• Nie Znaleziono Wyników

Zastosowanie nagrania magnetofonowego i wywiadu w analizie wywiadu kwestionariuszowego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zastosowanie nagrania magnetofonowego i wywiadu w analizie wywiadu kwestionariuszowego"

Copied!
29
0
0

Pełen tekst

(1)

a c t a U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S F O L I A S O C I O L O G I C A 20, 1 9 9 0 J o l a n t a L i s e k - M i c h a l s k a * Z A S T O S O W A N I E N A G R A N I A M A G N E T O F O N O W E G O I W Y W 1 A O U O W Y W I A D Z I E W A N A L I Z I E W Y W I A O U K h F S T I O N A R I U S Z O W E G O I. W p r o w a d z e ń is K r y t y k a w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o j e s t ta k s t a r a , j a k j e g o s t o s o w a n i e . S z c z e g ó l n i e w ś r ó d s o c j o l o g ó w p o l s k i c h , w s y t u a c j i z d e -c y d o w a n e j d o m i n a -c j i tej t e -c h n i k i w p r a k t y -c e b a d a w -c z e j 1 , w y w i a d kwes t i o n a r i u kwes z o w y w z b u d z a c i ą g ł e e m o c j e . R o z m a i t e a kwes p e k t y j e g o kwes t o kwes o -w a n i a k r y t y k o -w a n e są z r e s z t ą na g r u n c i e r ó ż n y c h d y s c y p l i n 2 . P o d n o -s z o n e -są w o b e c n i e g o r ó w n i e ż o -s t r e z a r z u t y o c h a r a k t e r z e m o r a l n y m 3 . 1 *ngr, I n s t y t u t S o c j o l o g i i UŁ. .i ^ w s t o s u n k u d o m e t o d o b s e r w a c y j n y c h , e k s p e r y m e n t a l n y c h , m e t o d o p a r t y c h na m a t e r i a ł a c h h i s t o r y c z n y c h , d o k u m e n t a c h o s o b i s t y c h , o f i c j a l n y c h i i n n y c h , k t ó r y c h w a g ę t e o r e t y c z n i e s i e d o c e -‘ • / V ! 1: i " 1 C h k 0 " > * t a "-- * r a gn»ent z w y p o w i e d z i E . ? M o k- L i * с к i e g o w d y s k u s j i p a n e l o w e j nt. U ż y t e c z n o ś ć bariart a n -k i e t o w y c h w p o z n a n i u s p o ł e c z e ń s t w a p o l s -k i e g o i p r z e w i d y w a n i u ie o o ! " ^ С “ Г Г . J. W e r t e n s t e i n - ż u ł a w s k i , P T S , W a r s z a w a 1987. Np .: A. P i o t r o w s k i , z. B o k s z a ń c U i c„

5S1s^ V Ä ^,|»55,*iMr ”^ T 2*^T ÎT Α“T?’Ï

"st“'

sj:iT.ï,!Â3r!&.îriiîiïsgssï

s

*

î

2

î*ï

l'Bïriïhh

m e t o d y W o c e n y a < n i e p u b l S ) 1 0 n a r l U S Z 0 W y m ’ ^ « ^ o w a n i a , k o n s e k w e n c j i , 0 s p o ł e c z e ń s t w i e t t e o r î i ' s ï o l e c z n e1 n n < 3 ° l 0 ° 1 n a S k i [w:] 0 s s o w s k ! о g o. P W N ? W a r s z a w a 19l B5a P ° Ś W 1 « c o n a P a« ^ i St. [07]

(2)

W s z y s t k i e a n a l i z y k r y t y c z n e p r z y c z y n i a j ą s i ę Po l e p s z e g o i b a r d z i e j w s z e c h s t r o n n e g o p o z n a n i a tej t e c h n i k i , n i e j e d n o k r o t n i e p o d w a ż a j ą o- ne w a r t o ś ć b a d a ń , w k t ó r y c h s t o s o w a n y j e s t w y w i a d k w e s t i o n a r i u s z o -wy, k w e s t i o n u j ą c w o g ó l e j e g o p r z y d a t n o ś ć . C z a s e m u z n a j e s i ę j e g o u ż y t e c z n o ś ć , p o s t u l u j ą c r a d y k a l n e p r z e k s z t a ł c e n i a s a m e j t e c h n i k i . Z d e c y d o w a n i p r z e c i w n i c y w y w i a d u n a w o ł u j ą do j e g o c a ł k o w i t e g o w y c o -f a n i a z p r a k t y k i b a d a w c z e j . Ty l e , że t a k a d e c y z j a p o z b a w i ł a b y w i e -lu s o c j o l o g ó w p o d s t a w o w e g o d l a n i c h n a r z ę d z i a b a d a w c z e g o . R o z s ą d n y w y d a j e s i ę p o s t u l a t , by s t o s u n e k do w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o w y r a ż a ł s i ę n i e t y l e c z y n i e t y l k o w j e g o a k c e p t a -cji l u b o d r z u c e n i u , il e w u z n a n i u k o n i e c z n o ś c i j e g o s y s t e m a t y c z n e g o b a d a n i a . P o s t a w a t a k a p o w o l i z y s k u j e a k c e p t a c j ę p o l s k i c h socjologów. J e s t to s p o w o d o w a n e m. in. ty m, iż na p r z e s t r z e n i o s t a t n i c h l a t b a d a c z e p o s ł u g u j ą c y s i ę t e c h n i k ą w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o z a o b s e r -w o -w a l i -w y r a ź n y -w z r o s t l i c z b y o d m ó -w u d z i e l e n i a -w y -w i a d u , a także z-więk- zwięks z e n i e zwięks i ę l i c z b y o d m ó w o d p o w i e d z i na p o zwięks z c z e g ó l n e p y t a n i a o r a z o d -p o w i e d z i t y -p u "n i e w i e m " 4 , T y m s a m y w c i ą ż -p o w i ę k s z a s i ę l i c z b a o d -p o w i e d z i n i e i s t o t n y c h ,,a w k o n s e k w e n c j i r ó w n i e ż l i c z b a b r a k ó w i n -f o r m a c j i . T e n d e n c j e te m u s z ą - a p r z y n a j m n i e j p o w i n n y - b u d z i ć p o w a ż n y n i e p o k ó j i s k ł a n i a ć do b a r d z i e j w n i k l i w e j a n a l i z y d a n y c h k w e s t i o n a r i u s z o w y c h , j a k i o s t r o ż n e g o w y p r o w a d z a n i a w n i o s k ó w . W z r a s t a j ą c a l i c z b a o d p o w i e d z i n i e i s t o t n y c h z w r a c a u w a g ę n a zmienność f u n k -c j o n o w a n i a te j t e -c h n i k i w b a d a n i u s o -c j o l o g i -c z n y m w z a l e ż n o ś -c i od w a r u n k ó w s p o ł e c z n y c h , w j a k i c h j e s t s t o s o w a n a . N i e z a l e ż n i e o d t e g o r z u c a j ą c e g o s i ę w o c z y f a k t u , t r z e b a p a m i ę t a ć o i n n y c h k o n t r o w e r -s y j n y c h a -s p e k t a c h w y w i a d u k w e -s t i o n a r i u -s z o w e g o , k t ó r e p o z n a ć i o c e -n i ć m o ż -n a j e d y -n i e o p i e r a j ą c s i ę -n a s p e c j a l -n i e z a p r o j e k t o w a -n y c h b a -d a n i a c h m e t o -d o l o g i c z n y c h . N i e z a j m u j ą c p o z y c j i s k r a j n i e k r y t y c z n e j , t r z e b a p r z y z n a ć , że t e c h n i k a w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o d a l e k a j e s t o d d o s k o n a ł o ś c i . C e c h u j e s i ę w i e l o m a s ł a b o ś c i a m i . W ś r ó d n i c h p o d s t a w o w e z n a c z e n i e ma f a k t , że b a d a c z n i e m a p e ł n e j k o n t r o l i n a d p r z e b i e g i e m p r o c e s u z d o b y w a n i a i n f o r m a c j i . D o s z c z e g ó l n i e w ą t p l i w y c h e l e m e n t ó w t e g o p r o c e -su n a l e ż ą r z e c z y w i s t e z a c h o w a n i a a n k i e t e r ó w , k t ó r e są n a j c z ę ś c i e j 4 K. L u t y r t s k a , B a d a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e w P o l s c e w l a t a c h 8 0 t y c h . A n a l i z a o d m ó w w y r a ż e n i a z g o d y na w y w i a d , ' [ w : ] B a d a -n i a a -n k i e t o w e w e w s p ó ł c z e s -n y m s p o ł e c z e ń s t w i e . . .

