Lokalne surowce a rozwój przemysłu
w województwie olsztyńskim :
(sprawozdanie z obrony pracy
doktorskiej Józefa Plebana)
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 673-678
W W O JE W Ó D ZT W IE O LSZTY Ń SK IM
(S P R A W O Z D A N I E Z O B R O N Y P R A C Y D O K T O R S K I E J J Ó Z E F A P L E B A N A )
W dniach 18 i 19 m a ja 1969 r., n a p osiedzeniach R ad y W ydziału M orskiego W yższej Szkoły Ekonom icznej w Sopocie odbył się egzam in z ekonom ii p olitycznej i z p la n o w a n ia g ospodarki n arodow ej oraz p u b liczn a ob ro n a ro zp ra w y dok to rsk iej m g ra Jó z efa P l e b a n a pt. L o k a ln e surow ce a ro zw ó j p rze m y słu w w o je w ó d ztw ie o lszty ń sk im . P ro m o to rem p ra c y by ł p ro f, dr H e n ry k K r y ń s k i , k ie ro w n ik K a te d ry P la n o w a n ia i P o lity k i G ospodarczej W yższej Szkoły E konom icznej w Sopocie, rece n z e n ta m i zaś: doc. dr habil. H a lin a M o r t i m e r - S z y m c z a k z U n iw e rsy te tu Łódzkiego oraz prof, dr J a n M o n i a k z W yższej Szkoły E konom icznej w Sopocie. Posiedzeniom R ady W ydziału p rzew odniczył d ziek an W ydziału M orskiego W yższej Szkoły Ekonom icznej w Sopocie, doc. d r habil. Leopold К u ź m a.
P ra c a sk ła d a się z ośm iu rozdziałów o raz w stę p u i w niosków końcow ych. P rz y stę p u ją c do o m aw ian ia tre śc i poszczególnych rozdziałów Jó zef P le b a n stw ie r dził, że jednym z podstaw ow ych p ro b lem ó w w z ro stu gosp o d ark i naro d o w ej je s t p raw id ło w e k sz ta łto w a n ie p ro p o rcji ro zw o ju gospodarczego poszczególnych re g io nów ekonom icznych k ra ju . Polega ono n a d ążen iu do w y ró w n y w an ia istn iejący c h a k tu a ln ie różnic w zak resie poziom u ro zw o ju sił w y tw órczych oraz k sz ta łto w a n ia się stopy życiowej ludności poszczególnych reg io n ó w ekonom icznych k ra ju . P ra w i dłow e k sz tałto w an ie p ro p o rc ji w zro stu gospodarczego poszczególnych regionów eko nom icznych w y m ag a szybszego w z ro stu p rzem y słu n a te re n a c h gospodarczo słabo rozw iniętych, niż n a te re n a c h ch ara k te ry z u ją c y c h się dużym stopniem ag lo m eracji przem ysłu. Dotyczy to rów nież w ojew ództw a olsztyńskiego, w k tórego stru k tu rz e p ro d u k c y jn e j d o m in u jący udział posiada a k tu a ln ie p ro d u k c ja ro ln a. C zynnikam i w a ru n k u ją c y m i zm ian ę p ro p o rc ji w zro stu gospodarczego reg io n ó w ekonom icznych gospodarczo słabo ro zw in ięty ch są przede w szy stk im : 1) zasoby siły roboczej, z w ła szcza k w a lifik o w a n e j; 2) zasoby surow cow e, zw łaszcza e n erg ety czn e; 3) sieć o sa d n i cza i k o m u n ik acy jn a regionu.
