Roman Hryciuk, Antoni Sołoma
Pokłosie wielkiej rocznicy
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1-2, 219-239
Rom an H ryciuk, A ntoni Soloma
POKŁOSIE WIELKIEJ ROCZNICY
Od 19 lu teg o 1973 r. — 500 rocznicy u ro d z in M ik o łaja K o p e rn ik a — u p ł y nie n ieb a w e m d w an aście lat. Ju b ile u s z te n b y ł na W arm ii i M azu rach o b chodzony szczególnie uroczyście. I choć pozostaw ił tr w a łe śla d y w ró żnych s fe ra c h życia zbiorow ego, z ab rak ło w łaściw ie całościow ego d o k u m en ta ln e g o u jęc ia tego d o robku. R e la cja niniejsza, o p a r ta n a m a te ria ła c h p ra so w y c h i n ie u p o rz ą d k o w a n y c h jeszcze ź ró d ła ch a rch iw a ln y c h , s ta n o w i — ja k się w y d a je — p ierw szą p ró b ę n ajogólniejszego z ary so w an ia pro b lem u .
K O M IT ET OBCH O D Ó W 500-LECIA U R O D ZIN M IK O Ł A JA K O P E R N IK A W W O JE W Ó D Z TW IE O L SZ T Y Ń S K IM
O ficjaln y m in ic jato rem , o rg a n iz ato re m i k o o rd y n a to re m w sp o m n ia n y ch w y żej uroczystości w ów czesnych g ra n ic ac h a d m in is tra c y jn y c h w o jew ó d ztw a olsztyńskiego b y ł p o w o łan y przez W ojew ódzki K o m ite t F r o n tu Jed n o ści N a ro d u (dalej — W K F J N ) w 1967 r. W o jew ódzki K o m ite t K o p e rn ik o w sk i ‘. 1P r o g r a m d z i a ł a n i a W o j e w ó d z k i e g o K o m i t e t u F r o n t u J e d n o ś c i N a r o d u [ d a le j W K F J N ] to O l s z t y n i e , O l s z t y n 1968, m a s z y n o p i s p o w i e l a n y , ss. 5—8. D o K o m i t e t u K o p e r n i k o w s k i e g o n a l e ż a ł o 55 o s ó b : M i c h a ł A t ł a s — s e k r e t a r z K o m i t e t u W o je w ó d z k i e g o P Z P R ( d a l e j K W P Z P R ) , J a n B a t u r o — s e k r e t a r z W K F J N , W ł o d z i m i e r z B a r a n — p r a c o w n i k n a u k o w y W y ż s z e j S z k o ł y R o l n ic z e j ( d a l e j W S R ) w O l s z ty n i e , Z b i g n i e w B i a ł e c k i — s e k r e t a r z K W P Z P R , J a n B o e n i g k — d z ia ł a c z s p o ł e c z n y i l i t e r a t , C z e s ła w B r o w i ń s k i — k i e r o w n i k W y d z i a ł u G o s p o d a r k i K o m u n a l n e j i M ie s z k a n i o w e j P r e z y d i u m W o j e w ó d z k i e j R a d y N a r o d o w e j ( d a le j P W R N ), J e r z y C h o j n o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P r e z y d i u m P o w i a t o w e j R a d y N a r o d o w e j ( d a l e j P P R N ) w B r a n i e w i e , J a n C z a r n e c k i — s z e f W o je w ó d z k i e g o S z t a b u W o j s k o w e g o , L u c j a n C z u b i e l — W o j e w ó d z k i K o n s e r w a t o r Z a b y t k ó w , B o l e s ł a w D ą b r o w s k i — d y r e k t o r I n s t y t u t u R y b a c t w a Ś r ó d l ą d o w e go, J ó z e f D u b i a k — w i c e p r e z e s W o j e w ó d z k i e g o Z w i ą z k u K ó ł e k R o l n ic z y c h , W ł a d y s ł a w G ę - b i k — c z ł o n e k P r e z y d i u m W K F J N , M a r i a n G o t o w i e c — p r z e w o d n i c z ą c y P W R N , R y s z a r d G r a d o w s k i — I s e k r e t a r z K o m i t e t u P o w i a t o w e g o ( d a le j K P ) P Z P R w N id z ic y , J e r z y G r e l e w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w S z c z y tn i e , W ł a d y s ł a w H e p k e — a r c h i t e k t w o j e w ó d z k i , E l ig i u s z I w a ń s k i — K u r a t o r O k r ę g u S z k o l n e g o , K a r o l I w a ń s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P r e z y d i u m M i e j s k i e j R a d y N a r o d o w e j ( d a l e j P M R N ) w O l s z ty n i e , W i n c e n t y J a k u b o w s k i — k i e r o w n i k M u z e u m w e F r o m b o r k u , B o l e s ł a w K a r p o w i c z — p r z e w o d n i c z ą c y Z a r z ą d u W o j e w ó d z k i e g o Z w i ą z k u M ło d z i e ż y S o c j a l i s t y c z n e j ( d a le j Z W ZM S), T a d e u s z K o c h a n o w s k i — k i e r o w n i k W y d z i a ł u P r o p a g a n d y K W P Z P R , W ł a d y s ł a w K o r z e n i o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w N id z ic y , A l e k s a n d e r K o z a k — p r z e w o d n i c z ą c y W o j e w ó d z k i e j K o m i s j i Z w i ą z k ó w Z a w o d o w y c h ( d a le j W K Z Z ), T a d e u s z K r z y m o w s k i — r e k t o r W S R , W ł a d y s ł a w L e o n h a r d — d y r e k t o r O l s z t y ń s k i c h Z a k ł a d ó w O p o n S a m o c h o d o w y c h ( d a le j O Z O S), F e l i k s L e w a n d o w s k i — p r e z e s W o je w ó d z k i e g o Z w i ą z k u G m i n n y c h S p ó ł d z ie l n i ( d a l e j W Z G S ), J u l i u s z M a l e w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y W K F J N , K a z i m i e r z M a t e r a — d z ia ł a c z s p o łe c z n y , B r o n i s ł a w M o c z k o w s k i — K o m e n d a n t W o j e w ó d z k i e j K o m e n d y M il ic j i O b y w a t e l s k i e j ( d a l e j K W M O), W a c ł a w M o ń k a — p r e z e s W o j e w ó d z k i e g o K o m i t e t u S t r o n n i c t w a D e m o k r a t y c z n e g o ( d a l e j W K SD ), W ł a d y s ł a w O g r o d z i ń s k i — d y r e k t o r M u z e u m M a z u r s k i e g o w O ls z ty n i e , T a d e u s z O s t o j s k i — r e d a k t o r n a c z e l n y R o z g ł o ś n i O l s z t y ń s k i e j P o l s k i e g o R a d i a , H e n r y k P a n e k — i s e k r e t a r z K P P Z P R w N o w y m M ie ś c ie , S t e f a n P i ą t c z a k — k i e r o w n i k W y - ęlzjąłu O r g a n i z a c y j n e g o P W R N , B o l e s ł a w P i e t r z a k — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w L i d z b a r k u W a r
