Streszczenie
Powszechny dostp do technologii IT i zwizany z tym rozwój multimediów skłaniaj przedsibiorstwa do poszukiwania tych elementów, które pozwol im efek-tywnie budowa przewag konkurencyjn na rynku. Profil współczesnego e-konsumenta i jego zachowania zakupowe wymuszaj konieczno wdraania inno-wacji produktowych. Proces ten wie si jednak z ryzykiem ich odrzucenia. Pobu-dzenie wiadomoci i zainteresowania e-konsumenta, a take przekonanie go do ak-ceptacji oferowanych innowacji wymaga dokładnej identyfikacji jego rzeczywistych potrzeb, preferencji i oczekiwa. Wiedza ta umoliwi wówczas firmom skuteczn rea-lizacj strategii rozwoju nowego produktu.
Słowa kluczowe: innowacyjno , marketing on-line, e-konsument 1. Wprowadzenie
Pojcia takie, jak: innowacje czy innowacyjno zyskały w ostatnich latach na znaczeniu w praktyce biznesowej. Wzmoona konkurencja, wzrost siły nabywczej konsumentów, rozwój zachowa prosumenckich czy technologie IT, doprowadziły do wzrostu zainteresowania klientów wysokim poziomem jakociowym produktów, które kupuj. Przy czym jako nie jest rozumiana jedynie jako zestaw okrelonych cech i walorów uytkowych, ale jest równie wska nikiem po-ziomu innowacyjnoci w obszarach istotnych dla klienta. Klienci zaczynaj zwraca coraz wiksz uwag na swoje rzeczywiste potrzeby, a take realn warto oferowanych produktów i usług.1 Zarzdzanie wiedz i kreowanie innowacji stało si zatem koniecznoci w procesie zarzdzania strategicznego. Jest ono bowiem sposobem na zbudowanie przewagi konkurencyjnej poprzez speł-nienie wymaga klientów. Celem artykułu jest okrelenie roli e-konsumentów w procesie kreowa-nia innowacji produktowych na przykładzie ksiki elektronicznej.
1 Klient 2.0: nowe wartoci i oczekiwania, Raport Inteligentna Firma, Harvard Business Review Polska grudzie 2010 – stycze 2011: s. R2
2. Rola innowacji w strategii produktu
Dynamiczny rozwój procesów społeczno – gospodarczych powoduje, i współczes.ny rynek i funkcjonujce na nim przedsibiorstwa stały si aren nieustannych zmian.2 Wymaga to od pod-miotów ustawicznej obserwacji rynku i umiejtnoci elastycznego reagowania. Rezultatem efek-tywnego zarzdzania wiedz jest jej szybka adaptacja i tworzenie na jej podstawie innowacji, które mog by z sukcesem wprowadzane w organizacjach.3 Innowacyjno staje si koniecznoci dla tych przedsibiorstw, które chc osign przewag konkurencyjn w długim okresie. Przedsi-biorstwo, aby móc rozwija si dynamicznie, potrzebuje innowacji, tj. nowych produktów, usług, technologii, metod zarzdzania. Firmom, które nie wprowadzaj innowacji grozi stagnacja i pozo-stanie w tyle za konkurentami.4 Innowacje s zatem warunkiem rozwoju współczesnych organiza-cji, stwarzajc szans dostosowania si do wymogów rynku i/lub samodzielnego kreowania na nim nowych tendencji. Wprowadzenie całkowicie nowego produktu wie si bowiem z kreowaniem nowych rynków i niejednokrotnie radykaln zmian dotychczasowej oferty. Uwiadomienie klien-tom nowych moliwoci staje si szans na osignicie dominujcej pozycji rynkowej i budowanie wizerunku firmy zaawansowanej technologicznie.
