Grzegorz, Maksymilian
"Stadt und Stadtherr im 14.
Jahrhundert. Entwicklungen und
Funktionen", hrsg. von Wilhelm
Rausch im Auftrage der
Österreichischen Arbeitskreises für
Stadtgeschichtsforschung,
Linz/Donau 1972 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 535-537
R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA 535
to w ą. R e z u lta ty z aś b a d a w c z e G e rh a r d a E isa z alicz a J u n g b l u t h s e n s u s tr ic to do k rz y ż a c k ie g o p iś m ie n n ic tw a , a n ie l i t e r a t u r y 2, g d y ż z a jm o w a ł s ię on m ię d z y in n y m i m a te ria ła m i d o ty c z ą c y m i h is to rii s z tu k i o ra z d o k u m e n ta c ją czy n n o śc i p ra w n y c h .
N ie w ie lk i e k s k u r s p o św ię c ił J u n g b l u t h n a js t a r s z y m k ro n ik o m z a k o n n y m (ss. 28—29), b y n a s tę p n ie s k o n c e n tro w a ć s ię n a o k re s ie n a jb u jn ie js z e g o ro z k w itu p iś m ie n n ic tw a k rz y ż a c k ie g o w c z a sa c h w ie lk ie g o m is trz a L u t e r a ks. B ru n s z w ik u (1331— 1335) i je g o n a s tę p c y D y try c h a v o n A lte n b u rg (1335— 1341). W te j części a r ty k u łu d o ść w y c z e rp u ją c o p rz e d s ta w ił g łó w n e te n d e n c je k rz y ż a c k ic h p rz e k a z ó w h is to rio g ra fic z n y c h , p o w s ta ją c y c h co n a jm n ie j p rz y p o p a rc iu , je śli n ie p rz y w s p ó ł u d z ia le , d o s to jn ik ó w z ak o n n y c h . D u że z a s łu g i m ia ł w te j d z ie d z in ie w ie lk i m is trz L u te r , u w a ż a n y p rz e z w sp ó łcz e sn y c h za c zy n n e g o tw ó rc ę (s. 31). T e z y a u to r a są p o w tó rz e n ie m z n a n y c h ju ż fa k tó w . N a leż y je d n a k ż ało w ać, że J u n g b lu th n ie p o w ią z a ł o so b isty c h z asłu g w ie lk ie g o m is trz a L u t e r a z f a k te m p o w s ta n ia t a k z w a n e j m a łe j k a n c e la r ii w ie lk ic h m istrz ó w , z k tó r e j is tn ie n ie m s p o ty k a m y się od czasó w r z ą d ó w w ie lk ie g o m is tr z a W e rn e ra v o n O rseln . K a n c e la ria t a ju ż w k ró tc e o sią g n ę ła s to su n k o w o w y so k i szczeb el ro z w o ju , p o n ie w a ż z l a t 1337— 1358 p o c h o d zi p ie rw s z a k s ię g a w p isó w . W p o c z ą tk a c h X IV w ie k u is tn ia ła te ż w y so k o z o rg a n iz o w a n a k a n c e la ria b is k u p s tw a sam bijskriego, a w P r u s a c h D o ln y c h p o w s ta ły n ie k tó re ze z n a n y c h o b e c n ie k ro n ik . Z b a d a n ie p o w ią z a ń is tn ie ją c y c h m ię d z y p o w s ta ją c y m i o ś ro d k a m i a d m in is tr a c y j n o - k a n c e la r y jn y m i i ic h p e rs o n e le m a z a c h o w a n y m i z o w y ch czasó w u tw o ra m i, często a n o n im o w y m i, m o g ło b y d a ć i n te r e s u ją c e r e z u lta ty . N a o b e cn y m je d n a k e ta p ie b a d a ń z a ró w n o d y p lo m a ty c z n o - k a n c e la ry jn y c h , ja k też c zy sto lite ra c k ic h , tr u d n o b y ło b y ro z p a try w a ć tę k w e stię . Z a g a d n ie n ie to m o ż n a b ę d zie p rz e a n a liz o w a ć sz e rz e j d o p ie ro p o g ru n to w n ie js z y m p rz e b a d a n iu z a ró w n o p ro b le m ó w k a n c e la ry jn y c h , j a k i lite ra c k ic h .
