Wyrok Sądu Metropolitalnego w
Katowicach (c. Sobański) z 16.9.2003 :
o nowe wniesienie sprawy
Ius Matrimoniale 9 (15), 241-244
Dekret Sądu Metropolitalnego w Katowicach (c. Sobański)
z 16.9.2003 (o nowe wniesienie sprawy)
JK oraz A R zawarli m ałżeństw o 25.4.1981. W ażność tego m ałżeń stwa zaskarżyła A R . Spraw ę prow adzono z tytułu niezdolności - z przyczyn natury psychicznej - pow ódki do podjęcia istotnych o bo wiązków m ałżeńskich. W yrokiem z 30.12.1992 Trybunał orzekł, iż nie udow odniono nieważności m ałżeństw a. W skutek apelacji pozw anego z 27.5.1995 spraw a znalazła się w II instancji. N a prośbę powódki z 10.6.1996 w prow adzono drugi jeszcze tytuł nieważności, m ianow i cie niezdolność pozw anego - z racji psychicznych - do podjęcia istot nych obowiązków m ałżeńskich. W yrokiem z 14.1.1998 Sąd apelacyj ny stwierdził, iż nie udow odniono nieważności m ałżeństw a z żadnego z rozpatryw anych tytułów. Przychylając się do prośby pozw anego Najwyższy Trybunał Sygnatury A postolskiej reskryptem z 11.3.2003 powierzył Sądowi M etropolitalnem u w Katow icach: 1) decyzję - jeśli któraś ze stron o to w niesie - czy należy dopuścić nowe wniesienie sprawy zgodnie z kan. 1644 §1 z tytułu niezdolności powódki do p o d jęcia istotnych obowiązków m ałżeńskich, a w razie udzielenia o d p o wiedzi tw ierdzącej ro zp atrzen ie sprawy; 2) rozpatrzen ie - jeśli któraś ze stron o to wniesie - jak w drugiej instancji sprawy z tytułu niezdol ności pozw anego do podjęcia istotnych obowiązków m ałżeńskich. A kta sprawy nadeszły 30.5.2003. D nia 2.6.2003 wyznaczono skład osobowy Sądu.
Powódka wniosła o zatw ierdzenie wyroku II instancji. Z pozwanym dokonano wymiany korespondencji (pisma z 3.6; 11.7. i 8.8). Pozwoliła ona ustalić, że pozwany nie popiera sprawy z tytułu jego niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, dom aga się natom iast rozpatrzenia jej w trzeciej instancji z tytułu takiejże niezdolności po stronie powódki. Ponieważ Sąd w term inie dłuższym niż 30-dniowym nie doczekał się przedstaw ienia przez pozwanego nowych, nierozpa- trywanych dotychczas dowodów wzgl. argumentów, przystąpił do p o wzięcia decyzji w sprawie.