A naliza k sz ta łto w a n ia się w ym ienionych trzech głów nych czynników rozw oju p rzem ysłu p osiada zasad n icze znaczenie dla o partego n a zasadzie ra c h u n k u ekono m icznego p rzestrzen n eg o rozm ieszczenia p rzem ysłu w k r a ju oraz k ie ru n k u i pozio m u rozw oju p rzem y słu w poszczególnych regionach ekonom icznych. O k reślen ie sposobu i ro zm iaró w o ptym alnego w y k o rzy stan ia lo k aln y ch czynników w y tw ó r czych regionu d la ro zw o ju p rzem y słu w iąże się z zag ad n ien iem sp e c ja liz a c ji reg io nów i k o o p eracji w e w n ą trz i m ięd zy reg io n aln ej, a ta k ż e z k sz ta łto w a n ie m rozw oju re g io n a ln e j sieci osadniczej. Je st to jed en z n ajciekaw szych, a jednocześnie n a j tru d n ie jsz y c h problem ów p la n o w a n ia perspektyw icznego, w y m a g a ją c y k o n ty n u o w a n ia in ten sy w n y ch stu d ió w i badań. W lite ra tu rz e p rzed m io tu odczuw a się b ra k kom pleksow ego stu d iu m na te m a t optym alnego ro zw o ju regionów ekonom icznych, a zw łaszcza b ra k naukow ego u zasad n ien ia m ożliwości p rzy sp ieszen ia w z ro stu re g io
6 7 4 K R O N I K A N A U K O W A
nów słabo ro zw in ięty ch w o parciu с lo k aln e surow ce. Celem om aw ianego op raco w an ia je s t ocena rozw oju gałęzi przem ysłu, opierających sw ą p ro d u k cję o zasoby lo k aln ej bazy surow cow ej, k tó re w w a ru n k a c h n a tu ra ln y c h środow iska g eograficz nego w ojew ództw a olsztyńskiego p o sia d ają tu ko rzy stn iejsze w a ru n k i rozw oju niż p rzeciętn ie w Polsce o raz niż in n e gałęzie tej g ru p y przem ysłu.
W tra k c ie b ad ań stw ierdzono w w ojew ództw ie olsztyńskim b ra k możliwości rozw oju p ierw o tn ej bazy surow cow ej dla p rzem y słu drzew nego (w yrąb drew na), ograniczone m ożliw ości rozw oju bazy surow cow ej pochodzenia m ineralnego, szcze gólnie k o rzy stn e w a ru n k i d la hodow li zw ierząt gospodarskich, a zw łaszcza b y d ła oraz dla u p ra w y n iek tó ry ch ro ślin przem ysłow ych, a sp e cjaln ie lnu. A naliza sto su n ków ludnościow ych w sk azu je n a znaczne, nie w y k o rzy stan e obecnie, nadw yżki siły roboczej regionu. O cena prognozy dem ograficznej w sk azu je n a duże, bo w ynoszące w 1985 r. w sto su n k u do 1965 r. około 150% zw iększenie się zasobów siły roboczej. Ze w zględów ekonom icznych isto tn a część tej n ad w y żk i w in n a znaleźć zatru d n ien ie w gałęziach przem y słu , opierającego sw ą p ro d u k cję o lo k aln ą bazę surow cow ą. W iodący c h a ra k te r ty ch g ałęzi p rzem y słu określono n a p o d sta w ie analizy k sz ta łto w a n ia się w ielkości i c h a ra k te ru surow ców pochodzenia m in eraln eg o i pochodzenia rolniczego. W p ierw szy m p rz y p a d k u stw ierdzono znaczne m ożliw ości rozw oju p rzem ysłu m a te ria łó w b udow lanych, opierającego sw ą p ro d u k cję o w y stę p u jące w w ojew ództw ie duże zasoby glin i iłów o raz k ru szy w a n atu raln eg o . W drugim p rzy p ad k u ocenę m ożliw ości rozw oju p rzem y słu dokonano o drębnie d la p ro d u k cji zw ierzęcej i oddzielnie dla p ro d u k c ji ro ślin n ej. A n