Proces kreowania nowego produktu jest złoony i wymaga nie tylko nakładów na poszukiwa-nie nowych rozwiza czy produkcj, ale rówposzukiwa-nie, na edukacj klienta, tak, aby zaakceptował on rozwizania odmienne od dotychczasowych. Z jednej strony firmy musz poda za nowinkami technologicznymi i wprowadza je w ycie, ale z drugiej – klienci bardzo szybko przyzwyczajaj si tradycyjnej formy oferowanego produktu.5 W efekcie zmiana oferty moe prowadzi do utraty czci klientów i wymusza konieczno podjcia działa, które ułatwi przełamywanie istniejce-go oporu i obaw zwizanych z innowacjami. Na poziom akceptacji noweistniejce-go produktu moe wpły-wa unikatowo jego rozwiza technologicznych, moliwo zaspokojenia potrzeb, które do-tychczas nie były zaspokajane w stopniu wystarczajcym, presti produktu i zwizane z tym od-czucia jego nabywcy, jak równie moliwo łczenia wielu funkcji rónych produktów, co zwiksza postrzegan atrakcyjno . Niestety jednak nie zawsze produkt innowacyjny zostaje zaak-ceptowany przez klientów.
Powodzenie strategii produktu opartego na innowacjach wymaga pobudzenia wiadomoci i zainteresowania potencjalnych klientów. Intensywna konkurencja i dua rónorodno dostp-nych produktów zmuszaj przedsibiorstwa do intensywnej kampanii informacyjnej. Istota prze-kazu i dobór narzdzi komunikacji dostosowanych do profilu klienta mog by elementem, który zdecyduje o tym czy klient dostrzee nowy produkt i jego potencjał, zwłaszcza na rynku on-line. Istotn rol odgrywa równie moliwo oceny spodziewanych korzyci, przede wszystkim po-przez zaangaowanie klienta w produkt i intensyfikacj jego dowiadcze. Stwarza to szans na pozytywn ocen nowego produktu, dziki minimalizacji ryzyka zwizanego z zakupem. Rozwój nowego produktu stanowi ogromn inwestycj dla firmy i wie si z duym ryzykiem oraz
od-2 J. Otto, Marketing relacji – koncepcja i stosowanie, C.H.Beck, Warszawa 2004: s. 34. 3M. Doliska, Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, PWE, Warszawa 2010: s. 17.
4 W. Janasz, K. Kozioł, Determinanty działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, PWE, Warszawa 2007: s. 11. 5K. Podziemek, Zarzdzanie dowiadczeniem klienta, Marketing w praktyce nr 2/2011: s. 8.
powiedzialnoci. Kluczem do sukcesu jest solidne i wszechstronne zrozumienie potrzeb klien-tów.6
3. E-konsument jako katalizator innowacji
Polski e-konsument to osoba, która cechuje si długim staem i du intensywnoci w korzy-staniu z Internetu (90% korzysta z niego od co najmniej roku, 74% jest on-line codziennie lub prawie codziennie).7 Wzrost czstotliwoci korzystania z Internetu oraz czasu spdzonego w sieci pozwala przypuszcza , e bardzo szybko wzrasta rola tego medium, dziki moliwociom, jakie stwarza. Internet to ta forma spdzania wolnego czasu, która bdzie zyskiwa na znaczeniu, zwłaszcza wród młodego pokolenia. Wynika to z moliwoci oferowania konsumentom rónych rodzajów dowiadcze.8
Polscy e-konsumenci to w ponad 50% osoby w wieku 15–24 lata oraz 25–34 lata. S zatem przedstawicielami tzw. Generacji Y i Next, dla których multimedia stanowi kluczowy element rzeczywistoci. Całkowicie naturalny jest dla nich nieograniczony dostp do dóbr i usług, wolny rynek oraz wszechobecny przekaz marketingowy.9 Analiza struktury poziomu ich wykształcenia wskazuje, e powszechnie z Internetu korzystaj osoby z wyszym lub rednim wykształceniem, co moe z jednej strony wynika z potrzeb tych grup, jak i ich moliwoci finansowych.