(3)

s ł a b o z n a n e b a d a c z o w i o r a z j e s z c z e m n i e j z n a n e r e a k c j e i n t e l e k -t u a l n e i e m o c j o n a l n e r e s p o n d e n -t ó w n a b o d z i e c , j a k i m j e s -t p y t a n i e , o r a z na s y t u a c j ę w y w i a d u . M i m o t y c h n i e p e w n o ś c i , b a d a c z e c z ę s t o for-m u ł u j ę w n i o s k i o p i e r a j ą c s i ę na for-m a t e r i a ł a c h , k t ó r y c h w i s t o c i e n i e są w s t a n i e o c e n i ć . T r z e b a p r z y t y m p o w i e d z i e ć , że m e t o d o l o g i c z n e a n a l i z y f a k t y c z n y c h z a c h o w a ń a n k i e t e r a w w y w i a d z i e o r a z r e a k c j i psy-c h i psy-c z n y psy-c h r e s p o n d e n t ó w są d o ś ć r z a d k i e , r ó w n i e ż w P o l s psy-c e . C e l e m a r t y k u ł u j e s t p r z e d s t a w i e n i e p r z y k ł a d ó w z a s t o s o w a n i a dwóch z a b i e g ó w b a d a w c z y c h u m o ż l i w i a j ą c y c h a n a l i z ę w s k a z a n y c h w y ż e j " s ł a b y c h p u n k t ó w " w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o . W y k o r z y s t a n o w n i m o p r a -c o w a n i a E. B a r a ń s k i e j 5 i M. P a w l a k 6 . I ^ ^ C h a r a k t e r y s t y k a b a d a ń e m p i r y c z n y c h M a t e r i a ł y e m p i r y c z n e s t a n o w i ą c e p o d s t a w ę a n a l i z z o s t a ł y z g r o m a -d z o n e w t r a k c i e b a -d a ń p r z e p r o w a -d z o n y c h p r z e z Z a k ł a -d M e t o -d i T e c h -n i k B a d a ń S p o ł e c z -n y c h I -n s t y t u t u S o c j o l o g i i w Ł o d z i , p o d k i e r u -n k i e m p r o f . J a n a L u t y ń s k i e g o 7 . S z c z e g ó ł o w y o p i s z a ł o ż e ń t y c h b a d a ń o r a z ic h p r z e b i e g u b y ł j u ż w i e l o k r o t n i e p r z e d s t a w i a n y 8 , d l a t e g o też, bio-rą c p o d u w a g ę c e l a r t y k u ł u , o g r a n i c z ę s i ę do s c h a r a k t e r y z o w a n i a tylko B a r a ń s k a , N i e k t ó r e a s p e k t y r o z u m i e n i a p y t a ń k w e s t i o n a r i u s z a w y w i a d u s o c j o l o g i c z n e g o na p r z y k ł a d z i e p y t a n i a o p o z y -c j ę s p o ł e c z n ą ( p r . m a g i s t . n a p i s a n a p o d k i e r u n k i e m p r o f . J. L u t y ń -s k i e g o w Z M i T B S I S U L j m p i s w B i b l . IS UL). M. P a w l a k , P r o c e s k o m u n i k o w a n i a s i ę w w y w i a d z i e k w e -s t i o n a r i u -s z o w y m - p r ó b a t y p o l o g i z a c j i (p r m a g i -s t . n a p i s a n a p o d k i e r u n k i e m d r I. P r z y b y ł o w s k i e j w Z M i T B S I S ULj m p i s w B i b l . JS B a d a n i a te p r o w a d z o n o w r a m a c h p r o b l e m u r e s o r t o w e g o R. III 9 l.l. - M e t o d y w e r y f i k a c j i i o c e n y n a r z ę d z i w b a d a n i a c h z w y k o r z y -s t a n i e m w y w i a d u k w e -s t i o n a r i u -s z o w e g o w * -s o c j o l o g i i . N p. : A n a l i z y i p r ó b y t e c h n i k b a d a w c z y c h w s o c j o l o g i i , t. V red. Z. G o s t k o w s k i i J . L u t y ń s k i P A N W r o -c ł a w 19 75 ; pr. d o k t . : K. K i s t e l s k i e g o - R o l a a n -k i e t e r a w. w y w i a d z i e -k w e s t i o n a r i u s z o w y m w s o c j o l o g i i ; А. К u b i a -k B r a k i i n f o r m a c j i w b a d a n i a c h z z a s t o s o w a n i e m w y w i a d u k w e s t i o n a -r i u s z o w e g o w s o c j o l o g i i ; W. A. R o s t o c k i e g o, T r u d n o ś ć p y t a ń w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m . U w a r u n k o w a n i a k o n s e k w e n c i e m e t o d y o c e n y , " A c t a U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s " 1 9 ^ Folia s o c i o l o - s z o w e g ó . W e r y f l k a c J a 1 o p r a c o w a n i e d a n y c h z w y w i a d u k w e s t i o n a r i u

(4)

-2 s p o ś r ó d w i e l u t e c h n i k w y k o r z y s t a n y c h w tyra b a d a n i u : w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o i w y w i a d u o w y w i a d z i e 9 , 1. W y w i a d k w e s t i o n a r i u s z o w y s t a n o w i ł p o d s t a w o w e d l a t e g o b a d a -n i a -n a r z ę d z i e z b i e r a -n i a i -n f o r m a c j i . K w e s t i o -n a r i u s z w y w i a d u s k ł a d a ł s i ę z 51 p y t a ń z r ó ż n i c o w a n y c h t e m a t y c z n i e i f o r m a l n i e . N a c z e l n ą z a -s a d ą k o n -s t r u k c j i k w e -s t i o n a r i u -s z a b y ł o u p o d o b n i e n i e g o do t y p o w y c h k w e s t i o n a r i u s z y s t o s o w a n y c h w b a d a n i a c h e m p i r y c z n y c h u P o l s c e od s z e r e g u lat . P r z e b i e g w y w i a d ó w ( p o d o b n i e j a k i p o z o s t a ł y c h kontakt ó w ankiekontaktera z r e s p o n d e n kontakt e m , z z a s kontakt o s o w a n i e m I n n y c h n a r z ę d z i ) r e j e -s t r o w a n y by ł na t a ś m i e m a g n e t o f o n o w e j . W y m ó g " t y p o w o ś c i " d o t y c z y ł t a k ż e c e c h k w e s t i o n a r i u s z a i s t o t n y c h z p u n k t u w i d z e n i a a n k i e t e r a : l i c z b a p y t a ń n i e b y ł a z b y t d u ż a , m i ę d z y p y t a n i a m i z a c h o w a n o ł a t w e i c z y t e l n e r e g u ł y p r z e j ś ć , z o b o w i ą z a -no a n k i e t e r ó w do d o k o n y w a n i a s t a n d a r d o w y c h z a p i s ó w o d p o w i e d z i . I n s t r u k c j a d l a a n k i e t e r ó w p r z e p r o w a d z a j ą c y c h w y w i a d y k w e s t i o -n a r i u s z o w e r ó w -n i e ż -n i e o d b i e g a ł a od p r z e c i ę t -n e j - b y ł a k r ó t k a , z a -w i e r a ł a z a l e d -w i e 10 d y r e k t y -w o g ó l n y c h , o d n o s z ą c y c h s i ę -w j e d n a k o -w y m s t o p n i u d o w s z y s t k i c h p y t a ń i 9 d y r e k t y w s z c z e g ó ł o w y c h , d o t y c z ą c y c h t y l k o n i e k t ó r y c h p y t a ń . Z a c h o w a n i a a n k i e t e r ó w , w m y ś l i n s t r u k c j i , c e c h o w a ł a d a l e k o p o s u n i ę t a s t a n d a r y z a c j a - i n s t r u k c j a w y m a g a ł a d o -s ł o w n e g o o d c z y t a n i a p y t a n i a ; z e z w a l a ł a na d w u k r o t n e j e g o p o w t ó r z e -n i e w -n i e z m i e -n i o -n e j f o r m i e w p r z y p a d k u r e a k c j i r e s p o -n d e -n t a w s k a z u j ą c y c h na k ł o p o t y i n t e r p r e t a c y j n e p r z e w i d z i a n e w i n s t r u k c j i ; z a b r a -n i a ł a a -n k i e t e r o w i d o k o -n y w a -n i a j a k i c h k o l w i e k i -n t e r p r e t a c j i z -n a c z e -n i a p o j ę ć i t e r m i n ó w w y s t ę p u j ą c y c h w p y t a n i a c h ; w p r z y p a d k u p y t a ń otwar-t y c h z a l e c a ł a s o n d o w a n i e w c e l u u z y s k a n i a s z c z e g ó ł o w y c h o d p o w i e d z i , a l e b e z s u g e s t i i i p r z y k ł a d ó w , j e d y n i e p r z e z z a d a n i e p y t a ń d o d a t k o -w y c h -w r o d z a j u " " C o P a n m o ż e j e s z c z e na t e n t e m a t p o -w i e d z i e ć ? " w m y ś l z a s a d y " t y p o w o ś c i " a n k i e t e r ó w p o d d a n o s t a n d a r d o w e m u s z k o l e n i u w w y m i a r z e 3 g o d z i n . Na u w a g ę z a s ł u g u j ą j e d n a k e l e m e n t y s y t u a c j i w y w i a d u , k t ó r e o d -9 Por. I. P r z y b y ł o w s k a , W y w i a d o w y w i a d z i e j a k o m e t o d a o t r z y m y w a n i a i n f o r m a c j i o r e a k c j i w e w n ę t r z n e j r e s p o n d e n t a na p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z a , [w:J A n a l i z y i p r ó b y . . . , t. V. W zał. 3 A n e k s u p r . d o k t . R o s t o c k i e g o z a m i e s z c z o n y j e s t wy.- k a z b a d a ń , w k t ó r y c h p o j a w i ł y s i ę p o s z c z e g ó l n e p y t a n i a w y k o r z y s t a n e w s k o n s t r u o w a n y m tu k w e s t i o n a r i u s z u .