A u to r m ia ł tru d n o ś c i z w ła śc iw y m s k la s y fik o w a n ie m l i t e r a t u r y z a k o n n e j, dla k tó re j p o ż y w k ę s ta n o w ił s ta r y te s ta m e n t. P r a k ty c z n y m c e le m te j l i t e r a t u r y by ło s łu ż e n ie p rz y k ła d e m i u p o w sz e c h n ia n ie w z o ró w m o ra ln y c h g o d n y c h n a śla d o w a n ia i o d p o w ia d a ją c y c h w y m o g o m s ta w ia n y m p rz e z z ak o n . W ia d o m o p rzecież, że f r a g m e n ty n ie k tó ry c h z n a n y c h k r o n ik k rz y ż a c k ic h b y ły o d c z y ty w a n e w c za sie p o siłk ó w , s tą d te ż m ia ły z n a c z n ą siłę o d d z ia ły w a n ia n a K rz y ż ak ó w .
A rty k u ł J u n g b lu th a m im o sw o ich b ra k ó w m oże s ta n o w ić p e w n ą z a c h ę tę do p o d ję c ia d a lsz y c h b a d a ń n a d ty m c ie k a w y m z a g a d n ie n ie m . M a k s y m ilia n G rze g o rz S ta d t u n d S ta d th e r r i m 14. J a h r h u n d e r t. E n tw ic k lu n g e n u n d F u n k tio n e n . H e ra u s g e g e b e n v o n W ilh e lm R a u s c h im A u ftr ä g e d e r ö s te r r e ic h is c h e n A rb e its k re is e s f ü r S ta d tg e s c h ic h ts fo rs c h u n g , B e iträ g e z u r G e sc h ic h te d e r S tä d te M it te le u ro p a s , Bd. 2, L in z /D o n a u 1972, ss. X IV , 400.
W sp ó łczesn a h is to rio g r a f ia e u ro p e js k a d a rz y c o ra z w ię k sz y m z a in te re s o w a n ie m c a ło k s z ta łt d z ie jó w m ia s t od ic h p o w s ta n ia po d z ie ń w sp ó łcz e sn y . N a czoło w s z y s t k ic h p o c z y n a ń in s p iru ją c y c h p ro c e sy p o z n aw c z e w y su n ę ły się p e rio d y c z n e k o n fe re n c je h is to ry k ó w e u ro p e js k ic h w L in z u czy też w sp ó ln e g e o g ra fic z n o -u rb a n is ty c z n e i h is to ry c z n e b a d a n ia n a d w y b ra n y m i m ia s ta m i z p o szc z eg ó ln y ch k ra jó w R e p u b lik i F e d e ra ln e j N ie m ie c w X V III w ie k u , p o d ję te z re sz tą d o p ie ro od n ie d a w n a z m y ślą k o n ty n u o w a n ia w n a jb liż sz y c h d z ie się c io le cia c h . R ó w n ie ż w P o ls c e p ro b le m a ty k a ta cieszy się z n a c z n y m z a in te re s o w a n ie m . J u ż b o w ie m w la ta c h p ię ć d z ie s ią ty c h p o d ję to b a d a n ia n a d p la n a m i k a ta s tr a ln y m i m ia s t, a ta k ż e p ro w a d z o n o p ra c e n a d u p o s a ż e n ie m z ie m sk im w ie lk ic h m ia s t h a n d lo w y c h . B a d a n o r ó w n ie ż k w e s tie u s t r o jow e. P r a c e t e w P o ls c e b y ły je d n a k p ro w a d z o n e w y łą c z n ie in d y w id u a ln ie .
