A C T A U N IV ER SITA T1S LODZIENS1S
FOLIA SO ZO LOGICA 3 205— 224 1986
(A cta Univ. Lodz., Folia sozol.)
Pamięci Prot. dra J a k u b a M o w sz o w ic za — badacza Hory Ziemi Ł ó dzkiej, tw ó r c y lic zn y c h r e z e rw a tó w p r z y r o d y w Polsce
Ś r o d k o w e j
Józef K. KUROW SKI
O C E N A STA N U O C H R O N Y FLORY W R EZER W A TA C H PRZYRODY POLSKI ŚR O D K O W E J
E V A L U A T IO N O F FLORA PR O T E C T IO N STA N D A R TS IN NA TU RE RESERVES O F CEN TRA L PO LA N D
ABSTRACT: A n an aly sis has boon p erform ed on sp atial d istrib u tio n of v a sc u la r flora in 90 n a tu re re se rv e s in th e C e n tra l Poland. A d e tailed c h o ro lo g ical a n a ly sis en co m p a ssed 75 sp ccies of p la n ts being th re a te n e d in the Polish flora (V), ra re sp ecies in P o lan d (R), ra r e on th e lo w lan d (RL), ra r e in a g iv en region, an d sp ecies b ein g le g a lly p ro tected . T h ere h a v e b een also d eterm in ed p o ssib ilities of su rv iv a l of forests, peatbogs, g rasslan d s and o th ers flora in re s e rv e s (sum m ary see p age 224).
T r e ś ć
1. W stęp
2. C el, przedm iot i m eto d a b ad ań
3. A naliza flory n aczy n io w ej w re z e rw a ta c h Polski Ś ro d k o w ej 3.1. D ane sta ty sty c z n e
3.2. W y n ik i an alizy : zioła i krzew y 3.3. W y n ik i an alizy : d rzew a
3.4. O cena stanu zach o w an ia sied lisk o w y ch g ru p g atu n k ó w 4. Podsum ow anie
5. W n io sk i 6. P iśm iennictw o 7. Su mm ary
i '£ «t>C I i i / • >OJł TOS > i 1. WSTĘP Z a g ro ż e n ie flo ry n a c z y n io w e j P o lsk i n ie p o k o ją c o w z ra s ta . Z n a jd u je to o d z w ie rc ie d le n ie w lite ra tu rz e , z w ła szcz a w p r a c a c h d o ty c z ą c y c h w s p ó łc z e s n y c h zm ian flo ry (K o r n a ś 1970, 1976; M i c h a l i k 1972), s ta n u z a g ro ż e n ia ro ś lin p ra w n ie c h ro n io n y c h ( M i c h a l i k 1979) o ra z listy g a tu n k ó w z a g ro ż o n y c h w y g in ię c ie m n a te re n ie P o lsk i ( J a s i e w i c z 1981). A u to rz y ci w s k a z u ją n a k o n ie c z n o ść z a c h o w a n ia n a tu ra ln y c h s ta n o w is k ro ślin i ich sied lisk . P ro b le m y o c h ro n y z a so b ó w g e n o w y c h flo ry p o lsk ie j p o d ję li O l a c z e k i Ł a w r y n o w i c z (1979, 1980). Z w ró cili oni u w a g ę na n ie b e z p ie c z n e z u b o ż e n ie ro d z im e j flo ry w s k u te k w y m ie ra n ia g a tu n k ó w , a n a w e t ich lo k a ln y c h e k o ty p ó w . N o w e s p o jrz e n ie n a p o trz e b ę p e łn e j i b a rd z ie j s k u te c z n e j o c h ro n y s z a ty ro ślin n e j je s t lo g ic z n ą k o n s e k w e n c ją z a ró w n o ro z w o ju a n a lity c z n y c h k ie ru n k ó w w b a d a n ia c h n a d m o żliw o ściam i p rz e trw a n ia z a s o b ó w ro ślin n y c h , ja k i g łę b s z y c h p ra c s y n te ty c z n y c h . N a u w a g ę z a s łu g u je e k o lo g ic z n e sp o jrz e n ie , w s k a z u je n a z a g ro ż e n ie flo ry ró ż n o ro d n y c h sied lisk , zw ła szcz a to rfo w is k (np. J a s n o w s k a , J a s n o w s k i 1977), łą k ( P a w ł o w s k i 1950; Z a r z y c k i 1958; D e n i s i u k 1978 i in.), m u ra w k s e ro te rm ic z n y c h (np. M i c h a l i k 1972, 1974) etc. S zereg p ra c d o ty c z y o c e n y z a c h o w a n ia n a tu r a ln y c h sta n o w is k c e n n y c h g a tu n k ó w ro ślin , np. A b i e s alba ( A n t c z a k 1979), H e d e r a h e l i x ( O l a c z e k 1979b), M e n y a n t h e s trifoliata ( G a w ł o w s k a i in. 1981), O s m u n d a regalis ( B a r y ł a , P i e t r a s 1982) e tc . P o w a ż n y w k ła d do ty c h b a d a ń w n o sz ą p ra c e re p r e z e n tu ją c e a s p e k t re g io n a ln y (np. W i 1- k o ń - M i c h a l s k a 1970; K ę p c z y ń s k i i in. 1976; O l a c z e k , S o w a 1976; M i c h a l i k 1974). Z a g a d n ie n ia s ta n u z a c h o w a n ia i o c h r o n y z a g ro ż o n y c h g a tu n k ó w ro ś lin w sk a li k r a ju są p rz e d s ta w io n e w p ra - c a c h C z u b i ń s k i e g o, G a w ł o w s k i e j i Z a b i e r o w s k i e g o (1977), M i c h a l i k a (1978, 1979), K w i a t k o w s k i e j (1978), G a w ł o w s k i e j (1977), J. G a w ł o w s k i e j i M. G a w ł o w s k i e j (1978) i in n y ch . N o w e s p o jrz e n ie n a o c h ro n ę ro d z im e j flo ry je s t w y n ik ie m z a ró w n o w ie lo le tn ic h i c o ra z c z ę s ts z y c h o b s e rw a c ji zm ia n z a c h o d z ą c y c h w e flo rze p o d w p ły w e m a n tro p o p re s ji, ja k i b a d a ń p rz y c z y n s y n a n tro p iz a c ji o ra z b e z p o ś re d n ic h i p o ś re d n ic h z a g ro ż e ń s z a ty ro ś lin n e j (np. Z a r z y c k i 1958; K o r n a ś 1970, 1976; M i c h a l i k 1972; O l a c z e k 1976, 1979a; O 1 a c z e k, S o w a 1976; K w i a t k o w s k a 1978). Is tn ie ją je sz c z e d u że b ra k i w w ie d z y flo ry s ty c z n e j, n a co w s k a z u je m. in. K o r n a ś (1970). N ie d y s p o n u je m y n a w e t p e łn y m in w e n ta rz e m
flo ry w ię k sz o śc i re z e rw a tó w . Z a w ę ż o n y (lo k aln y ) p o g lą d n a liczbę sta n o w is k ro ślin m oże p ro w a d z ić do b łę d n e j o c e n y ich ro z m ie sz cze n ia, zaś e fe k te m in te n s y fik a c ji b a d a ń flo ry s ty c z n y c h m oże b y ć p o z o rn e p r z y b y w a n ie sta n o w is k n ie k tó ry c h g a tu n k ó w , w ty m z a g ro ż o n y c h w y g in ięciem . Ilu s tr u je to z e s ta w ie n ie n a p rz y k ła d z ie P o lsk i Ś ro d k o w e j
(tab. I).
T d b o 1 a I
Z m iany liczb zn an y ch sta n o w isk n ie k tó ry c h g a tu n k ó w ro ślin w Polsce Ś ro d k o w ej
C h an g e of num ber of k now n lo c a litie s of th e sam e p la n t species in th e C e n tra l P oland
Liczba stan o w isk N azw a g atu n k u N um ber of lo calities N am e of species --
---1960 1978 1983
A d en o p h o ra liliilolia 0 2 7
RL C orydalis solida 2 17 18
C orydalis cava 2 3 5
V Dianthus super bus 15 20 23
V Drosera anglica 5 13 16 Linnaea borealis 2 4 6 R L y c o p o d iu m inundatiu n 1 7 20 RL L yco p o d iu m selago 1 3 10 V O sm unda regalis 0 7 9 Triiolium lupinaster 2 6 11 V , R, RL — s to p n ie z a g ro ż e ń g a tu n k ó w ( J a s i e w i c z 1981): V g a tu n e k z a g ro ż o n y w e flo rz e P o ls k i, R — g a tu n e k r z a d k i w P o ls c e , RL — g a tu n e k r z a d k i n a p o ls k im n iżu V , R, RL — th e s ta g e s of tr e a t o f s p e c ie s ( J a s i e w i c z 1981): V (v u ln e ra b le ) — th r e a te n e d s p e c ie s in th e P o lis h flo ra , R (ra re ) — s p e c ie s r a r e in th e P o lis h flo ra , RL (r a r e lo c a lly ) — s p e c ie s r e l ic t a n d r a r e on
th e lo w la n d
2. CEL, PRZEDMIOT I METODA BADAN
C elem p ra c y b y ła a n a liz a ro z m ie sz c z e n ia flo ry n a c z y n io w e j w r e z e r w a ta c h p rz y ro d y P olski Ś ro d k o w e j ze szc z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m g a tu n k ó w z a g ro ż o n y c h w y g in ię c ie m i rz a d k ic h w ty m T egionie o ra z g a tu n k ó w p o d le g a ją c y c h c a łk o w ite j o c h ro n ie . P o d ję to ró w n ie ż p ró b ę o k re ś le n ia m ożliw ości p rz e trw a n ia w re z e r w a ta c h p rz e d s ta w ic ie li flo ry le śn e j, to rfo w isk o w e j, łą k o w e j, w o d n e j e tc .