(5)

b i e g a j ą o d p r z e c i ę t n y c h , e m p i r y c z n y c h w y w i a d ó w k w e s t i o n a r i u s z o w y c h . P r z e d e w s z y s t k i m p r z e b i e g w y w i a d u b y ł n a g r y w a n y na t a ś m ę m a g n e t o f o n o w ą (p o u z y s k a n i u z g o d y r e s p o n d e n t a ) . P o n a d t o o b e c n y b y ł d r u g i a n -k i e t e r , tz w. s p e c j a l i s t a , -k t ó r e g o z a d a n i e m b y ł o p r z e p r o w a d z i ć w y -w i a d o -w y -w i a d z i e p o z a k o ń c z e n i u w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o . Tak w i ę c p r z e b i e g w y w i a d u b y ł d o k u m e n t o w a n y za p o m o c ą z a p i s u w k w e -s t i o n a r i u -s z u i n a t a ś m i e m a g n e t o f o n o w e j o r a z ś l e d z o n y p r z e z o s o b ę t r z e c i ą - a n k i e t e r a - s p e c j a l i s t ę . 2. D r u g a z z a s t o s o w a n y c h , t e c h n i k - w y w i a d o w y w i a d z i e - o p a r t a b y ł a n a z a ł o ż e n i a c h m o d e l u r e a k c j i p s y c h i c z n y c h r e s p o n d e n t a n a p y -t a n i e k w e s -t i o n a r i u s z a , o b e j m u j ą c e g o o d b i ó r i r o z u m i e n i e p y t a n i a , s p o s ó b d o c h o d z e n i a d o o d p o w i e d z i o r a z j e j w e r b a l i z a c j ę w w y w i a d z i e . C e l e m w y w i a d u o w y w i a d z i e , k t ó r y z m e t o d o l o g i c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a b y ł w y w i a d e m s w o b o d n y m ze s t a n d a r y z o w a n ą l i s t ą p o s z u k i w a n y c h i n f o r -m a c j i 1 1 , b y ł o w i ę c u s t a l e n i e , j a k r e s p o n d e n t r o z u -m i e p y t a n i e , na ja-k i e j p o d s t a w i e f o r m u ł u j e s t a n o w i s ja-k o w ja-k w e s t i i , ja-k t ó r e j o n o d o t y c z y , o r a z c z y s t a n o w i s k o to w n i e z m i e n i o n e j p o s t a c i w e r b a l i z u j e a n k i e t e r o w i . P r z e b i e g w y w i a d u o w y w i a d z i e b y ł r e j e s t r o w a n y na t a ś m i e m a -g n e t o f o n o w e j , a u z y s k a n e w n i m i n f o r m a c j e w y k o r z y s t y w a n e b y ł y do o c e n y w i a r y g o d n o ś c i o d p o w i e d z i r e s p o n d e n t ó w 1 2 . D o d a ć n a l e ż y , że an - k i e t e r z y - s p e c j a l i ś c i p r z e p r o w a d z a j ą c y w y w i a d y o w y w i a d z i e z o s t a l i b a r d z o s t a r a n n i e d o b r a n i i i n t e n s y w n i e p r z e s z k o l e n i . B a d a n i a m i o b j ę t e z o s t a ł y 2 g r u p y r e s p o n d e n t ó w z r ó ż n i c o w a n e p o d w z g l ę d e m p o z i o m u w y k s z t a ł c e n i a i t y p u z a t r u d n i e n i a . J e d n a z t y c h g r u p s k ł a d a ł a s i ę z m ł o d y c h r o b o t n i k ó w o w y k s z t a ł c e n i u p o d s t a w o w y m i z a s a d n i c z y m z a w o d o w y m , z a t r u d n i o n y c h w p r z e d s i ę b i o r s t w i e b u d o w -l a n y m i m i e s z k a j ą c y c h w h o t e -l u r o b o t n i c z y m ( 1 5 0 o s ó b ) . D r u g ą g r u p ę p i ę ć d z i e s i ę c i o o s o b o w ą s t a n o w i l i a s y s t e n c i P o l i t e c h n i k i Ł ó d z -k i e j i U n i w e r s y t e t u Ł ó d z -k i e g o , r ó w n i e ż m i e s z -k a j ą c y w h o t e l u . D o b ó r , , 1 • P r z y b y ł o w s k a , W y w i a d s w o b o d n y z e s t a n d a r y z o -w a n ą l i s t ą p o s z u k i -w a n y c h i n f o r m a c j i i m o ż l i -w o ś c i j e g o z a s t o s o w a n i a w b a d a n i a c h s o c j o l o g i c z n y c h , " P r z e g l ą d S o c j o l o g i c z n y " 19 7 8 , t. XXX. J e ż e l i p r z e b i e g r e a k c j i p s y c h i c z n y c h r e s p o n d e n t a na p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z o w e b y ł z g o d n y z m o d e l e m , to z a k ł a d a ł o s i ę że o d p o -w i e d ź j e g o j e s t p r a -w i d ł o -w a , a u z y s k a n a i n f o r m a c j a z c a ł ą p e w n o ś c i ą p r a w d z i w a . J e ż e l i o d p o w i e d ź b y ł a n i e p r a w i d ł o w a ,. to u z y s k a n a i n f o r -m a c j a -m o g ł a b y ć t r a f n a t y l k o p r z y p a d k o w o , c o n i e -m o ż e n i q d v o b e i - m o w a ć z b y t d u ż e j J i c z b y p r z y p a d k ó w .

(6)

tak k o n t r a s t o w y c h z o w z g l ę d u na p o z i o m w y k s z t a ł c e n i a , a j e d n o c z e ś n i e tak z b l i ż o n y c h ze w z g l ę d u na in n e c e c h y (np. w i e k , m i e j s c e z a -m i e s z k a n i a ) k a t e g o r i i r e s p o n d e n t ó w by ł p o d y k t o w a n y c e l a -m i b a d a ń 1 3 . B o g a t a i z r ó ż n i c o w a n a d o k u m e n t a c j a ( n a g r a n i a , z a p i s y ) , z g r o m a -d z o n a w w y n i k u p r z e p r o w a -d z e n i a z r e s p o n -d e n t a m i o b u g r u p w y w i a -d u kwe-s t i o n a r i u kwe-s z o w e g o i w y w i a d u o w y w i a d z i e , p o z w a l a na u s t o s u n k o w a n i e s i ę d o tych a s p e k t ó w w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o , k t ó r e w z b u d z a j ą tak w i e l e w ą t p l i w o ś c i , tzn. r z e c z y w i s t y c h z a c h o w a ń a n k i e t e r a 14 w t r a k c i e p r z e p r o w a d z a n i a w y w i a d u i p r o c e s ó w p s y c h i c z n y c h i e m o c j o -n a l -n y c h p r o w a d z ą c y c h do u d z i e l e -n i a p r z e z r e s p o -n d e -n t a o d p o w i e d z i na p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z a . III_. A n a l i z a z a c h o w a ń a n k i e t e r a w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m n e j p o d s t a w i e n a g r a n i a m a g n e t o f o n o w e g o 1. Z a ł o ż e n i a a n a l i z y W p o d r ę c z n i k a c h z n a l e ź ć m o ż n a s z e r e g d y r e k t y w d o t y c z ą c y c h z a c h o w a ń a n k i e t e r a w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m , z a c h o w a ń , k t ó r e m a -ją s i ę p r z y c z y n i ć do u z y s k a n i a o d p o w i e d z i i s t o t n e j , p o s ż u k i w a n e j p r z e z b a d a c z a i p r z y d a t n e j do r o z w i ą z a n i a p r o b l e m u b a d a w c z e g o . J e d n o c z e ś n i e z a c h o w a n i a a n k i e t e r a , m a j ą c e f a k t y c z n i e m i e j s c e w w y w i a d z i e , w y k r a c z a j ą z a w s z e w w i ę k s z y m b ą d ź m n i e j s z y m z a k r e s i e p o z a z a -l e c e n i a i n s t r u k c j i . P o n a d t o s t a n o w i ą o n e j e d n o z n a j m n i e j p o z n a n y c h M. in. c h o d z i ł o o s t w i e r d z e n i e na d r o d z e e m p i r y c z n e j , c z y s t a n d a r y z o w a n e t e c h n i k i k w e s t i o n a r i u s z o w e m o ż n a s t o s o w a ć w o d n i e -s i e n i u do ł u d z i o r ó ż n y m p o z i o m i e i n t e l e k t u a l n y m , w y k -s z t a ł c e n i u , za-w o d z i e , d o ś za-w i a d c z e n i a c h ż y c i o za-w y c h , m o ż l i za-w o ś c i a c h a r t y k u l a c y j n y c h itp. " . . . W i e l o k r o t n i e w r a ż l i w i a n a l i t y c y s u r v e y u z w r a c a l i u w a g ę na to, że k w e s t i o n a r i u s z , ze w z g l ę d u na s w o j e k o n s t r u k t y w n e c e c h y , p r z e d e w s z y s t k i m n a d a j e s i ę do b a d a n i a l u d z i z w y k s z t a ł c e n i e m f o r -m a l n y -m w y ż s z y -m n i ż z a s a d n i c z e z a w o d o w e " , R o s t o c k i , T r u d n o ś -c i . . . , F. soc. 9, s. 9 9 - 1 0 0 . 14 A n a l i z ę z a c h o w a ń a n k i e t e r ó w w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m z u w z g l ę d n i e n i e m p o p e ł n i a n y c h b ł ę d ó w p r z e p r o w a d z i ł К. К -i s t e 1- s k i R o l a a n k i e t e r a w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m w s o c j o l o q i i , " A c t a U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s " 19 8 5 . F o l i a s o c i o l o g i c a li.

(7)