-220 Kronika n a u k o w a
Z ap o czątk o w ał on p rzy g o to w an ia do k o p e rn ik o w sk ich obchodów. M n iej w ię cej raz n a pół ro k u o d b y w a ł posiedzenia p le n a rn e , na k tó ry ch d o k o nyw ano analizy przedsięw zięć i planów . 29 listo p ad a 1971 r. P le n u m W K F J N w O l szty n ie uzn ało za konieczne z reo rg an izo w an ie K o m itetu . D ecyzję tę u z a s a d niono następ u jąco : „zbliżający się te r m in 500 rocznicy u ro d z in M ik o łaja K o p e rn ik a w y m a g a b a rd ziej roboczego, sp rężystego i bezpośredniego k ie ro w a n ia p rz y g o to w an iam i do o b c h o d ó w zachodzi p o trze b a oddzielenia f u n k cji o c h a ra k te rz e re p re z e n ta c y jn y c h od fu n k c ji w y k o n a w c zo -o rg a n iza to r- skich i k o n tro ln y c h ” 2. S k ła d a ją c w ięc w s zy stk im członkom dotychczasow ego W ojew ódzkiego K o m ite tu K o p ern ik o w sk ieg o serdeczne podzięk o w an ie za sp o łeczny w k ła d p ra c y w p rzy g o to w an ia uroczystości ju b ileu szo w y ch p len u m W K F J N pow ołało H o n o ro w y W ojew ó d zk i K o m ite t K o p e rn ik o w sk i (dalej K o m ite t H onorow y) * oraz podleg ły m u w p e w n y m sensie W ojew ódzki K o m ite t O rg a n iza cy jn y O bchodów R oku K o p ern ik o w sk ieg o (dalej K o m ite t O rg a n iza cyjny). m i ń s k i m , W a l t e r P ó ź n y — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y P W R N , K a z i m i e r z P r z y b y l s k i — p r z e w o d n i c z ą c y W o j e w ó d z k i e j K o m i s j i P l a n o w a n i a G o s p o d a r c z e g o ( d a l e j W K P G ) , A d a m R u t k o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w O s t r ó d z i e , W i t o l d S e n i s o n — p r a c o w n i k n a u k o w y c h W S R . F r a n c i s z e k S i k o r a — b y ł y k u r a t o r O k r ę g u S z k o l n e g o , G e r a r d S k o k — k i e r o w n i k W y d z i a ł u K u l t u r y P W R N , A n t o n i S t a b r o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w N o w y m M ie ś c ie , H e n r y k S t a n k i e w i c z — d y r e k t o r O l s z t y ń s k i e g o Z j e d n o c z e n i a B u d o w n i c t w a , W ł a d y s ł a w S t o r o n i a ń s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P M R N w e F r o m b o r k u , O lg a S z w o l k i e w ic z — d y r e k t o r S z p i t a l a D z ie c i ę c e g o , J e r z y S z y m a ń s k i — r e d a k t o r n a c z e l n y „ G ł o s u O l s z t y ń s k i e g o ” , J ó z e f S z y r m e r — z a s t ę p c a p r z e w o d n i c z ą c e g o K o m i s j i P r o p a g a n d y W K F J N , S t a n i s ł a w T o m a s z e w s k i — I s e k r e t a r z K W P Z P R (od 1968 r. T a d e u s z B i a łk o w s k i) , D o m i n i k W a n l c — p r z e w o d n i c z ą c y Z a r z ą d u W o je w ó d z k i e g o T o w a r z y s t w a W ie d z y P o w s z e c h n e j , J a n W ie l o c h a — I s e k r e t a r z K P P Z P R w O s t r ó d z i e , Z y g m u n t W i e r z b o w s k i — I s e k r e t a r z K P P Z P R w B r a n i e w i e , E l ż b i e t a Z i e l i ń s k a — p r z e w o d n i c z ą c a W o j e w ó d z k i e j R a d y K o b i e t , S t a n i s ł a w Z i e l i ń s k i — b y ł y p r z e w o d n i c z ą c y W K Z Z , M a r i a Z i e n t a r a - - M a l e w s k a — d z i a ł a c z k a s p o ł e c z n a i p o e t k a , M i r o s ł a w Ż u r e k — p r e z e s W o je w ó d z k i e g o K o m i t e t u Z j e d n o c z e n i a S t r o n n i c t w a L u d o w e g o ( d a l e j W K Z S L ). P r e z y d i u m K o m i t e t u s t a n o w i l i : S t a n i s ł a w T o m a s z e w s k i (od 1968 r . T a d e u s z B i a ł k o w s k i ) — p r z e w o d n i c z ą c y , M a r i a n G o t o w i e c — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y , M i c h a ł A t ł a s — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y , W i t o l d S e n i s o n — s e k r e t a r z o r a z S t e f a n P i ą t c z a k , J a n B a t u r o , K a z i m i e r z P r z y b y l s k i , J e r z y S z y m a ń s k i . W ł a d y s ł a w H e p k e . 2 A r c h i w u m P r e z y d i u m W o j e w ó d z k i e j R a d y N a r o d o w e j w O l s z ty n i e ( d a l e j A P W R N O ), A k t a W K F J N . t. 2 ( m a t e r i a ł y ) . U c h w a ł a W K F J N z 29 X I 1971 ( n ie p a g in o w a n e ) . 