O zróżnicowaniu pokrywy plejstoceńskiej nad wybranymi formami tektoniki salinarnej pólnocno-zachodniej Polski

Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 5, 1999

o

zróżnicowaniu

pokrywy

plejstoceńskiej

nad wybranymi formami tektoniki

salinarnej

północno-zachodniej

Polski

Marcin Kurzawa

*

Budowa kompleksu plejstoceńskiego i jego podłoża jest inna nad strukturami solnymi (i obszarami nagromadzeń cechsztyńskich soli)

niż nad formami synklinalnymi permo-mezozoiku (i obszarami wyciśnięcia soli). Nad perm o-mezozoicznymi formami synklinalnymi i niektórymi dyslokacjami w powierzchni podczwartorzędowej występują depresje. Wypełniająje osady plejstoceńskie o miąższości przekraczającej 200 m i profilu stratygraficznym zawierającym 7-9 poziomów glin zwałowych. Są to gliny zlodowaceń narwi, nidy, sanu, odry, warty, wisły. Ponad strukturami solnymi występują elewacje podłoża czwartorzędu, a pokrywa plejstoceńska ma

zredukowaną miąższość i profil stratygraficzny w relacji z obszarami synklin. Profil plejstocenu zawiera tam tylko 3-4 poziomy glin,

należących do zlodowaceń odry, warty i wisły. Serie osadów akumulacji wodnej, najpełniej wykształcone w obrębie "synklinalnych" depresji podłoża, wyklinowują się lub mają zredukowaną miąższość nad strukturami solnymi. W pokrywie plejstoceńskiej nad strukturami solnymi dominują gliny zwałowe. Takie zróżnicowanie pokrywy plejstoceńskiej autor zinterpretował jako rezultat ruchów

wznoszących struktur salinarnych, a co za tym idzie jako przesłankę trwania w plejstocenie migracji mas solnych.

Słowa kluczowe: pokrywa plejstoceńska, struktury solne, stratygrafia plejstocenu, tektonika salinarna, neotektonika, NW Polska

Marcin Kurzawa - Differentiation ofPleistocene cover over selected salt tectonic forms in NW Poland. Prz. Geol., 47: 489-498.

Su m m ary. Construction ofPleistocene complex and its basement is different in areas over salt structures (and zones ofZechstein salt accumulations) in relation to this observed in areas located over Permo-Mesozoic synclines (and zones ofsalts extraction). Over ana-lysed Permo-Mesozoic synclines and dislocation zones extensive depressions of sub-Quaternary surface were formed. These depres-sions are filled up by Pleistocene sediments, in som e places more than 200 m thick, and which usually contain 7-9 glacial tilllayers.

Lithostratigraphic drill core analysis conductedfor Detailed Geological Map ofPoland allowed to determine mentioned tilllayers as deposits of Narewian, Nidanian, Sanian, Odranian, Wartanian and Vistulian glaciations. In areas over salt structures (anticlines with salt core inside) we can observe sub-Quaternary surface elevations. Pleistocene cover thickness and stratigraphic profile is distinctly reduced there, in relation to synclinal areas. In most such places, Pleistocene profile contains only 3-4 glacial tilllayers, which belong to Odranian, Wartanian and Vistulian glaciations. Water deposited sediments series are best developed within "synclinal" Quaternary substratum depressions. Sandy-gravel, mud and clay series disappear or show thickness reduction over salt structures, where glacial tills become the main component of Pleistocene cover. The described construction differentiation of Pleistocene cover was interpreted as a result of salt structures uplijt, and as a premise ofZechstein salts migration, during Pleistocene period.

Key words: Pleistocene cover, salt structures, Pleistocene stratigraphy, salt tectonics, neotectonics, NW Poland

Tematem artykułu jest zróżnicowanie cech pokrywy plejstoceńskiej leżącej nad formami fałdowymi tektoniki salinarnej. Rozpatrywane cechy pokrywy plejstoceńskiej to: odkształcenia podłoża i warstw osadów plejstocenu, miąższość wykształcenie facjalne i profil stratygraficzny. Przedmiotem zainteresowania jest zmienność tych cech kompleksu plejstoceńskiego, w obszarach nad strefami spęcznień cechsztyńskich soli w relacji z obszarami nad strefami ich wyciśnięcia. Chodzi tu o kontrasty widoczne między obszarami nad strukturami solnymi (wypukłymi formami fałdowymi z ciałem solnym w jądrze) i obszarami nad formami synklinalnymi permo-mezozoiku. Posługując się danymi z około 1100 archiwalnych profili wierceń, budowę pokrywy plejstoceńskiej przeanalizowano pod kątem istnienia takich kontrastów. Analizę tę przeprowadzo-no w obszarach nad 25 strukturami salinarnymi i towa-rzyszącymi im synklinami. Budowę ich pokrywy kenozoicznej, a plejstoceńskiej w szególności, autor przed-stawił na mapach miąższości i mapach ukształtowania powierzchni strukturalnych oraz na sieci 50 skorelowa-nych ze sobą przekrojów geologicznych. Dokumentacja przedstawionych w artykule wyników obserwacji pocho-dzi z opracowań Kurzawy (1994, 1996, 1998a, w redakcji). Lokalizację i nazwy poszczególnych form tektoniki solnej (ryc. l, 3a) przyjęto za Dadlezem (1979), Wroniczem (1988a,), Peteckim i Jóźwiakiem (199la, b). Zmieniono

*Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Pomorski, 71-602 Szczecin, ul. Storrady l

nazwy tylko 5 struktur solnych, struktury Goleniowa na strukturę Zielonczyna, Żabicka na Pełczyc, Radęcina na Pławna, Swobnicy na Bania, Suliszewa na Recza. Zmian dokonano tak by nazwa struktury odpowiadała nazwie naj-bliższej jej większej miejscowości. Formom synklinalnym, nie nazwanym w dotychczasowych publikacjach, nadano nazwy rzek.

Zróżnicowanie pokrywy plejstoceńskiej form tektoniki salinarnej opisywanego obszaru było omawiane lub sygnalizo-wane przez Kowalską (1960), Schoeneicha (1962a, b), Kop-czyńską-Larnparską (1979), Dobrackiego (1980, 1982), Piotrowskiego (1981, 1991, 1996, 1998), Kurzawę (199la, b; 1993, l 998b, c), Kurzawę i Schiewe (1998), Markiewicza i Piotrowskiego (1998). Zagadnienie to, ilustrowane przykłada­ mi ze środkowej Polski, było poruszane w pracach Poborskie-go (1951), Znoski (1969), LiszkowskiePoborskie-go i Wójcika (1969), Baranieckiej (1975, 1980), Niewiarowskiego (1983).

Zróżnicowanie ukształtowania powierzchni podczwartorzędowej

W obszarach nad 23 spośród 25 analizowanych struk-tur solnych występują elewacje w powierzchni podczwar-torzędowej. W przypadku czternastu struktur solnych dane wiertnicze wykazały, że występujące nad nimi elewacje podłoża czwartorzędu korelują się ze współkształtnymi elewacjami stropu mezozoiku. Chodzi tu o struktury: Nowego Warpna, Szczecina, Krakówka, Gryfina, Chabo-wa, Maszewa-MarianoChabo-wa, Grzęzna-Woświna, 'Drawna, Choszczna, Pławna, Pełczyc, Myśliborza, Recza, Bania.