Z raportu opracowanego w 2010 roku przez IAB Polska wynika, e wród e-konsumentów dominuj osoby o wyszym ni przecitny statusie społecznym i majtkowym oraz dobrym wy-kształceniu. Najwicej zakupów on-line dokonuj mieszkacy województwa mazowieckiego (14,2%), lskiego (12,4%) i małopolskiego (10,3%).10 E-konsumenci to osoby otwarte na nowo-ci, która wyraaj swoje wtpliwoci i czsto równie sugeruj nowe rozwizania. Analizuj ota-czajc rzeczywisto i oczekuj kolejnych innowacji, w procesie kreowania których, chc uczest-niczy . Najbardziej aktywni konsumenci, aby lepiej dostosowa produkt do swoich preferencji wykazuj skłonno do wykonywania działa, które wczeniej realizowane były wyłcznie przez producenta.11 Kształtuj oni swoj indywidualno i eksponuj j poprzez niezaleno decyzyjn, oryginalne pomysły i zachowania. Kluczowa staje si dla nich uyteczno i wszelkie dowiad-czenia wynikajce z interakcji e-konsumenta z danym produktem lub mark. Co wicej, badanie przeprowadzone w 2010 roku przez IMAS Online International wykazało, e współczesny klient postrzega siebie jako osob mylc niezalenie (85%), która czsto jako pierwsza próbuje no-wych rzeczy (41%) i proszona jest o rady w wielu dziedzinach.12 W efekcie wzrasta rola marke-tingu szeptanego i społecznoci internetowych jako obiektywnych ródeł informacji. Bez
wtpie-6 I. Rutkowski, Produkt w koncepcji marketingu, w: Kompendium wiedzy o marketingu pod red.B.Pilarczyk, H.Mruk, PWN, Warszawa 2007: s. 152.
7 IAB Polska, Raport strategiczny – Internet 2009 Polska,Europa, wiat, IAB Warszawa 2010: s. 17. 8B. Dobiegała – Korona (red.), Migracje klientów a warto przedsibiorstwa, PWN, Warszawa 2009: s. 47. 9R. Zydel, Młodzi w krzywym zwierciadle, Harvard Business Review Polska nr 10/201: s. 57.
10 IAB Polska,Raport strategiczny – Internet 2009 Polska,Europa, wiat,IAB Warszawa 2010: s. 21.
11K. Mazurek – Łopaciska, M. Sobociska, Prosument i jego znaczenie w procesie rozwoju innowacji produktowych, Zarzdzanie produktem – teoria, praktyka, perspektywy, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 2008: s. 394.
nia konsumenci bd mieli coraz wikszy wpływ na innych konsumentów, dziki dzieleniu si z nimi opiniami i dowiadczeniami.13
Model interakcji, do jakiego przyzwyczajone s osoby od najmłodszych lat obyte z mediami elektronicznymi mona przedstawi przy uyciu kilku poj : cyfryzacja, sieciowo , dezinstytu-cjonalizacja procesu komunikacji, dezindywidualizacja, otwarto , refleksyjno , wizualizacja.14 Internet i telefonia komórkowa stworzyły doskonałe warunki do powstania pokolenia digital na-tives, które coraz czciej jest utosamiane ze swoist now form plemienn. Przez miliony lat istoty ludzkie łczyły si w najróniejsze plemiona. Aby takie plemi mogło funkcjonowa musia-ły by spełnione zaledwie dwa warunki: wspólny interes oraz wspólny sposób porozumiewania si.15 Wydaje si, e technologia IT pozwala znakomicie kreowa oba czynniki. W rezultacie sto-sunkowo łatwo odnale grupy i fora integrujce osoby zainteresowane t sam tematyk czy spo-łecznoci internetowe zrzeszone wokół konkretnej marki, które łczy wspólna idea. Maj te same zainteresowania, podobne dowiadczenia i posługuj si tym samym jzykiem, opartym na przyj-tych i utrwalonych kodach. Powszechnie wykorzystuj skrótowce, emotikony, czy tzw. „nicki”, które w przestrzeni wirtualnej stwarzaj poczucie bezpieczestwa i minimalizuj obawy przed wyraaniem swoich myli i przekona, nawet tych najbardziej radykalnych. Dzisiejszy klient przedkłada jako nad ilo . Jest wic gotów wyda wicej za dobra o wyszej jakoci i znacznie bardziej wnikliwie podejmuje decyzje zakupowe.16
wiadomo istnienia nowego pokolenia klientów, ich potencjału i siły oddziaływania, jest wa-runkiem kreowania innowacji w tych obszarach, które umoliwi podmiotom rozwój i ugruntowa-nie ich pozycji rynkowej. Bez wiadomoci, co zadowala klienta, co w rzeczywistoci wpływa na jego decyzje zakupowe i czym on si kieruje podczas wyboru, nie da si z nim efektywnie współ-pracowa .17
4. Wpływ e-konsumenta na rozwój innowacji produktowych w wietle bada własnych Badanie roli e-konsumenta w procesie kreowania innowacji produktowych na rynku ksiki elektronicznej zostało przeprowadzone metod ankiety internetowej, której kwestionariusz składał si z 15 pyta, z czego 4 stanowiły pytania metryczki. Badanie odbyło si w lutym 2011 roku, a dobór próby miał charakter przypadkowy. W badaniu wziło udział 348 osób, z czego 79% stanowiły kobiety. Wród respondentów dominowały osoby w wieku do 34 lat (89,83%), z czego nieco ponad 64% stanowiły osoby do 25 roku ycia. Powyej 34 lat był zaledwie co dziesity badany (wykres 1).