N a ty m t l e k o n fe re n c je w L in z u p o św ię c o n e m ia s to m ś ro d k o w o e u ro p e jsk im z n a la z ły n a jw ię k s z y o d d ź w ię k i u z n a n ie w k rę g a c h h is to r y k ó w z n a sz e g o k o n t y n e n tu i w n io sły , ja k d o ty c h c za s, d w a p o k a ź n e to m y w y d a n e w se rii „ B e iträ g e z u r 2 G. E is, D ie L it e r a tu r i m D e u tsc h e n R itte r o r d e n u n d in s e in e n E in flu s s g e b ie
ten , O s td e u ts c h e W iss e n sc h a ft, J a h r b u c h des O s td e u ts c h e n K u ltu r r a t e s , Bd. 9. M ü n
536 R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA
G e sc h ic h te d e r S tä d te M itte le u r o p a s ” p o d a u s p ic ja m i ö s te r r e ic h is c h e n A r b e its k r e i ses f ü r S ta d tg e s c h ic h ts fo rs c h u n g , p o d r e d a k c j ą W ilh e lm a R a u s c h a . P ie rw s z y z t o m ó w w y d a n y w 1963 r o k u n o si t y tu ł M ia sta ś ro d k o w o e u r o p e js k ie w X I I i X I I I
w ie k u (D ie S tä d te M itte le u r o p a s i m 12. u n d 13. J a h rh u n d e r t). P o w s ta ł w w y n ik u
z ja z d u p o św ięc o n e g o te j p ro b le m a ty c e w 1961 ro k u , k tó ry z o rg a n iz o w a ło a rc h iw u m m ie js k ie w L in zu . F u n k c je o rg a n iz a to ra p rz e ję ło n a s tę p n ie z ało żo n e w 1969 ro k u w L in z u A u s tria c k ie K o ło P r a c y d o B a d a ń H is to r ii M ia s t (Ö s te rr e ic h is c h e r A r b e it
s k r e is f ü r S ta d tg e s c h ic h ts fo rs c h u n g ). T o w a rz y s tw o to z o rg a n iz o w a ło d ru g i z kolei
z ja zd w L in z u w 1971 ro k u p o św ię c o n y w y łą c z n ie s to s u n k o m z a c h o d z ą cy m m ię d z y m ia s ta m i, a z w ie rz c h n ią w ła d z ą f e u d a łó w w X IV w ie k u (S ta d t u n d S ta d th e r r im
14. J a h rh u n d e r t). R e z u lta te m te g o z ja z d u je s t re c e n z o w a n y to m , z a w ie ra ją c y p r z e
d ru k i w y g ło szo n y c h r e f e r a tó w o ra z t a k z w a n y c h g ło só w w d y s k u s ji z n ie z b ę d n y m w p ro w a d z e n ie m , a ta k ż e p o d s u m o w a n ie m d o ro b k u z ja z d u . O g ó łem w to m ie ty m w y d ru k o w a n o aż 15 re fe r a tó w , k tó ry c h a u to r a m i są H a n s P a tz e , K a rlh e in z B la sc h - ke, J i ř í K e jř, J o h a n n e s B isch o ff, W o jciech M. B a r te l, E r ik F ü g e d i, A n d r a s K u b in y j, K a rl G u tk a s, P e te r C se n d e s, W ilh e lm S tö rm e r, J ü r g e n S y d o w , H o rs t R ab e , W ilh e lm N e u m a n n , K a r l M o m m se n i H e r b e r t K n itte r . T e n m ię d z y n a ro d o w y z esp ó ł a u to rs k i z a g w a ra n to w a ł, p ro p o rc jo n a ln ie do sw e g o s k ła d u n aro d o w o śc io w e g o , p o ru s z e n ie p r o b le m a ty k i m ie js k ie j p o ls k ie j, c ze sk ie j, w ę g ie r sk ie j, a u s tr ia c k ie j i n ie m ie c k ie j, p rz y u w z g lę d n ie n iu ro z le g łe g o w a c h la rz a z a g a d n ie ń , w szczeg ó ln o ści is tn ie n ia ścisły c h zw iąz k ó w m ię d z y m ia s ta m i a ic h z w ie rz c h n ią w ła d z ą fe u d a ln ą . N a b a rd z o s z e ro k im tle p o ró w n a w c z y m z a p re z e n to w a n o s to p n io w ą e w o lu c ję p o s ta w , z ac h o d z ą cą w s t a n o w isk u m ia s t i w ła d c ó w fe u d a ln y c h . N ie z a b ra k ło te ż in n y c h is to tn y c h s p ra w , ja k k w e s tie ro z w o ju g o sp o d arcz e g o i sp o łeczn eg o m ia s t czy te ż p ro b le m ó w u s tr o jo w ych. W sz e lk ie t e z a g a d n ie n ia ro z p a trz o n o w k o n te k ś c ie p o ró w n a w c z y m , s tw a r z a ją c w te n sp o só b d o g o d n e w a ru n k i d o d a lsz y c h b a d a ń n a d tą p ro b le m a ty k ą .