alizu jąc a k tu a ln y stopień w yko rz y sta n ia w a ru n k ó w n a tu ra ln y c h dla rozw oju p ro d u k c ji zw ierzęcej dokonano obli czeń dotyczących ścisłości zw iązku ko relacy jn eg o pom iędzy w ielkością pogłow ia bydła na 100 h a użytków ro ln y c h a od se tk ie m u żytków zielonych i gęstością z a lu d nien ia n a 1 k m 2 w Polsce i w w ojew ództw ie oraz pom iędzy pogłow iem zw ierząt g ospodarskich w sz tu k ach przeliczeniow ych n a 1 h a użytków ro lnych a areałem paszow ym p rz y p a d a ją c y m n a 1 sztu k ę zw ierząt przeliczeniow ych. W w y n ik u o b li czeń k o re la c ji b ad an y ch cech oraz ró w n ań re g re sji, stw ierdzono znaczne rez e rw y surow cow e, k tó ry ch u ru chom ienie w w y n ik u odpow iednich n ak ład ó w in w e sty c y j nych, zw łaszcza w zak resie m e lio ra cji łą k i p astw isk , s tw a rz a re a ln e praw d o p o d o bieństw o p o d w o jen ia w o k resie p e rsp ek ty w icz n y m hodow li zw ierząt gospodarskich, a ty m sam ym odpow iedniego p ow iększenia bazy surow cow ej dla p rzem y słu m ięs nego i m leczarskiego. A n alizu jąc stopień p rz e tw ó rstw a tego surow ca w p rzem yśle m ięsnym w o jew ó d ztw a stw ierdzono znaczne re z e rw y tk w ią c e w m asie żyw ca w oło wego i w ieprzow ego (około 55% sku p io n ej m asy), będącego p rzed m io tem w yw ozu w celach ubojow ych n a te re n in n y ch w ojew ództw . A n aliza p ro d u k c ji ro ślin n e j oraz dokonany ra c h u n e k ekonom icznej efektyw ności poszczególnych u p ra w ro ślinnych w y k aza ły w ysoką opłacalność u p ra w lnu, k tó reg o p lo n y i zbiory k sz ta łtu ją się obecnie n a poziom ie znacznie w yższym od w iększości in n y ch w ojew ództw , co w y n ik a ze stw ierd zo n y ch , znacznie lepszych w w ojew ództw ie aniżeli p rzeciętn ie w Polsce, w a ru n k ó w k lim aty czn y ch , a zw łaszcza istotnego d la w eg etac ji tej u p raw y czynnika wilgoci. W w y n ik u p rzep ro w ad zo n ej an alizy ekonom icznej stw ierdzono, że spośród ogółu gałęzi p rzem y słu o lo k alizacji o kreślonej lo k aln ą b azą surow cow ą, n a jk o rz y stn ie jsz e w a ru n k i rozw oju p o sia d a ją w w ojew ództw ie n a stę p u ją c e gałęzie przem ysłu: m a te ria łó w budow lanych, m ięsny, m leczarsk i i ln iarsk i.
P o zo sta ła część p ra c y pośw ięcona je s t ocenie a k tu aln eg o s ta n u rozw oju oraz p ersp ek ty w o m dalszego ro zw o ju w y m ienionych g ałęzi p ro d u k c ji om aw ian ej w p ra c y g ru p y przem y słu . A n aliza ro zw o ju całego p rzem y słu w sk azu je, że d y n am ik a w zro stu p rzem ysłu była w w ojew ództw ie w cały m b a d a n y m o k resie od 1950 do 1965 r.
w yższa niż p rzeciętn ie w Polsce (w la ta c h 1961— 1965 niższa). N a w yższe od p rz e ciętnego w Polsce k sz tałto w an ie się dotychczasow ego te m p a rozw oju p rzem ysłu w o jew ó d ztw a d om inujący w pływ p o sia d a ją gałęzie p rzem y słu o p ie ra ją c e sw ą p ro d u k cję o lokalne surow ce. Dotyczy to szczególnie p rzem y słu spożywczego, obej m ującego ponad 43% globalnej w arto ści p ro d u k cji i około 30% ogólnej liczby zatru d n io n y ch w przem yśle.
