Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych w Polsce

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 750. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2007. Krzysztof Jonas Katedra Rachunkowości Finansowej. Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych w Polsce 1. Wprowadzenie Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) działają na rynku polskim od 1999 r., zostały powołane do życia na mocy ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (zwanej dalej ustawą). Ustawa ta określała podstawowe zasady tworzenia funduszy, ich działania, a także rozliczania ich z tej działalności, likwidacji funduszu itp. Ze względu na odmienność przedmiotu działalności konieczne było również uregulowanie rachunkowości funduszy. Spośród wszystkich uregulowań, im tylko właściwych, na szczególną uwagę zasługują metody oceny funkcjonowania OFE oraz zasady okresowej kontroli i rozliczania ich przez organ nadzoru. Podstawowymi i w zasadzie jedynymi instrumentami oceny działalności funduszy emerytalnych w latach 1999–2003 były: średnia stopa zwrotu oraz średnia. Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 139, poz. 934 z późn. zm.. Uczyniono to w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 53, poz. 559 z późn. zm. . Ustalana jako względny przyrost wartości jednostki rozrachunkowej każdego funduszu w okresie ostatnich 24 miesięcy. .

(2) 142. Krzysztof Jonas. ważona stopa zwrotu. Początkowe lata działalności uwidoczniły, że ustawowe narzędzia oceny funkcjonowania funduszy wykazują liczne niedoskonałości, które w sposób istotny oddziałują na całokształt ich działań. Dlatego też ustawodawca w nowelizacji ustawy, którą uchwalono w sierpniu 2003 r., a weszła w życie w 2004 r. (część przepisów od 1 stycznia, część od 1 kwietnia 2004 r.), wprowadził istotne zmiany mające poprawić stwierdzone niedociągnięcia. O zmianach, jakie zaszły w tym zakresie, traktuje niniejszy artykuł. 2. Ocena funkcjonowania funduszy emerytalnych Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych wprowadzała instrumenty służące ocenie działań funduszy, którymi były wartość jednostki rozrachunkowej oraz średnia stopa zwrotu, a jako kryterium efektywności – średnia ważona stopa zwrotu i minimalna wymagana stopa zwrotu. Podstawowe zasady unormowano w ustawie, a szczegółowe rozwiązania w zakresie obliczania, raportowania organowi nadzoru i ogłaszania zawarto w rozporządzeniu. Sformułowane rozwiązania okazały się w praktyce wielce niedoskonałe, nie służyły pobudzaniu konkurencyjności między funduszami ani też rywalizacji o klienta poprzez osiągane wyniki. Posługując się tymi zasadami mniejsze fundusze (a takich jest większość na rynku) z uwagi na znikomy wpływ na ostateczną wysokość średniej ważonej stopy zwrotu naśladowały politykę inwestycyjną największych funduszy (które miały największy wpływ na ostateczną wartość stopy zwrotu), tak aby osiągnąć podobne wyniki. Brak było zachęt do starań o jak najlepsze wyniki, osiągnięcie bardzo dobrych wyników przez mały fundusz przekładało się w minimalny sposób na ostateczną wartość średniej ważonej, tak więc prowadziło to do pewnego „rozleniwienia” całego rynku. Próbą udoskonalenia istniejącej sytuacji i poprawienia konkurencyjności na rynku funduszy emerytalnych była wspomniana nowelizacja ustawy. Ustawa ta Będąca sumą średnich stóp zwrotu poszczególnych funduszy ważonych przeciętnymi udziałami tych funduszy w rynku w okresie ostatnich 24 miesięcy.. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 170, poz. 1651.. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 maja 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania stopy zwrotu i średniej ważonej stopy zwrotu, Dz.U. nr 63, poz. 404. . Zasady obliczania wartości jednostki rozrachunkowej i średniej stopy zwrotu omówione zostały m.in. w: K. Jonas, Wartość jednostki rozrachunkowej jako wyraz efektywności inwestowania Otwartych Funduszy Emerytalnych w Polsce, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2002, nr 565, s. 111 oraz K. Jonas, Niektóre mechanizmy zabezpieczające aktywa w Otwartych Funduszach Emerytalnych, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2002, nr 591, s. 96. .

