Ziemniak Polski 2011 nr 3 1
M
M
M
O
O
O
N
N
N
II
I
T
T
T
O
O
O
R
R
R
II
I
N
N
N
G
G
G
O
O
O
D
D
D
P
P
P
O
O
O
R
R
R
N
N
N
O
O
O
Ś
Ś
Ś
C
C
C
II
I
LL
L
II
I
N
N
N
II
I
II
I
H
H
H
O
O
O
D
D
D
O
O
O
W
W
W
LL
L
A
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
C
C
C
H
H
H
II
I
O
O
O
D
D
D
M
M
M
II
I
A
A
A
N
N
N
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
N
N
N
A
A
A
P
P
P
A
A
A
T
T
T
O
O
O
T
T
T
Y
Y
Y
P
P
P
Y
Y
Y
M
M
M
Ą
Ą
Ą
T
T
T
W
W
W
II
I
K
K
K
A
A
A
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
C
C
C
Z
Z
Z
A
A
A
N
N
N
E
E
E
G
G
G
O
O
O
II
I
A
A
A
G
G
G
R
R
R
E
E
E
S
S
S
Y
Y
Y
W
W
W
N
N
N
E
E
E
G
G
G
O
O
O
W
W
W
LL
L
A
A
A
T
T
T
A
A
A
C
C
C
H
H
H
22
2
00
0
00
0
77
7
--
-
22
2
00
0
11
1
00
0
dr Anna Przetakiewicz
IHAR – PIB, Zakład Fitopatologii, Pracownia Organizmów Kwarantannowych Radzików, 05-870 Błonie, e-mail: a.przetakiewicz@ihar.edu.pl
ątwik ziemniaczany [(Globodera
rostochinesis) Wollenweber] i m
ą-twik agresywny [(G. pallida) Stone, Behrens] należą do patogenów kwarantan-nowych atakujących uprawne gatunki roślin psiankowatych, takie jak ziemniak Solanum
tuberosum, pomidor Lycopersicon esculen-tum czy bakłażan Solanum melongena, oraz
wiele dzikich gatunków roślin z rodzaju
So-lanum. Obecnie jedynym występującym w
kraju patotypem mątwika jest patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego, jednak biorąc pod uwagę występowanie w krajach ościennych pozostałych ras, istnieje duże prawdopodo-bieństwo ich zawleczenia na terytorium Pol-ski. Konieczny jest zatem stały monitoring rodów hodowlanych i odmian ziemniaka pod kątem ich odporności zarówno na występu-jący w Polsce patotyp Ro1, jak również na inne patotypy mątwików.
Podstawowa procedura badania odpor-ności danej odmiany lub rodu ziemniaka na określony patotyp mątwika ziemniaczanego i agresywnego polega zazwyczaj na porów-nywaniu dynamiki rozwoju populacji mątwi-ków na odmianie testowanej i na odmianie kontrolnej. Zgodnie z postanowieniami obo-wiązującej od 1 lipca 2010 roku Dyrektywy Rady 2007/33/UE skala oceny wyraża po-datność odmian lub linii hodowlanych ziem-niaka w 9 stopniach, przy czym 9 oznacza próbę o najwyższej odporności.
Materiały i metody
W latach 2007-2010 materiałem do badań były bulwy rodów hodowlanych i odmian ziemniaka pochodzące z polskich spółek nasiennych – Hodowli Roślin w Szyldaku, Pomorsko-Mazurskiej Hodowli Ziemniaka w Strzekęcinie oraz Hodowli Ziemniaka Zamar-te. Badanie odporności linii hodowlanych prowadzono trzy/cztery lata; obejmowało ono testy na 2, 5 i 20 bulwach w przypadku oceny odporności na mątwika ziemniacza-nego oraz 5, 10, 20 i 20 bulwach w przypad-ku testów odporności na mątwika agresyw-nego. Odmiany ziemniaka były oceniane w dwóch niezależnych powtórzeniach w ciągu jednego roku i obejmowały ocenę stopnia porażenia mątwikiem ziemniaczanym łącznie na 27 bulwach, a mątwikiem agresywnym na 55 bulwach. Zgodnie z rekomendowanym protokołem diagnostycznym EPPO (1992) próby oceniano w skali 9-stopniowej. Rody hodowlane ocenione w stopniu od 1 do 5 uznawano za podatne.