P rz e d m io te m b a d a ń b y ła flo ra 90 re z e rw a tó w (w ty m 30 p ro je k to w a n y ch ) P o lsk i Ś ro d k o w e j. G ra n ic e P o lsk i Ś ro d k o w e j p rz y ję to zg o d n ie
z p ra c a m i O l a c z k a (1971, 1974) i M o w s z o w i c z a (1978). O d p o w ia d a ją o n e o b sz a ro w i w o je w ó d z tw : m ie jsk ie g o łó d zk ieg o , p io trk o w skiego, sk ie rn ie w ic k ie g o , s ie ra d z k ie g o o ra z części p ło ck ieg o , k a lisk ie g o , c z ę sto c h o w sk ie g o , k o n iń s k ie g o (ryc. 1) i z a k re ś la ją o b sz a r b a d a ń o b ję ty p ra c ą C o n s p e c tu s ilorae Polonicie M e d ia n a e ( M o w s z o w i c z 1978).
Z a sto so w a n o m e to d ę a n a liz y c h o ro lo g ic z n e j. A n a liz ie p o d d an o : 1) w sz y stk ie o p u b lik o w a n e lis ty flo ry s ty c z n e z a tw ie rd z o n y c h b ąd ź p ro je k to w a n y c h re z e rw a tó w ( M o w s z o w i c z 'i in. 1963, 1967, 1969; F a g a s i e w i c z 1966; F a g a s i e w i c z , S z t a m p k e 1960; U r b a n e k 1959, 1960, 1963, 1968; R u t o w i c z 1978; R u t o w i c z , S o w a 1978; S o w a 1964; S o w a , R u t o w i c z 1971; S o w a , O l a c z e k 1971; O l a c z e k 1972; O l a c z e k , S o w a 1980, 1981; Z a r ę b a 1968 i in ne p ra ce, o p u b lik o w a n e g łó w n ie w „ Z e sz y ta c h N a u k o w y c h UŁ");
2) in fo rm a c je flo ry s ty c z n e d o ty c z ą c e re z e r w a tó w P o lsk i Ś ro d k o w e j ( O l a c z e k 1971 o ra z B ł a s z c z y k 1959; B a ł u t a, M o w s z o w i c z 1966; F a g a s i e w i c z 1976; H e r e ź n i a k 1969; K u r z ą c 1983; Z a r ę b a 1972; O l a c z e k 1963, 1978, 1979c, 1981; S o w a 1981; S o w a , O l a c z e k 1980; S i c i ń s k i 1980; W a r c h o l i ń s k a , J a k u b ó w - s k a - G a b a r a 1982; J a k u b o w s k a - G a b a r a , K u c h a r s k i 1983; W n u k 1981; K u r o w s k i 1978, 1979a, 1981a, 1982 i in .); 3) d o stę p n e d a n e z m a te ria łó w p rz y g o to w a n y c h do d ru k u ( A n d r z e j e w s k i 1984; C z y ż e w s k a 1984; F i l i p i a k 1984; K u r o w s k i , M a m i ń s k i 1984; K u r z ą c 1984; M a m i ń s k i 19 8 4 a; W i t o s ł a w- s k i 1984) i w d o k u m e n ta c ja c h re z e rw a tó w ;
4) in fo rm a c je u s tn e (R. O lac zek , R. Sow a, M. M am iń sk i, Z. W n u k ); 5) n o ta tk i flo ry s ty c z n e a u to ra z lu s tra c ji re z e rw a tó w .
W p ra c y u w z g lę d n io n o ta k ż e n o w e d a n e flo ry s ty c z n e w y n ik a ją c e z w e ry fik a c ji o zn a cze ń ro d z a jó w O r c h is i P latanthera w H e rb a riu m Z a k ła d u B o tan ik i UŁ ( F a g a s i e w i c z 1986).
Z g o d n ie z a k tu a ln ą ty p o lo g ią ( C z u b i ń s k i , G a w ł o w s k a , Z a b i e r o w s k i 1977) re z e r w a ty p rz y ro d y P o lsk i Ś ro d k o w e j n a le ż ą d o 12 ty p ó w (tab. II).
3. ANALIZA FLORY N A C ZY N IO W EJ W REZERWATACH TOLSKI ŚRODKOW EJ
3.1. DAN E STA TY STY C ZN E
Liczba g a tu n k ó w ro ś lin n a c z y n io w y c h , d o ty c h c z a s s tw ie rd z o n y c h w z a tw ie rd z o n y c h re z e r w a ta c h p rz y ro d y P o lsk i Ś ro d k o w e j w y n o s i ok. 000. U le g n ie o n a zw ię k sz e n iu , g d y le p ie j z o s ta n ie z b a d a n a flo ra w szy
-Kutno Btonie Kotoy lo w ic z Hyrardöw Łęczyca I z o r k iw fetowno Skierniew ice\30 Poddębic?^ Stryków A.eksgKi'öw Kalisz m »o9 ^ / M “ i j h Ko n s t a n t y n w ^ ^ 1 # 7 « ^ Ś z a ę J i e k ^ " P a b i a n i c e , Nw. Miasto TomasżSw Mi Zduńska Wola Opoczno /cPiotrkiSw Tryb/ es / • « Be tc hat ów
//■■■
J ß ! | Ö 5 6 / / \Vl. \lł> . , / / iu le jiS w ' W==5> ^Kortskifr-(Wieluń lO ck ó w Radomsko Kielce \W t05zcz0w 0 CzęstochowoRyc. 1. R ezerw aty p rz y ro d y w Polsce Ś rodkow ej (stan na 1984.01.01) 1 — g r a n ic * w o je w ó d z tw , 2 — l» s y , 3 — r e z e r w a ty z a tw ie rd z o n e , 4 — r e z e r w a ty p r o je k to w a ń »
The n a tu re re s e rv e s in C e n tra l P oland (1984.01.01)
Z e s ta w ie n ie rezerw atów p rs y ro d y w P o ls c e Środkow ej ( 0 1 .0 1 .1 9 8 * ) Ł i a t c i n a tu r e r e s e r v e s In t h e C e n tr a l P o lsc d (0 1 .0 1 .1 9 8 4 ) r ' ‘ U o je v id a tv o ( r e g io n ) - V o iv o d esh ip ( d i s t r i c t ) Typ r a t e m a tu Type o f r e s e r v e a i e j a k i a id d a k ie Lódsi p ło c k ie (cagici połu d n io w a) P ło c k (S o u th p a r t ) s k i e r n i e w i c k i e . S k ie r n ie w ic e p io trk o w s k i« ? lo trk ć w I ry b u n a ia k t c s ^ a to e b o - w skie ( c z ę ś i p ó ł nocno- -w sc h o d n ia ) Czgstocnow * ( n o r t f t - - e a a te r n p a r t ) s i e r s d t k i e S ie r a d z k a l i s k i e (ci< iiS wscho
d n ia ) k o n iń s k ie ( kn; (c»iś<S a io fto - d a ia ) K a lis a ( e a s t e r n p a r t ) k o n in (K o) ( « a s t a r t r . p a r t ) _ , r ó t e r - i watób- kc®be r of r t i e r * 1 w ‘ 1 2 3 4 J ' . « 7 8 f Let*** - d l a o d a to ny f ito c a n o a l e i - *y«b F a i u t - t o s a f e g u a rd o f f o r e s t a s s o c ia tio n » ' ■ ’ " : '■ - V-( l ) P o le s ie K onstan tynow s k i e , X *• 2 C r o t o i - k l ( i a . S . . N w s »owi c i a ) 3 Łagiew n i k i Ł ddakie : 4- S a c ia - w in ( * ) O a t re wy, X, 0 ( ® ) 0 « t r » - wy-ł a ta n e » - m i a , x ■ l l O h o * i X (1 4 ) B a b sk , X , 0 (1 5 ) Cr«dy Osucho w ski e (1 6 ) K opanicha (1 7 ) P o p ie d , X, 0 ( I S ) PM sicaa H*-r ia d s k « (1 9 ) Rude C h ltb a c * V, 0 (2 0 ) U racsysko Ba- i a n t a r n i a , V, 0 ( 2 1 ) Z im a Woda, S . 0 22 X ad alejo w ic* 23 S k u ły »•<*M ( 3 3 ) B ia ta c td w . W ( 3 4 ) Bukowa C ó ra , X. 0 ( 3 5 ) C a ik , W ( 3 b ) J e l e ń . W ( 3 7 ) K o b ie le W iel k i e , X, 0 ( 3 8 ) Konewka, W, 0 ( 3 9 ) L u b ia s » * f, X, 0 »4 0 ) Ke«4'Mw, X, 0 ( 4 » ) i p a ł a , X,- 0 (4 2 ) T w arda, V , 0 (4 3 ) W o iM rtta . X, 0 ( * * ) t t d ł j w i c e , X. 0 *3 3«by ii He-sa c a a c h ( i a . J . C orto w sK ie g o )< 0 4« K luki ( i * . H. t a k s a l e r s k i e g o ) 4 7 P r^ch eń sk o ( 6 7 ) B o rek . X, 0 ( 6 3 ) Dębo w ie c , X, 0 69 K s ia ja ( 7 1 ) Ojbrowa w S i - tan k o w icach ( 7 2 ) Ją a w in y , X, 0 ( 7 3 ) Kosasówka, X, 0 (7 4 ) L asek Kurowski ( 7 5 ) Ko k ry Las ( 76) p ó tb o m 77 Prusskdw La s t i * ' . • . ■ 1 ■ • ' 1 _ . . . ( 3 2 ) j !0 j 1 i • j i Ł ein» - d l a o e d ró - ny draww s a g ra n ic y u s i g g u ■f i m s t - t o s a f e g u ard t n w a t th e l i a i t o f d w i r range C i> Wigcaytl X, 0 4 Słowno (-“ «a rw - d n ia ') , T i * ) Bukow iec, i , 0 .2 5 ) B o tU k a , X. 0 24 Janinów ( 4 8 ) i l o g i e . U ( 4 » ) Całków . X , 0 (S O ) KpMkiMwiec, W ( S t ) Łasndw ( ło f c ic i* "P> ( 5 2 ) fcustcaxnowic% ( M ) M olenda. X, 0 w U ie lk o p o le (7 0 ) rtucow.T- n i e e , X, 0 ^ 7 8 ) J o b ł e - a o i k , W ( 7 9 ) J a a n o . X, 0 (80 ) J o d ły O le d n i- c k i e , X. (T ( 8 ł ) Mowo W ic i, X .0 ( 8 2 ) W ojsław ic« ( 8 7 ) Rył 88 C u tc is k a --- - ; (W ) & t e l a s - d i e o c h ro ny d tssw rsad k icfe i giogcycfc P o re s t - to s a f e g u a rd v a n is h in g t r e e s ^ 2 7 ) Trgbacaew , X, 0 (5 5 ) B u jn y , X, 0 (S b ) J a s i e d , X, 0 “ T i T ... T orfow isko«» (T > i tn rfo w ia k e a n -P e a tb o g ( t ) « 4 f o n e e c p — tbdg ( j ) »4bi«ń ( T ) 57 P i s k o r t e n i e c ( t ) 58 k o so c h a c te M W ójcik ( T ) , X. 0 *3 Dobroń 84 S ty n k ia ió w . i — t . | - • ■ • 1 i ■. 