3 A P W R N O . A k t a W K F J N , t. 2. P r o t o k ó ł z p l e n a r n e g o p o s i e d z e n i a W K F J N . S k ł a d i m i e n n y K o m i t e t u H o n o r o w e g o p r z e d s t a w i a ł s ię n a s t ę p u j ą c o : J ó z e f B u z i ń s k i — I s e k r e t a r z K W P Z P R , W ł a d y s ł a w G ę b i k — p r e z e s o d d z i a ł u Z w i ą z k u L i t e r a t ó w P o l s k i c h , M a r i a n G o t o w i e c — p r z e w o d n i c z ą c y P W R N . B o l e s ł a w K a r p o w i c z — p r z e w o d n i c z ą c y Z W ZM S, A l e k s a n d e r K o z a k — p r z e w o d n i c z ą c y W K Z Z , E d w a r d K o z a k i e w i c z — p r z o d u j ą c y r o l n i k z B a r c i k o w a ( p o w i a t L i d z b a r k W a r m iń s k i ) , T a d e u s z K r z y m o w s k i — r e k t o r W S R , H e n r y k L e ś n i o w s k i — K o m e n d a n t C h o r ą g w i W a r m i ń s k i e j Z H P , M i e c z y s ł a w M i c h a l a k — ś l u s a r z z O Z O S , A n d r z e j N o w a k — p r z e w o d n i c z ą c y Z a r z ą d u W o j e w ó d z k i e g o ZM W , Z b i g n i e w R y b k a — p r z e w o d n i c z ą c y R a d y U c z e l n i a n e j Z r z e s z e n ia S t u d e n t ó w P o l s k i c h ( d a le j Z S P ), p r z y W S R , J a n S i k o r a — r e k t o r W y ż s z e j S z k o ł y N a u c z y c i e l s k i e j , H i e r o n i m S k u r p s k i — p l a s t y k , p r z e w o d n i c z ą c y P o d k o m i s j i K u l t u r y W R N , W ł a d y s ł a w S t o r o n i a ń s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P M R N w e F r o m b o r k u , S z c z e p a n S t y r a n o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y W K S D , H e n r y k Ś w i ę c i c k i — p r z e d s t a w i c i e l W P , M a r i a Z i e n - t a r a - M a l e w s k a — l i t e r a t k a , E l ż b i e t a Z i e l i ń s k a — p r z e w o d n i c z ą c a W o j e w ó d z k i e j R a d y K o b i e t, M i r o s ł a w Ż u r e k — p r e z e s W K Z S L . P r z e w o d n i c z ą c y m t e g o k o m i t e t u w y b r a n o J u l i u s z a M a l e w s k ie g o — p r z e w o d n i c z ą c e g o W K F J N . D o W o j e w ó d z k i e g o K o m i t e t u O r g a n i z a c y j n e g o o b c h o d ó w 500 r o c z n i c y u r o d z i n M i k o ł a j a K o p e r n i k a w e s z li : J a n B a t u r o — s e k r e t a r z W K F J N , J e r z y C h o j n o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P P R N w B r a n i e w i e , J e r z y G r e l e w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P M R N w O l s z ty n i e , H a l i n a H e r m a n o w i c z — k i e r o w n i k W y d z i a ł u S p o ł e c z n o - Z a w o d o w e g o W K SD , T a d e u s z K o c h a n o w s k i — k i e r o w n i k W y d z i a ł u P r o p a g a n d y K W P Z P R , B o h d a n K u r o w s k i — p r e z e s Z a r z ą d u G ł ó w n e g o S t o w a r z y s z e n i a S p o ł e c z n o - K u l t u r a l n e g o „ P o j e z i e r z e ” , S t a n i s ł a w Ł o ś — k i e r o w n i k W y d z ia ł u P r o p a g a n d y W K Z S L , J ó z e f M u c h a — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y P W R N , W ł a d y s ł a w N i e b i e s z c z a ń s k i — d y r e k t o r W o j e w ó d z k i e g o Z a r z ą d u G o s p o d a r k i K o m u n a l n e j i M i e s z k a n i o w e j , A l e k s a n d e r
Kro nika n a u k o w a 221 W sk ładzie K o m ite tu H onorow ego z czasem n a s tą p iły zm ian y *. Jeg o p r e zy d iu m zbierało się p rz ec ię tn ie raz n a 2 m iesiące, o b ra d y p le n a rn e o d b y w ały się 2 ra z y do roku.
Z d o k u m en ta cji w y n ik a , iż K o m ite t O rg a n iza cy jn y p ra co w a ł znacznie in te n s y w n ie j i to g łów nie przez re s o rty a d m in is tra c y jn e i p lacó w k i społeczno- -gospodarcze, k tó ry m i k iero w ali jego c z ło n k o w ie 5. K o m ite t działał też przez 3 zespoły robocze: In w e sty cy jn y , Z ag o sp o d aro w an ia S z lak u K o p e rn ik o w s k ie go, K u ltu ra ln o -P ro p a g a n d o w y . Na p o siedzeniu 30 p a źd z ie rn ik a 1972 r. K o m i te t O rg an izacy jn y , k o rz y stając z u p o w a żn ie n ia W K F J N d okonał z m ia n w sw o im składzie, stosow nie do zm ian na odpow ied n ich sta n o w isk a ch w sy stem ie a d m in istrac y jn o -p o lity c z n y m i g o sp o d a rcz o -k u ltu ra ln y m w o jew ództw a. K r y te riu m przy n ależn o ści do K o m ite tu było b o w iem w zasadzie sp ra w o w an ie fu n k c ji kiero w n iczej w in sty tu c ji, o rg an izacji lu b placów ce, m a ją c y c h w p la n a ch rocznicow ych szczególnie w ażn e zadania. Zgodnie też z ty m fu n k c ję przew odniczącego K o m ite tu po M a rian ie G otow cu (na jego w niosek) p rz ejął S ergiusz R u b czew ski — przew o d n iczący P re z y d iu m W ojew ó d zk iej R a d y N a ro d o w ej (dalej PW RN). M ichała A tłasa zastąp ił E d m u n d W ojnow ski. W altera Późnego, G e ra rd a S k o k a i A r tu r a U ssowicza zas tą p ili odpow iednio: Czesław S zadziew icz — w iceprzew o d n iczący PW R N , E u g en iu sz Z aw ad zk i — zastępca k ie ro w n ik a W ydziału K u ltu r y PW RN , R y sz a rd W ójcik — d y re k to r D y rek cji In w e sty cji M iejskich. Z m ieniono tak ż e s k ła d y poszczególnych zespołów. P r z e w o d n ictw o Z espołu In w e sty cy jn e g o s p ra w o w a ł W