N a u w a g ę h is to ry k ó w p o ls k ic h z a s łu g u ją w szczeg ó ln o ści d w ie p ra c e , a m ia n o w ic ie W o jc iec h a M. B a r te la M ia sto i p a ń s tw o w P olsce w X I V w i e k u (S ta d t u n d
S ta a t in P o len im 14. J a h r h u n d e r t) і H a n s a P a tz e g o T w o r z e n ie r e z y d e n c ji w ła d c ó w w R z e s z y w X I V w ie k u (Die B ild u n g d e r la n d e sh e r rlic h e n R e s id e n z e n i m R e ic h w ä h r e n d d e s 14 J a h rh u n d e r ts). O b ie o n e d o ty czą b o w ie m w c ało ści lu b w części
o b ecn eg o te ry to r iu m p a ń stw o w e g o P o lsk i. R e f e r a t W. M. B a r te la o m a w ia ją c y z a g a d n ie n ie z ależn o ści i z w ią z k ó w łą c zą c y ch m ia s ta p o ls k ie z p a ń s tw e m p o ru s z a n a w s t ę p ie s p o rn ą w h is to rio g r a f ia c h p o lsk ie j i n ie m ie c k ie j k w e s tię p o c z ą tk ó w m ia s t, s to ją c n a g r u n c ie te z y o ic h ro d z im e j g e n ez ie p rz e c iw la n s o w a n e j w h is to rio g r a f ii n i e m ie c k ie j te o r ii k o lo n ia ln e j. W ty m w y p a d k u p r a c a W . M . B a r te la w z b o g ac a z n a n e ju ż te z y p o lsk ie , zw łasz cz a w s p ra w ie p o p rz e d n ik ó w m ia s t, ta k ic h ja k r y n e k i g ró d , w sk a z u ją c y c h n a e w o lu c y jn ą te o rię ic h p o w s ta n ia . N a s tę p n ie a u to r o m a w ia k w e s tię p o w sta n ia m ia s t d o około p o ło w y X I I I w ie k u o ra z ich r o lę p o lity c z n ą w p a ń s tw ie p o lsk im w k o ń c u X I I I i w X IV w ie k u . W k o n k lu z ji s w y c h ro z w a ż a ń B a r te l s t w i e r dza, że p o ls k a h is to rio g ra f ia p r z y ję ła tezę, iż t a k z w a n a k o lo n iz a c ja n a p ra w ie n ie m ie c k im n ie s ta n o w iła p o d s ta w y do z a k ła d a n ia m ia s t w śre d n io w ie c z n e j P o lsc e, lecz p rz y ś p ie s z y ła je d y n ie ro z w ó j is tn ie ją c y c h ju ż c e n tró w m ie js k ic h . G d y chodzi n a to m ia s t o ro lę p o lity c z n ą m ie sz c z a ń stw a , to a u to r n ie b e z r a c ji p o d k re ś la , że w czasie p a n o w a n ia k r ó la K a z im ie rz a W ie lk ieg o i je g o n a s tę p c ó w w X IV w ie k u p o lsk ie m ie s z c z a ń s tw o p rz e ży ło o k re s n a jw ię k sz e g o r o z k w itu i ró w n o c z e ś n ie z a z n a cza. że czasy p ó ź n ie jsz e p rz y n io s ły w y ra ź n e u w ste c z n ie n ie ty c h p o z y ty w n y c h t e n d e n cji. P rz y c z y n w id o c zn e g o z a h a m o w a n ia d o p a tr u je się B a r te l w p a s y w n e j p o s ta w ie p o lsk ie g o m ie s z c z a ń s tw a , a p rz e d e w sz y s tk im te j je g o części, k tó r a w y