Ryc. 1. Lokalizacja struktur salinarnych (wg Dadleza, 1979;

Wronicza, 1988a, b; Peteckiego & Jóźwiaka, 1991a, b); 1

-Nowego Warpna, 2- Zielonczyna, 3 - Krakówka, 4 - Nowo-gardu, 5 - Ostrzycy, 6 - Grzęzna-Woświna, 7 - Maszewa-Maria-nowa, 8 - Szczecina, 9 - Drawna, 10 - Recza, 11- Choszczna, 12 - Chabowa, 13 - Gryfina, 14 - Widuchowej , 15 - Bania, 16 - Lipian, 17 - Chojny, 18 - Cedyni, 19 - Czelina, 20 -Dębna, 21 - Myśliborza, 22 - Karska, 23 - Pełczyc, 24

-Pławna, 25 - Drezdenka

Fig. 1. Location of salt structures (after Dadlez, 1979; Wronicz 1988a, b; Petecki & Jóźwiak, 1991 a,b); l-Nowe Warpno, 2

-Zie1onczyn, 3 - Krakówek, 4 - Nowogard, 5 - Ostrzyca, 6 -Grzęzno-Woświno, 7 - Maszewo-Marianowo, 8 - Szczecin, 9

- Drawno, 10 - Recz, 11 - Choszczno, 12 - Chabowo, 13

-Gryfino, 14 - Widuchowa, 15 - Banie, 16 - Lipiany, 17

-Chojna, 18 - Cedynia, 19- Czelino, 20-Dębno, 21-Myśli­ bórz, 22 - Karsk, 23 - Pełczyce, 24 - Pławno, 25- Drezdenko

Ponad ośmioma dalszymi strukturami solnymi stwierdzo-no obecność elewacji podłoża czwartorzędu, lecz brak tam danych wiertniczych o uksztahowaniu stropu mezozo-iku. Dotyczy to struktur solnych: Cedyni, Lipian, Widu-chowej, Karska, Czelina, Chojny, Drezdenka, Dębna. Omawiane 23 elewacje podłoża czwartorzędu wykazują zbieżność lokalizacyjną z elewacjami w poziomach sej-smicznych oraz ujemnymi anomaliami grawimetrycznymi, wyznaczającymi zarysy antyklin, brachyantyklin i kopuł kompleksu permomezozoicznego. Wymienione przypadki zbieżności widać przy porównaniu (ryc. 2) map uksztahowa-nia poziomów sejsmicznych czy map anomalii grawime-trycznych (Wronicz, 1988 a, b; Petecki & Jóźwiak, 1991a, b) z mapą ukształtowania powierzchni stropowej mezozo-iku i mapą ukształtowania powierzchni podczwartorzędo­ wej (Kurzawa, 1998a).

Brak wyraźnie wykształconych wzniesień powierzchni podczwartorzędowej stwierdzono nad dwiema strukturami solnymi, Nowogardu i Ostrzycy. Jednak, poza fragmenta-rycznymi opisami profili głębokich otworów surowco-wych nie ma odpowiednich danych wiertniczych o pokrywie plejstoceńskiej tych struktur.

Za fałdową naturą i halotektoniczną genezą opisywa-nych elewacji podłoża czwartorzędu nad strukturami sol-nymi, przemawia ich budowa wewnętrzna przedstawiona na opracowanych przez autora mapach geologicznych ścię­ cia poziomego. Na mapach tych widać, że na ścinających owe elewacje powierzchniach, odwzorowuje się obraz typo-wy dla przecinanych poziomo antyklin. Na kolejnych pozio-mach ścięcia obserwujemy, iż w środku tych form występują elipsoidalne wychodnie kredy, otoczone elipsoidalnymi "odwódkami" wychodni trzeciorzędu, które są zatopione w osadach czwartorzędowych (ryc. 3).

Natomiast w obszarach nad 10 analizowanymi formami synklinalnymi permo-mezozoiku (i nad strefami wyciśnię­ cia cechsztyńskich soli) w powierzchni podczwartorzędo­ wej występują rozległe depresje. Depresje te są zbieżne z depresjami w poziomach sejsmicznych permo-mezozoiku, oraz z depresjami w powierzchni stropowej mezozoiku (ryc. 2). Różnice wysokości położenia powierzchni podczwarto-rzędowej w obszarach nad strukturami solnymi i sąsiednimi obszarami synklinalnymi sięgają 100-150 m (ryc. 4-7), a miejscami przekraczają 200 m.

Tak więc nad zlokalizowanymi metodami sejsmiczną i grawimetryczną strefami wyciśnięcia i spęcznień soli (Wronicz, 1988a, b; Petecki & Jóźwiak, 1991a, b), zazna-cza się zbieżność lokalizacyjna wypukłych i wklęsłych deformacji kilku różnowiekowych powierzchni struktural-nych. Za kolejną generację tych odkształceń można uznać omawiane elewacje podłoża czwartorzędu. Odkształcenia te autor traktuje jako deformacje spągu osadów plejstoce-ńskich, powstałe w rezultacie migracji mas solnych i plej-stoceńskiego wznoszenia struktur salinarnych. Za taką interpretacją przemawiają anomalie wykształcenia pokry-wy plejstoceńskiej nad tymi elewacjami i depresjami. W obszarach nad strukturami solnymi pokrywa plejstoceńska uległa redukcji. Redukcja ta przejawia się zmniejszeniem miąższości i zubożeniem profilu stratygraficznego, w rela-cji z obszarami nad depresjami powierzchni podczwartorzę­ dowej, zbieżnymi z formami synklinalnymi iniektórymi dyslokacjami (ryc. 4-7).

Zróżnicowanie miąższości osadów plejstocenu Istnienie zdecydowanych, lokalnych minimów miąższo­ ści osadów plejstoceńskich stwierdzono w profilach otwo-rów, nad 23 wymienionymi wcześniej strukturami solnymi. Minimalne miąższości plejstocenu nad poszczególnymi wzniesieniami podłoża czwartorzędu, powstałymi ponad strukturami salinarnymi, wynoszą od 8 do 83 m. Utwory plejstoceńskie wypełniające depresje podłoża czwartorzę­ du utworzone nad synklinami i fragmentami dyslokacji mają dużo większą miąższość, przekraczającą w ich środ­ kowych partiach 120-150 m. Wartość maksymalną, 237m, odnotowano w brachysynklinie Gunicy, w profilu otworu kartograficznego PIG Przęsocin (Piotrowski, 1982). Zróż­ nicowanie grubości pokrywy plejstoceńskiej między obszarami struktur solnych w porównaniu z sąsiednimi obszarami synklinalnymi wynosi z reguły 100-150 m. W niektórych sytuacjach przekracza 200 m.