i n a j t r u d n i e j d o s t ę p n y c h b a d a c z o w i o g n i w p r n c e s u k o m u n i k o w a n i a s i ę w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m . C e l e m p r e z e n t o w a n e j n i ż e j a n a l i z y j e s t z h a d a n i c i w s k a z a n i e kons e k w e n c j i r z c c z y u i kons t y u h z a c h o w a ń a n k i e t e r a d l a p r z e b i e g u procekonsu w y -m i a n y p r z e k a z ó w i e f e k t u tej i n t e r a k c j i w p o s t a c i u z y s k a n i a h ą d ź n i e u z y s k a n i a p o s z u k i w a n e j i n f o r m a c j i . W i e d z a o r z e c z y w i s t y c h z a c h o -w a n i a c h a n k i e t e r s k i c h -w t r a k c i e -w y -w i a d u m o ż e m i e ć p r a k t y c z n e z n a c z e n i e d l a b a d a c z y , M o ż e n. in. u m o ż l i w i ć in t a k i e " m o d e l o w a n i e " r o -li a n k i e t e r a w w y w i a d z i e , k t ó r e d o p r o w a d z i d o z m n i e j s z e n i a l i c z b y o d p o w i e d z i n i e i s t o t n y c h i w y e l i m i n o w a n i a z m a t e r i a ł u e m p i r y c z n e g o p r z y n a j m n i e j n i e k t ó r y c h b r a k ó w d a n y c h . A n a l i z a t a k a m o ż e b y ć p r z e -p r o w a d z o n a w y ł ą c z n i e na -p o d s t a w i e z a -p i s u m a g n o t o f o n o w e g o , g d y ż w y -p e ł n i o n y k w e s t i o n a r i u s z w y w i a d u n i e o d d a j e z ł o ż o n o ś c i i d y n a m i k i p r o c e s u k o m u n i k o w a n i a . D o p i e r o d y s p o n u j ą c n a g r a n i e m , m o ż n a ś l e d z i ć w s z y s t k i e a s p e k t y i n t e r r o g a c j i z u w z g l ę d n i e n i e m w a r t o ś c i o s t a t e c z n e g o e f e k t u o d p o w i e d z i r e s p o n d e n t a o r a z s z u k a ć p r a w i d ł o w o ś c i z a c h o w a ń a n k i e t e r a i a n a l i z o w a ć i c h z n a c z e n i e d l a p r z e b i e g u k o m u n i k o -w a n i a się. O d p o w i e d ź n i e i s t o t n a r o z u m i a n a j e s t j a k o t a k a r e a k c j a r e s p o n d e n -ta n a p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z a , k t ó r a n i e p r z y n o s i j e d n o s t k o w e j i n -f o r m a c j i p o s z u k i w a n e j . W ś r ń d o d p n w i o d z i n i o i a t o t n y c h w y r ó ż n i a s i ę i t a k i e , k t ó r e w s k a z u j ą na n i e d o s t o s o w a n i e p y t a n i a , tzn. u j a w n i a j ą , że w p r z y p a d k u d a n e j j e d n o s t k i n i e i s t n i e j e p r z e d m i o t h a d a n i a ( b r a k o p i n i i lu b f a k t p o s z u k i w a n y n i e w y s t ą p i ł ) i k t ó r y c h p o j a w i e n i e s i ę j e s t k o r z y s t n e d l a b a d a c z a 1 5 . I Z a k ł a d a j ą c z w i ą z e k m i ę d z y z a c h o w a n i e m a n k i e t e r a w w y w i a d z i e a w a r t o ś c i ą o d p o w i e d z i r e s p o n d e n t a ( i s t o t n a - n i o i s t o t n a ) , trzeba mieć na u w a d z o , że ta w a r t o ś ć z a l e ż y o d c a ł e g o z e s p o ł u c z y n n i k ó w , na któ-ry s k ł a d a j ą s i ę c e c h y p y t a n i a ( d r a ż l i w o ś ć , t r u d n o ś ć , c e c h y f o r m a l ne, p r z e d m i o t p o s z u k i w a n e j i n f o r m a c j i ) , c e c h y r e s p o n d e n t ó w , c z y n n i -ki s y t u a c y j n o w y w i a d u i i n ne . Z a c h o w a n i a a n k i e t e r s k i e są w i ę c t y l k o j e d n y n z w i e l u e l e m e n t ó w w p ł y w a j ą c y c h na j a k o ś ć u z y s k i w a n y c h d a -n y c h , a l e e l e m e -n t e m , k t ó r e g o z -n a c z e -n i e ze w z g l ę d u -na s p e c y f i k ę r o -li a n k i e t e r a t r u d n o p r z e c e n i ć . P o r . : J. L u t y ń s k i , A n a l i z a p r o c e s u o t r z y m y w a n i a in-f o r m a c j i w b a d a n i a c h z z a s t o s o w a n i e m w y w i a d u k w e s t i o n a r i u s z o w e g o , [w-.] A n a l i z y i p r ó b y . . . , t. IV, [ W r o c ł a w 1 9 7 2 ] .

(8)

A n k i e t e r j e s t b o w i e m j e d y n y m c z ł o n k i e m e k i p y b a d a w c z e j , k t ó r e g o s t y c z n o ś ć z r e s p o n d e n t e m m a c h a r a k t e r b e z p o ś r e d n i . D z i ę k i t e m u m o ż e on k i e r o w a ć p r z e b i e g i e m w y w i a d u z g o d n i e z o c z e k i w a n i a m i b a d a c z a , ma m o ż l i w o ś ć r e a g o w a n i a na z m i e n i a j ą c ą s i ę s y t u a c j ę w y w i a d u i t y m s a -m y -m od j e g o d z i a ł a n i a w z n a c z n y -m s t o p n i u z a l e ż y w a r t o ś ć u z y s k a n e j o d p o w i e d z i . W k o n s e k w e n c j i n i e k t ó r y c h z a c h o w a ń a n k i e t e r a ulega zmia-n i e zmia-n e g a t y w zmia-n y e f e k t w y m i a zmia-n y p r z e k a z ó w i u z y s k u j e s i ę odpowiedź istot-ną. D l a c e l ó w tej a n a l i z y p r z y d a t n e j e s t w p r o w a d z e n i e t e r m i n u " p r o -c e s k o m u n i k o w a n i a s i ę w j e d n e j s p r a w i e " , r o z u m i a n e g o za J. L u t y ń - skiir.*11 j a k o w y m i a n a p r z e k a z ó w z u d z i a ł e m j e d n e g o r e s p o n d e n t a , p r o -w a d z ą c a z -w y k l e d o u z y s k a n i a j e d n e j i n f o r m a c j i p r z e z j e d n o p y t a n i e w k w e s t i o n a r i u s z u . A n a l i z i e p o d d a n o w y ł ą c z n i e z a c h o w a n i a w e r b a l n e p a r t n e r ó w i n t e r -a k c j i i r o z p a t r y w a n o je z u w z g l ę d n i e n i e m p o d z i a ł u n a w a r s t w ę i n -f o r m a c y j n ą i p o z a i n -f o r m a c y j n ą * 7 . D o p i e r w s z e j w a r s t w y należą te dzia-ł a n i a a n k i e t e r a i r e s p o n d e n t a , k t ó r e w s p o s ó b b e z p o ś r e d n i p r z y c z y -n i a j ą s i ę do u z y s k a -n i a i -n f o r m a c j i p o s z u k i w a -n e j p r z e z b a d a c z a . W a r s t w ę p o z a i n f o r m a c y j n ą s t a n o w i ą z a c h o w a n i a n i e p r z e w i d z i a n e i n s t r u k c j ą a n k i e t e r s k ą , c z ę s t o n i e k o n t r o l o w a n e p r z e z a n k i e t e r a i tym b a r -d z i e j p r z e z b a -d a c z a ; z a c h o w a n i a te j e -d n o c z e ś n i e n i e pr zy czyniają s i ę do u z y s k a n i a p o s z u k i w a n y c h i n f o r m a c j i . Ze w z g l ę d u na n i e w i e l k ą licz-bę t e g o t y p u z a c h o w a ń z o s t a ł y o n e w y ł ą c z o n e z p ó ź n i e j s z e g o o p r a c o - w a n i a 1 0 . O p r a c o w a n i u p o d d a n o 96 w y w i a d ó w : 40 z a s y s t e n t a m i i 56 z r o b o t n i k a m i o r a z p o 20 p y t a ń z k a ż d e g o k w e s t i o n a r i u s z a : 14 p y t a ń zamkn ię -t y c h i 6 p y -t a ń o -t w a r -t y c h . D a j e -to ł ą c z n i e 1 9 2 0 j e d n o s -t k o w y c h a k -t ó w k o m u n i k o w a n i a s i ę w j e d n e j s p r a w i e . W c e l u o d t w o r z e n i a i u s y s t e m a -I b i d e m . W a r s t w a p r z a i n f o r m a c y j n a b y ł a p r z e d m i o t e m w i e l u o p r a c o w a ń , np. R. L. K a h n , Ch. C a n n e 1, [w:] T h e O y n a m i c s o f I n t e r -v i e w i n g J o h n W i l e y a n d s o n s , N e w Y o r k 1 9 5 7 , s. 1 8 0 1 9 7 , z a p r o p o n o -w a l i n a s t ę p u j ą c ą s y s t e m a t y z a c j ę c z y n n i k ó -w s k ł a d a j ą c y c h s i ę n a w a r -s t w ę p o z a i n f o r m a c y j n ą .- 1) c z y n n i k i -s p o ł e c z n o - d e m o g r a f i c z n e ( b a c k -g r o u n d f a c t o r s ) ; 2) c z y n n i k i p s y c h o l o g i c z n e ( p s y c h o l o g i c a l ( f a c -t o r s ) ; 3) c z y n n i k i z a c h o w a n i o w e ( b e h a v i o r f a c -t o r s ) . * 18 W 9 8 % p o c h o d z ą z o t o c z e n i a ( h a ł a s z u l i c y , g r a j ą c e r a d i o ) o- r az o d o s ó b t r z e c i c h ( ż o n a , d z i e c i i i n . ) o b e c n y c h p r z y w y w i a -d a c h .

