k rz e m ie n ia w położonych ta m p ra c o w n ia c h к rzem ien ia rs- k lc h . W ykop o w y m ia ra c h 5 n a 15 m e tró w p rz e c in a ł h a łd ę po o si m a g is tra li p rzecin ającej w po p rzek cale pole górnicze. W tra k c ie b a d a ń u d a ło się ro zw arstw ić g ru z p o ch o d zący z ró ż ­ n y c h faz p ra c y w k o p a ln i (d rążen ie szy b u , e k s p lo a ta c ja w yrobisk). P rz e b a d a n o d w ie rozdzie­ la ją c e się s tra ty g ra fic z n ie i p ła n Igra licznie p raco w n ie krze m ien ia rs k le (w s u m ie ok. 1 2 0 0 0 0 zabytków ). J e d n a z p raco w n i s ta n o w iła Jed n o cześn ie rodzaj o bozow iska górniczego. N atrafiono n a ś la d y d w ó ch o g n is k o ra z o b ie k tu - p ro s to k ą tn e j Jam y zagłębionej w ca lc u n a około 2 0 cm . D u ży m z a sk o c z e n ie m o k azało il ę ta k ż e o dkrycie p o z o sta ło śc i trz e c h n a c z y ń - amTorck, k u ltu ry a m fo r k u listy c h . J e s t po pierw sze zn ale zisk o m aso w e tej c e ra m ik i w k o n te k ś c ie w yizolow anej p ra c o w n i k rz e m le n la rsk le j n a te re n ie k o p a lń k rzem io n k o w y ch . Z naleziono ta k ż e d u ż ą Ilość u sz k o d z o n y c h n a rz ę d z i g ó rn iczy ch , typow ych d la g łę b o k ic h k o p a lń krzem ionkow ych.

P rzed rozpoczęciem p ra c w yk o p alisk o w y ch w rejo n ie sz y b u 1 0 -1441 p rz ep ro w ad zo n o n a w y ty p o w an y m o b sz a rz e b a d a n ia geofizyczne m e to d ą elek tro o p o ro w ą (ek ip a PPFT 1IIKM PAN Z W arszaw y p od k ie ru n k ie m m gr T. H erbicha). W w y n ik u b a d a ń o k re ślo n o g ra n ic ę m a k s y m a l­ n e j głęb o k o ści szy b u (3 - 4 m od p o zio m u d n a leja) o raz w y k lu czan o m ożliw ość Istn ie n ia Jak ich k o lw iek z a s y p a n y c h J e d n o s te k po w ew nętrznej s tro n ie pola górn iczeg o w części s ą s ia ­ d u ją c e j z in te re s u ją c y m n a s o b iek tem . W tra k c ie p ra c a rc h e o lo g iczn y ch e k sp lo ro w a n o Jedynie n a jb lż sz c oto czcn lc sz y b u - h a łd y gryzow e i p raco w n ie k rz e m le n la rsk ie . B a d a n ie s t u d n is k a szybow ego pozo staw io n o n a sezo n n a s tę p n y .

W tra k c ie e k sp lo ra c ji z d o ła n o ro zp o zn ać s p o s ó b u k ła d a n ia h a łd y gruzow ej z aró w n o z e ta p u d rą ż e n ia s t u d n ls k a szybow ego J a k i z p ra c y w n is z a c h w ydobyw czych, W o b rę b ie h a łd y gruzow ej i b e z p o śre d n io pod n ią o d k ry to trzy w ydzielające się z n a k o m ic ie p raco w n ic krzem le- n la rs k lc . W części zach o d n iej w y kopu p raco w n ia z d e p o n o w a n a z o s ta ła w spągow ej części h a łd y 1 b ezp o śred n io pod n ią . M ateriały k rz e m ie n n e s u g e ru ją , że m a m y do c z y n ie n ia z o b ró b k ą o s trz y s ie k ie r czw o ro śclen n y ch . a le z d e p o n o w a n ą pod h a łd ą p o ch o d zącą z fazy d rą ż e n ia szy b u 1441 i z w iązan ą zap ew n ie z szy b em 1443. W części p ó łnocnej w y kopu o d k ry to w kop n a r u ­ sz a ją c y częściow o p ie rw o tn y u k ła d h ałdy, w ypełniony m a te ria łe m p o ch o d zący m z c y k lu p r o d u ­

P a ń stw o w e M u z e u m A rch eo lo g iczn e w W arszaw ie