Na przykład, ostre kontrasty miąższości plejstocenu zaznaczają się pomiędzy obszarem synkliny lny i obszara-mi nad strukturaobszara-mi solnyobszara-mi Chabowa (ryc. 5), Masze-wa-Marianowa (ryc. 6), Gryfina (ryc. 7). Duże różnice miąższości osadów plejstoceńskich widać między obsza -rem nad kopułą Krakówka i środkowymi partiami brachy -synklin Gunicy i Stepnicy (ryc. 4).

synklina lny

A

o

10km L ' _ _ _ _ _ --',

~~

6 149 100 .>121 C--50~ ~

Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 5, 1999

Ryc. 2. Zestawienie map ukształtowania powierzchni strukturalnych i map miąższości owych dla obszaru synkliny lny, antykliny (struktury solnej) Maszewa-Marianowa, synkliny Okry. A - układ elementów strukturalnych naszkicowany na podstawie prac Dad-leza (1979) oraz Wronicza (1988a, b), B - mapa sejsmiczna strukturalna; izobaty poziomu sejsmicznego w obrębie triasu, pstrego piaskowca według Wronicza (1988b); wartości podane w metrach, C - mapa miąższości osadów trzeciorzędu, wartości podane w metrach, D - mapa ukształtowania powierzchni stropowej mezozoiku, rzędna podana w metrach n.p. m., E - mapa miąższości osa-dów czwartorzędu, wartości podane w metrach, F - mapa ukształtowania powierzchni podczwartorzędowej, rzędna podana w metrach n.p.m.

Fig. 2. Setting of structural surfaces topographic maps and thickness maps for area ofIna syncline, Maszewo-Marianowo antycline (salt structure), Okra syncline. A - configuration of structural elements sketched according to Dadlez (1979) and Wronicz (1988a). B - seismic-structural map; isobathes of seismic horizon within Triasic, Buntsandstein, according to Wronicz (1988b); values given in meters, C - thickness map ofTertiary deposits, values given in meters, D - topographic map of Mesozoic roof surface, datum given in meters o.s. l., E - thickness map ofQuatemary deposits, values given in meters, F - topographic map of sub-Quatemary surface, datum given in meters a.s.l.

Według analogicznego schematu jest zróżnicowana

również miąższość osadów trzeciorzędowych. Pomijając

nieliczne wyjątki, lokalne minima grubości pokrywy

trze-ciorzędowej występują nad grzbietami struktur salinar

-nych, a maksima w obrębie form synklinalnych (ryc. 2,

4-7). Zachodzi tu więc zbieżność przestrzennych rozkładów

miąższości osadów trzeciorzędu i czwartorzędu (w tym

E M C Y E M C y

~Oi

u

•

er

l

~ . ...!~l:..cz~~ N J E M C Y

I

OSZ .NO

I

.~

_____ ....

Trn~~~

Ryc.5 ~ Ryc.5 linie przekrojów geologicznych . "'-ł cross-sections lines

zarysy struktur solnych

salt structures shapes

I O I

Q

czwartorzęd ~ Quaternary

L

T

J

trzeciorzęd ~r Tertiary

IC=I

kreda L_~ Cretaceous

I

MZ

I

mezozoik nierozdzielony

~ Mesozoic not divided

o

25km

L I _ _ _ __ - - - "

Ryc. 3. Budowa wewnętrzna pokrywy kenozoicznej przedstawiona na geologicznych mapach ścięcia poziomego. A - lokalizacja elementów strukturalnych przedstawionych na mapach geologicznych ścięcia poziomego (ryc. 3B, C) i przekrojach geologicznych (ryc. 4-7). Położenie elementów strukturalnych przyjęto z prac Dadleza (1979); Wronicza (1988a, b); Peteckiego & Jóżwiaka

(1991 a, b); B - mapa geologiczna ścięcia na poziomie 160 metrów p. p. m.; C- mapa geologiczna ścięcia na poziomie 100 metrów p.p.m.

Fig. 3. Intemai structure of Cenozoic cover presented on geological maps ofhorizontal cutting. A -location of structural elements presented on geological maps ofhorizontal cutting (Fig. 3 B, C) and geological cross-sections (Figs. 4~ 7). Positions of structural ele-ments after Dadlez (1979); Wronicz (1988a, b); Petecki & Jóźwiak (l991a, b); B - geological map ofhorizontal cutting on the piane 160 meters b. s. 1.; C - geological map ofhorizontal cutting on the piane 100 meters b. s. 1.

Zróżnicowanie profilu stratygraficznego osadów plejstocenu

Redukcji miąższości pokrywy plejstoceńskiej nad strukturami solnymi zwykle towarzyszy redukcja jej profilu

stratygraficznego, w relacji. z obszarami synklin. Wniosek ten wypływa z analizy wyników badań lito stratygraficznych

rdzeni 70 otworów, wykonanych na potrzeby arkuszy

Szcze-gółowej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50000. Profil

stratygraficzny plejstocenu jest wyrazme pełniej

wykształcony, w obszarach nad depresjami podłoża

czwar-torzędu, położonymi nad synklinami. W profilach

otwo-rów kartograficznych PIG opisano tam 7~8, miejscami 9

poziomów glin zwałowych. Są to gliny zlodowacenia narwi (występujące tylko miejscami), nidy (rzadko opisy-wane), sanu, odry, warty, wisły. Z bogatymi profilami plej-stocenu w obszarach nad formami synklinalnymi i fragmentami dyslokacji, kontrastują z reguły zredukowane profile plejstocenu nad grzbietami struktur solnych. Wyra-źna redukcja profilu stratygraficznego osadów pokrywy plejstoceńskiej zaznacza się w obszarach nad dziewiętna­ stoma spośród dwudziestu pięciu rozpatrywanych struktur salinarnych. Mowa o strukturach: Nowego Warpna, Szczeci-na, Gryfma, Krakówka, Maszewa-Marianowa, Grzęzna-Wo­

świna, Recza, Choszczna, Chabowa, Lipian, Myśliborza,

NW

m n.p.m TRZEBIEŻ 40 Trzebież PIC 20 B3 POLICE B3

Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 5, 1999

SE

LUBCZYNA KLINISKA m n.p.m. odrzańska równina 40 rzeczno-rozlewiskowa 20

-20~Tf~~~~~~~~n1~~~~~~~~~~~1t~~~~~~~~~~~~:i:1~~~itt:o

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~OO ~OO ~~ ~~

-140

-140

~~ ~~

-180

-180

-200

-200

-220

-220

~

,

, ' -

~

brachysynklina Gunicy kopuła Krakówka brachysynklina Stepnicy

(struktura solna)

o 10km

LI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ~I

holocen trzeciorzęd

Tertiary

. . otwór kartograficzny PIG

!!,!~~=ne piaski

I, l i osady organogeniczne

: sands

'----~ and organogenic sediments

~ porwaki skał trzeciorzędu V,jjjjjjJY rafts of Tertiary rocks

Trzeblez PIC opracowany litostratograficznie

®

cartographical boring ot Polish Geologicallnstitute

/ with lithostratigraphical examinations

plejstocen Pleistocene

I

:·:;··::·:·;····

1

piaski i żwiry .: .. \':""\":.',. sands and gravels

I

I

mu/ki ~ ~ muds ~Iily ~Ic'ays ~"""'T~'l

i :

:

'

:

. ;

:

I gliny zwałowe

i

!