5 K *»eote t m t m m b n t b e n t l «0 M r m t e n 83 W U tU Wied i i •- i F iu ty » ty«. suer i s l a u n H o e y c « > y i o r i s t i c a i m * b o io p h y tM ( H ) ( » ) C io a n y , * . e i i a J >to n ie ( * ) * , 0 ( 2 » ) C ó r k i, X, 0 61 S tu g n c ic e 62 Ja k so o sk ( 8 9 ) nłu g o e« K rólew ski w W epU - w ie a c h , X. 0 90 W te le o in ( * n ) — _— — •I ( 4 ) 3 0 « * iie ta g ic e n * O r n ith o lo g ic a l 13 I t e ry M S t M f pod Łow ić««» (O fc c tt, Ry- dwan)., W, 0 i . - - ? ¿ l i e M M t i « ( 36) ! M . 63 C sarn a 'n l e n i e - cka n r - n 1 X «ajob»aow * 1. an da cape 3V C o lin * H ro g i, w. Q ( * 4 ) O dra C h ełn o , X. 0 6 ! Bgkowa C d » \ T > r ~ ~ | i ! 2 P ray i w ioae l a a a i ®dy a l K i j - i ■uce n a tu r e - . ■- ' ( 3 2 ) K a le n ic e , X, 0 (M ) N i e b ie s k ie £ r o d ła , X. 0 (8 6 ) W gie, W, 0 i ( 3 ) ; 1 Ą * s c 2 8 « £ ! » i j = 1 • a tw ie rd t o ny ch e s t a b l is h « * 3 ' 4 14 22 J 12 2 «1 1 p r o je k tow a- nycb p r o je c te d 5 T 3 12 1 4 2 --- -- -j • \ : 1 >0 ł a c i n i e t o t a l S J 1» U t 16 4 90 r t U f w : wastankaw any n u a e r b e l new l a s u - r a i * rwa t p ro je k to w a n y ; t « j i e p ra c y i 0 - r e i * i v .it o p isa n y w p ra c y Kufy nr fo£«e* (» T ? )s U - uatów ( 1 - 9 0 ) ja k a a rys« 1 , * * « a » r a # « W b l i s h e d r * « . r w f , tSw o t h e r - p r o j e c t e d r e s e n t s ; X - th e P a lm * (i9 7 7 )< * - « w r* ser» * * . S M tio o e d U !M « p u b l i c a t i o n ; 0 - tłw r e a e t v e , d e s c rib e ,* i a o u » r a t i o n o f r e s e r v e s ( 1 -9 0 ) aa a a th e f i * . 1.
X - r e s e m a t o p ia any w praoT Bes<»rw-ev i r a y - 0 1 a c t k a ( 1 9 7 1 ). » « » r a c j a r * ; e r -r e a e -r e e a d e s c -r ib e d In * « •* « * I n n w -r m » O l a c * e k* a p u b l i c a t i o n ( ł 9 ? l ) . The
stk ic h is tn ie ją c y c h re z e rw a tó w . D o ty c h c z a s b o w iem sp o ś ró d 60 r e z e r w a tó w ty lk o p o ło w a m a o p u b lik o w a n e o p ra c o w a n ia g e o b o ta n ic z n e . W ia dom o ści o flo rz e p ro je k to w a n y c h re z e rw a tó w ró w n ie ż są n ie p e łn e . A n a liza d o ty c h c z a s o w y c h d a n y c h flo ry s ty c z n y c h p ro je k to w a n y c h r e z e r w a tó w w y k a z a ła o b ec n o ść ok. 100 g a tu n k ó w n ie w y s tę p u ją c y c h w r e z e r w a ta c h ju ż z a tw ie rd z o n y c h . Ł ączna liczb a g a tu n k ó w ro ś lin n a c z y n io w y c h w re z e r w a ta c h p rz y ro d y P o lsk i Ś ro d k o w e j w y n o s i z a te m ok. 700. J e s t to p o ło w a flo ry te j części k ra ju . M o w s z o w i c z (1978) w p r z e g lą d z ie flo ry P o lsk i Ś ro d k o w e j p o d a je listę 1340 g a tu n k ó w . Liczba g a tu n k ó w w re z e rw a c ie z a le ż y o d k ilk u cz y n n ik ó w , g łó w n ie od: 1) z ró ż n ic o w a n ia b io c e n o ty c z n e g o , 2) s ta n u z a c h o w a n ia fito cen o z, 3) o to cze n ia, 4) w ielk o ści, 5) sp o so b u w y k o rz y s ta n ia re z e r w a tu i 6) s ta n u z b a d a n ia flory.
Do n a jb o g a ts z y c h flo ry s ty c z n ie n a le ż ą z w y k le re z e r w a ty w ię k sz e np. „B ąkow a G ó ra " (92 ha), „L u b ia sz ó w " (po p o w ię k sz e n iu 202 ha) — po ok. 350 g a tu n k ó w ro ś lin n a c z y n io w y c h , „ T rę b a c z e w " (173 h a) — 270 g a tu n k ó w , „ G ro tn ik i” (100 h a) — 250 g a tu n k ó w , „ M o le n d a " (143 ha) i „D o b ro ń " (137 ha) — p o ok. 200 g a tu n k ó w .
Są też re z e r w a ty z n a c z n ie m n iejsze, za to bocratsze flo ry sty c z n ie , np. „ N ie b ie sk ie Ź ró d ła " (28 h a) — 381 q a tu n k o w , „D ęb o w iec " (47 ha) — 343 g a tu n k i, „ J e le ń ” (47 h a) — ok. 250 g a tu n k ó w M o w s z o w i c z , O l a c z e k 1961; M o w s z o w i c z i in. 1963; O l a c z e k , S o w a 1981; M a m i ń s k i 1984b; W i t o s ł a w s k i 1984, m at. n iep u b l. au to ra ). R e z e rw a ty te w y k a z u ją z re g u ły n a jw ię k s z e z ró ż n ic o w a n ie fito c e n o ty c z n e - z w ła szcz a „B ąkow a G ó ra ", „D ęb o w iec" i „L ub iaszó w ". N a le ż ą o n e je d n o c z e śn ie d o n a jlep iej z b a d a n y c h .
3.2. W Y N IK I A N A L IZ Y : ZIO Ł A I KRZEW Y
Z d o ty c h c z a s o w y c h b a d a ń w y n ik a , że w z a tw ie rd z o n y c h re z e r w a ta c h śro d k o w o p o lsk ic h z n a la z ło o sto ję 41 g a tu n k ó w ro ślin o b ję ty c h c a ł k o w itą o c h ro n ą . Z g ru p y te j n a jw ię c e j s ta n o w is k m a ją : L y c o p o d iu m
a n n o t i n u m (23), L. c l a v a t u m (17), H e d e i a h e l i x (17, w ty m 10 s ta n o w is k
o w o c u ją c e g o b luszczu), D a p h n e m e ze r e U m (17), E pipaclis helleb o riiie (14), P latanthe ra biiolia (14), i L ilium m a r ta g o n (10). Do rz a d k o ś c i n a le ż ą :
B le c h n u m spicant, M i c r o s t y li s m o n o p h y ll o s , g a tu n k i ro d z a ju C eph a la n - thera, C orallorhiza trifida, D ia n th u s caesius, D. su p e rb u s, G ladiolus imbri- ctitus, Hilerochloe odorVta, Linhttea boretilis i S e m p e r v i v u m s o b o life iu m .
Są to je d n o c z e śn ie g a tu n k i m a ją c e w P o lsc e Ś ro d k o w e j n ie lic z n e s ta n o w isk a. R ów nież n ie lic z n e s ta n o w is k a w z a tw ie rd z o n y c h re z e rw a ta c h m a ją : D rosera rotundilolia, G en tia n a p n e u m o n a n th e , L y c o p o d iu m com -
je d n a k n a le ż ą do g ru p y g a tu n k ó w z n a c z n ie c z ę śc ie j s p o ty k a n y c h w r e g io n ie. In te re s u ją c y m p rz y k ła d e m je s t T r ollius eu r o p a e u s, m a ją c y trz y liczn e s ta n o w is k a (po 800— 1100 o k az ó w ): w Z a le siu pod S ierad zem , w K a m io n ce k o ło W ie lu n ia i w o k o lic y C h o rz e w a -S ie m k o w ic ( K u r o w s k i 1981b). J a k d o ty c h c z a s, ż a d n e z n ich n ie je s t o b ję te o c h ro n ą r e z e rw a to w ą . D w a (Z a le sie i K a m io n k ę) u z n a n o za p o m n ik i p rz y ro d y . P e łn ik e u ro p e js k i je s t c h ro n io n y w re z e r w a ta c h „ D ęb o w iec " i „T ręb a- cz e w " — tw o rz y tam je d n a k n ie z b y t liczn e p o p u la c je . Po ra z p ie rw s z y w P o lsc e Ś ro d k o w e j z o sta n ą o b ję te o c h ro n ą r e z e r w a to w ą (w p rz y p a d k u re a liz a c ji w s z y stk ic h p ro je k tó w ) n a s tę p u ją c e g a tu n k i c h ro n io n e : A n e m o n e silvestris, Carlina acaulis, Drosera anglica (fot. 1) et in te rm e d ia , G e n tia n a ciliata, Iris sibirica, L y c o p o d i u m inunda-
tu m , P o le m o n iu m c o e r u le u m , Pulsatilla p a te n s et v e r n a lis, T oíieldia ca ly- c ulata i V e r a t r u m lo b e lia n u m ( U r b a n e k 1968; W n u k ó w a, W n u k 1971; W n u k 1981; O l a c z e k 1978; F i l i p i a k 1984; F i l i p i a k , K u r o w s k i , 1978; K u r o w s k i , M a m i ń s k i 1982, A n d r z e j e w s k i 1984, K u r z ą c 1984, W i t o s ł a w s k i 1984). S p o śró d g a tu n k ó w rz a d k ic h (R) i z a g ro ż o n y c h (V) w e flo rz e p o lsk ie j ( J a s i e w i c z 1981) w z a tw ie rd z o n y c h re z e r w a ta c h p rz y ro d y w y s tę p u ją : D ia n th u s caesius, D. su p erb u s, G e n tia n a p n e u m o n a n th e , M ic r o s ty -
lis m o n o p h y llo s , O s m u n d a regalis, Salicornia h erbáceo, Succisella infle xa
i T a x u s baccata. Is tn ie ją p ro p o z y c je o b jęcia o c h ro n ą re z e rw a to w ą k o le j n y c h g a tu n k ó w z te j g ru p y , tj. C a r e x chordorrhiza, D rosera anglica, D.
in term edia, Iris sibirica, L y c o p o d i u m i n u n d a tu m , N a ja s m in o r i Pulsatilla ve rnalis.