Z oceny ak tu aln eg o rozw oju p rzem ysłu m ate ria łó w budow lanych w y n ik a, że d o m in u jącą pozycję w tej gałęzi p ro d u k cji z ajm u je przem ysł ceram ik i budow lanej (około 58% zatrudnionych). Sporządzony m etodą sz acunku dla okresu p e rsp e k ty w icznego bilans m a te ria łó w ściennych p rzy założeniu, że re a liz a c ja b u d o w n ictw a niskiego odbyw ać się będzie m etodam i tra d y c y jn y m i, a re a liz a c ja b u dow nictw a w ysokiego m eto d am i uprzem ysłow ionym i, w y k a z u je re a ln ą m ożliw ość p o tro je n ia p ro d u k c ji m a te ria łó w b u d ow lanych (ceram ik a b u d o w lan a — 170%, gazobetony — 7,5 razy , elem en ty p re fa b ry k o w a n e 12 razy).
O cena ak tu aln eg o sta n u rozw oju p rzem y słu m ięsnego w y k azu je jed n o stro n n y i n isk i jego poziom. P ro c en to w y udział tego p rzem y słu w przem y śle m ięsnym P olski je s t w za k re sie zdolności ubojow ej d w u k ro tn ie niższy od u działu w zak resie w ielkości sk u p io n ej m asy żyw ca zwierzęcego. U dział te n p osiada te n d en cję m a le ją c ą (w z ak resie z a tru d n ie n ia sta b iln ą, a sk u p u rosnącą). Z dokonanego przez a u to ra ra c h u n k u w y n ik a, że p rzy założeniu całkow itego uboju skupionego żyw ca n a te re n ie w o jew ó d ztw a i podniesieniu inten sy w n o ści hodow li w w ojew ództw ie ty lk o do poziom u istn iejące g o w Polsce w 1965 r., zdolność p rzero b o w a przem ysłu m ięsnego w in n a w zro sn ąć czterokrotnie.
S pośród o m aw ian y ch w p ra c y w iodących gałęzi p rzem y słu o um iejscow ieniu określonym lo k aln ą bazą surow cow ą, n ajw ażn iejszą pozycję za jm u je n a jb a rd z ie j ro zw in ięty n a te re n ie w o jew ó d ztw a p rzem y sł m leczarski. D y n am ik a rozw oju tego p rzem y słu i w szy stk ie w ażniejsze w sk aźn ik i ekonom iczne k sz ta łtu ją się w nim ko rzy stn iej aniżeli p rzeciętn ie w Polsce. Pom im o szybkiego te m p a ro zw o ju , już obecnie p rzem y sł m leczarsk i cechuje się w o k resie szczytow ych do sta w m le k a d efi cytem zdolności p rzerobow ych rz ę d u około 20%. Z dokonanego sz acu n k u w y n ik a, że w obec stw ie rd zo n y ch uprzednio re z e rw w zak resie hodow li istn ie je r e a ln a m ożli w ość trzy k ro tn e g o zw iększenia zdolności p ro d u k c y jn e j p rzem y słu m leczarskiego w ojew ództw a.