:

I , ;

i;

Iglacialtills r=J~owce ~ claystones

[J]]

'

węgiel brunatny brown coal kreda Cretaceous

f~t~i5~

~:~e

E~-~-~

_{l~.L L} wapienie _limestones

\

\

przypuszczalne uskoki hypothetical faults

Ryc_ 4. Przekrój geologiczny przez pokrywę kenozoiczną nad układem elementów strukturalnych: brachysynklina Gunicy-kopuła (struktura solna) Krakówka - brachysynklina Stepnicy. Na odcinku przekroju pomiędzy miejscowościami Police i Święta wykorzy-stano interpretację budowy kenozoiku z pracy Piotrowskiego (1982); zlodowacenie wisły: B3-stadiał górny, B2-środkowy; BA-interglacjał eemski; W - zlodowacenie warty, stadiał środkowy; zlodowacenie odry: 02 - stadiał środkowy, 01- dolny; zlodowacenie sanu: S2 - stadiał górny, S l - dolny; N - zlodowacenie nidy; A - zlodowacenie narwi

Fig. 4. Geological cross-section cutting Cenozoic cover over configuration of structural elements: Gunica brachysync1ine-Krakówek dome (salt structure )-Stepnica brachysync1ine. In section between Police and Święta was used an interpretation ofCenozoic cover con-struction according to Piotrowski (1982); Vistulian glaciation: B3 -upper stadial, B2 - middle stadial; 13-4 -Eemian interglacial; Odranian glaciation: 02 - middle stadial, and Ol-lower stadial; N - Nidanian glaciation; A - Narewian glaciation

Widuchowej, Dębna. Nad elewacjami podłoża czwartorzędu,

leżącymi nad tymi strukturami solnymi, pokrywa

plejstoce-ńska zawiera najczęściej trzy lub cztery najwyższe poziomy

glin zwałowych. Na przekrojach (ryc. 4-7), opracowanych na podstawie wierceń kartograficznych PlG, stwierdzono że, poziomy glin należą do zlodowacenia odry, warty i wisły, a osady wcześniejszych zlodowaceń uległy redukcji.

Przedstawiony schemat zmienności profilu stratygraficz-nego plejstocenu sprawdza się dla większości analizowanych układów elementów strukturalnych typu synklina-antykli-na-synklina. Sprawdza się on też w wielu miejscach dla układów typu synklina-antyklina-strefa dyslokacyjna. Jako

ilustracja niech posłużą tu przekroje przecinające pokrywę

kenozoiczną czterech przykładowych układów elementów

strukturalnych (ryc. 4-7).

Pierwszy taki układ tworzą: strefa dyslokacyjna

Pyrzy-ce-Krzyż-antyklina Chabowa-synklina lny (ryc. 5). W osadach plejstoceńskich, wypełniających depresje podłoża

czwartorzędu, powstałe nad synkliną lny i strefą

dysloka-cyjną Pyrzyce-Krzyż, występuje 7-8 poziomów glin

zwałowych. Gliny te można przyporządkować

zlodowace-niom nidy, sanu, odry, warty i wisły. Wniosek ten bazuje na profilach otworów kartograficznych Grzędzice, Słotnica, Krzemlin, Pyrzyce (Ruszała, 1988, 1996, 1998) i ich bada-niach lito stratygraficznych (Choma-Moryl i in., 1989;

Masłowska & Michałowska, 1993). Natomiast na szczycie

elewacji podłoża czwartorzędu utworzonej nad strukturą

solną Chabowa, pokrywa plejstoceńska jest silnie

zreduko-wana. Miejscami budują ją tylko gliny zwałowe i osady

lirnnoglacjalne zlodowacenia wisły. Równie wyraźnąreduk­

S

N/SSW NNE/SSE NNW

KRZEMLIN NOWIELIN PYRZYCE BRZEZIN WIERZBNO KOSZEWO STARGARD SZCZECIŃSKI GRZĘDZICE

m n.p.m. I MAKROSTRUKTURA GLACITEKTONICZNA WZGÓRZ BUKOWYCH m n.p.m. 120 Słotnica PIG strefa dyslokacyjna Pyrzyce -Krzyż

antyklina Chabowa (struktura solna) synklina lny

O _{LI _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _} 10km

~I

Ryc. 5. Przekrój geologiczny przez pokrywę kenozoiczną nad układem elementów strukturalnych: strefa dyslokacyjna Pyrzyce-Krzyż

-antyklina (struktura solna) Chabowa -synklina lny. Objaśnienia jak ryc. 4

Fig. 5. Geological cross-section cutting Ceinozoic cover over configuration of structural elements: Pyrzyce-Krzyż dislocation zone

-Chabowo anticline (salt structure)-lna syncline. Explanations as in Fig. 4

jedynie nad strukturą solną N owego Warpna i wschodnią czę­

ścią struktmy Szczecina. Wierzchołki powstałych nad nimi

ele-wacji powierzchni podczwartorzędowej miej scami są przykryte

tylko piaszczysto-żwirowymi utworami odrzańskiej równiny

rzeczno-rozlewiskowej. Osady te pochodzą ze schyłku

ostatnie-go zlodowacenia (Matkowska & Mojski, 1975).

N a drugi przykładowy układ elementów strukturalnych

składają się: brachysynklina Gunicy-kopuła

Krakówka-brachysynklina Stepnicy (ryc. 4). Sekwencja utworów

plej-stoceńskich, spoczywających w obniżeniach powierzchni

podczwartorzędowej , powstałych nad brachysynklinami

Gunicy i Stepnicy, zawiera 5-7 poziomów glin zwałowych.

Opierając konstrukcje przekroju na profilu otworu

kartogra-ficznego Trzebież (Dobracka, 1982) i jego badaniach

lito-stratygraficznych (Kucharewicz, 1981) można przyporządko­

wać te poziomy glin zlodowaceniom sanu, odry, warty i

wisły. Redukcja profilu stratygraficznego pokrywy

plejsto-ceńskiej nad kopułą (strukturą solną) Krakówka wyraża się

brakiem osadów zlodowaceń sanu i odry. Wniosek ten

wyni-ka z profili otworów wyni-kartograficznych Bolesławice i Święte

(Piotrowski, 1982) i ich badań lito stratygraficznych

(Kucharewicz, 1981).

W trzecim modelowym układzie elementów

struktural-nych występują: synklina Iny-brachyantyklina

Gryfina-strefa dyslokacyjna dolnej Odry (ryc. 7). Nad wypiętrzo­

nym grzbietem brachyantykliny Gryfina profil

stratygra-ficzny plejstocenu zaczynając się od osadów zlodowacenia

odry zawiera jeszcze osady zlodowaceń warty i wisły. Jest

więc on zredukowany o osady dwóch stadiałów

zlodowa-cenia sanu stwierdzone w profilu osadów plejstoceńskich

wypełniających depresje podłoża czwartorzędu leżące nad

synkliną lny i strefą dyslokacyjną dolnej Odry.

Przema-wiają za tym profile otworów kartograficznych

Warzymi-ce, Smolęcin (Piotrowski, 1981), Pargowo (Dobracki,

1980), Chwarstnica (Kurzawa, 1993) oraz ich badania lito-stratygraficzne (Niewiarowski, 1979; Czerwonka, 1979;

Choma-Moryl i in., 1989).