in c en ty C h e łc h o w s k i6, Z es p ołu Z ag o sp o d aro w an ia S z lak u K o p ern ik o w sk ieg o Jó z e f M u cha ’, K u ltu ra ln o -P i e t r z a k — d y r e k t o r Z a r z ą d u O k r ę g u -P T T K , W a l t e r -P ó ź n y — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y -P W R N , P i o t r K r u s z c z y ń s k i — s e k r e t a r z W o je w ó d z k i e g o Z w i ą z k u K ó ł e k R o l n ic z y c h , K a z i m i e r z P r z y b y l s k i — p r z e w o d n i c z ą c y W K P G , G e r a r d S k o k — k i e r o w n i k W y d z i a ł u K u l t u r y P W R N (za s t ą p i o n y p ó ź n ie j p r z e z E u g e n i u s z a Z a w a d z k i e g o ) — z W y d z i a ł u K u l t u r y P W R N , W ł a d y s ł a w S t o r o n i a ń s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P M R N w e F r o m b o r k u , J e r z y S z y m a ń s k i — r e d a k t o r n a c z e l n y , .G a z e t y O l s z t y ń s k i e j ” , A r t u r U s s o w i c z — d y r e k t o r W o j e w ó d z k i e j D y r e k c j i I n w e s t y c j i M i e j s k i c h . P r e z y d i u m t e g o k o m i t e t u s t a n o w i l i : M a r i a n G o t o w i e c — p r z e w o d n i c z ą c y , M ic h a ł A t ł a s — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y , W i n c e n t y C h e ł c h o w s k i ( w i c e p r z e w o d n i c z ą c y P W R N ) — w i c e p r z e w o d n i c z ą c y k o m i t e t u , s e k r e t a r z J ó z e f P i ą t c z a k . 4 S k ł a d H o n o r o w e g o W o j e w ó d z k i e g o K o m i t e t u K o p e r n i k o w s k i e g o w p r z e d e d n i u r o c z n i c y p r z e d s t a w i a ł s ię n a s t ę p u j ą c o : J ó z e f B u z i ń s k i — I s e k r e t a r z К W P Z P R , W ł a d y s ł a w G ę b i k — l i t e r a t , M a r i a n G o t o w i e c — p r z e w o d n i c z ą c y P W R N , J ó z e f K i j o w s k i — p r e z e s W K Z S L , A l e k s a n d e r K o z a k — p r z e w o d n i c z ą c y W K Z Z , S t a n i s ł a w K o ł o d z i e j c z u k — p r z e w o d n i c z ą c y Z W Z M S , E d w a r d K o z a k i e w i c z — p r z o d u j ą c y r o l n i k z B a r c i k o w a , T a d e u s z K r z y m o w s k i — r e k t o r A R T , Z b i g n i e w K u s z i - l e k — n a c z e l n i k U r z ę d u M i e j s k o - G m i n n e g o w e F r o m b o r k u , H e n r y k L e ś n i o w s k i — k o m e n d a n t W a r m i ń s k i e j C h o r ą g w i Z H P , M i e c z y s ł a w M i c h a l a k — ś l u s a r z z O Z O S , A n d r z e j N o w a k — p r z e w o d n i c z ą c y Z W Z M W , J a n S i k o r a — r e k t o r W S N , H i e r o n i m S k u r p s k i — p r z e w o d n i c z ą c y P o d - K o m is ji K u l t u r y W R N , B o l e s ł a w S t a n i s z e w s k i — s z e f W o j e w ó d z k i e g o S z t a b u W o js k o w e g o , S z c z e p a n S t y r a n o w s k i — p r z e w o d n i c z ą c y W K SD , H e n r y k Ś w i ę c i c k i — p r z e d s t a w i c i e l W P , L e o n a r d T u r k o w s k i — p r e z e s O d d z i a łu Z w i ą z k u L i t e r a t ó w P o l s k i c h , E d m u n d W o j n o w s k i — s e k r e t a r z K W P Z P R , A n d r z e j Z a b o r n i a k — p r z e w o d n i c z ą c y R U Z S P p r z y A R T , E l ż b i e t a Z i e l i ń s k a — p r z e w o d n i c z ą c a W R K , M a r i a Z i e n t a r a - M a l e w s k a — l i t e r a t k a . F u n k c j ę p r z e w o d n i c z ą c e g o K o m i t e t u p e ł n i ł J u l i u s z M a le w s k i , b ę d ą c j e d n o c z e ś n i e w i c e p r z e w o d n i c z ą c y m W K F J N . 5 Z g o d n i e z s u g e s t i ą M . G o t o w c a p r z y j ę t o z a s a d ę : „ r o z l i c z a m y s ię n i e i lo ś c ią z e b r a ń , i lo ś c ią d y s k u t a n t ó w , l e c z e f e k t a m i i l ic z b ą z a ł a t w i o n y c h s p r a w ” : A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. I n f o r m a c j a z 15 I I 1972. 6 W z e s p o l e t y m p r a c o w a l i : K a z i m i e r z P r z y b y l s k i , S t e f a n P i ą t c z a k , W ł a d y s ł a w N i e b ie s z - c z a ń s k i , R y s z a r d W ó jc i k , L u c j a n C z u b ie l, J e r z y G r e l e w s k i , B o l e s ła w P i e t r z a k , J e r z y C h o j n o w s k i, W ł a d y s ł a w S t o r o n i a ń s k i , L u d w i k K n o r p s ( d y r e k t o r W o j e w ó d z k i e g o Z j e d n o c z e n i a B u d o w n i c t w a R o ln ic z e g o ) , B o l e s ła w F i l a r ( k i e r o w n i k W y d z i a ł u G o s p o d a r k i K o m u n a l n e j i M i e s z k a n i o w e j) , A l e k s a n d e r L i p n i c k i (z W Z G S ). 7 N a l e ż e l i d o n i e g o : J a n B o e n i g k , C z e s ła w B r o w i ń s k i , M ie c z y s ła w P o r z u c z e k ( S e k r e t a r z G e n e r a l n y S S K MP o j e z i ę r z e ” ), T e ę d p r D z i a n k o w s k i ( z a s t ę p c a k i e r o w n i k a W y d z i a ł u R o l n i c t w a
222 Kro nika n a u k o w a
-P ro p a g a n d o w y m początkow o k iero w ał W a lte r Późny, a od 30 p aźd z ie rn ik a 1972 r. — jak ju ż w sp o m n ian o — Gzesław Szadziew icz, ów czesny w ic ep rz e w o d niczący P W R N 8.