O cenę ak tu aln eg o i persp ek ty w iczn eg o rozw oju o statniego z ro zp a try w a n y c h w p ra c y gałęzi przem ysłu, a m ianow icie p rzem ysłu ln iarsk ieg o , poprzedzono oceną dotychczasow ego i persp ek ty w iczn eg o rozw oju tego p rzem y słu w Polsce. S tw ie r dzono, że u dział w łókien łykow ych w ogólnej liczbie w łó k ien je s t w ysoki (30%), a tem p o w zro stu tk a n in ln ian y ch w y p rzed za tem po w z ro stu całej p ro d u k c ji p rz e m ysłu w łókienniczego w Polsce (4,9—3,9 w la ta c h 1950— 1965). P rz ep ro w a d zo n a w p ra c y a n aliza w sk azu je, że pod w zględem p ro d u k c ji słom y ln ia n e j w ojew ództw o o lszty ń sk ie z a jm u je p ierw sze m iejsce w P o lsce (około 37% ogólnej m asy, skupionej w Polsce), a istn ie ją c a zdolność p rzero b o w a ro sz a rń n ie je s t w p e łn i w y k o rzy stan a . N a w e t p rzy u trz y m a n iu istn iejący c h obecnie p ro p o rcji w z ak resie w ielkości plonów ln u pom iędzy w ojew ództw em a k ra je m oraz założonej w p la n ie persp ek ty w iczn eg o rozw oju ro ln ic tw a w o jew ó d ztw a stru k tu rz e zasiew ów , zbiory lnu w in n y w zrosnąć w w ojew ództw ie około d w ukrotnie.
Po sc h a ra k te ry z o w a n iu treści p ra c y Józef P le b a n p rz e d sta w ił n iżej ujęte, głów ne tezy ro zp ra w y :
1) W ojew ództw o olsztyńskie, aczkolw iek pozbaw ione p o dstaw ow ych bogactw m in eraln y ch , a zw łaszcza m ogących sta n o w ić p o d sta w ę dla ro zw o ju ciężkiego p rz e
6 7 6 K R O N I K A N A U K O W A
m ysłu — surow ców energetycznych, p osiada je d n a k znaczne m ożliw ości rozw oju przem ysłu, w y n ik a ją c e z istn iejący c h n a te re n ie om aw ianego reg io n u w aru n k ó w przyrodniczych i ekonom icznych.
2) W odróżnieniu od w iększości w ojew ództw w Polsce, reg io n olsztyński p o sia da w y jątk o w o duże (zbadane i szacunkow e) zasoby k o p alin użytecznych, m ogą cych stanow ić po d staw ę do rozw oju p rzem ysłu m a te ria łó w budow lanych, a zw łasz cza p rzem ysłu ceram ik i b udow lanej oraz p re fa b ry k a tó w z betonu.
3) Region olsztyński należy do g ru p y w ojew ództw po siad ający ch n a jk o rz y st niejsze w a ru n k i przyrodnicze d la hodow li bydła, a ty m sam ym rozw oju przem ysłu m ięsnego i m leczarskiego.
4) W ojew ództw o olsztyńskie p osiada p rzeciętn ie lepsze niż w Polsce i w ię k szości w ojew ództw w Polsce w a ru n k i p rzyrodnicze do u p raw y ln u ja k o ro ślin y przem ysłow ej. Jednocześnie, ja k to w y n ik a z p o ró w n an ia w sk aźn ik ó w atrak cy jn o ści u p ra w roślinnych, opłacalność u p ra w ln u je s t w sto su n k u do innych ro ślin w w o je w ództw ie olsztyńskim w iększa. Rów nież plony ln u w w oj. olsztyńskim k sz ta łtu ją się p rzeciętn ie w yżej niż w Polsce.
5) W w ojew ództw ie olsztyńskim isto tn e znaczenie dla rozw oju p rzem y słu jak o podstaw ow ego czynnika ak ty w izacji gospodarczej regionu p o sia d a czynnik p ra c y żyw ej, będący w y razem w pływ u czynnika dem ograficznego, c h a rak tery zu jąceg o się najw yższym w Polsce w sk aźn ik iem p rz y ro stu n atu raln eg o . E fek tem powyższego są istn iejące ju ż obecnie i n a ra sta ją c e w o kresie p ersp ek ty w icz n y m pow ażne w ielkości nadw yżek siły roboczej, zarów no w całym w ojew ództw ie olsztyńskim , ja k n a w si p rzy jednoczesnym w y stęp o w an iu zjaw isk a zap o trzeb o w an ia n a siłę roboczą w m iastach.