w o d ziła s ię z m ia s t k ró le w s k ic h . W z w ią z k u z ty m n ie u z y sk a ło o n o w śla d za ry c e rs tw e m p rz y w ile ju k ró le w s k ie g o n a w z ó r k o szy c k ie g o z 1374 ro k u . W X V w ie k u p ro c e s te n d o p ro w a d z ił do jesz c z e w ię k sz e g o ro z w a rs tw ie n ia n a n ie k o rz y ść m ia s t. A rty k u ł W. M. B a r te la s ta n o w i p e w n e p o d s u m o w a n ie d o ty c h c za so w e g o d o ro b k u w t e j s p e c ja ln o śc i. Z a s trz e ż e n ia , ja k ie m o ż n a b y zgłosić do u ję c ia k w e stii re c e p c ji p r a w a c h e łm iń sk ie g o w m ia s ta c h p o lsk ic h (ss. 137 n.), n ie u m n ie js z a ją d o ro b k u te e o a u to ra .
R o z p ra w k a H a n sa P a tz e g o , choć w ty tu le o g ra n ic z o n a d o ro z w a ż a ń n a d k w e stia tw o rz e n ia re z y d e n c ji fe u d a ln y c h w ła d c ó w w R zeszy n ie m ie c k ie j, w rz e c z y w isto śc i p o ru s z a ta k ż e z a g a d n ie n ie p o w o ła n ia do ży cia re z y d e n c ji w p a ń s tw ie k rz y ż a c k im w P r u sa c h , t r a k tu ją c P r u s y k rz y ż a c k ie ja k o je d e n z k r a jó w R zeszy. P o z o s ta w ia ją c n a u b o c zu k w e s tie u stro jo w e , ja k ie w y ła n ia ją się p rz y te g o ro d z a ju p o d e jśc iu do
R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA 537 z a g a d n ie ń z w iąz k ó w p u b lic z n o -p ra w n y c h , łą c z ą c y c h R zeszę z z a k o n e m k rz y ż a c k im i je g o p a ń s tw e m , z u w a g i n a w c iąż je sz c z e is tn ie ją c e k o n tr o w e rs je p o m ię d z y h is to r y k a m i p o ls k im i i n ie m ie c k im i w p o g lą d a c h n a t e s p ra w y , n a le ż y z u w a g ą p o t r a k t o w a ć w y w o d y P a tz e g o i o g ro m n ie ro z b u d o w a n ą a rg u m e n ta c ję d o w o d o w ą, z a w ie ra ją c ą s p o rą g a rś ć in io r m a c ji c zy sto e ru d y c y jn y c h . P u n k te m w y jś c ia do je g o ro z w a ż a ń s ta ło się z a g a d n ie n ie p o w s ta n ia k r ó le s tw o ra z ic h sto lic ja k o o śro d k ó w s k u p i a j ą cy ch z w ie rz c h n ią w ła d z ę p a ń s tw o w ą . O d sto lic o d ró ż n ia a u to r n ie k ie d y m ie js c a p o b y tu d w o ru p a n u ją c e g o , to je s t je g o r e z y d e n c je . S p o ro u w a g i p o ś w ię c a te ż P a tz e z m ia n o m z a c h o d z ą c y m w g o sp o d a rc e w ie js k ie j i w ro z w o ju m ia s t n ie m ie c k ic h , a ta k ż e s tr u k t u r z e w ła d zy p a n u ją c e g o . D o p ie ro w n a s tę p n e j k o le jn o ś c i o m a w ia p ro c e s p o w s ta w a n ia re z y d e n c ji w ła d c ó w w w ie k a c h X I I i X I I I , b y n a p o d s ta w ie