(3) Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy…. 143. zawiera szereg zmian mających usprawnić funkcjonowanie funduszy oraz modyfikuje istniejące instrumenty oceny ich działalności. W zakresie średniej ważonej stopy zwrotu zmieniono okres, na podstawie którego wyliczana jest wysokość stóp zwrotu poszczególnych funduszy, z 24 do 36 miesięcy, a także częstotliwość ich wyliczania – z okresu kwartalnego na półroczny; będą one ustalane w ostatnim dniu roboczym marca i września. Zmiany objęły również sposób wyliczania średniej ważonej stopy zwrotu. Oprócz zmiany okresu odniesienia, o czym wspomniano (po zmianach odnosi się do okresu 36 miesięcy), zmodyfikowano także wskaźnik przeciętnego udziału. Wprowadzono ograniczenie udziału w rynku danego funduszu – maksymalny udział w kształtowaniu średniej stopy zwrotu wynosi 15%, nawet jeśli rzeczywisty udział aktywów tego funduszu w aktywach wszystkich funduszy jest większy. Konsekwencją tego jest ograniczenie wpływu największych funduszy na ostateczną wartość średniej ważonej stopy zwrotu. Wskaźniki przeciętnego udziału pozostałych funduszy (które nie osiągnęły 15%) ulegają proporcjonalnemu powiększeniu, tak aby suma wskaźników dla tych funduszy stanowiła różnicę między wielkością 100% a iloczynem liczby funduszy, dla których przeciętny wskaźnik udziału w rynku wynosi co najmniej 15% i wielkości 15%. Jeżeli należałoby dla któregokolwiek z funduszy zastosować powiększony wskaźnik w wysokości przekraczającej 15% w wyniku powiększania wskaźników udziałów w rynku pozostałych funduszy, to przyjmuje się dla tego funduszu wskaźnik 15% i ponownie powiększa się wskaźniki dla pozostałych funduszy. Jeżeli liczba funduszy spadłaby do 6 lub mniej, wskaźniki ustala się dla wszystkich funduszy w jednakowej wysokości. Zmiany objęły również zasady ustalania niedoboru, z tym że dotyczą one jedynie okresu przyjmowanego za podstawę – obecnie 36 miesięcy w miejsce dotychczasowych 24 miesięcy. Nowelizacja ustawy wprowadziła również nowe instrumenty mające służyć zwiększeniu konkurencji na rynku funduszy emerytalnych i zachęcić je do efektywniejszego funkcjonowania. Tym narzędziem jest rachunek premiowy, na którym przechowywane są środki na rzecz powszechnego towarzystwa zarządzającego funduszem. Środki te stanowią część aktywów funduszu i są przeliczane na jednostki rozrachunkowe. Fundusz emerytalny przekazuje na rachunek premiowy środki w kwocie nie wyższej niż 0,005% wartości aktywów netto w skali miesiąca. Kwota ta jest obliczana na każdy dzień wyceny i płatna w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca. Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE) nie później niż w pierwszym dniu roboczym kolejnego miesiąca dokonuje wpłaty tej kwoty na rachunek premiowy. W pierwszym dniu roboczym po podaniu przez organ nadzoru do publicznej wiadomości średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich funduszy towarzystwo zarządzające funduszem, który uzyskał najwyższą stopę zwrotu, nabywa uprawnienie do wycofania wszystkich środków zgromadzonych.