W z e s ta w ie n iu (tab. III) z n a la z ły się p o n a d to 2 g ru p y g a tu n k ó w . S^ to: g ru p a 11 g a tu n k ó w rz a d k ic h n a niżu p o lsk im (RL) o ra z g ru p a 13 g a tu n k ó w rz a d k ic h lo k a ln ie (poza c h ro n io n y m i i w y ż e j w y m ien io n y m i). C zęść z n ic h je s t już c h ro n io n a w re z e rw a ta c h . Są to m. in. A d e n o p h o r a
Iiliifolia, C a r e x davallia n a , D entaria bulbiíera, P o ly g o n a tu m v e r tic illa tu m
(fot. 2), P ulm onaria augustilolia, S a lv ia glu tin o sa , S tr e p t o p u s a m p le x ifo -
lius (fot. 3) i V e r o n i c a m o n ta n a . In n e , np. A s t e r a m e llu s, D entaria en n e a - p h y l l o s i S c h e u c h z e r ia palustris, o c z e k u ją n a o ch ro n ę.
W y m ie n io n e g ru p y tw o rz ą lis tę 75 g a tu n k ó w ro ś lin n a c z y n io w y c h sz c z e g ó ln ie c e n n y c h w e flo rz e P o lsk i Ś ro d k o w ej. Z n a la z ły o n e — b ąd ź w k ró tc e z n a jd ą — o sto ję w re z e rw a ta c h p rz y ro d y .
P o z o sta je jesz c z e g ru p a g a tu n k ó w rz a d k ic h w e flo rz e P o lsk i b ąd ź n a niżu i w P o lsc e Ś ro d k o w ej, k tó ry c h n ie lic z n e s ta n o w is k a n ie z n a la z ły s ię d o ty c h c z a s w p ro je k ta c h o c h ro n y re z e rw a to w e j. D o ty cz y to p rz e d e w sz y stk im ta k ic h g a tu n k ó w , ja k : A c o n i t u m gracile, A. v a r i e g a tu m (RL).
B o t r y c h iu m matricarininlolium (R), B. m u lt i ii d i u m (R), ö a i p x p ulicaris
T a b e l a III
Z estaw ie n ie sta n o w isk roślin ch ro n io n y ch i rzadkich, d o ty ch cz as stw ierd zo n y ch w re z e rw a ta c h p rz y ro d y P olski śro d k o w ej
T he list of lo calities of p ro te c te d a n d r a r e species w hich w ere fou n d out in n a tu re re s e rv e s of th e c e n tra l P oland
N azw a g atu n k u N am e of species
R ezerw aty p rzy ro d y N a tu re re s e rv e s
1 2
A d e n o p h o ra li li Hol ia (L.) Bess G rotniki, P ró ch eń sk o , T ręb aczew c A n e m o n e silv estris L. D obrom ierz
c Aqu ileg ia vu/garJs L. B ik o w a G óra, D obrom ierz, G rotniki, K o n ew k a, Lubiaszów , M eszcze, T rę b a czew , W ie lk a W ieś
RL, C A r u n c u s silv e ste r Kost. B ąkow a G óra, D oliska, T rębaczew , W ie l
A s t e r am ellus L. ka W ieś
R l.,C Ble chnum spicant (L.) Roth. K obiele W ielk ie Blysm us rulus (Huds.) Link. Błonie
R C arex chordorrhiza Ehrh. W ó jcik
RL Care x davalliana Sm. B ąkow a G óra, D ębow iec
Care x um bro sa H ost. T ręb aczew
RL, C Carlina acaulis L. D obrom ierz
C Cephala nthera alba (Cr.) Simk. Bukow a G óra, O stro w y B ażantarnia C Cephala nthera longiíolia (Huds.) B ukow a G óra
F ritsch \
C Cephala nthera rubra (L.) Rich. Bukow a G óra
C Chim aphila um bellata (L.) N utt. B ibsk, B ąkow a G óra, Jan in ó w , Rosocha-cze, W ęże
RL, C Cimiciluga eu ro paea Szipcz. B ukow a G óra, D obrom ierz, Lubiaszów , P ró ch eń sk o , S pała, T ręb aczew C Coraiiorhiza trilida C h a te la in Bukow a G óra
RL Cory dalis solida Sm. G óra C hełm o, K obiele W ielk ie
C Daphne m e ze re u m L. B ąkow a G óra, Błogie, Borek, Bukow a Gó-ra, D ębow iec, G rotniki, G um niska, Ja k s o n e k , Jasień , K luki, K om asów ka, Lubiaszów , Ł agiew niki Łódzkie, M o k ry Las, M olenda, M u row aniec, N o w a W ieś, O stro w y , O strow y-B aż.intar- nia, P erna, Spała, Szczaw in, W iączyń, W ielk o p o le, W o lb ó rk a
C Dactylor hiza lu chsii (Druce) Soó D ębow iec, Ja s ie ń , K nieja, Lubiaszów , M o len d a, N ow a W ieś, W o lb ó rk a C Dactylorhiza incarnata (L.) Soó D ębow iec
C Dactylorhiza m aculala (L.) Soó B akow a G óra, D ębow iec, D obroń, D olina M rogi, Ja s ie ń , W o lb ó rk a
C D actylorhiza majalis (Rchb.) H u n t B akow a G óra, Borek, D ębow iec, G łow no,
Łuszczano-1
Dentaria bulbilera L. Dentaria en n e a p h y l lo s L. R, C Dia nlh us ca esius Sm. V, C Dianlhus superbus L. C Digitalis grandillora Mili.
V, C Drosera anglica H uds. R, C Drosera in term edia H a y n e C Drosera rotundilolia L.
Dryopteris oreopleris (Ehrh.) M axon
C Epipactis helleb orine (L.) Cr.
C Epipactis palustris (Mill.) Cr. C Gentiana ciliata L.
V, C Gentiana p n e u m o n a n th e L. C Gladiolus imhrica tu s L.
RL Gly ceria nemoralis U cchtr. et Koer.
C H edera h elix L.
C H iero ch loe odorata (L.) W ah lb R, C Iris sibirica L.
RL Laserpitium lati/olium L. Lath yrus m o n ta n u s Bernh. C Lillum martagon L.
C Linnaea borealis L.
________ 2____________________ w ice, M olenda, N ieb iesk ie Ź ródła, Szczaw in, T rębaczew , W o lb ó rk a D ębow iec
Sługocice N ieb iesk ie Ź ródła G ro tn ik i, W ielen in
G aik, G rotniki, Ja k s o n e k , K obiele W ie l kie, Lubiaszów , M eszcze, P ró ch eń sk o , T rębaczew , T w arda
P iskorzeniec, W ó jcik P iskorzeniec
B ąkow a G óra, D obroń, Jaźw in y , P isk o rzeniec, R ąbień, R osochacze, W ó jc ik D oliska, K obiele W ie lk ie
Bąkow a G óra, Błogie, B ukow a G óra, D ębow iec, G łów no, G óra C hełm o, Jasień , Jeleń , K om asów ka, Lubiaszów , M olenda, M uro w an iec, N ow a W ieś, O stro w y , O stro w y -B ażan tarn ia, Per- na, Szczaw in, W ielen in , W ielk o p o le, W o lb ó rk a, Ż ądłow ice
B ąkow a G óra, B ukow a G óra, G um niska D obrom ierz
Ja s ie ń
O stro w y -B ażan tarn ia, W ielen in Ja s ie ń
Babsk, Błogie*, B orek, Dębowiec*, G łow no*, G óra C hełm o, G um niska*, J a sień*, K luki, K nieja, K om asów ka*, La sek K urow ski, Lubiaszów*, M o k ry Las*, M olenda, N ow a W ieś*, P olesie K onstantynow skie*, Popień, P ruszków Łaski, Ryś*, Szczawin*, T w arda, W ie l kopole*, W ojsław ice*
N ie b ie sk ie Ź ródła, Spała W ielen in , W ielk o p o le Popień, T ręb aczew B i ko w iec
B ąkow a G óra, B ukow a G óra, D ąbrow a w N iżan k o w icach , D obrom ierz, G łow no, G rotniki, Ja k s o n e k , K luki, K o n ew ka, K ruszew iec, Lubiaszów , M esz cze, M olenda, P ró ch eń sk o , Spała, T rę baczew , T w arda
T ab ela III (cd)
1 2
D ębow iec, G łow no, K luki, K om asów ka; M okry Las, N ie b ie sk ie Ź ró d ła, N ow a W ieś, Popień
C Listera ovctta (L.) R. Br.
C Lycopodiu m ann otJnum L.
C L yco p o d iu m c la v a t u m L. C L yco p o d iu m com p la n a tu m L. R, C L y c o p o d iu m in u n d a tu m L. RL, C Lyco p o d iu m selago L. R, C M ic rostyl is m o n o p h y llo s (L.) Lindl. R N a ja s minor Ali.
C N eott ia nid us-avis (L.) Rich.
C N u p h a r Juteum (L.) Sra.
V, C O sm unda regaJis (L.) C Platanthera biloiia (L.) Rich.
C Platanthera chlo ranth a (Custer) Rchb.
RL, C Pole m oniu m caeruleum L. RL P oly gonatum v ertic illatu m (L.)
