Jerzy Libera
Potoczek, gm. Potok Wielki, woj.
tarnobrzeskie, St. 4 i 5, AZP 88-78
Informator Archeologiczny : badania 24, 3-4
Informator Archeologiczny 3
Śliwa, mgr Sławomir Dryja. Finansował IEISZ. ZAMIHKM PAN w Krakowie i WKZ w Nowym Sączu. Szósty sezon badań. Środkowo- i góm opaleoli- tyczne schronisko jaskiniow e. Ślady osadnictw a średniowiecznego.
Rezultatem badań było odkrycie kolejnej, ósmej serii z zabytkami, w tym przypadku o ce chach m us tiers kich. Stanowiły one element skupiska, którego najważniejszą częścią są żuchwy hieny jaskiniowej. Innym rezultatem je s t odsłonięcie dalszych części konstrukcji z granitowych i kwarcytowych otoczaków [w-wa VII|, co n astąpiło w wyniku istotnego poszerzenia wykopu.
Od la y tych zostało 117 zabytków kam iennych różnych k u ltu r paleolitu (grawecka, szelec- ka, m ustierska), 2 fragm enty góm opaleolltycznych ostrzy kościanych. 2 zawieszki z przewier conych kłów pieśca i wicie szczątków zwierzęcych, m.in. nosorożca włochatego, lwa i niedźw ie dzia Jaskiniow ego, renifera. Rozpoznane zostały też ew identne siady obróbki (nacięcia, wiercenie, tłuczenie) n a niektórych fragm entach kości.
Po raz pierwszy od 1985 r. (pierwszy sezon) pobierane próby faunistyczne nie były całościo wo szlam ow ane n a sitac h o 1 mm prześwicie. W siystkie je d n a k przeglądane były poza Jaskinią i dorywczo płukane. Tak więc ponad 600 zebranych w tym roku prób faunistycznych ma ch a ra k te r jedynie wskaźnikowy.
Badania będą kontynuowane.
U niw ersytet im. Marli C urie-Skło dowskiej w Lublinie K atedra A rche ologii____________________________
B adania prowadził mgr Jerzy Libera. Finansowało BBiDZ w T arnobrze gu oraz UMCS w Lublinie. Obozowiska: schyłkowopaleolityczne, ślady osadnictw a neolitycznego i z epoki brązu.
Stanow isko 4, Trzeci sezon badań. Obozowiska: schyl ko wo pa! eolityczne (k. świderskiej), póżnomezolityczne (k. janisław icklej), późnoneolityczne (k. ceram iki sznurowej) oraz wczesno- brązowe (k. Chłopice-Vesele — k. mierzanowlcka).
P rzebadano powierzchnię 83 m2 (w k o p I poszerzono o 42 m2, wykop II o 25 m3) oraz założono 2 szurfy o powierzchni 16 m , Układ pionowy nie odbiegał od zaobserwowanego w la tac h poprzednich, w poziomym stwierdzono znacznie m niejsze nasycenie zabytkam i (m ak sym alnie do 100 zabytków n a m a). Nie uchwycono zarysów żadnych obiektów. Uzyskano łącznie 1789 zabytków krzem iennych, 10 kam iennych, 232 fragm enty ceram iki, kilkadziesiąt grudek polepy i 43 fragm enty kości, W m ateriale krzemiennym wyróżniono 141 narzędzi, 9 form pow stałych przy formowaniu narzędzi oraz 81 rdzeni i form technicznych, ponadto uzyskano 526 wiórów i 1028 odlupków, okruchów i łusek.
Stosunkow o duży procent wśród narzędzi 1 rdzeni należy łączyć z osadnictw em schyłkowo- paleolitycznym, dla którego formami charakterystycznym i s ą rdzenie m azow szańskie, dwu- piętniki, z narzędzi: drapacze, rylce różnych odm ian, półtylcżaki m a r koli tyczne oraz liściaki dw ukątow e typu mazowszańsklego. Z innych form. wióiy odbite z rdzeni dwu piętowych (w tym formy częściowo retuszow ane), wiór z trzoneczkleni, tylczakl. J e s t to kolejna seria zabytków n ależąca do kultu ry świderskiej.