(4) Krzysztof Jonas. 144. na rachunku premiowym. Towarzystwo zarządzające funduszem, który uzyskał najniższą stopę zwrotu, przekazuje niezwłocznie wszystkie środki zgromadzone na rachunku premiowym do OFE. Wszystkie pozostałe towarzystwa nabywają prawo do wycofania części środków zgromadzonych na rachunku premiowym i przekazania pozostałej kwoty do funduszu. Wielkość wycofanych środków to iloczyn całości środków zgromadzonych na tym rachunku i procentowego wskaźnika premiowego. Procentowy wskaźnik premiowy oblicza się jako iloraz różnicy między stopami zwrotu uzyskanymi przez dany fundusz i fundusz, który osiągnął najgorszy wynik, oraz różnicy między stopami zwrotu uzyskanymi przez fundusze, który osiągnęły najlepszy i najgorszy wynik. Wskaźnik ten można wyrazić wzorem:. S –S W p = S x – Smin $ 100, max min. gdzie: Wp – wskaźnik premiowy, Sx – stopa zwrotu danego funduszu, Smin – stopa zwrotu funduszu, który osiągnął najniższą stopę zwrotu, Smax – stopa zwrotu funduszu, który osiągnął najwyższą stopę zwrotu. Środki, do których towarzystwo nabyło prawo do wycofania, przenoszone są niezwłocznie na rachunek rezerwowy funduszu. Środki zgromadzone na rachunku rezerwowym służą do pokrywania ewentualnego niedoboru, a powszechne towarzystwo może wycofać je w ostatnim dniu roboczym kwietnia lub października jako swoje wynagrodzenie za zarządzanie funduszem. Wycofanie to jest możliwe pod warunkiem, że stopa zwrotu funduszu zarządzanego przez to towarzystwo za okres ostatnich 6 lat, kończący się odpowiednio w ostatnim dniu roboczym poprzedzającego miesiąca, była nie niższa niż wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za ostatnie 72 miesiące. Wskaźnik ten jest ogłaszany przez prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym do 20 kwietnia i 20 października każdego roku. Do czasu osiągnięcia przez fundusze 6 lat działalności okres ten jest odpowiednio krótszy. W tabeli 1 przedstawiono przykład obliczania średniej ważonej stopy zwrotu według nowych przepisów oraz funkcjonowania rachunku premiowego. Wprowadzone zmiany mają przeciwdziałać negatywnym zjawiskom, które zaobserwowano na rynku funduszy emerytalnych. Wydłużenie okresu będącego podstawą do obliczeń ma zapewnić możliwość oceny efektywności funkcjonowania funduszy z dłuższej niż dotychczas perspektywy. Ponieważ długoterminowość inwestowania jest cechą charakterystyczną funduszy emerytalnych, zmianę tę należy ocenić pozytywnie. Podobnie należy ocenić zmniejszenie częstotliwości obliczania stóp zwrotu z czterech do dwóch rocznie. Zbyt krótkie odstępy czasu pomiędzy kolejnymi „rankingami” wpływały negatywnie na decyzje inwestycyjne,.

(5) 8 965 438,53. ×. ×. 6 468 692,93. 57 829 366,38. ×. ×. 221 629 655,91. 573 942 117,65. 697 938 417,84. 2,75. ×. ×. 0,67. 2,62. 2,87. 5,33. 13,31. ×. ×. 11,61. 13,15. 12,68. 12,83. 13,09. 12,48. 12,71. 12,35. 12,78. 12,71. 12,36. 12,31. 12,94. 12,96. 12,09. ×. ×. 13,55. 15,73. 14,52. 14,72. 15,83. 14,64. 15,39. 15,65. 15,84. 16,24. 14,51. 15,41. 16,56. 16,74. 15,72. 15,58. Źródło: Biuletyn Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych nr 9, 2003.. Minimalna wymagana. Średnia ważona. Kredyt Bank. Pocztylion. 60 496 313,80. 627 886 113,84. Dom. 60 689 204,28. 106 583 879,63 1 304 534 922,11. 3,94. 1,86. 555 151 226,16. 810 523 398,13. 25 143 460,61. 97 368 378,40. 6,05. 15. 0,51. 14,13. 3,78. 5,12. 15. 15. 5,38. 166 431 143,15 1 107 666 971,88. 1 235 772 719,35 9 557 337 786,88. 135 160 383,76. Skarbiec Emerytura. Ergo Hestia. Pekao. Credit Suisse L&P. Zurich. Commercial Union. 972 614 124,58. 905 408 952,53. 355 345 063,87 2 861 770 503,82. Polsat. AIG. 77 917 349,32. 136 304 395,86. 896 938 021,25 7 478 654 047,66. 143 166 639,21 1 022 749 727,59. WAN (w zł) 31-03-2003. 623 334 103,38 4 718 053 481,42. Allianz Polska. Sampo. ING NN Polska. PZU Złota Jesień. Bankowy. Nazwa OFE. WAN (w zł) 31-03-2000. Przeciętny W.j.r. W.j.r. udział 31-03-2000 31-03-2003 w rynku (w %). 11,771. 23,542. 16,71. 19,62. 14,511. 14,731. 20,932. 17,308. 21,086. 26,721. 23,944. 27,773. 17,395. 25,183. 27,975. 29,167. 17,055. 30,025. Stopa zwrotu (w %). Tabela 1. Średnia ważona stopa zwrotu i rachunek premiowy według nowych przepisów. 86,79. ×. ×. 14,17. 32,93. 0. 1,42. 41,39. 18,03. 42,38. 78,7. 60,8. 85,49. 18,59. 68,79. 94,47. 100. 16,4. Wskaźnik premiowy (w %). 258 935,80. 119 550,12. 0,00 381 438,06. Kwota przekazana do OFE. 18 167,53. 316 395,15. 419 556,18. 433 246,19. 221 891,08. ×. ×. 30 006,50. 176 501,71. 0,00. ×. ×. 181 716,69. 359 484,14. 646 389,75. 16 852,79 1 171 244,74. 223 425,36. 92 265,56. 318 654,68. 819 935,40. 5 417 648,60 3 492 724,28. 107 019,50. 494 217,46 2 164 506,41. 570 688,65. 785 370,19. 6 514 282,46. 156 187,53. 4 388 797,66. Kwota przekazana na rachunek rezerwowy. Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy… 145.