Z espoły p ra co w a ły w e d łu g ściśle określo n y ch h a rm o n o g ra m ó w , a n iez a leżnie od tego całość p rz y g o to w ań b yła p rz ed m io te m s ta łe j tro sk i in stan c ji w ojew ó d zk iej P Z P R i PW R N — jak o ogniw a a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j. W y razem tego było m ięd zy in n y m i w s p ó ln e w y ja zd o w e posiedzenie eg ze k u ty w y K W P Z P R i PW R N , o d b y te 19 lu tego 1972 r. (w 499 rocznicę u ro d z in M iko ła ja K o p e rn ik a) w e F ro m b o rk u , w tra k c ie któ reg o oceniono praw id ło w o ść i e fek ty w n o ść p rz y g o to w ań ju b ileu szo w y ch o raz u stalo n o zad a n ia w y m a g a jące p a rty jn e g o lu b a d m in istrac y jn o -p a ń stw o w eg o zaa n g aż o w a n ia w to k u s p ra w b ie ż ą c y c h a. W t e n sposób d o k onyw ało się zespolenie ró żn o ro d n y ch w y siłk ó w i in ic jaty w , jed nostkow ego i zbiorow ego w k ła d u w godne uczcze nie k o p e rn ik a ń sk ieg o pięćsetlecia.
S Z L A K K O P E R N IK O W S K I
Z w e ry fik o w a n ie i w y zn aczen ie w e d łu g k ry te rió w h isto ry cz n o -tu ry s ty c z - n y c h S z lak u K o p ern ik o w sk ieg o w w o jew ó d ztw ie olszty ń sk im zw iązan e jest, ja k się w y d a je, z n a zw is k ie m m gr. J a n a B ałdow skiego, w ieloletniego p rz e w odniczącego W o jew ódzkiej K o m isji K ra jo zn a w c ze j Polskiego T o w a rz y stw a T u ry sty cz n o -K ra jo z n aw cz eg o (dalej P T T K ) I0. N a długo p rzed jubileuszem: przy jęło się, iż szlak te n p rz eb ieg a przez m iasta: N ow e M iasto (L ubaw skie) — L u b aw ę — D ąb ró w n o — O lszty n ek — O lsztyn — D o b re M iasto — L id z b ark W arm iń s k i — P ieniężno — B ra n ie w o — F ro m b o rk . Do otoczenia zaliczono 64 miejscow ości.
Od g ra n ic w o je w ó d ztw a bydgoskiego z k ie r u n k u T o ru n ia i B rodnicy uw zględ n io n o w ięc: Brzozie L u b aw sk ie — N ie lb a rk — K u rz ę tn ik — Ł ą k i — B ra tia n — Ł ążek i S am p ław ę. Od L u b a w y do O lsztynka: Z łotow o — N ap ro - m ek — W ygodę — M a rw a łd — T u ło d ziad — F ry g n o w o •— S tę b a r k — Zy- bu łto w o — M ielno — P aw ło w o . In n y odcinek od ów czesnych g ra n ic w o je w ó d z tw a do O lsztyna p ro w a d ził przez N a p ierk i — P o w ie rz — K anigow o — Z ału sk i — F ra n k o w o — W aplew o. M iędzy O lszty n k iem a O lsztynem do' sz lak u zaliczono P G R A m e ry k ę oraz w sie G ry ź lin y — M iodówko — S ta w i gu d ę — Dorotowo. Z O lsztyna w k ie r u n k u D obrego M iasta do szlak u w łączo no: D y w ity — Spręcow o — K a b ik ie jm y D olne — B arcikow o — S ta r y D w ór, a następ n ie: P G R K o sy ń — S m o lajn y — M iłogórze — K raszew o — L au d ę — Ig n a lin — R unow o — B a b ia k — M iłkow o — M in g a jn y — D argiele. O dcinek m ięd zy D o b ry m M iastem a O rn e tą p rz eb ieg a ł przez P G R K u tn ik — P r a s lity — P W R N ), L e s z e k K r a u z e ( k i e r o w n i k W y d z i a ł u R o l n e g o K W P Z P R ) , L e s z e k N i e d z i e l s k i ( z a s t ę p c a p r o k u r a t o r a w o j e w ó d z k i e g o ) , Z e n o n S m i e c h o w s k i ( d y r e k t o r O k r ę g o w e g o Z a r z ą d u L a s ó w P a ń s t w o w y c h ) , J a n u s z P a l m o w s k i ( a r c h i t e k t , W y d z ia ł B u d o w n i c t w a P W R N ), S t a n i s ł a w P r o - t a k i e w i c z ( r e d a k t o r „ G a z e t y O l s z t y ń s k i e j " ) , T a d e u s z U l a t o w s k i ( p r e z e s W Z K R ), K a z i m i e r z T o m a s z c z y k ( d y r e k t o r W o je w ó d z k i e g o Z j e d n o c z e n i a P a ń s t w o w y c h P r z e d s i ę b i o r s t w G o s p o - d a r s t w R o l n y c h ) . 8 C z ł o n k a m i z e s p o ł u b y l i: T a d e u s z K o c h a n o w s k i , G e r a r d S k o k , B o h d a n K u r o w s k i , W ł a d y s ł a w O g r o d z iń s k i , J e r z y S z y m a ń s k i , A n d r z e j W a k a r ( d y r e k t o r w y d a w n i c t w a „ P o j e z i e r z e ” ). J a n B a t u r o . • E l ig i u s z I w a ń s k i , E u g e n i u s z Z a w a d z k i , A n d r z e j G e r s z b e r g ( k i e r o w n i k s z k o ły p o d s t a w o w e j n r 14 w O l s z ty n i e ). 9 P o r . A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. W y c i ą g z p r o t o k o ł u „ U s t a l e n i a p a r t y j n ą ” , JO A P W Ę N O , A k t ą W K F J N . t. 2, R e l a c j a ^ e n g o w s k ie g Q .