13 Ph. Kotler, Marketing 3.0, Wyd. MT Biznes, Warszawa 2010: s. 23. 14 R. Zydel, Młodzi …, op.cit, s. 63.
15S. Godin, Plemiona 2.0 – zosta internetowym przywódc, Helion, Gliwice 2008: s. 7. 16Klient 2.0: nowe …, op.cit, s. R2.
Wykres 1. Struktura respondentów według wieku. ródło: Badania własne.
Ze wzgldu na to, i w badaniu wziło udział stosunkowo niewielu respondentów, prezento-wane wyniki maj charakter jedynie informacyjny i mog wskazywa tylko ogólne tendencje, sta-nowic podstaw do dalszych bada w tym zakresie.
Ponad ¾ respondentów korzystało z Internetu dłuej ni 5 lat. Maj oni zatem wystarczajc wiedz i umiejtnoci, aby swobodnie posługiwa si tym medium. Niewielki odsetek stanowiły osoby, które wykorzystuj Internet w okresie krótszym ni 3 lata (8,42% respondentów; wykres 2).
Wykres 2. Struktura respondentów według czasu, od jakiego korzystaj z Internetu ródło: Badania własne.
Co drugi badany miał wykształcenie wysze, za ponad 42% respondentów posiadało wy-kształcenie rednie. Zaledwie 6% ankietowanych stanowiły osoby z wywy-kształceniem podstawo-wym (wykres 3).
Wykres 3. Struktura respondentów według wykształcenia ródło: Badania własne.
Najwicej respondentów mieszkało w województwie mazowieckim (20,69%) i lskim (13,51%). Najmniej liczn grup respondentów były natomiast osoby mieszkajce w wojewódz-twie witokrzyskim i podlaskim (1,73%; wykres 4).
Wykres 4. Struktura respondentów według województw ródło: Badania własne.
Profil respondenta badania jest zatem zbieny na płaszczy nie analizowanych cech z profilem polskiego e-konsumenta.
Zaledwie co trzeci badany kupuje e-ksiki, za 65% respondentów nigdy nie dokonało zaku-pu takiej formy zaku-publikacji. Najczstsz przyczyn podawan przez respondentów było przyzwy-czajenie do ksiek tradycyjnych, na które wskazało 91% badanych. S oni przekonani, e adna z publikacji elektronicznych nie moe zastpi przyjemnoci zwizanej z czytaniem ksiek w wersji papierowej. E-ksika jest postrzegana przez nich jedynie jako kolejny gadet, który nie jest w stanie pełni podstawowych funkcji ksiki. Przekonanie takie moe by wynikiem braku kontaktu respondentów z publikacjami elektronicznymi i ich walorami uytkowymi. Przyczyn tego moe by równie brak wiedzy na temat oczekiwa klientów i brak dostosowania cech e-booków i e-czytników do rzeczywistych potrzeb czytelników.