(6) Krzysztof Jonas. 146. które siłą rzeczy musiały być nakierowane na krótki (3-miesięczny) horyzont czasowy. Zmiana metodyki liczenia średniej ważonej stopy zwrotu miała na celu zmniejszenie wpływu największych funduszy na ostateczne wyniki i spowodować zaprzestanie polityki naśladownictwa wśród funduszy. Zmiany te mają jednak działanie obosieczne, spłaszczając oddziaływanie największych funduszy na ostateczne wyniki. Wprowadzają bowiem sztuczną nierówność wśród funduszy, obecnie dobre wyniki największych (o udziale ponad 15%) mają mniejszy wpływ na średnią ważoną, a słabe wyniki tylko częściowo oddziałują na obniżenie ostatecznego wyniku. Wzrosło natomiast znaczenie małych funduszy, które obecnie odgrywają znacznie większą rolę w ustalaniu średniej ważonej niż uprzednio. Zmiany metodyki liczenia średniej ważonej stopy zwrotu trudno ocenić jednoznacznie. Z jednej strony na uwagę zasługują wspomniane wyżej zmiany okresu odniesienia i częstotliwości obliczania stóp. Z drugiej strony wprowadzają sztuczne wielkości do konstrukcji średniej ważonej stopy zwrotu, co komplikuje cały proces obliczeniowy i zaciemnia rzeczywisty obraz, a jednocześnie nie poprawia znacząco sytuacji. Nastąpiło wprawdzie ograniczenie dominacji trzech największych funduszy (obecnie ich udział w średniej ważonej to 45% zamiast mniej więcej 66%), ale w żaden sposób w dalszym ciągu nie różnicuje ich pod względem ich efektywności inwestowania. Wspomniane wcześniej wady starego sposobu liczenia pozostały nadal niezmienione i w dalszym ciągu zakłócają miarodajną ocenę funkcjonowania funduszy emerytalnych. Znacznie ważniejsze zmiany z punktu widzenia racjonalizacji funkcjonowania funduszy emerytalnych przyniosło wprowadzenie rachunku premiowego. Instrument ten ma pełnić rolę bodźca stymulującego konkurencję pomiędzy towarzystwami zarządzającymi funduszami. Jego konstrukcja ma na celu wymuszenie aktywnego działania w zakresie polityki inwestycyjnej. Kwota stanowiąca wynagrodzenie towarzystwa zdeponowana na rachunku premiowym, może być mu przekazana tylko pod warunkiem efektywnego inwestowania, a co za tym idzie, wysokiej stopy zwrotu10. Istnieje wprawdzie niebezpieczeństwo manipulacji w celu sztucznego podwyższania stóp zwrotu (o czym wspominano wcześniej) tuż przed datami ogłoszenia stóp zwrotu; tym bardziej że obecnie pokusa do ewentualnych manipulacji jest większa niż poprzednio. Przed wprowadzeniem rachunku premiowego sztuczne oddziaływanie na stopę wzrostu mogło być spowodowane chęcią uchronienia się przed niedoborem (lub pogrążenia w nim konkurenta), a miejsce w „rankingu” było kwestią w zasadzie drugorzędną. Obecnie od wyso Więcej na ten temat zob.: C. Mech, P. Pelc, Jak dbać o interesy członków OFE, „Rzeczpospolita” 2002, 17 września.. EL, Zmiany mogą być groźne, „Rzeczpospolita” 2002, 15 października.. . Więcej na ten temat zob.: S. Karpiński, Pobudzić konkurencję, „Rzeczpospolita” 2002, 15 października. 10.