K ro nika n a u k o w a 223 Z ag o n y —■ L u bom ino i P G R K arb o w o . Z O rn e ty do B ra n ie w a przez: N ow y D w ó r — H e n ry k o w o — C ieszęty — P ieniężno — P G R S a w ity — P io tro w iec — B iałczyn — W olę L ip o w sk ą ■— L ip o w in ę — Z ak rzew iec ■— M aciejow o ■— B obrow iec. I d a le j do g ra n ic y z ów czesnym w o je w ó d ztw e m g d ań sk im , w łączono wsie: S tę p ie ń — N aru sę — K rzyżew o. J e d n a trzecia m iejscow ości w ra z z n a jw aż n ie jsz ą — F ro m b o rk iem — z n ajd o w a ła się w pow iecie b r a n ie w skim . Poszczególne odcinki szlak u oddano pod opiekę d o raźn y ch kom isji, p o d zespołów oraz członków k o m ite tó w obchodów rocznicow ych. Za w szy stk ie przedsięw zięcia w m iejscow ościach od g ra n ic y w o je w ó d ztw a bydgoskiego do L u b a w y o d p o w iad ał J a n B atu ro , od L u b a w y do O lszty n k a — E u g en iu sz Z a w adzki, od N a p iere k do O lszty n k a — A le k sa n d er P ie trz ak . O d cinek O lszty n e k — O lszty n p o zo staw ał pod o p iek ą L u c ja n a C zubiela, a tra s a od O lsztyna do D obrego M iasta — S ta n is ła w a Łosia. N ajdłuższe o dcinki szlaku, a z atem n a jw ię ce j przedsięw zięć in w e sty cy jn o -p o rzą d k o w y c h z n ajd o w ało się w gestii J ó zefa M uch y i W incentego C hełchow skiego (od D obrego M iasta do O rn e ty i od O rn e ty do B raniew a). W a lte r P ó ź n y z ajm o w ał się odcin k iem od B r a n ie w a d o - g r a n ic y z w o je w ó d ztw e m gd ań sk im , a W ła d y sław N iebieszczański — tr a s ą D obre M iasto — L u b o m in o — O rn eta. W e w szy stk ic h m iejscow ościach zaliczonych do szlak u k o p e rn ik o w sk ieg o pow ołano te re n o w e k o m ite ty ob chodów. O d p o w ia d ały one za o rg an izację im p re z o ś w ia to w o -p o p u lary z ato r- skich, ja k i za p ra ce p o d e jm o w a n e w r a m a c h czynów społecznych. P ra c e społeczno-użyteczne lu d ności d o fin an so w y w an o ze śro d k ó w p a ń stw o w y c h i k o m u n aln y c h . W y rem o n to w an o 10,6 tys. b u d y n k ó w w m iastach , osiedlach i w siach, ro z eb ran o 1,3 tys. o b iek tó w u z n an y c h za „szpecące”, a n ie n a d ając e się do r e s t a u r a c j i n . R e m o n ta m i k a p ita ln y m i objęto 470 k m d ró g p a ń s tw o w y c h i lo k aln y c h o raz 490 tys. m 2 n a w ie rz c h n i u lic i placów . U zupełniono, w ym ien io n o lu b odnow iono około 5,5 tys. zn ak ó w drogow ych, zag o sp o d aro w an o p o n ad 40 h a p a rk ó w i zieleńców. W y rem o n to w an o 1,0 tys. sk lepów d e taliczn y ch oraz z b u d o w an o 55 n o w y ch (pow. u ży tk o w a 8,7 tys. m 2). J e d n o cześnie zlikw id o w an o 41 sk lep ó w (pow. u ży tk o w a 2,1 tys. m 2). D okonano w ięc m o d ern izacji h a n d lu detalicznego, m. in. ro zb u d o w u jąc jego sieć i zw iększając pow ierzch n ię lokali. P o w stało 50 n o w y ch p lacó w ek g a stro n o m iczn y ch o łącz n ej liczbie 4,4 tys. m iejsc k o n su m p c y jn y c h (zlikw idow ano 22 zak ład y u zn an e za p rzestarzałe). M ożna w ięc stw ierdzić, że m iejscow ości położone n a S zlak u K o p e rn ik o w sk im zy sk a ły n a w a lo ra c h estetycznych, tu ry s ty c z n y c h i in fra - s k tr u k tu r z e społecznej. W artość czynów społecznych p rz ek ro czy ła 218,9 min. złotych. W y ró żn ili się p rzed e w s zy s tk im m ie sz k ań c y p o w ia tó w n o w o m iej- skiego, lidzb arsk ieg o i b ran iew skiego.
N ależy tu w spom n ieć też o p ra ca ch porząd k o w y ch , r e m o n ta c h (budynków , dróg, placów , ogrodzeń) i z ad rz ew ie n iac h p o d jęty c h przez jed n o s tk i gospo d a rk i uspołecznionej. N a k ła d y P G R n a w y m ien io n e p ra ce w y n o s iły 600 m in zł. S ta ty s ty k i i s p ra w o z d an ia n a d sy łan e do W K F J N in fo rm o w ały np. o w y k o n a n iu 180 k m ogrodzeń w jed n o s tk a ch u społecznionych n a te re n ie w iejsk im i m ie j s k i m 12. R ów nież p ro w a d zo n y w w o jew ó d ztw ie od 1968 r. „ K o n k u rs G ro m a d ” w dużej m ierze służył u p o rz ąd k o w a n iu te re n u . Co ro k u b ra ło w n im u dział k ilk a do k ilk u n a s tu g ro m ad zk ich jed n o stek a d m in istrac y jn y c h . W ro k u g o sp odarczym 1972/1973 m ieszk ań cy w si w ra m a c h k o n k u rs u zb u d o w a li w ła sn y m su m p tem 3 św ietlice, 2 k lu b y , jed n ą rem izę strażack ą, 617 b u 11 W a r m i a i M a z u r y w h o ł d z i e M i k o ł a j o w i K o p e r n i k o w i , G a z e t a O l s z t y ń s k a , 1973, n r 43. 12 A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. W y p o w i e d ź A . B ą k a .
Kro nik a n a u k o w d
d y n k ó w gospodarczych i m ieszkalnych, 181 stu d n i, a p o n a d to zo rg anizow ali przeszło trzydzieści im p rez k u ltu ra ln o -o św ia to w y c h p o p u la ry z u ją c y c h postać A stro n o m a i o b chody rocznicow e u .