6) W dotychczasow ej stru k tu rz e przem ysłu d om inujące znaczenie posiada w O lsztyńskiem przem ysł o p ierający sw ą p ro d u k c ję o zasoby lo k aln ej bazy su ro w cow ej, re p re z e n tu ją c y zasadniczo g ru p ę o b ejm u jącą w stę p n ą obróbkę surow ców .
7) W dotychczasow ej s tru k tu rz e w łasnościow ej p rzem ysłu p rzew aża w w o je w ództw ie olsztyńskim przem y sł p lan o w an y terenow o, w k tó ry m d o m in u jącą pozycję za jm u je drobna w ytw órczość, zw łaszcza spółdzielcza, co m a w pływ n a stopień jego ko n cen tracji, k tó ry je s t w w ojew ództw ie olsztyńskim stosunkow o niski.
8) Z w y ją tk ie m la t 1961— 1965 d y n am ik a rozw oju p rzem y słu była w w ojew ódz tw ie olsztyńskim w yższa niż p rzeciętn ie w Polsce, co było m ożliw e w obec znacznej liczby nieczynnych, poniem ieckich zakładów przem ysłow ych, k tó ry ch u ru ch am ian ie, przynosząc znaczne efek ty w zak resie z a tru d n ie n ia i w a rto śc i p ro d u k cji, nie w ym a gało w iększych nakładów inw estycyjnych.
9) D otychczasow y poziom rozw oju p rzem ysłu m ate ria łó w budow lanych w sk a zuje n a stosunkow o n isk ie jeszcze, aczkolw iek szybko ro sn ące w y k o rzy stan ie zaso bów k ruszyw dla jego rozw oju w w ojew ództw ie olsztyńskim , a po n ad to n a nisk ie w y k o rzy stan ie b azy surow ców ceram icznych, niski sto p ień w y k o rz y sta n ia zdolności p ro d u k cy jn ej p rzem ysłu ceram ik i budow lanej o raz sta b iliz a c ję jego rozw oju.
10) D otychczasow y poziom p ro d u k c ji paszow ej unaocznia, że n a tu ra ln e w a ru n k i d la rozw oju hodow li nie są w w ojew ództw ie olsztyńskim w p ełn i w y k o rzy stan e, a .w ie lk o ść obsady zw ierząt g o spodarskich n a 100 h a użytków ro ln y ch je st około d w u k ro tn ie niższa niż m ożliw a p rzy k sz ta łto w a n iu się w n im podobnej ja k w 1965 r. w Polsce intensyw ności p ro d u k c ji paszow ej. W zw iązku z ty m rów nież pogłow ie zw ierząt gospodarskich k sz ta łtu je się w w ojew ództw ie o lsztyńskim około dw u k ro tn ie niżej niż n a to w sk azu ją szczególnie k o rzy stn e w ty m reg io n ie w a ru n k i n a tu ra ln e dla hodow li, co z kolei dow odzi re z e rw surow cow ych d la p rzem ysłu m ięs nego i m leczarskiego.
11) Poziom ro zw o ju gałęzi p rzem ysłu o p ierający ch sw ą p ro d u k cję o lokalne zasoby surow cow e pochodzenia rolniczego sk ła n ia do przypuszczenia, że obok niepełnego w y k o rzy stan ia w a ru n k ó w n a tu ra ln y c h przez ro ln ictw o w ojew ództw a olsztyńskiego, m a m iejsce zjaw isko częściowego ty lk o p rz e tw ó rstw a n a m iejscu lo k aln y ch surow ców . Dotyczy to szczególnie p rzem ysłu m ięsnego, dla k tórego su ro w iec w p o sta ci żyw ca zw ierzęcego w w iększej części w yw ożony je s t do zakładów m ięsnych, położonych n a te re n ie często d alek ich w ojew ództw (katow ickie, łódzkie) niż p rz e tw a rz a n y na m iejscu, a ta k ż e ln iarsk ieg o , którego p ó łp ro d u k t w postaci w łó k n a lnianego i p a k u lan eg o je s t w całości p rzedm iotem w yw ozu do zakładów p rzem ysłu w łókienniczego zn ajd u jący ch się w oddalonych od reg io n u olsztyńskiego w ojew ództw ach k a to w ick im i w rocław skim .