(7) Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy…. 147. kości stopy zwrotu zależy wielkość pozyskanego wynagrodzenia i każda poprawa własnych osiągnięć lub pogorszenie wyników konkurencji będzie się wymiernie przekładać na wartość premii. Taka sytuacja może skłaniać towarzystwa do działań nieetycznych i powodować zamieszanie na rynku funduszy zamiast wzrostu konkurencji. Pomimo tych obaw należy jednak bardzo pozytywnie ocenić wprowadzenie mechanizmu rachunku premiowego jako narzędzia wpływającego na poprawę funkcjonowania funduszy i zwiększającego ich efektywność. Obecnie pozyskane (lub utracone) korzyści zależą od miejsca w „rankingu” (czyli od wysokości stopy zwrotu), co pobudza małe fundusze do aktywnego inwestowania i osiągania jak najlepszych wyników. Przekładają się one wprost na zajęte miejsce, a więc na prawo poboru wyższego wynagrodzenia. Również największe fundusze są stymulowane do efektywniejszego działania i także są zainteresowane jak najlepszą pozycją w „rankingu” z powodu wielkości kwot uzyskanych (lub utraconych) korzyści, gdyż zarządzają dużo większymi aktywami, a więc i znacznie większe kwoty są przekazywane na rachunek premiowy. Powoduje to, że każdy gorszy wynik skutkuje dużo większą (kwotowo) stratą, a więc bodziec do sprawnego działania jest równie silny. Wydaje się, że ustawodawca trafnie ocenił sytuację panującą na rynku i zaproponował instrument istotnie wspomagający racjonalne i efektywne funkcjonowanie wszystkich podmiotów na nim działających. Zarówno małe, średnie jak i duże fundusze otrzymują dzięki temu bodźce do aktywnego działania, co z pewnością pozwoli zapobiec marazmowi i polityce naśladownictwa, jakie panowały w II filarze przed wspominaną nowelizacją ustawy. Również, patrząc z perspektywy uczestników funduszy, pojawienie się rachunku premiowego powinno przynieść istotne korzyści. Z uwagi na fakt, że część kwot z rachunku premiowego (z wyjątkiem funduszu, który osiągnął najwyższą stopę zwrotu) jest przekazywana z powrotem do OFE, gdzie powiększa jego kapitały, a co za tym idzie, i wartość jednostki rozrachunkowej, w konsekwencji powoduje to przyrost środków zgromadzonych na indywidualnych rachunkach. Jest to swoista forma rekompensaty dla członków za słabsze wyniki inwestycyjne (im są słabsze, tym rekompensata jest większa) od towarzystwa emerytalnego. Na szczególne podkreślenie zasługuje również fakt uzależnienia (po raz pierwszy) możliwości wycofania przez towarzystwo kwot z rachunku rezerwowego od parametru pochodzącego spoza rynku funduszy emerytalnych, tj. od wskaźnika wzrostu cen towarów i usług. Daje to kolejny wyraźny impuls do efektywnego działania, stanowi również pewnego rodzaju barierę niezależną od samych funduszy (co bardzo istotne), o przekroczenie której musi się starać każde towarzystwo, aby móc pozyskać środki tam zgromadzone. Pozwala to na wyeliminowanie sytuacji, w której wszystkie fundusze będą osiągać niskie lub wręcz ujemne oraz zbliżone do siebie wyniki, ponieważ towarzystwa nie będą mogły pobrać jako.