lic z u y c h p r z y k ła d ó w w y b ra n y c h z p o szc z eg ó ln y ch k r a jó w R zeszy i p a ń s tw a k r z y ż ac k ie g o u k a z a ć w sz e lk ie w a ż n ie js z e k o m p o n e n ty sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z e i p o lity c z n e te j k w e s tii, a ta k ż e d a ć p ró b ę o d p o w ie d zi n a lic z n e p y ta n ia d o ty c z ąc e p rz e o b ra ż e ń z ac h o d z ą cy c h w s p o so b ie s p ra w o w a n ia w ła d z y w R zeszy w X IV w ie k u . P a tz e m u w ty m w y p a d k u c h o d z i m ię d z y in n y m i o n a m a c a ln e u c h w y c e n ie m o m e n tu p rz e k s z ta łc a n ia się w ę d ru ją c e g o d w o ru w ła d c y w s ta b i ln ą a d m in is tr a c ję , d y s p o n u ją c ą w ła s n ą sied z ib ą , k a n c e la ria m i itp . A u to r p rz y ty m w y ra ź n ie ro z ró ż n ia a d m in is tr a c ję p o s łu g u ją c ą s ię d o k u m e n ta c ją czy n n o śc i p ra w n y c h o d a d m in is tra c ji, k tó r a te g o e t a p u ro z w o jo w e g o n ie o siąg n ę ła .
N ie w n ik a ją c b liż e j w s p ra w y R zeszy, n a le ż y n ie c o u w a g i p o św ięc ić k w e s tii u tw o rz e n ia re z y d e n c ji z a k o n u w M a lb o r k u . M o żn a — ja k s ą d z ę — p r z y ją ć w y w o d y o d n o szą c e s ię d o w y b o ru w ła ś n ie M a lb o r k a (ss. 11 n.) ja k o m ie js c a , k tó r e w ielk i m is trz u z n a ł za s w o ją s t a ł ą sied z ib ę . A u to r słu sz n ie d o w odzi, że G d a ń s k n ie b y ł p rz e c ie ż p rz e d 1309 ro k ie m m ia s te m z a k o n u , K ró le w ie c z ag ro żo n y b y ł od s tro n y L itw y , a T o r u ń i C h ełm n o , ch o ciaż p rz e ż y w a ły o k re s w ie lk ie g o ro z w o ju , p rz y s p a r z a ły z a k o n o w i s p o ro tru d n o ś c i. W w y p a d k u T o r u n ia , czego a u to r n ie u w z g lę d n ia , n a s k u te k lo k a c ji N o w eg o M ia s ta p o s tą p ił j e d n a k z a k o n w sp o só b id e n ty c z n y , ja k czy n io n o to n a te re n ie R zeszy , b y u ła tw ić so b ie in g e ro w a n ie w s p r a w y m ia s t. U tw o rz e n ie rz e c z y w is te j re z y d e n c ji i s to lic y p a ń s tw a k rz y ż a c k ie g o w ią że je d n a k a u to r g łó w n ie z p o w s ta n ie m a d m in is tr a c j i p o s łu g u ją c e j się d o k u m e n ta c ją czy n n o śc i p r a w n y c h , a w ię c a d m in is tr a c j ą w y ższeg o rz ę d u . N a jp ó ź n ie j, bo o k o ło 1400 ro k u , p isze P a tz e , m u s ia ło n a z b ie r a ć się ty le m a te r ia łu a k to w e g o , że p rz e n o sz e n ie się w ła d z z w ie rz c h n ic h z m ie js c a n a m ie js c e n ie b y ło m o żliw e. P o n a d to u w a ż a on, że w M a l b o rk u s k u p