12) Od 1957 r. w y stę p u je zjaw isko w iększego o ca 5 tys. osób rocznie odpływ u ludności z w ojew ództw a olsztyńskiego niż nap ły w u . Pow yższe, obok n ie w y k o rzy sta n ia istn iejący c h w w ojew ództw ie o lsz ty ń sk im w a ru n k ó w n a tu ra ln y c h , a tak że w yw ozu istn iejący c h n a te re n ie om aw ianego regionu surow ców (tarcica, kruszyw o n a tu ra ln e , żyw iec zw ierzęcy, w łókno ln ia n e i p a k u la n e i inne) dow odzi n iew y k o rz y sta n ia istn iejący c h n a te re n ie w o jew ó d ztw a olsztyńskiego czynników w y tw ó r czych dla ak ty w izacji gospodarczej om aw ianego regionu.
13) O m aw ian y przem ysł, o p arty o lo k aln e zasoby surow cow e, p o sia d a k o rz y st ne możliwości rozw oju w okresie p e rsp ek ty w icz n y m , p rzy czym postu lo w an y w niniejszej p ra c y poziom ro zw o ju tego p rzem y słu p o sia d a cechy realn o ści pod w a ru n k ie m p o ró w n an ia zgodnie z p rz y ję tą w p lan o w an iu reg io n aln y m m etodą ko lejn y ch p rzybliżeń założonych przez a u to ra w ielkości z p o trzeb am i, w y n ik a ją c y m i z p la n u krajow ego. P ow yższe dotyczy szczególnie przem ysłu, d la którego w inien zostać sporządzony ra c h u n e k efektyw ności budow y now ych zakładów obróbki u szlach etn iającej (przędzalnie, tk a ln ie , w y k ań czaln ie) n a te re n a c h p ro d u k c ji su ro w ców, ze szczególnym uw zględnieniem położonego c e n tra ln ie w obec w ojew ództw północnych (surow cow ych), a p rzy ty m k o rzy stn ie w obec po rtó w m o rsk ich w o je w ództw a olsztyńskiego.
14) A nalizow ane w n in iejszej p ra c y gałęzie p rzem ysłu w in n y m ieć znaczny w pływ n a z a tru d n ie n ie n a ra sta ją c y c h w o kresie p e rsp ek ty w icz n y m w w ojew ódz tw ie olsztyńskim n ad w y że k siły roboczej. W edług dokonanego w n in iejsze j pracy szacu n k u w ielkość z a tru d n ie n ia w p rzem yśle o p a rty m o lo k aln ą bazę surow cow ą k sz tałto w ać się w in n a następ u jąco :
1965 ro k 1985 ro k p rzem y sł m a te ria łó w budow lanych
(bez porcelanow o-fajansow ego i szklarskiego) 2310 osób 6850 osób przem y sł m ięsny 1460 „ 8500 przem y sł m leczarsk i 2955 „ 6200
„
przem y sł ln ia rsk i 1918 „ 9750razem : 8643 .. 31300
,,
Z p o ró w n an ia w yżej w ym ienionych d anych z ogólną w ielkością zatru d n io n y ch w p rzem yśle w 1965 r. i założoną n a 1985 r. w y n ik a , że udział an alizow anych w n in iejszej p ra c y w iodących gałęzi przem ysłu, o partego o lo k aln ą bazę surow cow ą, w zrósłby z 18,2% w 1965 r. do ca 21,5% w 1985 r.15) W vyojewództwie o lsztyńskim a k ty w iz a c ja regionu w drodze rozw oju gałęzi p rzem ysłu o partego o lo k aln e zasoby surow cow e, p o sia d a re a ln e m ożliw ości i zgodna je st z założeniam i K om isji P la n o w a n ia p rzy R adzie M inistrów , dotyczącym i sp e c ja lizacji przem ysłow ej poszczególnych w ojew ództw w o kresie p ersp ek ty w iczn y m .