(8) 148. Krzysztof Jonas. swoje wynagrodzenie sum przechowywanych na rachunkach rezerwowych. Jest to także korzystne dla uczestników funduszy, którzy są również zainteresowani jak najlepszymi wynikami, gdyż dla nich oznacza to wyższe świadczenia w przyszłości. Zmiany objęły również zasady pokrywania ewentualnego niedoboru wynikającego z osiągnięcia stopy zwrotu niższej od minimalnej wymaganej. Są one związane z funkcjonowaniem wspomnianego wyżej rachunku premiowego. Jest on obecnie przekazywany na rachunek rezerwowy, który stanowi pierwsze źródło pokrywania niedoboru. Tak więc towarzystwo źle zarządzające funduszem (wykazał zbyt niską stopę zwrotu) zostaje w ten sposób ukarane odebraniem wynagrodzenia za to zarządzanie. Pokrycie powinno nastąpić w ciągu 3 dni od daty podania przez organ nadzoru do publicznej wiadomości wysokości średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich otwartych funduszy. Jeśli środków zgromadzonych na rachunku rezerwowym nie wystarcza, kolejnym źródłem są środki uzyskane z umorzenia jednostek rozrachunkowych stanowiące część dodatkową Funduszu Gwarancyjnego, na który są przekazywane wpłaty powszechnego towarzystwa w wysokości nie mniejszej niż 0,3% i nie większej niż 0,4% wartości aktywów netto funduszu. W tym przypadku również obowiązuje termin 3 dni. Jeśli i to źródło jest niewystarczające, niedobór pokrywa z własnych środków powszechne towarzystwo emerytalne. Pokrycie powinno nastąpić w terminie 14 dni, a jeśli nie jest ono w stanie tego uczynić, obowiązane jest zawiadomić organ nadzoru, a ten występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości PTE. Kolejnym etapem pokrywania niedoboru jest część podstawowa Funduszu Gwarancyjnego, administrowana przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Powstaje on z wpłat dokonywanych przez poszczególne towarzystwa z własnych środków oraz z wpływów z ich lokowania. Wysokość tych wpłat jest zależna od wartości aktywów netto zarządzanych przez nich funduszy, a ich całkowita wartość nie może być wyższa niż 0,1% wartości aktywów netto wszystkich OFE, chyba że zobowiązania Funduszu Gwarancyjnego wobec nich przekroczą tę wartość. Jeśli również te środki nie wystarczają, wykorzystywane są pozostałe nie użyte jeszcze części dodatkowe Funduszu Gwarancyjnego. W przypadku gdy to źródło się także wyczerpie, ostatecznym gwarantem, podobnie jak wcześniej określono w ustawie, jest Skarb Państwa. Rysunek 1 stanowi graficzną prezentację omówionych wcześniej zasad. Przepisy w zakresie sposobów pokrywania niedoboru wprowadzono od 1 kwietnia 2004 r. Nowelizacja ustawy wprowadziła wiele zmian pozytywnie oddziałujących na całokształt funkcjonowania II filaru, ale również zmiany neutralne, utwierdzające istniejące status quo (szczególnie w zakresie średniej ważonej). Widać wyraźnie w tym procesie zmian potrzebę doskonalenia metod racjonalizacji funkcjonowania funduszy emerytalnych. Koncentrować się one powinny na poszukiwaniu.

(9) Ocena funduszy emerytalnych po nowelizacji ustawy…. 149. Niedobór. Rachunek premiowy Rachunek rezerwowy Część dodatkowa Funduszu Gwarancyjnego Środki własne PTE Część podstawowa Funduszu Gwarancyjnego Pozostałe części Funduszu Gwarancyjnego Skarb Państwa. Rys. 1. Źródła i kolejność pokrywania niedoboru w funduszach emerytalnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych…. doskonalszych niż obecnie obowiązujące narzędzi pozwalających na rzeczywiste odzwierciedlenie ich wyników, tzn. takich, które pozwoliłyby na miarodajną ocenę ich funkcjonowania. 3. Zakończenie Zmiany, jakie wprowadziła nowelizacja, są kontynuacją rozwiązań sformułowanych w pierwotnej ustawie, ich zakres jest jednak zbyt mały, aby móc istotnie usprawnić działanie całego systemu. Wady podnoszone przez samych uczestników rynku, głównie zarządzających funduszami, dotyczą zbyt małej swobody działania i stałości stosowanych zasad rozliczania. Pozytywnie należy jednak odnotować fakt, że konieczność zmian została dostrzeżona przez ustawodawcę i organ nadzoru. Literatura Biuletyn Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych nr 9, 2003. EL, Zmiany mogą być groźne, „Rzeczpospolita” 2002, 15 października..

(10) 150. Krzysztof Jonas. Jonas K., Niektóre mechanizmy zabezpieczające aktywa w Otwartych Funduszach Emerytalnych, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2002, nr 591. Jonas K., Wartość jednostki rozrachunkowej jako wyraz efektywności inwestowania Otwartych Funduszy Emerytalnych w Polsce, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2002, nr 565. Karpiński S., Pobudzić konkurencję, „Rzeczpospolita” 2002, 15 października. Mech C., Pelc P., Jak dbać o interesy członków OFE, „Rzeczpospolita” 2002, 17 września. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 maja 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania stopy zwrotu i średniej ważonej stopy zwrotu, Dz.U. nr 63, poz. 404. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 53, poz. 559 z późn. zm. Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych Dz.U. nr 139, poz. 934 z późn. zm. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 170, poz. 1651. An Assessment of Pension Funds Following the Amendment of the Law on the Organisation and Operation of Pension Funds in Poland Pension funds have existed on the Polish market since 1999. During the first five years of their operation, shortcomings in the legal regulations were revealed. The amendment of the Law on the Organisation and Operation of Pension Funds aimed to streamline the market as a whole and to stimulate competition among market participants. Among the many changes, of particular importance are the new rules for calculating the average weighted rate of return and the introduction of a new instrument in the form of the premium account. In this article, the author discusses how these mechanisms function..

(11)