A ll.
Pulmonaria angustilolia L. C Pulsatilla pale ns (L.) Mill. R, C, Pulsatilla vern alis (L.) Mill. R Salicornia herb acea L.
Sa lv ia glu tinosa L.
B akow a G óra, Błogie, Borek, D ębow iec, D ługosz K rólew ski, D obroń, D oliska, G aik, G alków , Ja k so n e k , Jam no, Ja- ninów , Jasień , Jaźw in y , Jeleń , K obie le W ielk ie, K onew ka, K ruszew iec, Lu- biaszów , Łaznów, M olenda, M u ro w a niec, N o w a W ieś, S pała, T w ard a, W ielen in , W ielk o p o le, W o lb ó rk a, Żą- d łow ice
Babsk, B ąkow a G óra, Błogie, D ębow iec, D obroń, G aik, Jam no, Ja k s o n e k , J o dły O leśn ick ie, K obiele W ielk ie, K ru szew iec, Lubiaszów , Łaznów, M olen da, M uro w an iec, N ow a W ieś, Spała, Szczaw in, T rębaczew , W ielk o p o le, Żą- dłow ice
M uro w an iec, R osochacze, Szczaw in D obroń, S zynkielów
B ąkow a G óra, Błogie, D obroń, Jasień, Lubiaszów , Łaznów, W ielk o p o le W o lb ó rk a
S taw y pod Łowiczem
Bukow a G óra, D ębow iec, G łow no, Koma- sów ka, M okry Las, O stro w y , Szcza w in
C zarn a M alen ieck a, K tery, R aw ka, S taw y pod Łow iczem
D ługosz K rólew ski, D obroń
Borek, B ujny, Bukow a G óra, D ębow iec, G aik, G rotniki, K om asów ka, K onew ka, Lubiaszów , Łuszczanow ice, N ow a W ieś, Popień, W iączyń, W ielenin, 5tą- d łow ice
D ębow iec, K om asów ka, Lubiaszów , N ow a W ieś, W o lb ó rk a
K tery
D ębow iec, W ielk o p o le
K onew ka Szczaw in S zczaw in Błonie L ubiaszów
T ab ela III (cd.)
Scheuchzeria palustris L. P iskorzeniec c S e m p e r v i v u m soboliierum Simsp. W ęże
Str epto pus a m ple xiiolius (L.) DC. Ja s ie ń R Succisella in ile xa (Kluk) Beck Je le ń
V, C T a x u s baccata L. J a s ie ń
C Toiieldia ca ly cula la (L.) W hlb. Bąkow a G óra
C Trollius eu ropaeus L. B ąkow a G óra, D ębow iec, D olina M rogi, T rębaczew
C V era tr u m lobelianum Bcrnh. K nieja
V eronic a m onta na L. K om asów ka, N o w a W ieś
C Vin ca m in or L. B ąkow a G óra, Błogie, K obiele W ielk ie,
K om asów ka, Lubiaszów , M olenda, No' w a W ieś
C — g a t u n e k c h r o n io n y ; V , R, RL — s to p n ie z a g ro ż e ń g a tu n k ó w (w g J a s i e w i c z a 1981). C — p r o te c te d s p e c ie s ; V , R, RL — th e s ta g e s of th r e a t o f s p e c ie s (acc. to J a s i e w i c z 1981).
* — S ta n o w is k a b lu s z c z u k w itn ą c e g o — th e lo c a litie s of flo w e r in g H e d e r á h e lix .
(R), P h e g o p te ris robertiana, P o ly s t ic h u m lonchitis, R a n u n c u lu s n e m o ro -
sus, S a lv in ia n atans, S a m o lu s v a le r a n d i (R), S e n e c io iu ch sii, S ilaus tla- v e s c e n s , S p a r g a n iu m e m e r s u m (R), T r ilo liu m lu p in a s te r (kilk a n o w y c h
s ta n o w is k p o za d o ty c h c z a s o w ą z a c h o d n ią g ra n ic ą za się g u ), Utricularia
n eg le c ta (R), V icia la t h y r o i d e s i Zann ich elia p ed ic e lla ta (R) (M o w s z o-
w i c z 1978; H e r e ź n i a k 1968; O l a c z e k 1971, 1978; Z a r ę b a 1971; Z a ł u s k i 1974; K u r o w s k i 198lb ; W i t o s ł a w s k i 1984).
G o d n a u w a g i je s t p ro p o z y c ja o b ję c ia o c h ro n ą re z e r w a to w ą s z tu c z neg o , n a tu ra liz o w a n e g o s ta n o w is k a R h o d o d e n d r o n f l a v u m w L asa ch S p a lsk ic h ( D z i ę c z k o w s k i 1965; O l a c z e k 1983).
3.3. W Y N IK I A N A L IZ Y : D R ZEW A
P rze z o b sz a r ś ro d k o w e j P o lsk i p rz e b ie g a ją g ra n ic e z a s ię g u c e n n y c h g a tu n k ó w ro d z im y c h d rz ew ; A b i e s alba, Fagus silvático, A c e : p se u d o -
p la tanus, Tilia p i a t y p h y l l o s , Picea ex celsa. D la o c h ro n y ty c h g a tu n k ó w
n a k re s o w y c h b ąd ź w y s p o w y c h s ta n o w is k a c h u tw o rz o n o s z e re g r e z e r w a tó w .
N a jw ię k s z e sta n o w is k a A b i e s alba c h ro n io n e są w 18 re z e rw a ta c h : „Błogie"*, „D olisk a", „G alk ó w ", „Jab łeczn ik "* , „ Ja m n o " , „ J a ź w in y " , „ J o d ły O leśnickie"*, „ J e le ń " , „K o b iele W ielkie"*, „ K ru sz e w ie c " , „L
ubia-* N a jc e n n ie jsz e stan o w isk a A b ie s alba w re z e rw a ta c h P olski Ś rodkow ej, o d zn a c z a jące się zdrow ym i d rzew o stan am i, w łaściw ą d y n am ik ą o d n aw ian ia , harm o n ią z sied lisk iem (por. A n t c z a k 1979).
s z ó w '1’, „Ł aznów ", „Ł uszczanow ice"*, „M o le n d a ", „M u ro w a n ie c ", „R yś", „ T w a rd a " i „W o jsław ice"* . K o le jn e s ta n o w is k a jo d ły („G łow n o", „G um - n is k a " , „K lu k i", „ P ru sz k ó w Ł a sk i" ', „S zc zaw in " i „W ielk o p o le"* ) — z n a jd u ją się w p ro je k to w a n y c h re z e rw a ta c h . J o d ła w y s tę p u je p o n a d to w k ilk u n a s tu in n y c h re z e rw a ta c h . Są to je d n a k n ie w ie le z n a c z ą c e s t a n o w isk a, n ie k ie d y sz tu c z n e g o p o c h o d z e n ia ( O l a c z e k 1971, 1979b, 1981; A n t c z a k 1979; S o w a , O l a c z e k 1980; K u r o w s k i 198la)
Buk Fagas silvá tic o c h ro n io n y je s t w 7 re z e rw a ta c h : „B uk ow a G ó ra ", „B u k o w iec", „G a łk ó w ", „G ó ra C h ełm o ", „ N o w a W ie ś", „ W ią c z y ń " i „R y ś" (np. O l a c z e k 1971, 1972; S o w a , O l a c z e k 1980). In n e g o d n e o c h ro n y sta n o w is k a b u k a w z e sp o le L u zu lo p ilo s a e -F a g e tu m zo s ta ło o p isa n e z u ro c z y s k a „ J a n in ó w " k o ło B rzezin ( R u t o w i c z , S o w a
1976). P ro je k t re z e rw a tu n ie u z y s k a ł d o ty c h c z a s a k c e p ta c ji a d m in i s tra c ji le śn e j.
J a w o r A c e r p s e u d o p la ta n u s m a w ię k s z e p o p u la c je w re z e rw a ta c h : „D ęb o w iec", „ K o m a só w k a" i „ W ią c z y ń " , m n ie js z e w re z e rw a ta c h : „G ó ra C h ełm o ", „B u kow a G ó ra ", „S p ała" i „B iałac zó w " ( O l a c z e k 1971 i in.).
S p o śró d rz a d k o w y s tę p u ją c y c h b ąd ź g in ą c y c h g a tu n k ó w la s o tw ó r c z y c h o c h ro n ie re z e rw a to w e j p o d le g a ją : Tilia p l a t y p h y l l o s („D ębow iec", „G ó ra C h ełm o ", „B u kow a G ó ra "), L arix p o lo n ica („ T rę b a c z e w " o ra z n ie lic z n e s ta n o w isk o w L ubiaszow ie) i T a x a s baccata („ Ja sie ń ", g d z ie ro ś n ie ok. 2000 o k azó w ) ( U r b a n e k I960; M o w s zo w i c z i in. 1963, 1967; O l a c z e k 1971 i in.). G o d n e o c h ro n y je s t s ta n o w is k o Tilia pla
t y p h y l l o s w D o m an iew ie k o ło Ż y tn a (woj. c z ę sto c h o w sk ie , U r b a -
n e k - R u t o w i c z 1969).
3.4. O C E N A S T A N U Z A C H O W A N IA SIE D L IS K O W Y C H G RUP G A T U N K Ó W
P rz e p ro w a d z o n a a n a liz a p o z w a la n a p o d s u m o w a n ie s ta n u z a c h o w a n ia , i m o żliw ości p rz e trw a n ia flo ry w re z e r w a ta c h p rz y ro d y P o lsk i Ś ro d k o w ej.