6 7 8 K R O N I K A N A U K O W A
16) Dla sprecyzow ania optym alnego p ro g ram u rozw oju przem ysłu w okresie persp ek ty w iczn y m w w a ru n k a c h n a tu ra ln y c h w ojew ództw a olsztyńskiego niezbędne je s t podjęcie podobnych studiów , m ających n a celu danie odpow iedzi, ja k ie inne p om inięte w niniejszej pracy gałęzie przem ysłu, zw łaszcza obróbki w tó rn ej, m a ją możliwości rozw oju. T ak ie stu d iu m w y d aje się niezbędne d la m ożliw ie dokładnego sprecyzow ania w ielkości i k ieru n k ó w rozw oju gałęzi p rzem ysłu o ta k zw anych sw obodnych w a ru n k a c h lo k alizacji i o k reślen ia w ielkości siły roboczej, ja k a może być zatru d n io n a w p rzem yśle w o jew ó d ztw a olsztyńskiego w o kresie p e rs p e k tyw icznym .
W ym ienione w n io sk i w sk azu ją, że rozw ój om aw ianych w p ra c y gałęzi p rz e m ysłu je s t n ajb a rd z ie j efek ty w n y , gdyż pozw ala na ra c jo n a ln e z a tru d n ien ie n a d w y żek sił roboczych i ra c jo n a ln ą ak ty w izację gospodarczą w ojew ództw a olsztyńskiego. Po p rzed staw ie n iu pow yższych tez odczytano recen zje, w k tó ry ch obydw aj recenzenci p o d k reślili użytkow y c h a ra k te r p ra c y i jej przy d atn o ść do p lan o w an ia perspektyw icznego rozw oju w ojew ództw a olsztyńskiego.
Z o m aw ianych zagadnień w tra k c ie d y sk u sji n ad ro zp ra w ą, na szczególną uw agę zasługuje w ypow iedź doc. d ra habil. L u c ja n a H o f m a n a w sp raw ie zw iąz ku przyczynow ego pom iędzy p ro g ram em persp ek ty w iczn eg o rozw oju przem ysłu, opierającego sw ą p ro d u k cję o zasoby lo k aln ej bazy surow cow ej, a siecią k o m u n ik a cyjną w o jew ó d ztw a olsztyńskiego.
N a zakończenie d o k to ra n t ustosunkow ał się do uw ag zgłoszonych przez obydw u recenzentów i w czasie d y sk u sji stw ie rd ził, że ograniczenie b a d a ń do w y b ran y ch zagadnień, zw łaszcza w pierw szej części p racy , w y nikało głów nie z konieczności zm niejszenia objętości rozpraw y. P rzyjęcie tej m etody pozwoliło b ard ziej sk o n cen tro w ać b a d a n ia n a tych zagadnieniach, k tó re zgodnie z celem p ra c y pozw oliły n a w yciągnięcie podstaw ow ych w niosków w zak resie k ieru n k ó w rozw oju om aw ianej g ru p y przem ysłu. Pow yższe było m ożliw e ta k ż e z tego w zględu, że problem środow iska geograficznego i stosunków ludnościow ych w ojew ództw a je s t p rzed m io tem b ard ziej in ten sy w n y ch b ad ań , zw łaszcza p racow ników Wyższej Szkoły R olniczej w Olsztynie.
R a d a W ydziału M orskiego W yższej Szkoły E konom icznej w Sopocie je d n o m yślnie p rz y ję ła p ra c ę d o k to rsk ą Jó zefa P leb an a i jednogłośnie n a d a ła m u ty tu ł d o k to ra n a u k ekonom icznych.