iła się w ię k sz o ść w ie lk ic h d o s to jn ik ó w z a k o n n y c h o ra z w ie le u rzęd ó w . P o w s ta łe p o łą c z e n ia p o c z to w e m u s ia ły m ie ć s w o je s ta ł e m ie js c a o d n ie sie n ia . N ie b a g a te ln y w p ły w n a f a k t p o s ia d a n ia s ta łe j r e z y d e n c ji m ia ły te ż p e w n e z a le c e n ia s ta t u to w e d o ty c z ąc e c h o ćb y d o ro c z n y c h p o sied z e ń . N ie k tó re z ty c h szczeg ó ło w y ch s u g e s tii a u to r a b u d z ą je d n a k z a s trz e ż e n ia . W ia d o m o n a p rz y k ła d , że w ie lc y m is tr z o w ie p o s ia d a ją c s ta ł ą re z y d e n c ję w iz y to w a li dość c zęsto p o szc z eg ó ln e re jo n y k r a ju , a k o re s p o n d e n c ję , k tó r a d o c ie ra ła d o M a lb o r k a , k ie ro w a n o do m ie js c a p o b y tu w ie l kieg o m is trz a . N ie m a te ż d o w o d ó w n a to, b y a d m in is tr a c j a k rz y ż a c k a m ia ła c h a r a k t e r „ re s o r to w y ”, ja k m o ż n a b y sąd z ić z te k s t u p ra c y P a tz e g o . Z c a łą p e w n o śc ią w iad o m o , że g o d n o ść w ie lk ie g o s z p ita ln ik a b y ła c zy sto n o m in a ln a . W y so k o r o z w i n ię tą k a n c e la r ię p o s ia d a ł zaś z a k o n ju ż w k o ń c u p ie rw s z e j p o ło w y X IV w ie k u . W ów czas też p o w s ta ło z c a łą p e w n o śc ią a rc h iw u m z a k o n u . N a p o d s ta w ie ty c h d a n y c h w y d a je się m o ż liw e p rz e s u n ię c ie m o m e n tu „ o sie d le n ia się ” w ła d z y w p a ń stw ie k rz y ż a c k im n a p ie rw s z ą p o ło w ę X IV w ie k u .
M im o p e w n y c h n ieśc isło ści a r t y k u ł P a tz e g o , s ta n o w ią c y p ie rw s z ą p ró b ę p o p rz e d z a ją c ą b a rd z ie j d o g łę b n e u ję c ie p rz e d s ta w io n y c h z a g a d n ie ń , w n o si sp o ro n o w y c h p ro b le m ó w b a d a w c z y c h . K o n ie c z n e w y d a je się je d y n ie z n a c z n ie w sz e c h str o n n ie jsz e w y k o rz y sta n ie is tn ie ją c e j l i t e r a t u r y h is to ry c z n e j. T e n o s ta tn i p o s tu la t d o ty c z y szc z e g ó ln ie d o ro b k u h is to rio g r a f ii p o ls k ie j, k tó r ą a u to r c a łk o w ic ie p o m in ą ł. Z a p re z e n to w a n e r e f e r a ty z d ru g ie j k o n fe re n c ji w L in z u p o ś w ię c o n e j ś re d n io w ie cz n y m m ia s to m ś ro d k o w o e u r o p e js k im w X IV w ie k u p rz e d s ta w ia ją w a g ę p r o b le m ó w o m a w ia n y c h i d y s k u to w a n y c h w czasie je j p o sied z e ń . N ieco lic z n iejsz y u d z ia ł p rz e d s ta w ic ie li n a u k i p o ls k ie j w p r a c a c h te j k o n fe re n c ji w y d a je się n i e zb ęd n y .