FR O M B O R K
„Jeszcze zanim n a ro d ziły się k o n k re tn e p la n y bieżącej p ra c y p rz y g o to w aw czej obchodów , n a W aln y m Z jeździe S to w arzy szen ia „P o jez ierz e ” w io s ną 1969 r. zgłoszono p r o je k t uczczenia 500 roczn icy u ro d z in K o p e rn ik a m. in. u sy p a n iem kopca i b u d o w ą p la n e ta r iu m ” u . O w iele w cześniej je d n a k w zględy n ie ty le sp e k ta k u la rn e , co u ty lita rn e , n a k a z y w a ły p rz y ją ć i realizow ać p r o g ra m o d b u d o w y i ro zb u d o w y F ro m b o rk a , m ia sta w okresie p a n o w an ia n ie m ieckiego szczególnie zaniedbanego, w czasie w o jn y n iezw y k le i ciężko d o św iadczonego, a po w y zw o len iu stopniow o p rz y w rac a n eg o życiu z m yślą o m. in. coraz isto tn iejszej jego fu n k c ji w m as o w y m ru c h u tu ry s ty c z n y m 15. P o d s ta w ą stosu n k o w o b o g atej działalności in w e sty c y jn e j w e F ro m b o rk u stały się uchw ały: n r X X P W R N w O lsztynie z 24 czerw ca 1966 r. i n r 75/67 R ady M in istró w z 23 m a rc a 1967 r. w s p ra w ie obchodów 500 rocznicy u ro d z in M i k o ła ja K o p e rn ik a. W y m ien io n e d o k u m en ty , w ra z z późn iejszy m i zm ianam i, zak re śliły r a m y p ro g ra m u in w e sty cy jn eg o w e F ro m b o rk u i śro d k ó w n a jego realizację. W U c h w a le n r X X P W R N w O lsztynie w s p ra w ie ro z w o ju i a k ty w izacji F ro m b o rk a fig u ro w ały 23 zad a n ia o c h a ra k te rz e in w e sty cji i k a p i ta ln y c h re m o n tó w o łącznej w a rto ści koszto ry so w ej 111 m in złotych. W la ta c h 1971— 1972 w p ro w ad zo n o zm ian y p o legające na re zy g n a cji z p ięciu p ie r w o tn ie p rz ew id y w a n y c h zad ań na rzecz w p ro w ad z en ia czterech now ych, co oznaczało w arto ścio w e rozszerzenie p ro g ra m u do su m y p rz ek ra cz ają ce j 135,0 m in zł.
W „ P ro g ra m ie d ziałan ia w zw iązku z o b ch odam i 500 rocznicy u ro d z in M ik o łaja K o p e rn ik a ” (WK F J N , 29 X I 1971) re zy g n o w an o n a razie z b u d o w y w e F ro m b o rk u m o te lu (4,2 m in zł), w y tw ó rn i w ód g azow ych (1,0 m in zł), m a s a rn i (1,0 m in zł), oraz sz a le tu publicznego. Ł ącznie w ów czas n ie zam ie rzan o p o d ejm o w ać re aliz a cji z ad a ń o w a rto ści 6,9 m in zł. R ów nocześnie o d n o to w an o p rz eró b fin an s o w y w a rto ści 31,4 m in zł. M ieściły się w n im n a s tę p u ją c e w a rto ści rzeczow e: o d b u d o w a i a d a p ta c ja stareg o p a łacu biskupiego (oddanego w u ż y tk o w an ie M u zeum M ik o łaja K opern ik a), b u d o w a dw óch b lo k ó w m ie szk aln y ch o 144 izbach, n o w e j szkoły z 12 izbam i lek c y jn y m i (koszt 8334 tys. zł), p ie k a rn i, w y k o n a n ie u jęc ia w ód i sieci w odociągow ej, u tw o rz e nie bazy p u n k tu s k u p u żyw ca i m a g a z y n u G m in n ej S półdzielni „Sam opom oc C h ło p sk a ” . O ddano też do u ż y tk u od cin ek sieci k a n aliza cji deszczowej.
S tw ierdzono, iż w a rto ść koszto ry so w a in w e sty cji w to k u w yn o si 29,7 m in zł (sieć k a n aliza cji s a n ita rn e j, oczyszczalnia ścieków , d om h a n d lo w y z ap tek ą, dom m ieszk aln o -p o czto w y o ra z p ra c e zw iąz an e z z ag o sp o d aro w an iem n a d brzeża). W la ta c h 1972— 1973 p ro g ra m p rz ew id y w a ł in w e sty cje w a rto ści kosz to ry so w ej około 80,0 m in zł i re m o n ty k a p ita ln e w a rto ści 29,3 m in zł.
Rok 1972 b y ł k ry ty cz n y , co do zgodności p lan ó w rzeczow ych z fin an s o w ym i. O kazało się bow iem , że n a o sta tn ie p ó łto ra ro k u p ozostaje 3 ra zy
13 A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. W y p o w i e d ź D i a n k o w s k i e g o .
14 A P W R N O , A k t a W K F J N t. 3. H e n r y k P a n a s : I n f o r m a c j a o u d z i a l e S t o w a r z y s z e n i a P o j e z i e r z e w d o t y c h c z a s o w y c h p r z y g o t o w a n i a c h d o o b c h o d ó w k o p e r n i k o w s k i c h .
k r o n i k a n a u k o w ä 225 w ięcej p ra c b u d o w la n y ch i p o rz ąd k o w y c h niż w y k o n a n o od 1966 r. do p oło w y 1971. W y n ik łą z tego d y sp ro p o rc ję m ięd zy m ożliw ościam i w y k o n aw có w a p ro g ra m e m i lim ita m i fin an s o w y m i pom ogły u su n ą ć bądź złagodzić i n te r w en cje polity czn y ch i a d m in is tra c y jn y c h w ła d z w ojew ó d ztw a. P o n a d to zd o ła no w d rożyć b udow ę m otelu, z k tó re j w e w cześniejszym p ro g ra m ie trze b a było zrezy gnow ać 16.