Wyraźna redukcja pokrywy plejstoceńskiej nad

anty-kliną Maszewa-Marianowa, zaznacza się w relacji z

profi-lem osadów wypełniających obniżenia powierzchni

podczwartorzędowej wytworzone nad synklinami lny i

Okry (ryc. 6). Widoczna na przekroju, w synklinie Okry,

sekwencja plejstoceńska rozpoczynająca się od osadów

zlodowacenia sanu, odnotowana została w profilu otworu

kartograficznego Dobropole (Masłowska & Michałowska,

1997), na obszarze opracowywanego przez autora arkusza

Dobra SMGP 1 : 50000.

Kilkadziesiąt podobnych przykładów jest opisanych

we wspomnianych wcześniej opracowaniach

archiwal-nych (Kurzawa, 1995,1998a).

W przedstawiony schemat nie wpisuje się budowa

pokrywy plejstoceńskiej struktury solnej Bania. W profilu

odwierconego nad nią otworu kartograficznego Baniewice

występuje siedem warstw glin zwałowych (Kurzawa,

1998c). Najniższą z nich uznano za osad zlodowacenia

sanu (Masłowska & Michałowska, 1995). Na

analizowa-nym obszarze jest to jedyny przypadek, w którym badania

litostratygraficzne wykazały obecność tak bogatego

profi-lu plejstocenu nad szczytem elewacji podłoża czwartorzę­

du, powstałej nad strukturą solną.