Znacznie ubożssy ilościowo m ateriał reprezentuje osadnictwo okresu atlantyckiego, dla którego formami charakterystycznymi są pojedyncze rdzenie jednopiętowe podstożkowe, wierzch- niłd, z narzędzi — trapez, trójkąty prostokątne, zbrójnik janisławicki, skrobacze, liczne regularne w ąskie wióry, ponadto rylcowce. Być może do inw entarzy tych łączonych z k u ltu rą janislaw ic- ką należy również pojedynczy trójkąt rozw artokątny oraz zbrój nik z retuszow aną podstaw ą.
W śród okruchów ceram icznych wyróżniono kilkanaście form zdobionych odciskam i sz n u ra, kilka wylewów oraz części przydennych naczyń, bez możliwości ich pełnej rekonstrukcji. Analiza technologii m asy ceram icznej sugeruje obecność osadnictw a k u ltu ry ceram iki sz n u ro wej. Chlopice-Vesele lub mferzanowicklej. Z m ateriału krzem iennego z tą fazą osadnictw a należy iączyć jedynie odlupkl z siekier, b rak nato m iast Jest innych form charakterystycznych dla tego okresu.
Poza datow aniem zostają zabytki kam ienne i kostne.
Badanie stanow iska » k o ń c z o n o . Materiały czasowo przechowywane są w KA UMCS w Lublinie, po opracowaniu przekazane zostan ą do Миге um Okręgowego w Sandomierzu.
S tanow isko 5. Pierwszy sezon badan. Obozowisko schyłkowopaleoli tyczne (tradycja k u ltu r tylczakowych?), póżnomezolityczne, z przełomu neolitu i epoki brązu oraz śladowe z w czesne go średniowiecza.
S tanow isko zostało odkryte je sie n ią 1984 r. w trakcie b ad a ń AZP.
Położone je s t w odległości ok, 4 0 0 m n a wschód od stanow iska 4 n a krawędzi południowej ta ra sy akum ulacyjnej Sanny.
Z pow ierzchni ponad 1 /2 h a zebrano wówczas blisko 50 zabytków krzem iennych d a to w anych n a p aleolit schyłkow y (m .in. d rap a cz skośnik, wióry z dw upiętow ośclą), m ezolit (fagm ent rdzenia, 2 trapezy), neolit — KPL (1 fragm ent ceram iki, 2 fragm enty wiórowców).
P otoczek , gm. Potok Wielki woj. tarn obrzeskie St. 4 i 5 AZP 8 8 -7 8
4 Paleolit i mezolit
W o. tatnicb trzech latach zebrano z powierzchni dalszych kilkadziesiąt form. głównie póżno- plejstoceńsłdch.
Niszczenie stanow iska przez piaskow nię spowodowało podjęcie b ad a ń wykopaliskowych. Zaloi-ono cztery szurfy (39 m2) n a kulum lnacji stanow iska, w miejscu największej koncentracji zabytków n a powierzchni.
Odkryto stosunkow o ubogi m aterial zarówno w u Madzie pionowym, ograniczającym się do oraniny oraz górnego poziomu Uuwlurn [tj. łącznej miąższości 40-50 cm). Jak 1 poziomym, średnio do 10 zabjrtków n a 1 m*. Być może odmiennej sytuacji należy spodziewać się n a odcinku pomiędzy szurfam i (tj. n a przestrzeni 20m), w tym sezonie d la b ad a ń niedostępnym .
Z szurfów oraz trzyletnich Inspekcji powierzchniowych (bez AZP), uzyskano łącznie 361 kam ieni, 2 okruchy kam ienne, 44 fragm enty ceram iki, kilka grudek polepy oraz 2 fragm enty kości. W śród inw entarza krzemiennego wyróżniono 67 narzędzi, 2 odpadki pow stałe przy ich form owaniu, 28 rdzeni i form technicznych.
M aterial krzem ienny zdominowany je s t przez formy schyłkowoplejstoceńskler drapacze krótkie 1 krępe, rylce klinowe i węglowe, tylczakl m akrolityczne (Jeden o dwóch retuszow anych bokach, dw a łu sk a n e na stronę spodnią), ponadto rdzenie jednopiętow e (m.ln. zbliżone do m azow szańsktch, klockowate). ldlka regularnych wiórów noszących negatywy dwupiętowości. Zarówno rdzenie, ja k i niektóre odlupki, w tym i narzędzia, noszą ślady zastosow ania techniki twardego tłuka. Mimo stosunkow o malej ilości m ateriały te praw dopodobnie należy łączyć z inw entarzam i o tradycji tylczakowej.