(9)

t y z o w a n i a p e ł n e g o p r z e b i e g u j e d n o s t k o w y c h p r o c e s ó w k o m u n i k o w a n i a s i ę w s z y s t k i e z a c h o w a n i a w e r b a l n e a n k i e t e r a i r e s p o n d e n t a z o s t a ł y przy-I 19 p o r z ą d k o w a n e n a s t ę p u j ą c y m o g ó l n y m " k l a s o m r e a k c j i " : 1) z a d a w a n i e p y t a n i a p r z e z a n k i e t e r a , 2) d z i a ł a n i a d o d a t k o w e a n k i e t e r a , 3) o d d z i e l a n i e o d p o w i e d z i p r z e z r e s p o n d e n t a . Z a d a w a n i e p y t a n i a p r z e z a n k i e t e r a o b e j m u j e t y l k o p i e r w s z e o d -c z y t a n i e p y t a n i a . R ó ż n i -c e w p o s t ę p o w a n i u a n k i e t e r a d o t y -c z y ć m o g ą p r z e s t r z e g a n i a p r z e z n i e g o d y r e k t y w i n s t r u k c j i a n k i e t e r s k i e j o k r e ś l a j ą c y c h z a s a d n o ś ć z a d a n i a d a n e g o p y t a n i a ( c z y p o w i n n o b y ć o d c z y t a -n e p o s z c z e g ó l -n y m r e s p o -n d e -n t o m ) , f o r m y i p o r z ą d k u , w j a k i m p o w i n n o 20 z o s t a ć p r z e d s t a w i o n e r e s p o n d e n t o w i T e r m i n e m " d z i a ł a n i a d o d a t k o w e a n k i e t e r a " o b j ę t o n a s t ę p u j ą c e t y -p y zachowari a n k i e t e r s k i c h : a) p o w t ó r z e n i e p y t a n i a ( r a z i w i ę c e j r a z y ) zgodnie z jego b r z m i e -n i e m w k w e s t i o -n a r i u s z u l u b w p o s t a c i p r z e f o r m u ł o w a -n e j ; b) s o n d o w a n i e za p o m o c ą p y t a ń l u b w y p o w i e d z i d o d a t k o w y c h s p o z a k w e s t i o n a r i u s z a , np. " C z y to j u ż w s z y s t k o ? . . . " , ''Czy m ó g ł b y P. w y -j a ś n i ć . . . ? " ; c e l e m t y c h d z i a ł a ń j e s t w y j a ś n i e n i e l u b r o z s z e r z e n i e o d p o w i e d z i r e s p o n d e n t a ; c) o d d z i a ł y w a n i e n a r e s p o n d e n t a za p o m o c ą t a k i c h z a c h o w a ń d o d a t k o w y c h , k t ó r e n a s t ę p u j ą p o ( l u b w t r a k c i e ) w y p o w i e d z i r e s p o n d e n -ta i m a j ą na c e l u s t y m u l o w a n i e g o d o u d z i e l e n i a o d p o w i e d z i i s t o t -n e j ( w y p o w i e d z i t a k i e m o g ą j e d -n a k w p ł y w a ć -na z -n i e k s z t a ł c e -n i e o d p o w i e d z i r e s p o n d e n t a ) . D l a p o t r z e b a n a l i z y u w z g l ę d n i o n o 3 r o d z a j e t a -k i c h z a c h o w a ń : 21 - z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c e ( z a c h ę c a j ą c e d o d a l s z e j w y p o w i e d z i , wska-z u j ą c e , że a n k i e t e r j e s t z a i n t e r e s o w a n y o d p o w i e d z i ą r e s p o n d e n t a , r o z u m i e ją l u b a k c e p t u j e , np. p o p r z e z u w a g i t y p u : " a h a " , "w p o -19 O k r e ś l e n i e " k l a s y r e a k c j i " j e s t n i e p r e c y z y j n e ; z a s t o s o w a n o j e z p o w o d u t r u d n o ś c i ze z n a l e z i e n i e m l e p s z e g o t e r m i n u . 20 P r z y z a d a w a n i u p y t a n i a a n k i e t e r m o ż e p o p e ł n i ć s z e r e g b ł ę d ó w b ę d ą c y c h o d s t ę p s t w e m o d i n s t r u k c j i , np. z a d a n i e p y t a n i a r e s p o n d e n t o w i , k t ó r e m u n i e p o w i n n o z o s t a ć z a d a n e , p r z e f o r m u ł o w a n i e treści p y -t a n i a , z m i a n a k o l e j n o ś c i py-tar-t, n i e p r a w i d ł o w e o d c z y -t a n i e m o ż l i w y c h o d p o w i e d z i i in. 21 U c y t o w a n e j p r a c y K. K i s t e l s k i e g o , ( R o l a a n k i e -t e r a . . . ) t e n t y p z a c h o w a ń o b j ę t y j e s t n a z w ą " w z m o c n i e n i a " . A u t o r p r z e d s t a w i a na s. 65 i n. e f e k t y s t o s o w a n i a w z m o c n i e ń .

(10)

o o r z ą d k u " , " r o z u m i e m " ; w ł ą c z o n o tu t a k ż e p o t w i e r d z e n i e p r z e z a n k i e -t e r a s p o s o b u , w j a k i m r e s p o n d e n -t z r o z u m i a ł p y -t a n i e , -to z n a c z y -t a k i e s y t u a c j e , k i e d y r e s p o n d e n t p o u s ł y s z e n i u p y t a n i a w e r b a l i z u j e j e g o w ł a s n ą w e r s j ę , p r z e f o r m u ł o w u j e je, n a t o m i a s t a n k i e t e r a k c e p t u j e w e r s j ę - " t a k " , " z g a d z a s i ę " ) ; w z m o c n i e n i a ( z a c h o w a n i a m a j ą c e n a c e l u n a k ł o n i e n i e r e s p o n d e n t a do z w i ę k s z e n i a w y s i ł k u w k ł a d a n e g o w o d p o w i e d ź , g d y a n k i e t e r u z n a j e ją za n i e i s t o t n ą ; n a l e ż ą tu z w r o t y typu: " P r o s z ę s i ę zas ta no w i ć ", "Niech P. s p r ó b u j e s o b i e p r z y p o m n i e ć . . . " i t p . ) ; z a c h o w a n i a g r z e c z n o ś c i o w e , n i e m a j ą c e b e z p o ś r e d n i e g o z w i ą z k u z w a r s t w ą i n f o r m a c y j n ą w y w i a d u , w y ł ą c z o n e z d a l s z e g o o p r a c o w a n i a . Z a c h o w a n i a o k r e ś l o n e j a k o u d z i e l a n i e o d p o w i e d z i p r z e z r e s p o n -d e n t a są j e -d y n y m t y p e m r e a k c j i o c z e k i w a n e j o-d t e g o p a r t n e r a i n t e r - r o g a c j i . O d p o w i e d z i te ze w z g l ę d u na i c h w a r t o ś ć i n f o r m a c y j n ą dl a b a d a c z a m a j ą c h a r a k t e r i s t o t n y c h b ą d ź n i e i s t o t n y c h . P r z y j ę t ą w t y m b a d a n i u j e d n o s t k ą a n a l i z y j e s t p r o c e s k o m u n i k o -w a n i a s i ę -w -w y -w i a d z i e -w z -w i ą z k u z j e d n y m p y t a n i e m k -w e s t i o n a r i u s z a , tzn. w s z y s t k i e r e a k c j e w e r b a l n e a n k i e t e r a i r e s p o n d e n t a , k t ó r e z a -c h o d z ą o d m o m e n t u r o z p o -c z ę -c i a p i e r w s z e g o -c z y t a n i a p y t a n i a ( z a d a n i a p y t a n i a ) p r z e z a n k i e t e r a , d o m o m e n t u r o z p o c z ę c i a p r z e z n i e g o c z y t a -n i a -n a s t ę p -n e g o . R e a k c j a r e s p o -n d e -n t a z a c h o d z i w o d p o w i e d z i -na począt-k o w y b o d z i e c , tj. na z a d a n i e p y t a n i a . R o d z a j tej r e a począt-k c j i m o ż e s t a ć s i ę b o d ź c e m d o teg o, a b y a n k i e t e r z a s t o s o w a ł k t ó r y ś z t y p ó w d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o ( l u b k i l k a r ó ż n y c h z a c h o w a ń d o d a t k o w y c h j e d n o c z e ś -n i e ) . N a s t ę p -n a r e a k c j a r e s p o -n d e -n t a m o ż e b y ć s k u t k i e m z a s t o s o w a -n i a p r z e z a n k i e t e r a t y c h b o d ź c ó w d o d a t k o w y c h ( l u b t y l k o k t ó r e g o ś z nich). Z k o l e i o d p o w i e d ź r e s p o n d e n t a m o ż e w y w o ł a ć p o n o w n i e z a c h o w a n i a d o -d a t k o w e a n k i e t e r a , a n a l o g i c z n i e j a k w s y t u a c j i p o p r z e -d n i e j , aż do m o m e n t u , k i e d y a n k i e t e r riQzp.oçznie o d c z y t y w a n i e n a s t ę p n e g o p y t a n i a . P o n a d t o k a ż d e m u z e t a p ó w t e g o p r o c e s u m o g ą t o w a r z y s z y ć z a c h o w a n i a o k r e ś l o n e j a k o n i e m a j ą c e b e z p o ś r e d n i e g o z w i ą z k u z infor mac yj ną w a r -s t w ą w y w i a d u , k t ó r e n i e -są u w z g l ę d n i o n e w d a l -s z y c h r o z w a ż a n i a c h . K a ż d a j e d n o s t k a a n a l i z y z o s t a ł a o p r a c o w a n a i p r z e d s t a w i o n a sche-m a t y c z n i e z u w z g l ę d n i e n i e sche-m o p i s a n y c h w y ż e j " k l a s r e a k c j i " . N a s t ę p -22 T y p o w y m p r z y k ł a d e m t e g o t y p u z a c h o w a ń w s f e r z e n i e w e r b a l n e j j e s t p o t a k i w a n i e , k i w a n i e g ł o w ą .