Dane o pokrywie czwartorzędowej struktur salinarnych

Zielonczyna, Drawna, Nowogardu i Ostrzycy pochodzą z

sw

Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 5, 1999

KRZYWIEC

BOBROWNICKA MAKROSTRUKTURA GLACITEKTONICZNA

NE

KLĘPINO GRABOWO STARA DĄBROWA ROSOWO

m n.p.m. 80 _{dolina lny} 60 Stargard IG-l 40 B2 B3

AlhlJlJJJllWi~fm~~~~mftm~~~~~60

000 40 vv,~~r20 .0

~~~~~~~~qQC+ll,~~8:~~t1lt~f{~n:~

-20 fc--'''-t-c-,-..._IT_1"tJ -40 '\...-O-'~_'_'./o -60-rn __ ~ -80 -100 -120 -140 -160 -180 / ' -200

...-

/ , / -220 . / -240 -240 -260 -260 -280 --280 -300 -320 -320 -340 -340 -360 -360 -380 -380 J--.'--S-4L44.L_m---->- -synklina lny 2917m 2100m 670m antyklina Maszewa-Marianowa (struktura solna) synklina Okry o _{LI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _} ~I 10km

Ryc. 6. Przekrój geologiczny przez pokrywę kenozoiczną nad układem elementów strukturalnych: synklina lny-antyklina (struktura solna) Maszewa-Marianowa-synklina Okry. Objaśnienia jak ryc. 4

Fig. 6. Geological cross-section cutting Cenozoic cover over configuration ofstructural elements: lna syncline- Maszewo-Mariano-wo anticline (salt structure)-Okra syncline. Explanations as in Fig. 4

Niski uzysk rdzenia i mała precyzja jego opisów wykluczają

analizę budowy kompleksu plejstoceńskiego.

Zróżnicowanie wykształcenia facjalnego osadów plejstocenu

Innym zaobserwowanym zjawiskiem jest lokalne

dosto-sowanie się zmienności facjalnej osadów kolejnych

zlodowa-ceń do poszczególnych układów typu synklina-antyklina.

Dostosowanie to polega na powtarzającym się w czasie

kolej-nych zlodowaceń, lokowaniu osadów złożonych w wodzie, w

obszarach nad depresjami podłoża czwartorzędu, powstałymi

nad formami synklinalnymi.

Serie osadów wodnolodowcowych, zastoiskowych,

jeziorzyskowych, osiągają maksymalną miąższość nad

grzbietami elewacji podłoża występującymi nad

struktura-mi salinarnystruktura-mi. Ponad tystruktura-mi elewacjastruktura-mi podłoża

czwarto-rzędu w budowie pokrywy plejstoceńskiej zwykle (choć

nie zawsze) dominują gliny zwałowe. Przewaga glin

zwałowych w profilu plejstocenu zaznacza się w obszarach

nad najwyższymi partiami elewacji podłoża czwartorzędu powstałymi nad 15 strukturami solnymi.

Analogiczne zróżnicowanie facji plejstocenu występu­

je w wielu przypadkach między obszarami nad strukturami

solnymi i obszarami nad odcinkami analizowanych głównych

stref dyslokacyjnych.

Przewagę osadów akumulacji wodnej widać w profilu

plejstocenu w środkowych partiach depresji podłoża

czwartorzędu, powstałych nad zachodnią i środkową czę­ ścią synkliny lny oraz nad głównymi dyslokacjami (ryc.

5-7). Osiągające tam maksymalną miąższość serie

piasz-czysto-żwirowe, mułkowo-piaszczyste, mułkowo-ilaste, reprezentujące kolejne zlodowacenia wyklinowują się ku

elewacjom podłoża czwartorzędu powstałym nad

struktu-rami solnymi. Chodzi tu o struktury: Gryfina (ryc. 7),

Cha-bowa (ryc. 5) i Maszewa-Marianowa (ryc. 6). Zjawisko

redukcji grubości i zaniku tych osadów nad wymienionymi

strukturami solnymi zaznacza się dla co najmniej 5-6

odrębnych etapów sedymentacji. Jednocześnie w środku

tych depresji podłoża czwartorzędu udział glin zwałowych

S/NW

s

N

WARZYMICE KOLBASKOWO PARGOWO GRYFINO WIRÓW

SE/N BORZYM m n.p.m. Smolęcin PIG m n.p.m. 80 Warzymice PIG

®

80 ~

®

~

4°1l~_al40

~ ~ -20 -20 -40 o--..-cr""'--40 -60 -60 -80 -80 ~OO ~OO -120 -120 ~~ ~~ ~~ ~~ ~W ~W -200 j-~~-'-:-r-~-Ji""'! -200 -220 brachyantyklina Gryfina -220 -240 (struktura solna) -240 .l...---,.-'3~Om" -260 O 10km __ ~_ -260 ,-' - - - ' , -280

Ryc. 7. Przekrój geologiczny przez pokrywę kenozoiczną nad układem elementów strukturalnych: synklina lny-brachyantyklina (struktura solna) Gryfina-strefa dyslokacyjna dolnej Odry. Na odcinku przekroju pomiędzy otworami Warzymice i Pargowo wyko-rzystano interpretację budowy pokrywy plejstoceńskiej z prac Piotrowskiego (1981) iDobrackiego (1980). Objaśnienia jak ryc. 4 Fig. 7. Geological cross-section cutting Cenozoic cover over configuration of structura1 elements: lna syncline-Gryfina bra-chy-anticline (salt structure)-lower Odra dislocation zone.!n section between drillings Warzymice and Pargowo was used an interpretation ofPleistocene cover construction according to Piotrowski (1980) and Dobracki (1980). Explanations as in Fig. 4

poszczególnych poziomów glin wyraźnie zredukowana.

Miejscami warstwy glin zwałowych ulegają niemal

zupełnemu zanikowi.

Dominację osadów wodno lodowcowych i

zastoisko-wych w pokrywie plejstoceńskiej widać w niektórych

miejscach nad grzbietami 4 struktur solnych: Krakówka

(ryc. 4), Nowego Warpna, Szczecina i Pławna. Z reguły są

to miejsca wyraźnej redukcji tej pokrywy spowodowanej

oddziaływaniem procesów egzaracyjnych oraz erozją wód

subglacjalnych i proglacjalnych na grzbietach struktur sali-narnych.

Na przykład w głębokiej na ponad 100 m rynnie

sub-glacjalnej, mieszczącej w sobie dolinę Odry, w Gryfinie,

margle kredy budujące grzbiet brachyantykliny Gryfina są

wyścielone pokrywą plejstoceńską złożoną tylko z

piasz-czysto-żwirowego wypełnienia rynny (ryc. 7).

Analogicz-ne kopalAnalogicz-ne formy subglacjalAnalogicz-ne znajdują się ponad

grzbietami innych struktur solnych, Pełczyc, Recza.

Dotychczasowe rozważania dotyczyły wnętrza

komplek-su plejstoceńskiego. Znacznie trudniej odnaleźć związki

zmienności facjalnej występujących na powierzchni terenu

osadów schyłku plejstocenu z układem elementów

struktural-nych. Sąjednak miejsca, w których opisane ze środka

kom-pleksu przykłady dostosowania zmienności facji do budowy

tektonicznej, powtarzają się także w najmłodszych osadach

plejstocenu.

Chodzi tu o zasięgi płatów sandrowych maksymalnego

zasięgu fazy pomorskiej oraz subfazy chojeńskiej stadiału

górnego zlodowacenia wisły. Rozprzestrzenienie tych

płatów sandrowych nawiązuje miejscami do systemu

depresji podłoża czwartorzędu leżących nad formami

syn-klinalnymi (Kurzawa, 1995, 1998a).

Czytelność przedstawionych schematów zróżnicowania

miąższości, profilu stratygraficznego, wykształcenia

facjal-nego plejstocenu i ukształtowania jego podłoża nad

poszczególnymi elementami strukturalnymi miejscami

zatarły procesy glacitektoniczne. Uwaga ta odnosi się

szcze-gólnie do obszarów występowania rozległych stref zaburzeń

osadów kenozoicznych nazwanych tu makrostrukturami glacitektonicznymi. Z przeprowadzonych prowizorycznych

obliczeń (Kurzawa, 1995, 1998a) wynika, że intensywne

glacitektoniczne zaburzenia budowy kenozoiku występują

na około 15-17% powierzchni rozpatrywanego terenu.

Ze względu na zbyt duże rozmiary elementów

struktu-ralnych, omówioną zmienność pokrywy plejstoceńskiej

rzadko widać w skali jednego arkusza SMGP 1 : 50000.

Niezbędne jest rozpatrywanie obszarów co najmniej 3 lub 4

arkuszy obejmujących odpowiedni fragment budowy

tekto-nicznej. Sytuację takąilustrqje ryc. 7. Przedstawiony na niej

przekrój biegnie przez obszary 4 arkuszy SMGP l : 50 000,

Dołuje (Piotrowski, 1981), Gryfino (Dobracki, 1980),

Żelisławiec (Kurzawa, 1993), Banie (Kurzawa, 1998c).

Przyczyny zróżnicowania pokrywy plejstoceńskiej

Autor sądzi, że przedstawione przykłady związków