Przed rozpoczęciem testów odpornościo-wych z każdej bulwy wykrawano fragment z jednym kiełkiem świetlnym. Powierzchnię cięcia zabezpieczano fungicydem w celu uniknięcia porażeń pochodzenia grzybowe-go, a następnie wysadzano w donice o obję-tości 1 litra, w podłoże z określoną liczbą cyst danego patotypu mątwika. W podłożu zasiedlonym przez nicienie określono gę-stość inokulum. W tym celu w 50 g podłoża obliczono średnią liczbę żywych jaj i osobni-ków młodocianych w cyście oraz średnią liczbę cyst. Zgodnie z zaleceniami metodyki
M
Ziemniak Polski 2011 nr 3 2
unijnej na inokulum nicieni składało się do 10 żywych jaj lub osobników młodocianych na mililitr podłoża. Testy odpornościowe prowa-dzono w izolowanych komorach szklarnio-wych przez 3-4 miesiące. Po tym okresie z każdej litrowej doniczki wydobywano bryłę korzeniową i zliczano nowo wytworzone cy-sty z pięciu jej płaszczyzn. Względną podat-ność testowanego rodu lub odmiany ziem-niaka obliczano według wzoru:
Pf na testowanej odmianie/Pf na podatnej kontroli x 100%,
gdzie Pf oznacza końcową liczebność popu-lacji nicieni po zakończeniu testów odporno-ściowych. W oparciu o wartość względnej podatności, zgodnie z metodyką UE, wyli-czano stopień odporności (tab. 1).
Tabela 1
Sposób wyliczenia stopnia odporności w oparciu o wartości względnej podatności
Względna podatność (%) Stopień odporności < 1 1,1-3 3,1-5 5,1-10 10,1-15 15,1-25 25,1-50 50,1-100 > 100 9 (bardzo wysoki)
8 (wysoki do bardzo wysokiego) 7 (wysoki)
6 (umiarkowany do wysokiego) 5 (umiarkowany)
4 (niski do umiarkowanego) 3 (niski)
2 (bardzo niski do niskiego) 1 (bardzo niski)
Wyniki
Ocenę odporności rodów hodowlanych na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego w latach 2007-2010 przeprowadzono łącznie na 6463 liniach, z których w pierwszym roku badań przetestowano 5891 rodów, w drugim
377 rodów, a w trzecim 195. W tabeli 2 ze-stawiono wyniki oceny odporności testowa-nych rodów hodowlatestowa-nych z podziałem na stopień zaawansowania badanej linii, ho-dowcą oraz określonym stopniem odporno-ści.
Tabela 2
Ocena stopnia odporności rodów hodowlanych w latach 2007-2010 Hodowla Roślin w Szyldaku
Rok badań Liczba zbadanych rodów Liczba rodów podatnych w stopniu 1-5 2007 I 1028 148 II 39 0 III 13 0 2008 I 148 41 II 36 3 III 14 0 2009 I 515 115 II 39 1 III 15 0 2010 I 704 161 II 31 2 III 14 0
Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka w Strzekęcinie
Rok badań Liczba zbadanych rodów Liczba rodów podatnych w stopniu 1-5 2007 I 193 16 II 41 3 III 25 3 2008 I 122 29 II 41 8
Ziemniak Polski 2011 nr 3 3 III 15 1 2009 I 138 45 II 35 3 III 14 0 2010 I 180 44 II 35 4 III 15 0
Hodowla Ziemniaka Zamarte
Rok badań Liczba zbadanych rodów Liczba rodów podatnych w stopniu 1-5 2007 I 760 121 II 32 6 III 5 0 2008 I 655 116 II 29 1 III 8 0 2009 I 943 191 II 31 4 III 8 1 2010 I 505 121 II 25 3 III 12 0
Badanie stopnia odporności odmian ziemniaka wpisanych do krajowego rejestru odmian na patotypy mątwika ziemniaczane-go Ro2, Ro3, Ro4 i Ro5 oraz mątwika
agre-sywnego Pa1, Pa2 i Pa3 przeprowadzono na 19 jadalnych i 7 odmianach skrobiowych. Uzyskane wyniki przedstawia tabela 3.