Respondenci nie kupuj ksiek elektronicznych poniewa najczciej wogóle nie czytaj ksiek. Spadek zainteresowania ksik tradycyjn potwierdzaj dane TNS OBOP i Biblioteki
Narodowej, według których w 2008 roku 62% Polaków nie przeczytało adnej ksiki.18 Dla tej grupy respondentów nawet wersja elektroniczna nie stanowi zachty do zmiany sposobu spdzania wolnego czasu. Przyczyn braku zainteresowania ksikami elektronicznymi jest równie wci ograniczona oferta wydawców, a take zbyt wysoka cena dostpnych obecnie na rynku czytników ksiek elektronicznych oraz samych publikacji elektronicznych. Pogld taki wydaje si jednak nieuzasadniony w przypadku ksiek elektronicznych, których cena jest zazwyczaj nisza ni pu-blikacji tradycyjnych. Jednake zbyt wysoka cena e-czytników bez wtpienia stanowi obecnie ba-rier utrudniajc przełamanie oporu wobec innowacyjnych form publikacji ksikowych i ich popularyzacji.
W grupie respondentów, którzy kupuj e-booki, nieco ponad 71%, kupuje ksiki elektronicz-ne krócej ni rok, co moe wskazywa na stopniowy wzrost zainteresowania t form publikacji. Co czwarty badany kupuje ksiki elektroniczne w okresie od roku do trzech lat, za zaledwie 4% respondentów kupuje t form publikacji dłuej ni 3 lata (wykres 5). Mona zatem przypuszcza , e rozwój publikacji elektronicznych, bdzie nastpował systematycznie w najbliszych latach, wraz z dostosowaniem ich moliwoci do potrzeb uytkowników.
Wykres 5. Okres, od jakiego respondenci dokonuj zakupu e-booków ródło: Badania własne.
Wród respondentów, którzy kupuj publikacje elektroniczne, nieco ponad 14% uwaa, e pozwalaj one dotrze do pozycji niszowych, trudnych do zdobycia na rynku tradycyjnym. Wana jest take cena publikacji elektronicznych uwaana, w tej grupie badanych, za nisz ni w przy-padku publikacji papierowych. Rónica taka wynika chociaby z moliwoci wyeliminowania kosztów druku i dystrybucji w sposób tradycyjny. Co wicej skróceniu ulega czas dostarczenia zakupionej pozycji, na co wskazało 13,5% badanych. Dla 9,2% respondentów powodem, dla któ-rego dokonuj oni zakupu e-ksiki jest postrzegana przez nich atrakcyjno takiej formy publika-cji. Ponadto dla 6,3% badanych publikacje elektroniczne stwarzaj moliwo wikszego ich wy-korzystania ni w przypadku ksiek papierowych. Bez wtpienia bowiem atuty takie, jak cho-ciaby wyszukiwanie wewntrztekstowe, moliwo zaznaczanie tekstu czy wprowadzania wła-snych notatek pozwalaj maksymalizowa korzyci wynikajce z zakupu tej formy publikacji. Nieco ponad 2,5% respondentów kupuje tak form publikacji ksikowych, chcc jedynie
kreli swoj przynaleno społeczn do grupy osób kojarzonych z nowinkami technologicznymi (wykres 6).
Wykres 6. Przyczyny, dla których respondenci dokonuj zakupu e-booków ródło: Badania własne.
Ponad 85% badanych chciałoby zapozna si z darmowymi fragmentami publikacji elektro-nicznych. Moe to wynika z chci przekonania si czytelnika, czy tematyka, zakres omawianych zagadnie oraz jzyk, w jakim została napisana publikacja s dostosowane do jego potrzeb. Ma to istotne znaczenie na rynku on-line, gdzie klient nie ma moliwoci fizycznego kontaktu z produk-tem. Taka opcja stwarza wówczas moliwo minimalizacji ryzyka zwizanego z planowanym zakupem. Zaledwie 6% respondentów nie było zainteresowanych tak usług, za 8% nie miało na ten temat zdania (wykres 7).
Wykres 7. Moliwo zapoznania si klientów z darmowymi fragmentami ródło: Badania własne.