D o ty ch c zas je d y n ie flo ra le ś n a z n a la z ła w ła śc iw ą o c h ro n ę w licz n y c h re z e rw a ta c h . M o żliw o ści o c h ro n y z o s ta n ą z w ię k sz o n e po z a tw ie r d z e n iu k o le jn y c h k ilk u n a s tu re z e rw a tó w . O c h ro n ą z o sta ły o b ję te n iem al w s z y s tk ie n a jc e n n ie js z e s ta n o w is k a A b i e s alba, Fagas silvático, A c e r
p se u d o p la ta n u s , Tilia p l a t y p h y l l o s , L arix p o lo n ica etc. G a tu n k i te w y
s tę p u ją w d o ść z ró ż n ic o w a n y c h fito c e n o z a c h i w z d e c y d o w a n e j w ię k szości tw o rz ą z d ro w e p o p u la c je . D o b rą o c h ro n ę z n a jd u ją zw ła szcz a
A b i e s alba i Fagus silvatica. Liczba i ro z m ie sz c z e n ie ich sta n o w is k w e
w sz y s tk ic h je d n o s tk a c h g e o b o ta n ic z n y c h P o lsk i Ś ro d k o w e j o ra z ró ż n o ro d n o ść sied lisk , w ja k ic h w y s tę p u ją , z a p e w n ia ją s k u te c z n ą o c h ro n ę z a so b ó w g e n o w y c h jo d ły i b u k a. S p o śró d g a tu n k ó w c h ro n io n y c h i rz a d k o
s p o ty k a n y c h w la s a c h re g io n u , w re z e r w a ta c h z n a jd u ją m o żliw o ści p rz e trw a n ia A q u i l e g i a vu lg a ris , C im ic ilu g a e u i o p a e a (lot. 4), D a p h n e m e ze -
l e u m , D igitalis g r a n d iílo ia , Epipactis h e lle b o rin e , H e d e r á h e lix , L ilium m arta g ó n , L istera o va ta , L y c o p o d i u m a n n o ti n u m , L. c l a v a t u m , L. selago, O s m u n d a regalis, P la ta n th e ra bifolia, P. c h lo ra n th a i V i n c a m inor.
P o z o sta łe g a tu n k i le ś n e (z w ła sz c z a : A d e n o p h o r a liliifolia, A r u n c u s
silv e s te r , B le c h n u m s p ica n t, ro d z a j C e p h a la n th e r a , C orallorhiza triiida, D entaria bulb ife ra et e n n e a p h y l l o s , L innaea borealis, P o l y g o n a t u m ve r- ticillatum , S a lv ia g lu tin o sa , S t r e p to p u s a m p l e x if o li u s i V e r o n ic a m o n tana) w y s tę p u ją w z b y t m a łe j liczb ie re z e rw a tó w b ąd ź ich p o p u la c je
są n ieliczn e , a s ie d lis k a n ie k ie d y z a g ro ż o n e , n a w e t w re z e rw a ta c h , In n e g ru p y s ie d lis k o w e ro ś lin n ie m a ją d o s ta te c z n e j o c h ro n y w r e z e rw a ta c h śro d k o w e j P olski. Z g ru p y g a tu n k ó w to rfo w is k o w y c h ty lk o n ie lic z n e z n a la z ły d o ty c h c z a s o c h ro n ę w k ilk u re z e rw a ta c h . Są to : D ro
sera rotundilolia, O x y c o c c u s q u a d rip e ta lu s, A n d r o m e d a polifolia i L e d u m palustre. Inne, ja k L y c o p o d iu m in u n d a tu m , D rosera anglica, D. in te rm e d ia , S c h e u c h z e r ia p a lu stris, R h y n c h o s p o r a alba, T o fie ldia ca ly- culata i C a r e x ch o rd o rrh iza , z n a jd ą d o p ie ro o c h ro n ę w tw o rz o n y c h r e
z e rw a ta c h . Są to je d n a k z re g u ły n ie lic z n e p o p u la c je . P o p u la c je g a tu n k ó w to rfo w isk o w y c h , p o d o b n ie ja k w o d n y c h i łą k o w y c h , z a g ro ż o n e są szc zeg ó ln ie. W o s ta tn ic h k ilk u la ta c h w B e łc h a to w sk im O k rę g u P rz e m y sło w y m z a g ła d z ie u le g ło k ilk a d z ie s ią t to rfo w is k ró ż n e j w ielk o ści. Z g i n ę ło m. in. sta n o w is k o S c h e u c h z e r i a p a lu s tris w P ia sk a c h . Po p r z y s tą p ie n iu d o p la n o w a n e g o u d o s tę p n ie n ia w ę g la b ru n a tn e g o w złożu „ S zc zercó w " le j d e p r e s y jn y o b e jm u je k o le jn e liczn e to rfo w isk a w K o t lin ie S z c z e rc o w sk ie j (M a m i ń s k i 1984c). G d y b y n ie p ro je k to w a n a in d u s tria liz a c ja te g o o b sz a ru , n a le ż a ło b y o b ją ć o c h ro n ą s z e re g to rfo w isk z z a g ro ż o n ą flo rą . W s p o m n ia n e zło że w ę g lo w e z a le g a p o d k o m p le k se m le śn y m W o ła W y d rz y n a , c e n n y m ze w z g lę d u n a sta n z a c h o w a n ia , ró ż n o ro d n o ść fito c e n o z o ra z b o g a tą flo rę. S tw ie rd z o n o tu liczn e p o p u la c je D entaria e n n e a p h y ll o s , C o ry d a lis ca v a , S e n e c io rivularis etc. W w y p a d k u p rz y s tą p ie n ia do b u d o w y k o p a ln i la s ten , z w ie lu w z g lę d ó w g o d n y o c h ro n y re z e r w a to w e j, u le g n ie z a g ła d zie. W p ły n ie to w y d a tn ie n a z u b o ż e n ie p u li g e n o w e j g a tu n k ó w m a ją c y c h z a le d w ie k ilk a sta n o w is k w ś ro d k o w e j c z ę śc i k ra ju .
U n ik a to w y m o b ie k te m flo ry s ty c z n y m w s k a li P o lsk i n iż o w e j je s t r e z e rw a t sło n o ro ś lo w y „B łonie" k o ło Ł ęczycy . Z n a la z ła tu o c h ro n ę g ru p a h a lo fitó w : B l y s m u s ruíus, G l a u x m a rítim a, Salicornia herbacea, S p e i g u
iar ia salina etc. G o d n e o c h ro n y je s t d ru g ie sta n o w is k o h a lo fitó w w P eł
c z y s k a c h (p ó łn o c n o -z a c h o d n ia część w oj. m ie jsk ie g o łó d zk ieg o ), g d zie w o k ó ł sło n e g o ź ró d ła ro s n ą m. in. S a m o l u s v a le ra n d ii i Z a n n ic h ellia pe-
F lo ra z b io ro w isk w o d n y c h i s z u w a ro w y c h n ie z n a la z ła d o ty c h c z a s n a w e t d o s ta te c z n e j o c h ro n y w ś ro d k o w e j P o lsce. J e d y n ą s z a n s ą je s t p iln e u tw o rz e n ie re z e rw a tó w o rn ito lo g ic z n y c h w d o lin a c h B obrów ł i (S taw y p o d Ł ow iczem ) i ś ro d k o w e j B zury (K tery) o ra z rz e c z n e g o w d o lin ie C z a rn e j M a le n ie c k ie j i k ra jo b r a z o w e g o w d o lin ie M ro g i. W r e z e r w a ta c h ty c h z n a jd ą o c h ro n ę : N a j a s m inor, N. m arina, N u p h a r lu t e u m ,
N y m p h a e a alba o ra z n ie k tó re rz a d s z e g a tu n k i ro d z a jó w G lyc eria, Spar- g a n iu m , P o ł a m o g e to n i Utricularia ( O l a c z e k 1971; L i g o w s k i 1980; M a m i ń s k i 1981; M a r k o w s k i i i n . 1974; T r a n d a , W o j c i e c h o w s k i 1979; S a m o s i e j 1982). F lo ra łą k d o ty c h c z a s n ie je s t w o g ó le c h ro n io n a n a te re n ie P o lsk i Ś ro d k o w e j. Z b io ro w isk a łą k o w e z n a jd u ją się w p r o je k to w a n y c h r e z e r w a ta c h : ,,K te ry " (m. in. je d y n e w re g io n ie sta n o w is k o P o le m o n iu m c o e r u le u in — J. B ag ro w sk a , in fo rm a c ja u stn a ), ,,S ta w y p o d Ł ow iczem ", „D olina M ro g i" i in n y ch .
R ó w nież flo ra n ie lic z n y c h fr a g m e n tó w m u ra w k s e ro te rm ic z n y c h nie z o s ta ła d o ty c h c z a s o b ję ta o c h ro n ą r e z e r w a to w ą (nie w lic z a ją c m u ra w w re z e r w a c ie g e o lo g ic z n y m „ W ęże "). G o d n e o c h ro n y są zw ła sz c z a m u ra w y s te p o w e w d o lin ie W a r ty („ W ie lk a W ie ś ” k o ło B u rze n in a ) i P ilicy („ D o b ro m ierz " k o ło P rz e d b o rz a ), ( O l a c z e k 1971, W n u k 1981).
4. PO D SU M O W A N IE
1. W z a tw ie rd z o n y c h i p ro je k to w a n y c h re z e r w a ta c h p rz y ro d y P o l sk i Ś ro d k o w e j w y s tę p u je 5 g a tu n k ó w ro ś lin z a g ro ż o n y c h w y g in ię c ie m n a o b sz a rz e k r a ju (V), 9 g a tu n k ó w rz a d k ic h w e flo rz e P o lsk i (R) o ra z 11 g a tu n k ó w rz a d k o s p o ty k a n y c h n a n iż u p o lsk im (RL, tab. III). P o n a d to w re z e r w a ta c h ty c h z n a la z ła (bądź w k ró tc e z n a jd z ie ) o s to ję g ru p a g a tu n k ó w z a g ro ż o n y c h re g io n a ln ie . N a le ż ą d o n ich : A d e n o p h o r a liliilo-
lia, A s t e r a m e llu s, B l y s m u s rufus, g a tu n k i ro d z a ju C ep h a la n th era ,
C oral lor h iza triiida, D entaria bulbilera, D entaria e n n e a p h y l l o s , D ryo- p te ris o reopteris, G e n tia n a ciliata, G la u x m a rítim a , L innaea borealis, Pulsatilla p a te n s, Salicornia herb a c ea , S a lv ia g lu tin o sa , S c h e u c h z e r ia palustris, S p er g u la r ia salina, S tr e p t o p u s a m p le x iío liu s , Tolieldia c a ly - culata, T rollius e u r o p a e u s, V e r a t r u m lo b e lia n u m .
S ą to z r e g u ły g a tu n k i m a ją c e n ie lic z n e s ta n o w is k a w te j części k ra ju .