II. Stan prawny:
Wszystkim „wiernym przysługuje legalne dochodzenie i obrona przysługujących im w Kościele upraw nień na właściwym forum ko ścielnym według przepisów praw a” (k. 221 §1). D o przysługujących upraw nień - wynikających z naturalnych praw osoby - należy nie tylko prawo skargi, ale także prawo odw ołania się od wyroku sądowego. Stąd dyspozycja k. 1628: „Strona, która czuje się pokrzywdzona jakim ś wyrokiem ”, ma „prawo apelow ać od wyroku do wyższego sędziego”. D o w niesienia i poparcia apelacji wystarcza sam a prośba o zm ianę wy roku (k. 1634 §1), strona apelująca nie musi uzasadniać, dlaczego czu je się pokrzywdzona. D o praw a chroniącego prawa osoby należy je d nak też zapew nienie pewności prawnej. D latego po dwóch zgodnych wyrokach „między tymi samymi stronam i, co do tego sam ego żądania i z tego sam ego tytułu roszczenia” sprawy przechodzą w stan rzeczy osądzonej (k. 1641 n. 1). („Rzecz osądzona cieszy się praw om ocnością i nie m oże być bezpośrednio podw ażana” - k. 1642 §1, chyba że „wy raźnie w iadom o o jego niesprawie-dliwości” spowodowanej jed n ą z przyczyn wyliczonych w k. 1645 §2. Gdyby wykazano istnienie jednej z owych przyczyn, przysługuje prośba o przywrócenie do stanu p o przedniego - k. 1645 §1). Jednak sprawy o stan osób, a więc także sprawy o nieważność m ałżeństw a, nigdy nie przechodzą w stan rzeczy osądzonej (k. 1643). R acją tej norm y jest dobro dusz, nakazujące wy czerpać wszystkie środki przydatne do wyświetlenia prawdy m aterial nej. P raw da m aterialna przeważa w takich sprawach nad racjam i n a tu ry proceduralnej. Zachodzi przeto konieczność przyporządkow ania zasady prawdy m aterialnej (równoznacznej w takich przypadkach z dobrem duchowym stron) oraz wymogu pewności prawnej (koniecz nej ze względu na dobro publiczne, a ostatecznie także ze względu na dobro duchow e wiernych, którem u nie służyłoby nieuzasadnione prze wlekanie procesów).
Stąd norm a k. 1644 §1, wedle której m ożna po dwu zgodnych wyro kach dotyczących stanu osób odwołać się do trybunału apelacyjnego przedstaw iając - w zawitym term inie trzydziestu dni od wniesienia za skarżenia - „nowe i poważne dowody lub argum enty”. C hodzi o dow o dy, którym i strona zaskarżająca wyrok faktycznie dysponuje, a nie o takie, które m ogą się wyłonić w trakcie instrukcji sprawy („deb ent in p rom ptu esse” - sent. 13.7.1998 с. Defilippi - RRTDec. 90,2003,64). Dowody nowe to takie, które w ogóle nie byty dotychczas
przedstawio-ne wzgl. takie, których nie wykorzystano w aspekcie rozpatrywaprzedstawio-nej sprawy. Dowody są poważne, gdy m ogą dostarczyć wiedzy o niezna nych dotąd faktach i - konsekw entnie - stanowić podstaw ę zmiany wy roku. W sprawach o nieważność m ałżeństwa nowe dowody to albo nie- przedłożone dotychczas dokum enty albo świadkowie, których nie m ożna było odnaleźć wcześniej. Nowe i poważne argum enty to takie, które wykazują, że dotychczasowym, zgodnym wyrokom brak podstaw prawnych lub faktycznych. Nie mieści się w pojęciu nowych i poważ nych argum entów polem ika z ustaleniam i wyłożonymi w wyrokach ani krytyka wyroków czy sądów. Prawo odm awia sądowi kom petencji do przyjęcia sprawy do kolejnego rozpatrzenia, jeśli takich nowych i po ważnych dowodów wzgl. argum entów nie przedłożono (sent, z 15.10.1998 c. Pom pedda - R RTD ec. 90,2003,606).
III.
Stan faktyczny:
1. W prośbie z 18.9.2002 do Najwyższego Trybunału Sygnatury A p o stolskiej pozwany pisze, że Trybunał II instancji, „zmarginalizował znaczenie najważniejszego z dowodów”, „zbagatelizował dorobek i osiągnięcia psychologii rozwojowej” i dlatego on wnosi „o ponowne, petne i dogłębne rozpatrzenie m ateriału dowodowego” oraz „o powo łanie dodatkow ego biegłego psychologa do oceny m ateriału dow odo wego zgodnie z m etodologią naukow ą psychologii klinicznej”. Najwyż szy Trybunał Sygnatury Apostolskiej pism em z 25.10.2002 zwrócił się do oficjała Sądu II instancji z zapytaniem , o co (konkretnie: o który ty tuł nieważności) chodzi wnoszącem u prośbę. D nia 20.1.2003 pozwany „potw ierdził”, że chodzi mu o ponow ne rozpatrzenie sprawy w III in stancji z tytułu niedojrzałości psychicznej powódki, wnosząc zarazem , by do jej rozpatrzenia wyznaczono Sąd Diecezji (...). Powódka nie wy raziła zgody na ponow ne rozpatrzenie sprawy. Najwyższy Trybunał Sy gnatury Apostolskiej zdecydował, jak to wyżej podano.