Pojedynczy trapez, rylcowiec, rdzeń jednopiętowy w ąskoodłupnlow y, seria regularnych wiórków odbitych z rdzeni stożkowatych, stanow ią fragm ent zespołu w ieku atlantyckiego związanego z późną fazą mezolitu.
O sadnictw o z przełomu neolitu i epoki brązu reprezentuje ceram ika oraz praw dopodobnie ułam ki nieliczne polepy. T rudno nato m iast Jest wydzielić formy krzem ienne związane z tą fazą osadnictw a.
J a k o m ateriały nledatow ane należy uznać nieliczne okruchy kam ienne i kostne.
Na obu stanow iskach stwierdzono użytkowanie surowców krzem iennych świeci echo wskle - go, gościeradowskiego, narzutowego (barwy szarogran atowej 1 jasnobeżowej) oraz czekolado wego; śJadowo ożarow skiego (stan, 4).
Badania będą kontynuow ane. M ateriały czasow o przechow yw ane s ą w KA UMCS w Lublinie.
P r z e g in ia N a ro d o w a , gm . C zernichów woj. krakowskie St. 1 AZP 1 0 3 - 5 3 /1 3 ________
Muzeum Archeologiczne w Krakowie
B adania prowadził mgr Mirosław Zając. Finansow ał KZAwoJ. krakow skiego. Pierwszy sezon badań. Obozowisko ze schyłkowego paleolitu.
Stanow isko leży n a rozległym spłaszczonym obszarze (prawdopodobnie zwydmionym), n a lewobrzeżnej wyższej terasie Wisły. Można je z dużym praw dopodobieństw em łączyć ze s ta n o w iskiem odkrytym w 1921 r. przez B. Czapłdewlcza w Przegin) Narodowej.
Wykop 1/90 o powierzchni 33 m2 przylega! do lokalnego wyblerzyska piasku. Eksplorację prowadzono w arstw am i m echanicznym i o miąższości 10 cm. w obrębie działek o pow ierzchni 1 /4 m 3. M ateriał krzem ienny lokalizowano dwuwymiarowo i w obrębie 1 /4 m 2 oraz w w arstw ie m echanicznej i w obrębie ogniw profilu glebowego. Ponadto przedołkowano obszar 26 m 2.
W obrębie wykopu stw ierdzono typową glebę bielicową z w arstw ą o rn ą ścinającą górne ogniwa profilu. M ateriały krzem ienne zalegały w większości na głębokości 60-90 cm w pozio m ie Iluwialnym i w stropowej części poziomu skały macierzystej.
W w yniku eksploracji uzyskano ok. 3 400 zabytków krzem iennych, w ystępujących w lekko rozwleczonym układzie krzemie ni cowym. Nie wyeksplorowano całości krzemlenicy, uchw ycono jej północną i zachodnią granicę.
W śród wytworów krzem iennych wydzielono m.in. 21 rdzeni i fragmentów rdzeni, z których w iększość (13 szt.) to formy wiórowe jednopiętowe z odłupnią n a węższym lub szerszym boku. P onadto wystąpiło 5 rdzeni i fragmentów rdzeni dwupiętowych w spólnoodlu pniowych. Wśród 77 narzędzi dom inują drapacze (27 szt.) w większości n a w iórach, głównie krótkie o ukośnych d rapiskach, w achlarzow ate, sm ukłe o prostych drapiskacb. Pojedyncze formy to drapacze pyskow ate. zdwojone i podokółkowe. N astępną g ru p ą narzędzi s ą liściaki 1 ich fragm enty (19 szt), najliczniejsze (11 szt) s ą trzepieniowate z retuszem płaskim n a stronie spodniej, kilka dw ukątowych i nie określone fragmenty. Ponadto wystąpiły 3 iylce, 7 rylczaków, pół tylczakl i tylczakl.
M ateriały przechow yw ane są w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