przestrzennego zróżnicowania miąższości, facji, profilu

stratygraficznego osadów plejstoceńskich z układem

struk-tur solnych powstały wskutek mobilności tych struktur.

Redukcję miąższości i profilu stratygraficznego pokrywy

osadów wskutek ruchów wznoszących struktury solne wzglę­ dem synklin. Podobną opinię wyrażali już Schoeneich (1962a), Kopczyńska-Lamparska (1979), Dobracki (1980,1982), Pio-trowski (1981, 1991), Kurzawa (1991a, b; 1993, 1998b), a w odniesieniu do innych obszarów Polski, Znosko (1969), Lisz-kowski & Wójcik (1969), Baraniecka (1975, 1980). Wypię­

trzanie obszarów nad grzbietami struktur solnych, jak można przypuszczać, prowadziło do wyeksponowania ich na wzmożone oddziaływanie czynników niszczących pokrywę plejstoceńską. Mowa tu przede wszystkim o procesach egza-racyjnych oraz o denudacji.

Zniszczenie osadów zlodowacenia narwi i sposób ich zachowania tylko w naj głębszych partiach "synklinalnych" depresji podłoża pod przykryciem osadów zlodowaceń południowopolskich, przemawia za tym że, intensywne ruchy pionowe zachodziły w interglacjale podlaskim. Znisz-czenie osadów zlodowaceń południowopolskich nad grzbie-tami struktur solnych, wskazuje na okres interglacjału wielkiego jako na ważny etap ruchów wnoszenia się tych struktur. Intensywne ruchy pionowe analizowanych form tektoniki salinarnej trwały więc w okresach plejstocenu odpowiadającym wydzielonym przez Baraniecką (1975a, 1983) na obszarze środkowej Polski, tektonicznym fazom kujawskiej i mazowieckiej.

Wznoszenie obszarów nad strefami akumulacji soli i obniżanie obszarów nad strefami wyciskania soli mogło, w czasie okresów interglacjalnych, prowadzić do powsta-wania i odnawiania systemu deniwelacji terenu. Zespoły obniżeń były wykorzystywane potem przez przepływy wód wypływających z transgredujących lodowców. Wody niosły osady, które składane były w obrębie tych obniżeń. Na przedstawionych przykładach (ryc. 5-7) elewacje podłoża czwartorzędu powstałe nad strukturami solnymi i złożone na nich poziomy glin, wyznaczają zasięg rozprzestrzenienia lub strefy redukcji miąższości osadów złożonych w wodzie.

Zjawisko to powtarza się w odniesieniu do kolejnych, miej-scami nawet 6-8 poziomów osadów wodnolodowcowych, zastoiskowych, zanikających lub ulegających redukcji miąższości nad grzbietami struktur solnych. Świadczyć to może o tworzeniu nad grzbietami analizowanych struktur rozległych wysp, barier lub elewacji dna w obrębie basenów sedymentacyjnych, w których były deponowane te osady. Owe baseny sedymentacyjne powstawały w obniżeniach powierzchni terenu zbieżnych z depresjami podłoża czwar-torzędu, wytworzonych nad formami synklinalnymi i odcin-kami dyslokacji. Tam właśnie serie osadów akumulacji wodnej są najpełniej rozwinięte. Na uformowanych nad strukturami solnymi elewacjach dna tych basenów, akumu-lowane w nich osady mają mniejszą miąższość, a na wynu-rzonych obszarach wysp i barier wcale nie powstały. Prawie takie samo rozmieszczenie omawianych basenów sedymen-tacyjnych oraz występujących w ich obrębie elewacji dna, wysp i barier, powtarza się w kolejnych etapach sedymenta-cji. Może to wskazywać na odnawianie się systemu depre-sji i elewacji powierzchni terenu odwzorowujących system depresji i elewacji podłoża czwartorzędu związanych z mobilnymi elementami strukturalnymi.

Należy także uwzględnić rolę przepływu wód jako czynnika erozyjnego. Wykorzystujące system tektonicznie generowanych obniżeń terenu, wody proglacjalne oraz wody rzek interglacjalnych niszczyły i usuwały osady podłoża, po którym płynęły, zastępując je niesionymi przez siebie osadami. Tak można by wytłumaczyć sytuacje, w

któ-Przegląd Geologiczny, vol. 47, nr 5, 1999 rych dominujące w pokrywie plejstoceńskiej nad grzbietami struktur solnych gliny zwałowe ulegają redukcji miąższości lub zanikowi nad formami synklinalnymi.

O omijaniu przez osady akumulacji wodnej stref osio-wych wysadów solnych i dominacji nad nimi glin zwałowych pisała już Baraniecka (1975a), uznając to za rezultat ruchów wypiętrzających na osiach struktur sol-nych w środkowej Polsce.

Powtarzalność powstawania w tych samych miejscach różnowiekowych plejstoceńskich serii akumulacji wodnej zaznacza się często także w tej części Niżu Polskiego, w której struktury solne nie występują lub są słabo rozwinię­

te. Baraniecka (1975a) wiąże to zjawisko z zapadliskami tektonicznymi. Marks (1988) pisząc o obszarze zachodniej Warmii i Mazur interpretuje zjawisko powtarzalności występowania osadów zastoiskowych również jako prze-jaw aktywności tektonicznej.

Zależności wykształcenia facjalnego od elementów strukturalnych rozwijały się raczej w osadach powstających podczas transgresji lądolodu następujących po odpowiednio długotrwałych interglacjałach. Przema-wia za tym bardzo nikły związek rozkładu facji osadów recesyjnych fazy pomorskiej stadiału górnego (głównego) zlodowacenia wisły z budową strukturalną. Zapewne decy-dował o tym czynnik czasu niezbędnego do wytworzenia, czy odnowienia systemu deniwelacji terenu związanych z aktyw-nością elementów strukturalnych. Można spekulować na temat, czy na powstanie takiego zróżnicowania rzeźby przed-pola transgredujących lądolodów było wystarczająco dużo czasu w okresach interglacjalnych trwających dziesiątki tysięcy lat. Trudno natomiast sobie wyobrazić, że w podobnie wyraŻlly sposób mobilność elementów strukturalnych zdołała zmodyfIkować ukształtowanie przedpola lądolodu w trakcie jego zaniku.

Wnioski

Przestrzenne zróżnicowanie miąższości, wykształcenia facjalnego, profIlu stratygrafIcznego i ukształtowanie podłoża kompleksu plejstoceńskiego, wykazują związki z układem analizowanych form fałdowych tektoniki salinamej.

Zróżnicowanie pokrywy plejstoceńskiej zaznacza się między obszarami struktur solnych (strefami spęcznień cechsztyńskich soli) i obszarami synklinalnymi (strefami wyciskania soli) wykazującymi w mezozoiku i trzeciorzę­

dzie tendencje do wzajemnych ruchów pionowych. Nad strukturami solnymi występują wyniesienia podłoża czwartorzędu, a pokrywa plejstoceńska ma zredu

-kowaną miąższość i profil stratygrafIczny w porównaniu z obszarami nad formami synklinalnymi. Takie zróżnicowa­ nie budowy pokrywy plejstoceńskiej autor przyjął za przesłankę trwania w plejstocenie ruchów pionowych form fałdowych tektoniki salinarnej i kontynuacji migracji mas solnych.

Plejstoceńskie ruchy pionowe analizowanych form tekto-niki solnej osiągały największe nasilenie w czasie intergla-cjałów podlaskiego i mazowieckiego. Okresy trwania tych ruchów odpowiadają tektonicznym fazom kujawskiej i mazo-wieckiej, wydzielonym przez Baraniecką (1971a, 1983) na obszarze środkowej Polski.

Ruchy pionowe elementów strukturalnych miejscami modyfIkowały kształty środowiska sedymentacji, determi-nujące w znacznym stopniu przebieg procesów transportu,

depozycji i erozji osadów. Mobilność elementów struktu-ralnych mogła więc lokalnie wywierać pośredni wpływ na rozwój kompleksu osadów plejstocenu.

Komputerową obróbkę rycin na zlecenie PIG wykonał mgr Radosław Pawlik.

Literatura

BARANIECKA M.D. 1975a - Młodoczwartorzędowe ruchy

wynoszące wypiętrzeń strukturalnych na Mazowszu. Symp. Współcze­