Tabela 3
Odporność odmian ziemniaka na patotypy
mątwika ziemniaczanego Ro2-Ro5 i mątwika agresywnego Pa1-Pa3
Odmiana Rok rejestracji Typ odmiany Grupa wczesności Stopień odporności
Ro1 Ro2 Ro3 Ro4 Ro5 Pa1 Pa2 Pa3
Aruba 2007 jadalna wczesna + 6 8 9 3 1 1 1
Bartek 2003 jadalna średnio wczesna + 3 8 9 3 1 2 1
Benek 2006 jadalna średnio wczesna + 3 7 9 2 2 1 1
Drop 1991 jadalna bardzo wczesna + 5 8 9 4 1 3 6
Eugenia 2006 jadalna wczesna + 3 8 9 3 1 1 2
Finezja 2007 jadalna średnio wczesna + 3 3 9 2 1 1 5
Flaming 2007 jadalna bardzo wczesna + 3 6 9 1 1 1 6
Jasia 1999 skobiowa późna + 3 9 9 3 1 1 6
Justa 2006 jadalna bardzo wczesna + 3 6 9 2 1 1 1
Lord 1999 jadalna bardzo wczesna + 9 9 5 4 1 1 1
Miłek 2006 jadalna bardzo wczesna + 4 9 9 2 2 1 1
Sekwana 2006 skrobiowa późna + 6 9 9 3 2 2 1
Skawa 2000 skrobiowa późna + 4 8 9 4 1 1 1
Zagłoba 2007 jadalna średnio późna + 6 9 9 3 1 1 1
Adam 2005 skrobiowa średnio wczesna + 2 1 9 1 1 1 1
Ziemniak Polski 2011 nr 3 4 Odmiana Rok rejestracji Typ odmiany Grupa wczesności Stopień odporności
Ro1 Ro2 Ro3 Ro4 Ro5 Pa1 Pa2 Pa3
Cyprian 2007 jadalna wczesna 9 1 9 9 1 1 1 7
Zeus 2000 jadalna średnio późna + 2 9 9 2 1 1 1
Bosman 2008 skrobiowa średnio późna + n.b. 9 n.b. 2 1 4 1
Czapla 2004 jadalna średnio późna + n.b. 8 n.b. 2 1 1 1
Irga 1987 jadalna średnio wczesna + 2 5 9 1 1 1 1
Ibis 1987 jadalna średnio wczesna + 2 7 9 1 1 1 2
Wiking 1999 jadalna średnio wczesna + 3 6 9 1 1 1 1
Inwestor 2005 skrobiowa późna + n.b. 9 n.b. 1 2 3 1
Owacja 2006 jadalna wczesna + 5 8 9 2 1 1 1
Pokusa 2006 skrobiowa późna + 5 8 9 2 1 1 5
+ oznacza odmianę odporną zbadaną przed rokiem 2007 wg metodyki Steltera (1955) n.b. – nie badano
Podsumowanie
Rody hodowlane ziemniaka przebadane w latach 2007-2010 wykazywały silną reakcję odpornościową na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego w drugim i trzecim roku testowania. Spośród wszystkich badanych kreacji hodowlanych w zaawansowanym roku badań jedynie 5 linii wykazało podat-ność na występujący w Polsce patotyp mą-twika ziemniaczanego.
Wybrane do badań odporności na różne patotypy mątwików odmiany ziemniaka, cha-rakteryzujące się określoną metodą Steltera odpornością na patotyp Ro1, wykazały wy-soką odporność na patotyp Ro4 mątwika
ziemniaczanego i były podatne w stopniu od 1 do 5 na patotypy mątwika agresywnego. Jedynie odmiany Drop, Flaming, Jasia i Cy-prian wykazały odporność w stopniu 6-7 na patotyp Pa3 Globodera pallida.
Literatura
1. EPPO. 1992. Recommendation on the testing of
potato cultivars to assess partial resistance to potato cyst nematodes, Globodera rostochiensis and G.
pal-lida. Document No 92/3784; 2. Stelter H. 1955.
Metho-den zur Prufung von Wild and Kulturkartoffelnauf Befall
durch Kartoffelnematoden. – Nachrichtenbl. Deutsch.