Według 63% respondentów kupujcych e-ksiki, ich cena jest nisza ni publikacji tradycyj-nych. Zaledwie co dziesity badany uwaał, e jest ona wysza ni w przypadku publikacji papie-rowych. Dla co czwartego respondenta cena publikacji elektronicznych jest porównywalna z cen publikacji tradycyjnych (wykres 8). Biorc pod uwag odpowiedzi osób, które kupuj e-booki, jak i równie tych, które nie dokonały jeszcze takiego zakupu, mona przypuszcza , e cena ksiek
elektronicznych wci jest istotnym elementem w kształtowaniu pozytywnego wizerunku tej for-my innowacji produktowych na rynku ksiki.
Wykres 8. Ocena poziomu cen ksiek elektronicznych ródło: Badania własne.
Na zmniejszenie kosztów zwizanych z przełamywaniem niechci do produktów innowacyj-nych ma równie wpływ poziom ich dostpnoci. Respondenci kupuj ksiki elektroniczne prze-de wszystkim za porednictwem stron internetowych wydawców (45%) oraz poprzez ksigarnie internetowe (42%). W niewielkim stopniu korzystaj natomiast z platform internetowych wyspe-cjalizowanych w sprzeday publikacji elektronicznych, takich, jak: eClickto czy Nexto.pl. Moe by to wynikiem braku wiedzy na temat istnienia takich platform lub/i wikszego zaufania wobec podmiotów, które w sposób jednoznaczny kojarz si z tradycyjnym rynkiem wydawniczym, jak wydawcy czy ksigarnie (wykres 9).
Wykres 9. Miejsce zakupu ksiek elektronicznych ródło: Badania własne.
Dla nieco ponad 65% respondentów najwaniejsz przyczyn niskiego poziomu popularnoci e-booków jest przyzwyczajenie czytelników do tradycyjnej formy publikacji ksikowych. Ponad 55% respondentów, uwaa, e przyczyn naley upatrywa w piractwie elektronicznym, za co drugi badany jest przekonany, e powodem jest niski poziom czytelnictwa. 47% respondentów win za obecny stan obarczyło zbyt wysokie ceny czytników, natomiast prawie 30% uwaało, e
jest to efekt niechci wydawców, dla których taka forma publikacji moe wiza si z problemami w zakresie praw autorskich. Dla co pitego respondenta przyczyn małej popularnoci e-booków była wci zbyt słaba ich jako (wykres 10).
Wykres 10. Przyczyny ograniczonej popularnoci e-booków ródło: Badania własne.
Prawie co drugi badany uwaa, e e-book moe sta si narzdziem zwikszenia poziomu polskiego czytelnictwa. Dla 1/3 respondentów proces taki nie jest moliwy, za 17% nie miało na ten temat zdania (wykres 11).
Wykres 11. Ocena e-booka, jako narzdzia zwikszenia czytelnictwa ródło: Badania własne.
71% badanych jest przekonanych, e w najbliszych latach wzronie popularno publikacji elektronicznych. Zaledwie 9% respondentów nie zgadza si z t opini, za co pity badany nie miał na ten temat zdania (wykres 12).
Wykres 12. Ocena moliwoci potencjalnego wzrostu popularnoci e-booków ródło: Badania własne.
Jednoczenie ¾ badanych uwaa, e ksika elektroniczna nie zastpi ksiki tradycyjnej. Opinia taka utrzymuje si od kilku lat i naley przypuszcza , e obie formy publikacji powinny stanowi dla siebie nie konkurencj, ale raczej alternatyw. W efekcie moliwe bdzie osignicie efektu synergii poprzez moliwo zaspokojenia zrónicowanych potrzeb, dziki odmiennoci walorów uytkowych i estetycznych obu form publikacji. Tylko 16% respondentów uwaa, e zastpienie ksiki tradycyjnej jej elektronicznym odpowiednikiem jest moliwe (wykres 13).
Wykres 13. Ocena moliwoci zastpienia ksiki tradycyjnej jej elektronicznym odpowiednikiem ródło: Badania własne.