(11)

n i e d o k o n a n o p r z y p o r z ą d k o w a n i a k a ż d e j j e d n o s t k i z e względu na rodzaje i k o l e j n o ś ć w y s t ę p u j ą c y c h w p r o c e s i e k o m u n i k o w a n i a s i ę zachowań w e r -b a l n y c h a n k i e t e r a i r e s p o n d e n t a - j e d n e m u s p o ś r ó d s k o n s t r u o w a n y c h ty-2 3 p o w y c h p r z e b i e g ó w w y m i a n y p r z e k a z ó w . O d t w o r z o n y w s p o s ó b s c h e m a -t y c z n y k a ż d y j e d n o s -t k o w y p r z e b i e g k o m u n i k o w a n i a s i ę w j e d n e j s p r a w i e u w z g l ę d n i a w a r t o ś ć i n f o r m a c y j n ą k o l e j n y c h w y p o w i e d z i r e s p o n d e n -ta ( i s t o t n a - n i e i s t o t n a ) o r a z s p o s ó b z a c h o w a n i a a n k i e t e r a . T a k i s p o s ó b o p r a c o w a n i a p o z w a l a u s t a l i ć c z ę s t o t l i w o ś ć s t o s o w a -n i a p r z e z a -n k i e t e r ó w p o s z c z e g ó l -n y c h t y p ó w b o d ź c ó w , w z a l e ż -n o ś c i od r o d z a j u p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o i o d w a r t o ś c i i n f o r m a c y j n e j u- z y s k a n e j o d p o w i e d z i . U m o ż l i w i a też o k r e ś l e n i e w p ł y w u t y c h b o d ź -c ó w na p r z e b i e g -c a ł e j w y m i a n y p r z e k a z ó w z u w z g l ę d n i e n i e m e f e k t u (odp o w i e d ź i s t o t n a o d (odp o w i e d ź n i e i s t o t n a ) k o ń c z ą c e g o (odp r o c e s k o m u n i k o -w a n i a s i ę -w d a n e j s p r a -w i e . 2. C z ę s t o ś ć s t o s o w a n i a p r z e z a n k i e t e r a p o s z c z ę g ó l n y c h t y p ó w z a c h o w a ń d o d a t k o w y с h J e d n y m z p o d s t a w o w y c h c e l ó w a n a l i z y b y ł o U s t a l e n i e c z ę s t o ś c i s t o s o w a n i a p r z e z a n k i e t e r ó w p o s z c z e g ó l n y c h r o d z a j ó w d z i a ł a ń d o d a t -k o w y c h p o t y c h o d p o w i e d z i a c h r e s p o n d e n t ó w , -k t ó r e a n -k i e t e r z y u z n a l i za n i e z a d o w a l a j ą c e ( n i e z a w s z e b y ł y to o d p o w i e d z i n i e i s t o t n e ) . Z a -c h o w a n i a a n k i e t e r a p e ł n i ą z n a -c z ą -c y r o l ę w p r o -c e s i e w y m i a n y p r z e k a -z ó w -z m i e r -z a j ą c y m d o u -z y s k a n i a i n f o r m a c j i i s t o t n e j d l a b a d a c -z a ; a n k i e t e r ma m o ż l i w o ś ć m o d y f i k o w a n i a p r z e b i e g u p r o c e s u w k i e ru n k u z g o d -n y m z o c z e k i w a -n i a m i b a d a c z a . P o d o k o -n a -n i u o b l i c z e ń o k a z a ł o s i ę , że n a j c z ę ś c i e j w y s t ę p u j ą c ą r e a k c j ą a n k i e t e r a w t a k i c h s y t u a c j a c h j e s t s t o s o w a n i e s o n d a ż u . A n k i e t e r z y w y k o r z y s t a l i g o ł ą c z n i e 2 6 0 r a z y . W n a s t ę p n e j k o l e j n o ś c i p o j a w i ł y się: - p o w t ó r z e n i e p y t a n i a - 19 2 r a z y , 23 O p i e r a j ą c s i ę n a m a t e r i a l e e m p i r y c z n y m , z b u d o w a n o 18 o o d s t a - w o w y c h p r z e b i e g ó w p r o c e s ó w k o m u n i k o w a n i a s i ę w w y w i a d z i e Ł ą c z n i e z w p r o w a d z o n y m i m o d y f i k a c j a m i u z y s k a n o 34 t y p o w e p r z e b i e o i tvch oro- c e s ó w O p i s s c h e m a t y c z n y w y g l ą d a ł n a s t ę p u j ą c o , n p : I: p y t a n i e o d -p o w i e d ź i s t o t n à , lis -p y t a n i e -*• o d -p o w i e d ź n i e i s t o t n a , I I I • p y t a n i e -+■ o d p o w i e d ź n i e i s t o t n a d z i a ł a n i e d o d a t k o w e A - o d p o w i e d ź i s t o t

(12)

-- z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c a - 107 r a z y, - w z m o c n i e n i a - 47 r a z y . N a j m n i e j l i c z n e o k a z a ł y s i ę t a k i e p r z y p a d k i , w k t ó r y c h a n k i e t e r z a s t o s o w a ł b o d z i e c k i l k u e l e m e n t a r n y : w z m o c n i e n i e p l u s s o n d a ż ( l u b p o w t ó r z e n i e p y t a n i a ) , w z g l ę d n i e w s z y s t k i e te t r z y d z i a ł a n i a r a z e m . A n k i e t e r z y p o s t ą p i l i w ten s p o s ó b ł ą c z n i e 33 ra zy. 3. S k u t e c z n o ś ć dz i ał a ń d o d a t k o w y c h Na p o d s t a w i e u z y s k a n y c h d a n y c h l i c z b o w y c h m o ż l i w a j e s t o c e n a s k u t e c z n o ś c i p o s z c z e g ó l n y c h t y p ó w d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h w w y w o ł y w a n i u o d p o w i e d z i i s t o t n y c h , g d y p o p r z e d n i a o d p o w i e d ź r e s p o n d e n t a była n i e i s t o t n a . S k u t e c z n o ś ć d a n e g o d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o r o z u m i a n a jest j a k o u d z i a ł p r o c e n t o w y d z i a ł a ń d a n e g o ty p u , p o k t ó r y c h u z y s k a n o o d p o w i e d ź i s t o t n ą , w o g ó l n e j l i c z b i e t e g o t y p u d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h , z a -s t o -s o w a n y c h p r z e z a n k i e t e r a p o u d z i e l e n i u p r z e z r e -s p o n d e n t a o d p o -w i e d z i n i e i s t o t n e j . S p o s ó b o b l i c z a n i a s k u t e c z n o ś c i d a n e g o d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o (na p r z y k ł a d z i e s o n d a ż u ) j e s t n a s t ę p u j ą c y : o g ó l n a l i c z b a p r z y p a d k ó w , w k t ó r y c h po o d p o w i e d z i n i e i s t o t n e j a n k i e t e r z a s t o s o w a ł s o n d a ż w y n o -si 130; l i c z b a p r z y p a d k ó w , w k t ó r y c h p o d o k o n a n i u s o n d o w a n i a p o j a -w i ł a s i ę o d p o w i e d ź i s t o t n a w y n o s i 103; s k u t e c z n o ś ć s o n d a ż u : jy g X 10 0 = 7 9 , 2X. O z n a c z a to, że w w y n i k u z a s t o s o w a n i a pytania s o n

-d u j ą c e g o po o -d p o w i e -d z i n i e i s t o t n e j w 7 9 ,2% p r z y p a d k ó w u z y s k u j e s i ę o d p o w i e d ź i s t o t n ą . W t e n s p o s ó b o b l i c z o n a s k u t e c z n o ś ć p o s z c z e g ó l n y c h , t y p ó w d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h w y n o s i : - p o w t ó r z e n i e p y t a n i a - 6 8 , 2 % , - s o n d a ż - 7 9 , 2X, - z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c e - 8 2 ,5%, - w z m o c n i e n i a - 2 7 , 7 % , - b o d z i e c k i l k u e l e m e n t o w y ( w z m o c n i e n i e + s o n d a ż ; w z m o c n i e n i e + p o w t ó r z e n i e p y t a n i a ) - 69,6X, J a k w y n i k a z p o w y ż s z e g o z e s t a w i e n i a , n a j m n i e j s z ą s k u t e c z n o ś c i ą o d z n a c z a j ą s i ę z a c h o w a n i a w z m a c n i a j ą c e . O k a z u j e s ię , ż e m o t y w o w a n i e na R. IV: p y t a n i e - * o d p o w i e d ź i s t o t n a -*■ d z i a ł a n i e d c d a t k o w e A o d p o w i e d ź n i e i s t o t n a R., itd.

(13)

r e s p o n d e n t a do u d z i e l e n i a o d p o w i e d z i , c z y te ż du i e i u z u p e ł n i e n i a z a pomo c ą d o d a t k o w y c h z w r o t ó w ty pu : " p r o s z ę b a r d z o " " n i e c h P. s p r ó -b u j e " itp. n i e p r z y n o s i p o z y t y w n e g o r e z u l t a t u , c h y -b a że w y s t ę p u j e ł ą c z n i e z p y t a n i a m i s o n d u j ą c y m i . N a s u w a s i ę p r z y p u s z c z e n i e , że t a -k i e " n a g a b y w a n i e " m o ż e b y ć w r ę c z d e n e r w u j ą c e d l a r e s p o n d e n t a w s y -t u a c j i , g d y np. p y -t a n i e j e s -t d l a n i e g o n i e j a s n e l u b g d y w y d a j e mu s i ę , Ze w y c z e r p a ł ju ż o d p o w i e d ź . N a t o m i a s t z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c e - np. u p e w n i a n i e r e s p o n d e n t a , że j e s t r o z u m i a n y , że " m ó w i d o b r z e " , że j e s t s ł u c h a n y z u w a g ą (nawet,, g d y m ó w i n i e n a t e m a t ) , że a n k i e t e r a n g a ż u j e s i ę w j e g o w y p o w i e d ź p o p r z e z z w r o t y t y p u : " d o b r z e " , " r o z u -m i e -m " itp. - d a l e k o b a r d z i e j w p ł y w a j ą na -m o t y w a c j ę r e s p o n d e n t a i o- w o c u j ą o d p o w i e d z i ą i s t o t n ą . J a k w y n i k a z p r z e p r o w a d z o n e j a n a l i z y , n a w e t w t e d y , g d y r e s p o n d e n t z t r u d e m w e r b a l i z u j e s w o j ą o d p o w i e d ź , a k c e p t u j ą c e z a c h o w a n i e a n k i e t e r a w p ł y w a na r e s p o n d e n t a m o b i l i z u j ą c o i w w i e l u p r z y p a d k a c h p r o w a d z i d o u z y s k a n i a o d p o w i e d z i i s t o t n e j . Nat o m i a s Nat w s y Nat u a c j a c h , g d y o d p o w i e d ź r e s p o n d e n Nat a j e s Nat c z ę ś c i o w a , a n -k i e t e r p o p r z e z p e w n e z w r o t y d a j ą c e d o z r o z u m i e n i a , że n i e u w a ż a j e j j e s z c z e za z a k o ń c z o n ą , d o p i n g u j e r e s p o n d e n t a d o k o n t y n u o w a n i a w y -p o w i e d z i , -p o s z e r z a n i a j ej , w y j a ś n i a n i a . N i e j e d n o k r o t n i e " z m a s o w a n e " d z i a ł a n i a d o d a t k o w e a n k i e t e r a w y -w i e r a j ą b a r d z o s i l n y n a c i s k n a r e s p o n d e n t a i -w y m u s z a j ą n a n i m o d -p o w i e d ź . W y m u s z e n i e t a k i e - c h o ć -p r o w a d z i d o o d -p o w i e d z i i s t o t n e j - n i e z a w s z e j e s t w a r t o ś c i o w e d l a b a d a c z a z p u n k t u w i d z e n i a p r a w d z i -w o ś c i -w y p o -w i e d z i r e s p o n d e n t a . 4. R o d z a j p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o a s k u t e c z n o ś ć d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h A n a l i z a m a t e r i a ł u n a g r a n i o w e g o p o z w o l i ł a r ó w n i e ż na z a o b s e r w o w a n i e , że w z a l e ż n o ś c i o d c e c h f o r m a l n y c h p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e -go r o z p o c z y n a j ą c e g o w y m i a n ę p r z e k a z ó w ( o t w a r t e - z a m k n i ę t e ) r ó ż n i -c u j e s i ę s k u t e -c z n o ś ć p o s z -c z e g ó l n y -c h r o d z a j ó w d z i a ł a ń d o d a t k o w y -c h sto-s o w a n y c h p r z e z a n k i e t e r a w p r o c e sto-s i e k o m u n i k o w a n i a 9ię w j e d n e j spra-w i e spra-w spra-w y spra-w i a d z i e (ta b. 1). G e n e r a l n i e s t w i e r d z i ć m o ż n a , że w y ż s z ą s k u t e c z n o ś c i ą o d z n a c z a -ją s i ę d z i a ł a n i a d o d a t k o w e a n k i e t e r a w ó w c z a s , g d y k o m u n i k o w a n i e s i ę w j e d n e j s p r a w i e z a p o c z ą t k o w a n e j e s t p r z e z p y t a n i e z a m k n i ę t e , n i ż w