2. N a te re n ie z b a d a n y c h re z e rw a tó w p rz y ro d y s tw ie rd z o n o d o ty c h c z as 53 g a tu n k i p ra w n ie c h ro n io n y c h ro ślin n a c z y n io w y c h (nie u w z g lę d n ia ją c g a tu n k ó w p o d le g a ją c y c h c z ę śc io w e j o c h ro n ie , p o za je d n y m w y ją tk ie m — V e r a t r u m lo b elianum ).
3. N a jw ię c e j o so b liw o ści flo ry s ty c z n y c h c h r o n ią re z e r w a ty : „D ęb o w iec " (17 g a tu n k ó w z lis ty 75, w ty m 14 g a tu n k ó w c h ro n io n y c h ),
„Lu-b ia sz ó w " (o d p o w ie d n io 16 i 15), ,,B ąk o w a G ó ra " (16 i 14), ,,B u ko w a G ó ra " (po 12), „ T rę b a c z e w " ¡(11 i 8), „ J a s ie ń " (10 i 8) i „ N o w a W ie ś " (9 i 8). Są to re z e r w a ty leśn e.
4. F lo ra w w ię k sz o śc i re z e r w a tó w P o lsk i Ś ro d k o w e j je s t b e z p ie czn a . W k ilk u n a s tu r e z e r w a ta c h w y s tę p u ją je d n a k z ja w isk a z a g ra ż a ją c e flo rze. G łó w n e p rz y c z y n y z a g ro ż e n ia to:
a) z b y t m ała p o w ie rz c h n ia re z e r w a tu („D o lisk a", „ G ó rk i", „ J o d ły O le śn ic k ie " , „M e szcz e" i „Z im n a W o d a ");
b) z a b u rz e n ie u k ła d ó w h y d ro lo g ic z n y c h w o tu lin ie lu b w sam y m re z e r w a c ie („ P o lesie K o n s ta n ty n o w s k ie " i „R ąbień ");
c) in te n s y w n a g o s p o d a rk a le ś n a w o tu lin ie („B ąkow a G ó ra ", „Pół- b o ru " , „S zczaw in ", „ T w a rd a " i „ W ią c z y ń " );
d) w p ły w p rz e m y s ło w y c h z a n ie c z y s z c z e ń p o w ie trz a („ K ru sze w iec", „ P o lesie K o n s ta n ty n o w s k ie " i „ T w a rd a "); e) in te n s y w n a p e n e tr a c ja („B ukow a G ó ra " „B u k o w iec", „D o b ro ń ", „P o lesie K o n s ta n ty n o w s k ie " i „W ęże "); f) b e z p o ś re d n ie n is z c z e n ie ro ślin („B łogie", „B uk ow a G ó ra ", „ P o le sie K o n s ta n ty n o w s k ie " , „R ąb ie ń " i „ W a le w ic e "). 5. W N IO SK I W c e lu z a c h o w a n ia s ta n o w is k z a g ro ż o n y c h g a tu n k ó w ro ś lin i o c h ro n y ich n a jc e n n ie js z y c h p o p u la c ji w re z e r w a ta c h p rz y ro d y P o lsk i Ś ro d k o w e j n a le ż a ło b y re a liz o w a ć p ro g ra m k o n s e rw a to rs k i, o b e jm u ją c y p rz e d e w sz y stk im ta k ie z a d a n ia , ja k : 1. P iln e z a tw ie rd z e n ie w s z y s tk ic h p ro je k to w a n y c h re z e rw a tó w , z w ła szcza w o d n y c h (rz e c z n y c h i o rn ito lo g ic z n y c h ), to rfo w is k o w y c h o ra z to r- fo w isk o w o -le śn y c h m a ją c y c h d o k u m e n ta c ję i c z ę s to k ro ć lite ra tu rę .
2. O p ra c o w a n ie d la P o lsk i Ś ro d k o w e j ra c jo n a ln e j sieci re z e rw a tó w , o b e jm u ją c y c h p rz e d e w sz y stk im ty p y d o ty c h c z a s n ie re p re z e n to w a n e , tj. to rfo w isk o w e , łą k o w e i k s e ro te rm ic z n e , o ra z r e p re z e n to w a n e n ie w y s ta rc z a ją c o , ja k re z e r w a ty flo ry s ty c z n e . N a ta k ą o c h ro n ę z a s łu g u ją m. in. c e n n e s ta n o w is k a A s t e r a m e llu s, T ro lliu s eu ro p a e u s, T r ito liu m
iupinaste r, C him a p h ila u m b e lla ta (n a jw ię k sz e w re g io n ie s ta n o w isk o —
w S tró ż y p o d S zczercow em , o p o w ie rz c h n i 10 aró w ), D rosera anglica o ra z Iris sibirica. C elem k o n s e r w a to rs k ic h słu żb o c h ro n y p rz y ro d y i p r o je k to d a w c ó w ze s tro n y n a u k i w in n o b y ć z a c h o w a n ie w re z e r w a ta c h P olski Ś ro d k o w e j m o żliw ie p e łn e j ró ż n o ro d n o śc i s ie d lisk o w e j re g io n u . Z w ię k sz y ło b y to w y d a tn ie m o żliw o ści p rz e trw a n ia p o p u la c ji w ię k s z e j lic z b y g a tu n k ó w (por. np. M i c h a l i k 1972, 1978; K w i a t k o w s k a
3. P o w ię k sz e n ie n ie s p e łn ia ją c y c h s w o ic h z a d a ń re z e r w a tó w ze w z g lęd u n a w ie lk o ść lu b w c e lu o b ję c ia o c h ro n ą s ą s ia d u ją c y c h z r e z e r w a te m n a tu r a ln y c h fito ce n o z z c e n n ą flo rą . W re g io n ie łó d zk im is tn ie je ju ż sz e re g p ro je k tó w p o łą c z e ń re z e rw a tó w , np. „K o m a só w k i" i „N o w ej W si" p o d S ie rad z em , w P u sz c z y P ilic k ie j „B łog ich " i „G a ik u " o ra z p o w ię k sz e n ia „L u b ia sz o w a", „M eszcz" etc. ( K u r o w s k i 1976, 1979b). W s k a z a n e je s t p o łą c z e n ie b ą d ź p o w ię k s z e n ie k o le jn y c h re z e rw a tó w , tj. „ O s tio w y i „ O stro w y -B a ż a n ta rn ia " , re z e rw a tó w w la s a c h R o g o w sk ic h i re z e r w a tu „B łonie".
4. Z w ró c e n ie sz c z e g ó ln e j u w a g i (przy p ro je k to w a n iu n o w y c h r e z e r w a tó w i p o s z e rz a n iu istn ie ją c y c h ) n a o c h ro n ę c a ły c h b io ch o r, g d zie ty lk o je s t to m ożliw e. D o ty cz y to zw ła sz c z a re z e rw a tó w to rfo w isk o w y c h , łą k o w y c h , w o d n y c h o ra z le śn y c h , c h ro n ią c y c h fito c e n o z y olsu, łęgu, g rą d u n isk ieg o , g rą d u jo d ło w e g o i b o ru b a g ie n n e g o . N ie z b ę d n e j e s t p r e c y z y jn e i je d n o z n a c z n e o k re ś le n ie c e lu re z e rw a tu , je g o z a d a ń i w y n i k a ją c y c h z n ich e w e n tu a ln y c h z a b ie g ó w g o s p o d a rc z y c h etc. 5. P ro w a d z e n ie g o s p o d a rk i n a o b s z a ra c h c h ro n io n y c h w y łą c z n ie w o p a rc iu o stu d ia g e o b o ta n ic z n e (por. np. Z a r z y c k i 1958; K o r n a ś 1970; M i c h a l i k 1972, 1979; G a w ł o w s k a 1977). K o n ie c z n e je s t ró w n ie ż z w e ry fik o w a n ie p la n ó w g o s p o d a rc z y c h w sz y s tk ic h re z e rw a tó w z a g ro ż o n y c h c e le m d o b o ru b a rd z ie j s k u te c z n y c h form o c h ro n y flo ry (por. S o k o ł o w s k i 1977; K o w a l s k i 1981).
A u to r sk ła d a s e rd e c z n e p o d z ię k o w a n ia P a n u Prof. d r. hab . R o m u a l do w i O la c z k o w i za p ro p o z y c ję p o d ję c ia in te re s u ją c e g o p ro b le m u o ra z c e n n e u w a g i, zaś K o leg o m z Z a k ła d u B o tan ik i UŁ za u d o s tę p n ie n ie m a te ria łó w n ie o p u b lik o w a n y c h i n ie k tó ry c h d o k u m e n ta c ji p ro je k to w a n y c h re z e rw a tó w p rz y ro d y .
6. PIŚM IEN N IC TW O
A n d r z e j e w s k i , H. 1984 (w druku). N o w e s t a n o w i s k o kosa ćca s y b e r y j s k i e g o Iris sibirica w Polsce Ś r o d k o w e j. C hrońm y Przyr. ojcz.
A n t c z a k , A. 1979. R e ze rw a to w a ochrona jo d ły posp o litej (A bie s alba Mili.) w Pol sce. S ylw an, 123, 5: 37—47.
B a 1 u l a, R., M o w s z o w i c z , J. 1966. R e z e r w a ty le ś n e w o j e w ó d z t w a łódzkie go. S ylw an, 109, 8: 53—64.
B a r y 1 a, J., P i e t r a s , B. 1982, D ługosz k r ó l e w s k i O sm u n d a regalis L. O chr. Przyr.. 44: 111— 144,
B l a s z c z y k , H. 1959. Flora pow iatu w ło s z c z o w s k ie g o . Fragm . flor. geobot., 5, 1:
C z u b i ń s k i , Z., G a w ł o w s k a , J., Z a b i e r o w s k i , K. 1977. R e z e r w a ty p r z y ro d y w Polsce. PAN, W a rsz a w a —K raków : 1— 528.
C z y ż e w s k a , K. 1984 (w druku). S tu d iu m geob o ta n iczn e rezerwatu „Gaik". A cta Univ Lodz., F olia sozol.
D e n i s iu k, Z., 1978, Ochrona łąk naturaln ych. W : W. M i c h a j I o w , K. Z a b i e r o w s k i (red.), Och ro na i k s z ta łt o w a n ie śr odow iska p rz yrodnicz ego, t. 1. PW N , W a rs z a w a —K raków ; 237 -277.