2. Ani pow ódka ani pozwany nie popiera rozpatrzenia w trybie ap e lacyjnym sprawy z tytułu niezdolności pozwanego do podjęcia istot nych obowiązków małżeńskich. W obec braku apelacji od tej części wy roku Sąd nie m oże przyjąć sprawy do rozpatrzenia z tego tytułu.
3. Sąd zwrócił się do stron z odnośnymi pytaniam i 3.6.2003. Pozwa ny nadesłał pism o z datą 4.8.2003. M erytoryczna odpowiedź sprow a dza się do następującego stwierdzenia: „Sąd obliguje m nie do przed
stawienia odnośnie p. 1 nowych, nie rozpatrywanych dotychczas dowo dów, mimo że w piśm ie do Najwyższego Trybunału Sygnatury A postol skiej wniosłem jednoznacznie o ponow ną analizę zgrom adzonego m a teriału dowodowego, zobow iązując się do ew entualnej dodatkowej wy powiedzi na pytania Sądu i wnosząc o pow ołanie dodatkow ego biegłe go psychologa do oceny zgrom adzonego m ateriału dowodowego o d nośnie stopnia niedojrzałości psychicznej A R do zawarcia ważnego m ałżeństwa, bądź też przeprow adzenia dodatkow ego jej b adania - o ile uzna za w skazane i niezbędne do wydania opinii potwierdzającej stw ierdzenia biegłej. N ie twierdziłem, że przedstaw ię nowe dowody, ale te dowody m ogą pow stać i powstaną, jeżeli Sąd podejm ie niezbęd ne działania, o które prosiłem ”.
Pozwany pisze, że jego wypowiedź oraz ocena biegłego, o którego pow ołanie wnosi, „będą właśnie nowymi dowodam i w spraw ie”. N a pi smo, w którym Sąd usiłuje pozw anem u wyjaśnić praw ne i p rocedu ral ne aspekty sprawy, pozwany nie zareagował.
Skoro pozwany zeznaw ał w procesie, jego „wypowiedź” nie jest n o wym dowodem. Pow ołanie biegłego należy do Sądu, stąd wniosek o pow ołanie dodatkow ego biegłego nie m oże zostać uznany za nowy dowód. Pozwany dom aga się ponownej analizy m ateriału dow odow e go, ale nie przedłożył nowych dowodów wzgl. argum entów , które p o zwoliłyby Sądowi przyjąć sprawę do rozpatrzenia i następnie dokonać analizy, o którą wnosi pozwany. Po dwu zgodnych wyrokach sam o żą danie ponownej analizy m ateriału dowodowego nie daje podstaw do dopuszczenia sprawy do kolejnego rozpatrzenia.
Niestety, pism o pozw anego z 4.8.2003 trzeba rozum ieć jak o wyraź ną odm ow ę przedłożenia nowych dowodów. W obec takiego stanu sprawy Sąd nie m oże przyjąć sprawy do nowego rozpatrzenia z tytułu niezdolności powódki do podjęcia istotnych obowiązków m ałżeńskich.
Tak więc Sąd postanaw ia:
W obec braku nowych i poważnych dowodów wzgl. argum entów Sąd nie dopuszcza sprawy do kolejnego rozpatrzenia z tytułu niezdolności powódki do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich;
W obec braku apelacji Sąd nie przyjmuje sprawy do rozpatrzenia - na stopniu apelacyjnym - z tytułu niezdolności pozwanego do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich.