sne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. Warszawa: 185-195.

BARANIECKA M.D. 1975b - Zaleźności wykształcenia osadów

czwartorzędowych od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części

Niżu Polskiego. Biul. Inst. Geol., 288: 5-97.

BARANIECKA M.D. 1980 - Geneza elementów wklęsłych

powierzchni podłoźa czwartorzędu na obszarze wału kujawskiego i niecki warszawskiej. Biul. Inst. Geol., 322: 31- 64.

BARANIECKA M.D. 1983 - Fazy małopolska, kujawska i mazo-wieckajako fazy tektoniczne w czwartorzędzie Polski. Mat.' III Krajo-wego Symp. Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. Ossolineum, Wrocław: 183-193.

CHOMA-MORYL K., CZERWONKA J., KRZYSZKOWSKI D. &

MORYL J. 1989 - Geneza i stratygrafia utworów kenozoicznych dla arkuszy SMGP w skali l : 50000, ark. Stare Czarnowo i Żelisławiec.

Arch. Państw. Inst. Geol., Szczecin, 01028.

CZERWONKA J. 1979 - Badania litostratygraficzne osadów kenoz o-icznych.SMGP 1 : 50 000, ark. Gryfino. Arch. Państw. Inst. Geol.,

Szczecin., DI029.

DADLEZ R. 1979 - Tektonika kompleksu cechsztyńsko-mezozoicz­

nego. [W]: Budowa geologiczna niecki szczecińskiej i bloku Gorzowa. Pr. Inst. Geol., 96: 108 -121.

DOBRACKA E. 1982 - Objaśnienia do SMGP l : 50 000, ark.

Tano-wo. Państw. Inst. Geol.

DOBRACKI R. 1980 - Objaśnienia do SMGP 1 : 50000, ark.

Gryfi-no. Państw. Inst. Geol.

DOBRACKI R. 1982 - Objaśnienia do SMGP l : 50 000, ark.

Szcze-cin. Państw. Inst. Geol.

KOPCZYŃSKA-LAMPARSKA K. 1979 - Najstarsze zlodowacenie,

geneza podłoża czwartorzędu i wiek wzgórz Warszewskich na tle budowy geologicznej Szczecina. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 23:

41-55.

KOWALSKA A. 1960 - Paleogeomorfologia powierzchni

podplejsto-ceńskiej niżowej części dorzecza Odry. Pr. Geogr. PAN, 21: 1-75.

KUCHAREWICZ J. (red.) 1981- Geneza i stratygrafia osadów

występujących na obszarze SMGP w skali 1 : 50 000, ark. Police,

Tanowo, Szczecin. Arch. Państw. Inst. Geol., Szczecin.

KURZAWA M. 1991a - Tektonika i uksztahowanie powierzchni

podłoża czwartorzędu na obszarze arkusza Żelisławiec SMGP 1 : 50 000. Kwart. Geol., 35: 289-290.

KURZAWA M. 1991b - Rozwój budowy geologicznej obszaru arku-sza Żelisławiec SMGP 1 : 50000 (kenozoik). Kwart. Geol., 35: 290- 291.

KURZAWA M. 1993 - Objaśnienia do SMGP 1 : 50000, ark.

Żelisławiec. Państw. Inst. Geol.

KURZAWA M. 1994 - Wpływ tektoniki salinarnej na rozwój facjalny plejstocenu na obszarze niecki szczecińskiej i bloku Gorzowa. CAG,

491/94.

KURZAWA M. 1996 - Analiza neotektonicznej i współczesnej

aktywności stref dyslokacyjnych kompleksu permomezozoicznego w

północnozachodniej Polsce. CAG, 3549/96. ,

KURZAWA M. 1998a - Zapis ruchów neotektonicznych w osadach plejstocenu w północno-zachodniej Polsce. CAG.

KURZAWA M. 1998b - O przesłankach czwartorzędowej mobilności

wybranych form tektoniki salinarnej północno-zachodniej Polski. [W]: Zuchiewicz W. (red.) Mat. III Ogólnopolskiej Konf. Neotektonika Pol-ski: teraźniejszość i przyszłość. Komisja Badań Czwartorzędu PAN, Kraków, streszczenie referatu: 39-40.

KURZAWA M. 1998c - Objaśnienia do SMGP 1 : 50000, ark. Banie (305). CAG.

KURZAWA M. & SCIEWE M. 1998 - Digital map s of structural sur

-faces and thickness of Cainozoic complex. Mat. konferencyjne. INQUA Commission on Glaciation,Work gro up geospatial analysis of glacial environments. Conference in Warsaw, September 26-27. LISZKOWSKI J. & WÓJCIK G. 1969 - Anormalna miąższość

utwo-rów czwartorzędowych w okolicy Łęczycy i ich geneza. Prz. Geol., 17,

494-496.

MARKIEWICZ A. & PIOTROWSKI A. 1998 - Wpływ tektoniki soli

cechsztyńskich na współczesną morfologię środkowego i dolnego

nad-odrza. [W]: Zuchiewicz W. (red.), Mat. ITI Ogólnopolskiej Konf. Neotektonika Polski: teraźniejszość i przyszłość. Komisja Badań

Czwartorzędu PAN, Kraków: 50-53.

MARKS L. 1988 - Relations of substrate to the Quternary paleorelief and sediments, western Mazury and Warmia (Northern Poland). Zesz. Nauk. AGH, 1165, Geol. Kwart., 14: 1-76.

MASŁOWSKA M. & MICHAŁOWSKA M. 1993 - Badania

litolo-giczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych. Ark. Pyrzyce, SMGP w skali l: 50 000. CAG, 1623/95.

MASŁOWSKA M. & MICHAŁOWSKA M. 1995 - Badania

litolo-giczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych. Ark. Banie, SMGP w skali 1 : 50000. CAG, 2104/95.

MASŁOWSKA M. & MICHAŁOWSKA M. 1997 - Badania

litolo-giczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych. Ark. Dobra, SMGP w skali l : 50000. Arch. Państw. Inst. Geol., Szczecin, D 1027. MATKOWSKA Z. & MOJSKI J. 1975 - Budowa geologiczna

górno-plejstoceńskich osadów Niziny Szczecińskiej. Kwart. Geol., 19:

679- 689.

NIEWIAROWSKI W. (red.) 1979 - Badania litologiczno-stratygraficzne osadów czwartorzędowych dla tematu SMGP 1 : 50 000, ark. Dołuje. Arch.

Państw. Inst. Geol., Szczecin, D 1029.

NIEWIAROWSKI W. 1983 - Postglacjalne ruchy skorupy ziemskiej na Pojezierzu kujawskim w świetle badań geomorfologicznych. Prz. Geograf., 55: 1-31.

PETECKI Z. & JÓŹWIAK W. 1991 a - Mapy geofizyczne elementów strukturalnych permomezozoiku z rejonu niecki szczecińsko-mogile­

ńsko-łódzkiej i warszawskiej. Ark. Pyrzyce. CAG, 164/92.

PETECKI Z. & JÓŹWIAK W. 1991 b - Mapy geofizyczne elementów strukturalnych permomezozoiku z rejonu niecki szczecińsko-mogile­

ńsko-łódzkiej i warszawskiej. Ark. Gorzów Wielkopolski. CAG,

161/92.

PIOTROWSKI A. 1982 - SMGP 1 : 50000, ark. Police. Wyd. Geol. PIOTROWSKI A. 1981 - SMGP 1 : 50000, ark. Dołuje. Wyd. Geol. PIOTROWSKI A. 1991 - The influence of sub-Quaternary basement on the development ofLower Odra Valley in Pleistocene and Holoce-ne. Kwart. Geol., 35: 221-234.

PIOTROWSKI A. 1996 - Wpływ tektoniki solnej na rozwój budowy tektonicznej doliny dolnej Odry. CAG, 1190/96.

PIOTROWSKI A. 1998 - Wpływ zróżnicowanego naprężenia strefy

krawędziowej lądolodu na migrację soli.[W:] Zuchiewicz W. (red.),

Mat. III Ogólnopolskiej Konf. Neotektonika Polski: teraźniejszość i

przyszłość. Komisja Badań Czwartorzędu PAN, Kraków: 54.

POBORSKI J. 1951- O wstępnych badaniach struktury solnej pod

Łęczycą. Biul. Inst. Geol., 105: 161-176.

RUSZAŁA M. 1988 - Objaśnienia do SMGP 1 : 50000, ark.

Wielgo-wo. Inst. Geol.

RUSZAŁA M. 1996 - Objaśnienia do SMGP 1 : 50000, ark. Stare

Czarnowo. Państw. Inst. Geol.

RUSZAŁAM. 1998 - SMGP l: 50000, ark. Pyrzyce. Państw. Inst.

Geol.

SCHOENEICH K. 1962a - Źywe procesy tektoniczne w północno-za­

chodniej Polsce. Szcz. Tow. Nauk., Wydz. Nauk Techn., 3: 1-96. SCHOENEICH K. 1962b - Rzeźba powierzchni podczwartorzędowej

w województwie szczecińskim. Prz. Geol., 10: 488-489.

WRONICZ S. 1988a - Mapa grawimetryczno-sejsmicznych elemen-tów strukturalnych kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na

obsza-rze Wału pomorsko-kujawskiego i obszarów przyległych, ark.

Szczecin. CAG, N 3322/6 228.

WRONICZ S. 1988b - Mapa grawimetryczno-sejsmicznych elemen-tów strukturalnych kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na

obsza-rze Wału pomorsko-kujawskiego i obszarów przyległych, ark.

Kołobrzeg i Świdwin. CAG, N 3322/6 228.

ZNOSKO J. 1969 - Geologia Kujaw i wschodniej Wielkopolski. Przew. 41 Zjazd Pol. Tow. Geol.: 5-48.