D z i ę c z k o w s k i , A. 1965. O rezerwat r óż anecznika żółte go (R hododendron Havum G. Don.) w ś r o d k o w e j Polsce. Rocz. S ek cji D endrol., 19: 125- 133.
F a g a s i e w i c z, L. 1966. Rezerw at j o d ł o w y M olenda p od Łodzią. Zesz. nank. Uniw. Łódzkiego, ser. II, 22: 43—82.
F a g a s i e w i c z , L. 1976. M ateria ły do Hory Polski. Herbarium U niv ers itatis Lodzien- sis. Cz. V. A cta Univ. Lodz., Folia bot., ser. II, 8: 3— 15.
F a g a s i e w i c z , L. 1986. M ateria ły do llory Polski w H erburium U niv ersitatis Lo- dziensis. Cz. XII. A cta Univ. Lodz., Folia bot., 4.
F a g a s i e w i c z, L., S z t a m p k c , K. 1960. Rezerwat jo d ł o w y Kob ie le W i e lk i e . Zesz. nauk. Uniw. Łódzkiego, ser. II, 8: 93— 103.
F i l i p i a k , E. 1984. Flora u r o c z y s k S zc z a w in i Krogulec w woj. m. łódz kim . A cta Univ. Lodz., Folia bot., 2: 3—29.
F i l i p i a k , E., K u r o w s k i , .1. K. 1978. Sasanki w io sen n a i otw arta Pulsatilla ver- nalis et P. pate ns w u r o c z y s k u Szczawin w pobliżu Łodzi. C hro ń m y Przyr. ojez., 34, 2: 61—63.
G a w ł o w s k a , J. 1977. Program och ro n y s z a ty roślinnej w Polsce. C hro ń m y Przyr. ojez., 33, 1; 31—55.
G a w ł o w s k a , J., G a w ł o w s k a , M. 1978. Ochrona za sobów roślin p r z e m y s ł o w y c h i le c z n ic zy c h w Polsce i na świecie. W: W . M i c h a j ł o w , K. Z a b i e r o w s k i (red.), Ochro na i k s z ta łt o w a n ie śr o d o w iska p rz yrodniczego, t. 1. PW N , W a rs z a w a—K raków : 763— 796.
G a w ł o w s k a , J., K a s i ń s k a M., C z e r s k i , W. 1981. Bobrek tr ó j l i s t k o w y Me- n y a n th e s triłoliata, jego zn a cz en ie le cznic ze i potr zeba ochrony. C h ro ń m y Przyr. ojez., 37, 6: 5— 16.
H e r e ż n i a k , J. 1968. N o w e s t a n o w i s k o t u r z y c y p c h le j (Carex pulicaris L,) w Polsce Fragm . Hor. geobot., 14, 2: 203—204.
H e r e ż n i a k , J. 1969. N o w e s t a n o w i s k o C arex chordorrhiza Ehrh. w okolicach Ra d o m s k a w woj. łódzkim . Fragm . flor. geobot., 15, 1: 69—72.
H e r e ż n i a k , J. 1984. R o zm iesz czen ie liczyd ła gó rs kieg o (Strepto pus am ple xiłolius (L.) DC.) w Polsce Fragm . flor. geobot., 28, 2: 145— 159.
J a k u b o w s k a - G a b a r a, .1., K u c h a r s k i , L. 1983. Rzeka Ra w ka , p r o j e k t o w a n y re zerw at p rz y ro d y . C hrońm y Przyr. ojez., 39, 1/2: 17—28.
J a s i e w i c z , A. 1981. W y k a z g a tu n k ó w rzadkic h i za g r o żo n ych ll o ry pols kie j. Fragm . flor. geobot., 27, 3: 401—414.
J a s n o w s k a, J., J a s n o w s k i, M. 1977. Zagrożone g a tu n k i Hory torlo wlsk. C hrońm y Przyr. ojez., 33, 4: 5— 14.
K ę p c z y ń s k i , K., N o r y ś k i e w i c z , A., Z i e 1 s k i, A., Z a ł u s k i , T. 1976. Za n ik anie w y b r a n y c h g a tu n k ó w roślin n a c z y n i o w y c h na W y s o c z y ź n i e D o b rzy ń sk ie j i C hełm iń skiej. P h y to co en o sis, 5, 3/4: 275— 282.
K o r n a ś , J. 1970. W s p ó łc z e s n e z m ia n y Hory pols kie j. W szech św iat, 9: 229— 234. K o r n a ś, J. 1976. W y m i e r a n i e Hory e u r o p e j s k ie j — ta k t y , in terp retacje, prognozy.
P h y to co en o sis, 5, 3/4: 173— 185.
K o w a l s k i , M. 1981. Ingerencja c z ł o w i e k a j a k o w a ż n y c z y n n i k w ochroni e p r z y rody. Sylw an, 125, 2: 13—23.
K u r o w s k i , J. K. 1976. Reze rw at le ś n y Lubiaszów w P uszcz y Pilskiej, Przyr. poi., 5: 30.
K u r o w s k i , J. K. 1978. Zim ozlół p ó łn o c n y Linnaea borealis w borach nadpilickich. C hrońm y P rzyr. ojcz., 3/4, 2: 57 60.
K u r o w s k i , J. K. 1979a. C h a r a k te r y s ty k a Hory. W : Z. S t a n k i e w i c z , (red ). W o j e w ó d z t w o p io t r k o w s k i e . Monografia regionalna. W yd. Uniw. Łódzkiego, Łódź— — P io trk ó w T ryb.: 45— 51.
K u r o w s k i , J. K. 1979b. Bory i la sy z antropogenicznie w p ro w a d zo n ą sosną w d o rz eczach ś r o d k o w e j Pilicy i W a r ty . A cta Univ. Lodz., Folia bot., 29: 1— 158. K u r o w s k i , J. K. 1981 a . Projekt PHickiego Parku Krajo brazowego. C hro ń m y P rzyr.
ojcz., 37, 1: 32—46.
K u r o w s k i , J. K. 1981 b. N o ta t k i ll o r y s t y c z n e z lasów Polski śr o d k o w e j. Fragm . flor. geobot., 27, 1/2: 11— 17.
K u r o w s k i , J. K. 1982. W sprawie u tw o r z e n ia n o w y c h re z e r w a tó w p r z y r o d y w woj. m. łó dzkim . C h ro ń m y P rzyr. ojcz., 38, 3: 64—75.
K u r o w s k i , J. K., M a m i ń s k i, M. 1982. D ługosz k r ó l e w s k i O sm u n d a regalis L po d Łodzią. C hrońm y Przyr. ojcz., 38, 6: 101— 107.
K u r o w s k i , J. K., M a m i ń s k i, M. 1984 (w dru k u ). C h a r a k t e r y s t y k a geobotanicz- na rezerw atu to r lo w is k o w o - le śn e g o Dobroń po d Łodzią. O chr. Przyr.
K u r z ą c , M. 1983. P ro je k to w a n e n o w e r e z e r w a ty p r z y r o d y w Polsce Ś r o d k o w e j w latach 1975— 1980. A cta Univ. Lodz., Folia sozol., 1: 125— 143.
K u r z ą c , M. 1984 (w dru k u ). Flora i roślinność rezerw atu jo d ło w eg o „Błogie" w w o j e w ó d z t w ie p io t r k o w s k i m . A cta Univ. Lodz., Folia sozol., 4.
K w i a t k o w s k a , A. 1978. P o d sta w y o c h ro n y g a tu n k o w e j roślin. W : W. M i c h a j- i o w, K. Z a b i e r o w s k i (red.), Och ro na i ksz ta łt o w a n ie śr o d o w iska p r z y r o d n i czego, t. 1. PW N , W a rs z a w a —K rak ó w : 317— 356.
L i g o w s k i, R. 1980. S t a w y w dolinie rz eki Bobró wki. B iuletyn ZW PTTK w Łodzi, 3/4: 12— 13.
M d m i ń s k i, M. 1981. G odne uw agi o b i e k t y p rz yro d n icz e w dolinie Mrogi. B iuletyn ZW PTTK w Łodzi, 1: 18— 20.
M a m i ń s k i, M. 1984. Szala roślinna „tłąbień" k o ło Łodzi. A cta Univ. Lodz., Folia bot., 5.
M a m i ń s k i, M. 1984b. Szata roślinna rezerw atu „Jeleń” ko ło T o m a szo w a M a z o w ieckieg o . A cta Univ. Lodz., Folia bot., 3: 67— 108.
M a m i ń s k i, M. 1984c (m aszynopis). Z m ia n y s z a ty roślinnej to r fo w is k Bełchatów- s kieg o O k rę g u P rz e m y s ło w e g o po d w p ł y w e m c z y n n i k ó w antr opogenic znych: 1—30.
M a r k o w s k i , J., S z m i g i e r o, L„ W o j c i e c h o w s k i , Z. 1974. O u tw o rz e n ie rez erw a tu ornito logic znego w dolinie Bobrów ki (w po w . Łowicz). C hrońm y Przyr. ojcz,, 30, 2: 58— 64.
M i c h a l i k , S. 1972. Syna n tr o p iza cja s z a ty roślinnej na te r en a ch c h r o n i o n y c h w ś w i e tle n o w y c h poglą dów na r e z erw a to w ą ochro nę p rz y ro d y . W szech św iat, 7/8: 181— — 186.
M i c h a l i k , S. 1974. A n tr o p o g e n i c z n e p r z e m i a n y s z a ty roślinnej O jc o w s k ie g o Parku N a ro d o w e g o od p o c z ą t k u X I X w. do 1960 roku. O chr. Przyr., 39: 65— 154. M i c h a l i k , S. 1978. Parki narodowe, r e z e r w a ty p r z y r o d y i p o m n ik i p r z y r o d y w Pol
sce — ich f u n k c j e i zn aczenie . W : W . M i c h a j ł o w, K. Z a b i e r o w s k i (red ), Ochrona i ksz ta łt o w a n ie śr o d o w iska przyrodnic zego, t. 1. PW N , W a rszaw a—K ra ków : 427—462.
M i c h a l i k , S. 1979. Zagad nienia o c h ro n y z a g r o żo n y c h g a tu n k ó w roślin w Polsce. O chr. Przyr., 42: 11—28.