(14)

T a b e l a 1 Typ p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o a s k u t e c z n o ś ć d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h R o d z a j d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o S k u t e c z n o ś ć d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h (w X) p y t a n i a z a m k n i ę t e p y t a n i a o t w a r t e 1.p o w t ó r z e n i e p y t a n i a 7 8 , 4 4 7 , 6 2. s o n d a ż 7 9 , 6 7 7 , 8 3. z a c h o w a n i e a k c e p t u j ą c e 8 7 , 3 6 9 , 6 4. w z m o c n i e n i e 3 5 , 4 2 1 , 0 5. d z i a ł a n i e k i l k u e l e m e n -t o w e 5 8 , 3 7 6 , 2 Ź r ó d ł o : E. B a r a ń s k a , N i e k t ó r e a s p e k t y r o z u m i e n i a p y t a ń k w e s t i o n a r i u s z a w y w i a d u s o c j o l o g i c z n e g o ńa p r z y k ł a d z i e p y t a -n i a o p o z y c j ę s p o ł e c z -n ą (pr. m a g i s t . , ' m p i s w B i b i . In st . S o c j o l o -g i i UL ). p r z y p a d k u o t w a r t e g o p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o . B e z w z g l ą d u na ty p p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o n a j m n i e j s k u t o c z n e o k a z a ł y s i ę w z m oc n i e nia. N i e z a l e ż n i e od f o r m a l n y c h c e c h p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o w y -s o k a -s k u t e c z n o ś ć c e c h u j e -s o n d a ż . W p r z y p a d k u p y t a ń z a m k n i ę t y c h n a j b a r d z i e j s k u t e c z n e o k a z a ł y się z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c e , a w d a l s z e j k o l e j n o ś c i : s o n d a ż i p o w t ó r z e -n i e p y t a -n i a o r a z d z i a ł a -n i a k i l k u e l e m e -n t o w e . Z k o l e i d l a o t w a r t y c h p y t a ń k w e s t i o n a r i u s z o w y c h n a j b a r d z i e j skut e c z n e by ł y : s o n d a ż i d z i a ł a n i e k i l k u e l e m e n skut o w e o r a z z a c h o w a n i a a k -c e p t u j ą -c e . Na u w a g ę z a s ł u g u j e f ak t , iż w p r z y p a d k u t e g o t y p u p y t a ń b a r d z o n i s k a j e s t s k u t e c z n o ś ć p o w t ó r z e n i a p r z e z a n k i e t e r a p y t a n i a w j e g o n i e z m i e n i o n e j w e r s j i k w e s t i o n a r i u s z o w e j . 5. S k u t e c z n o ść d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h a p o z i o m w y k s z t a ł c e n i a i r o d z a j z a t r u d n i e n i a r e s p o n d e n t ó w A n a l i z a p r z e b i e g u j e d n o s t k o w y c h p r o c e s ó w k o m u n i k o w a n i a s i ę w g r u p a c h w y r ó ż n i o n y c h ze w z g l ę d u na p o z i o m w y k s z t a ł c e n i a i ty p p r a c y ( r o b o t n i c y - a s y s t e n c i ) p o z w a l a d o k o n a ć p e w n y c h s p o s t r z e ż e ń o d n o -s z ą c y c h -s i ę do -s k u t e c z n o ś c i r ó ż n y c h z a c h o w a ń a n k i e t e r -s k i c h (tab. 2).

(15)

T a b e l a 2 R o d z a j d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o a j e g o s k u t e c z n o ś ć w z a l e ż n o ś c i od p o z i o m u w y k s z t a ł c e n i a i r o d z a j u z a t r u d n i e n i a r e s p o n d e n t a R o d z a j d z i a ł a n i a d o d a t k o w e g o ■ S k u t e c z n o ś ć d z i a ł a ń d o d a t k o w y c h (w X) r o b o t n i c y a s y s t e n c i 1. p o w t ó r z e n i e p y t a n i a 6 0 , 6 7 7 , 2 2. s o n d a ż 7 6 , 9 8 2 , 7 3. z a c h o w a n i a a k c e p t u j ą c e 7 3 , 7 9 7 , 0 4 . w z m o c n i e n i e 2 4 , 1 4 2 , 8 5. d z i a ł a n i e k i l k u e l e m e n - t o w e 6 6 , 7 7 3 , 3 Ź r ó d ł o : J a k w tab. 1. W y n i k i z tab. 2 p r o w a d z ę d o p o d s t a w o w e g o w n i o s k u , że s k u t e c z -n o ś ć d o d a t k o w y c h działart a -n k i e t e r ó w j e s t w y ż s z a w o d n i e s i e n i u do r e s p o n d e n t ó w - a s y s t e n t ó w n i ż do r e s p o n d e n t ó w - r o b o t n i k ó w . W p r z y p a d k u a s y s t e n t ó w z n a c z n i e c z ę ś c i e j n i ż w p r z y p a d k u r o b o t n i k ó w a n k i e t e r z y u z y s k i w a l i o d p o w i e d z i i s t o t n e po z a s t o s o w a n i u d o d a t k o w y c h z a b i e g ó w . J e d y n i e w z m o c n i e n i a o k a z a ł y s i ę m a ł o p r z y d a t n e d l a o b u ka t e g o r i i r e -s p o n d e n t ó w . W g r u p i e r o b o t n i k ó w n a j l e p s z e e f e k t y u z y s k i w a n o na s k u t e k z a d a w a n i a p y t a ń s o n d u j ą c y c h ( c z y l i t a k i c h p y t a ń l u b w y p o w i e d z i d o d a t k o -w y c h s p o z a k -w e s t i o n a r i u s z a , k t ó r e m a j ę na c e l u u z y s k a n i e w y j a ś n i e -n i a l u b r o z s z e r z e -n i a o d p o w i e d z i r e s p o -n d e -n t a ) o r a z z a c h o w a ń a k c e p t u - j ę c y c h . M n i e j s z ę s k u t e c z n o ś c i ą c e c h o w a ł y s i ę d z i a ł a n i a w i e l o e l e m e n -t o w e o r a z p o w -t ó r z e n i a p y -t a n i a w j e g o w e r s j i k w e s -t i o n a r i u s z o w e j . Ы p r z y p a d k u r e s p o n d e n t ó w - a s y s t e n t ó w n a s z c z e g ó l n ę u w a g ę z a s ł u -g u j e w y s o k i w s k a ź n i k p r o c e n t o w y s k u t e c z n o ś c i z a c h o w a ń a k c e p t u j ą c y c h . P r a w d o p o d o b n i e .o d p o w i e d z i te j k a t e g o r i i r e s p o n d e n t ó w c z ę ś c i e j z a d o -w a l a ł y a n k i e t e r ó -w , c o p o t -w i e r d z a l i o n i r e a g u j ą c na n i e -w s p o s ó b a- probujęcy", a to z k o l e i s k ł a n i a ł o r e s p o n d e n t ó w d o u z u p eł ni a n ia , p o s z e r z a n i a w y p o w i e d z i ; w e f e k c i e t a k i e g o p r z e b i e g u p r o c e s u k o m u n i k o -w a n i a o d p o -w i e d ź i s t o t n a p o j a -w i ł a s i ę aż -w 9 7 X p r z y p a d k ó -w . D l a te j g r u p y m n i e j s k u t e c z n e o k a z a ł y się: s o n d a ż , d a l e j p o w t ó r z e n i e p y -t a n i a o r a z d z i a ł a n i a w i e l o e l e m e n -t o w e .