E-book wci wzbudza wiele kontrowersji i tak jak kada innowacja produktowa zyskuje równie wielu sympatyków, jak i oponentów. Właciwe jednak zarzdzanie produktem na rynku ksiki, pozwoli zrozumie zarówno istot, jak i potencjał nowych rozwiza.
5. Podsumowanie
Styl ycia człowieka ewoluował wraz ze wzrostem roli informacji i epok tzw. gospodarki opartej na wiedzy, co spowodowało, e innowacje stały si wymogiem współczesnego rynku. Idc jednak z duchem czasu i nadajc za technologi, nie mona zaniedbywa naturalnej potrzeby kadego człowieka – potrzeby adaptacji.19 Warto zatem pozna klienta oraz zrozumie jego opinie i oczekiwania. To on bowiem podejmujc szereg decyzji, stanowi o rzeczywistej przydatnoci produktów i poziomie ich innowacyjnoci. Wymaga to jednak od współczesnych przedsibiorstw, zwłaszcza na rynku on-line, prawidłowo realizowanego procesu zarzdzania dowiadczeniem e-klienta i budowania z nim wzajemnych relacji. Wówczas proces kreowania innowacji produkto-wych bdzie efektywny i w mniejszym stopniu naraony na niepowodzenie.
Bibliografia
[1]. Dobiegała-Korona B. (red.), Migracje klientów a warto przedsibiorstwa, PWN, Warsza-wa 2009: s. 47.
[2]. Doliska M., Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, PWE, Warszawa 2010: s.17. [3]. IAB Polska, Raport strategiczny – Internet 2009 Polska,Europa, wiat, IAB Warszawa 2010:
s. 17–21.
[4]. Godin S., Plemiona 2.0 – zosta internetowym przywódc, Helion, Gliwice 2008: s.7. [5]. Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, PWE,
War-szawa 2007: s. 11.
[6]. Klient 2.0: nowe wartoci i oczekiwania, Raport Inteligentna Firma, Harvard Business Review Polska grudzie 2010 – stycze 2011, s. R2.
[7]. Kotler Ph., Marketing 3.0, Wyd. MT Biznes, Warszawa 2010: s. 23.
[8]. Mazurek – Łopaciska K., Sobociska M., Prosument i jego znaczenie w procesie rozwoju innowacji produktowych, Zarzdzanie produktem – teoria, praktyka, perspektywy, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 2008: s. 394.
[9]. Otto J., Marketing relacji – koncepcja i stosowanie, C.H.Beck, Warszawa 2004: s. 34. [10]. Podziemek K., Zarzdzanie dowiadczeniem klienta, Marketing w praktyce nr 2/2011: s.7–8. [11]. Przewuska K., Portret uytkownika mediów społecznociowych, Harvard Business Review
Polska nr 6/2010: s. 16
[12]. Rutkowski I., Produkt w koncepcji marketingu, w: Kompendium wiedzy o marketingu pod red. B.Pilarczyk, H.Mruk, PWN, Warszawa 2007: s. 152.
[13]. Rzeczpospolita, Najniszy poziom czytelnictwa w historii, http://www.rp.pl/artykul/ 279387.html
[14]. Zydel R., Młodzi w krzywym zwierciadle, Harvard Business Review Polska nr 10/2010: s. 57–63.
19
E-CONSUMER’S ROLE IN THE STRATEGY OF A NEW PRODUCT DEVELOPMENT IN OWN STUDIES
Summary
Common access to IT technologies and multimedia development connected with it persuade enterprises to search for such elements that will allow them to effectively gain a competitive advantage on the market. A contemporary e-consumer’s profile and his/her shopping habits force the necessity to implement products’ innovations. However, this process is connected with a risk of rejection of the mentioned innova-tions. Stimulation of awareness and e-consumer’s interest and convincing him/her to accept proposed innovations require exact identification of his/her real needs, pref-erences, and expectations. Then this knowledge will make it possible for companies to effectively realise the strategy of a new product development on the on-line mar-ket.
Keywords: innovation, marketing on-line, e-consumer
Dominika Kaczorowska-Spychalska Katedra Marketingu
Społeczna Wysza Szkoła Przedsibiorczoci i Zarzdzania w Łodzi e-mail: dspychalska@swspiz.pl