(16)

I V . N i e k t ó r e a s p e k t y r o z u m i e n i a p y t a ń ' k w e s t i o n a r i u s z a w y w i a d u s o c j o l o g i i ;n eg o na pi zykl.-iriziß p y t a n i a o p o z y c j ą s p o ł e c z n ą 1. Z a ł o ż e n i a a n a l i z y D r u g a z p r z e d s t a w i o n y c h tu a n a l i z t a k ż e d o t y c z y p r o c e s u k o m u n i -k o w a n i a s i ę w w y w i a d z i e -k w e s t i o n a r i u s z o w y m , a l e s -k u p i a s i ę na z u -p e ł n i e i n n y m j e g o a s -p e k c i e , m i a n o w i c i e na -p s y c h i c z n y c h r e ak cj a c h re-s p o n d e n t ó w , k t ó r e z a c h o d z ą w t r a k c i e u d z i e l a n i a o d p o w i e d z i na p y -t a n i a k w e s -t i o n a r i u s z a . D o a n a l i z y -t e g o z a g a d n i e n i a z o s -t a ł w y k o r z y -s t a n y m a t e r i a ł n a g r a n i o w y z g r o m a d z o n y w e f e k c i e p r z e p r o w a d z e n i a z 24 r e s p o n d e n t a m i w y w i a d u o w y w i a d z i e . P r z y p o m n ę , że w y w i a d o wywiadzie to r o z m o w a z r e s p o n d e n t e m m a j ą c a na c e l u z d o b y c i e i n f o r m a c j i na t e -m a t r e a k c j i p s y c h i c z n e j r e s p o n d e n t a na k o n k r e t n e p y t a n i e z a d a n e -m u w w y w i a d z i e k w e s t i o n a r i u s z o w y m . R o z m o w a ta o b e j m o w a ł a n a s t ę p u j ą c e k w e s t i e : o d b i ó r i r o z u m i e n i e p y t a n i a k w e s t i o n a r i u s z o w e g o , sposób doj-ś c i a d o o d p o w i e d z i na to p y t a n i e o r a z je j w e r b a l i z a c j a . I n f o r m a c j e z w y w i a d u o w y w i a d z i e w y k o r z y s t a n o d l a o c e n y w i a r y g o d n o ś c i o d p o w i e -dz i r e s p o n d e n t a na d a n e p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z a . P o s ł u ż o n o s i ę k a -t e g o r i ą " o d p o w i e d ź -t r a f n a " . W m y ś l p r z y j ę -t y c h z a ł o ż e ń -t r a f n e są te o d p o w i e d z i , k t ó r e - j a k to s p r a w d z o n o w w y w i a d z i e o w y w i a d z i e - é f e k t e m tzw. p r a w i d ł o w e j r e a k c j i p s y c h i c z n e j r e s p o n d e n t a . P r a w i d ł o -w e r e a k c j e to te, k t ó r e p r z e b i e g a ł y z g o d n i e z p r z y j ę t y m m o d e l e m . I- s t n i a ł a z a t e m k o n i e c z n o ś ć z b u d o w a n i a d l a o b j ę t y c h a n a l i z ą pytań kwe-s t i o n a r i u kwe-s z o w y c h t a k i c h n o r m a t y w n o - n p i kwe-s o w y c h m o d e l i r e a k c j i pkwe-sychicz- psychicz-n y c h , co w o p i s y w a psychicz-n y c h b a d a psychicz-n i a c h u c z y psychicz-n i o psychicz-n o . J e d psychicz-n y m z e l e m e psychicz-n t ó w t y c h m o d e l i b y ł y d e f i n i c j e k l u c z o w y c h t e r m i n ó w w y s t ę p u j ą c y c h w p y t a n i a c h k w e s t i o n a r i u s z o w y c h p r z y j ę t e p r z e z b a d a c z a , k t ó r y z a k ł a d a ł , iż r e -s p o n d e n c i b ę d ą -s i ę n i m i p o -s ł u g i w a ć w p r z y j ę t y m p r z e z n i e g o z n a c z e niu. N i e s p e ł n i e n i e t e g o w a r u n k u b y ł o m. in. p o d s t a w ą d l a k w e s t i o n o -w a n i a t r a f n o ś c i o d p o -w i e d z i . P o r . : P r z y b y ł o w s k a , W y w i a d o w y w i a d z i e . . .

(17)

A n a l i z a p r z e d s t a w i o n a n i ż e j d o t y c z y t e g o e l e m e n t u m o d e l u r e a k -c j i p s y -c h i -c z n y -c h r e s p o n d e n t a , j a k i m j e s t r o z u m i e n i e p y t a n i a i prze-p r o w a d z o n a z o s t a ł a w o d n i e s i e n i u d o p y t a n i a o p o z y c j ę s p o ł e c z -ną. P y t a n i e to w k w e s t i o n a r i u s z u m i a ł o n a s t ę p u j ą c ą p o s t a ć : C z y 'iwaźa P., Ze o g ó l n a p o z y c j a P. w s p o ł e c z e ń s t w i e p o l s k i m w p o -r ó w n a n i u z p o z y c j ą i n n y c h l u d z i j e st : 1) b a r d z o w y s o k a 2) w y s o k a i ) t r o c h ę w y ż s z a n i ż ś r e d n i a 4) ś r e d n i a 5) t r o c h ę n i ż s z a n i ż ś r e d n i a 6) n i s k a 7) b a r d z o n i s k a 8

)

...

25 W o p r a c o w a n i u w y k o r z y s t a n o t a k ż e r o z k ł a d o d p o w i e d z i na n a s t ę p n e p y t a n i e k w e s t i o n a r i u s z a , k t ó r e b r z m i a ł o : “D l a c z e g o u w a ż a P., że P. o g ó l n a p o z y c j a w s p o ł e c z e ń s t w i e p o l s k i m j e s t . . . (t u a n k i e t e r o d c z y ty wał t r e ś ć p u n k t u k a f e t e r i i w y b r a n e g o p r z e z r e s p o n d e n t a w o d p o w i e -d z i na p o p r z e -d n i e p y t a n i e ) ? " J a k ju ż z o s t a ł o w s p o m n i a n e w c z e ś n i e j , z a s a d ą k o n s t r u k c j i kwestio-n a r i u s z a w y w i a d u w t y m b a d a kwestio-n i u b y ł o j e g o m a k s y m a l kwestio-n e u p o d o b kwestio-n i e kwestio-n i e do k w e s t i o n a r i u s z y s t o s o w a n y c h p o w s z e c h n i e w b a d a n i a c h emp irycznych. Za-m i e s z c z e n i e w k w e s t i o n a r i u s z u p y t a n i a o p o z y c j ę s p o ł e c z n ą r ó w n i e ż w i ą z a ł o s i ę ze w s k a z a n y m w y ż e j c e l e m , b o w i e m p y t a n i e to j e s t w y k o r z y s t y w a n e c z ę s t o w t e j l u b p o d o b n e j f o r m i e p r z e z r o z m a i t y c h b a d a -c z y " ■ P o w s z e -c h n o ś -c i s t o s o w a n i a t e r m i n u " p o z y -c j a s p o ł e -c z n a " t o w a -r z y s z y n i e s t e t y j e g o w i e l o z n a c z n o ś ć . ■ Z w -r a c a n a to u w a g ę np. W. O e -r - c z y ń s k i . W y m i e n i a o n k i l k a s p o s o b ó w p o s ł u g i w a n i a s i ę t y m t e r m i n e m w l i t e r a t u r z e s o c j o l o g i c z n e j . N i e k t ó r z y b a d a c z e u ż y w a j ą t e g o p o j ę -c i a d l a o z n a -c z e n i a m i e j s -c a w s y s t e m i e s t o s u n k ó w s p o ł e -c z n y -c h , o k r e ś - -?n e ^ ° р г г е г c e c h y j e d n o s t k i , ja k: w y s o k o ś ć d o c h o d u , z a w ó d , 25 Np. w k w e s t i o n a r i u s z u w y w i a d u W. W e s o ł o w s k i e g S t r u k t u r a m i e s z k a ń c ó w Ł o d z i z 1 9 7 6 r.; w 1 9 6 1 r. p y t a n i e to zamieś-c i ł S. N o w a k w k w e s t i o n a r i u s z u d o b a d a ń n a d p s y c h o l o g i c z n y mi a s p e k t a m i s t r u k t u r y i r u c h l i w o ś c i s p o ł e c z n e j p o r . " 5 t u d i a S o -cj ol o g i c z t i e " 1 9 6 6 , z. 2. 26 W. O e r c z y ń s k i , A n a l i z a p o j ę c i a p o z y c j i s p o ł e c z -n ej . " S t u d i a S o c j o l o g i c z -n e " 19 6 7 , z. 2. 2 7 A. S a r a p a t a , S t u d i a n a d u w a r s t w i e n i e m i r u c h l i w o ś -c i ą s p o ł e -c z n ą w P o l s -c e , K i W W a r s z a w a 19 65 . o

Cytaty

Powiązane dokumenty

Celem zadania jest zorientowanie się, czy aspiracje rodziców i wysiłki wychowawcze w jakikolwiek sposób łączą się z

Kiedyś jak były andrzejki, trzeba było iść się pobawić, chociaż nie było takich luksusów na sali jak teraz, bo ta sala była zimna, chociaż piecyk stał w

Do Częstochowy, z Poznaniem kiedyś chodziłam. Lokalne odpusty Odpusty w każdej parafii, wynajmujemy autokar i dużo nas jedzie. Pieszo też idzie pielgrzymka od nas do

Się ugotowały, musiały być miękkie, potem była taka presa specjalnie zrobiona, to już tu sąsiedzi mieli i się brało w taki worek płócienny, się skręcało

MB Gromnicznej OB._WYM_002 Teraz już to ginie, ale kiedyś przy każdej burzy mocnej, to była gromnica zaświecana, chroniła.. Karnawał, tłusty czwartek, koniec

Teraz już nikt nie piecze, za moich czasów to się piekło, na Wielkanoc był specjalnie chleb upieczony, baranek z masła zrobiony, taka forma jest i się ładnie

W przypadku osoby ubiegającej się o przyznanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie lub pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy

W przyszłym roku (2014) informatorka planuje zorganizować dożynki na boisku we wsi. Dni gminy/wsi Dni wsi są festynem rodzinnym, mieszkańcy organizują jakieś