J a k w y n ik a z in fo rm a cji przed ło żo n ej 18 sty czn ia 1973 r. p rz ew o d n ic zą cem u PW R N S erg iu szo w i R u b czew sk iem u przez dr. R y sz a rd a W ójcika — d y re k to ra W ojew ódzkiego Z arz ąd u In w e sty cji M iejskich, w ty m czasie w iele zam ierzeń in w e s ty c y jn y c h zn ajd o w a ło się w ró żn y m sta n ie zaaw an so w an ia: m. in. p o m n ik M ikołaja K o p e rn ik a — w y k o n a n y był w 20%, B o sm a n at — 60%, pole n a m io to w e P T T K — 70%, p a w ilo n g astro n o m iczn y — 50% itp. 17 Za te rm in o w e od d an ie do u ż y tk u w szy stk ich z ad a ń uczyniono o d p o w ied zial n y m W incentego C hełchow skiego, w s k az u jąc jednocześnie na pow ażn e s p ię trz e n ie p ra c w r e m o n ta c h k a p ita ln y c h i bieżących, np.: zespołu u rz ąd z eń i b u d y n k u usługow ego na plaży, m ola, elew acji o b iek tó w użyteczności p u blicznej, ro zb ió rk i n ie k tó ry c h b u d y n k ó w , u z b ro je n ia i o św ietlen ia ulic, p rac p o rz ąd k o w y c h i z ag o sp o d aro w an ia zieleni. J a k m ożna w nosić z n a stęp n y c h in fo rm a cji k iero w n ic tw o W. C hełchow skiego p rzyczyniło się w y d a tn ie do w ła ś ciw ego p rz eb ieg u p ra c 1S.
Szczególne znaczenie dla F ro m b o rk a m ia ły p ra ce k o n s e rw a to rs k ie w o b iek ta ch zab y tk o w y ch . J a k w y n ik a z In fo rm ac ji (nr 1/1972) W ojew ódzkiego K o n s e rw a to ra Z ab y tk ó w w O lsztynie, do 1971 r. zabezpieczono re s z tk i go ty c kiej baszty z w an ej żeg larsk ą, w y k o n a n o p ra ce rem o n to w o -k o n s erw a to rsk ie „w ieży w o d n e j” , zabezpieczono go ty ck ą kap licę Św. A n n y (z k o n se rw a cją m a low ideł ściennych) w ra z z k las zto rem -p rz y tu łk iem ; w w a ro w n i w y k o n a n o p r a ce k o n s e rw a to rs k ie p rz y m u rac h , k o n ty n u o w a n o p ra ce p rz y p a ła cu bisk u p im , b asztach p o łu d n io w ej i w schodniej, b ra m ie zachodniej, m oście n a d o d słonię ty m p rz e d b ra m ie m zw an y m „ A n g u łem ” , k a n o n ii pod w e zw an ie m św. L u d w ika, a ta k ż e w e w n ą trz k a te d r y w. W p ra c a c h k o n se rw a to rs k ic h w ty m czasie na czołowe m iejsca w y s u n ę ły się o d b u d o w a i re m o n t w ieży dzw onniczej, b r a m y po łu d n io w ej, zag o sp o d aro w an ie dziedzińca o raz a d a p ta c ja kościoła pod w ezw an iem św. M ikołaja (kotłow nia). W la ta c h 1972 i 1973 k o n ty n u o w a n o : k o n se rw a cję w ież dzw onniczej i północnej; a d a p ta c ję s ta cji tr a n s f o rm a to r o w ej (przy szkole) m a ją c e j d o p ro w ad zać en erg ię n a te r e n w a ro w n i, w y k o n an o in stala cje z ew n ę trzn e i w e w n ę trz n e (k an ał ciepłow niczy, o d w o d n ien ie tere n u , in stala cja e le k try c z n a do ilu m in ac ji w aro w n i); d o fin an so w an o re m o n ty k a n on ii pod w e zw an ie m św. P io tr a i św. M ichała (u ż y tk o w n ik i in w e s to r g e n e r a ln y — P T T K , przeznaczone n a hotele). W szystkim i p ra c a m i k o n s e r w a to r sk im i k iero w ał W ojew ódzki K o n s e rw a to r Z ab y tk ó w w O lsztynie, m g r L u cjan Czubiel. W y m ien io n e tu w skrócie poczy n an ia in w e sty cy jn e, k o n se rw a to rs k ie i in n e w y k o n a n o w dużej m ierze w cześniej, a część z nich tu ż przed u ro c zy stościam i lip cow ym i 1973 r. W w y n ik u ty ch p ra c F ro m b o rk zyskał n o w ą szatę z ew n ętrzn ą, k tó ra n ie ty lk o u św ie tn iła obchody k o p e rn ik o w sk ie w 1973 г., a le n a d a ła m ia s tu n o w ą fu n k c ję w życiu regionu.
16 A P W R N O , A k t a W K F J N , t . 2. N o t a t k a s łu ż b o w a z 2 2 I I 1972 p o d p i s a n a s k r ó t e m A . B. 17 A P W R N O , A k t a W K F J N , t . 3 ( i n l o r m a c ) a o p r a c o w a n a p r z e z m g r . T y l c a ) . 18 A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. W y p o w i e d z S. R u b c z e w s k i e g o . 19 W o j e w ó d z k i K o n s e r w a t o r Z a b y t k ó w w O l s z ty n i e . I n l o r m a c j a n r 1 z 1972 г., m a s z y n o -p i s -p o w i e l a n y . 15 — K o m u n i k a t y
226 Kro nika n a u k o w a
Z asłu żen i p rz y o d b u dow ie m ia s ta o trzy m ali odznaczenia p a ń stw o w e i r e gio n aln e 20.
S E S JE N A U K O W E
Rok K o p e rn ik o w sk i b y ł rów nocześnie R okiem N a u k i Po lsk iej, obchodzo n y m pod h asłem „ n a u k a p olska w służbie n a ro d u ” .
P ie rw sz y m sp o tk a n ie m w 1973 r. b y ła k o p e rn ik o w sk a sesja n a u k o w a w S ali K ro m e ro w sk iej z am k u olsztyńskiego (9— 10 II 1973). U czestniczyli w niej p rz ed staw iciele ś w ia ta n a u k i i k u ltu r y z W arszaw y, K ra k o w a , G dań sk a, W ro cław ia, P ozn an ia, T o ru n ia i O lsztyna. 9 lutego w ygłoszono n a s tę p u ją c e re fe r a ty : doc. d r hab. A n to n i C zacharow ski: M iko ła j K o p e r n ik w T o r u n iu ; prof, d r hab. Jó zef M itkow ski: M iko ła j K o p e r n ik w K r a k o w ie ; m g r J e r z y Sikorski:
M iko ła j K o p e r n ik w e F ro m b o r ku ; doc. d r hab. W iesław B ieńkow ski: Z w ią z k i n a u k o w e i k u ltu r a ln e K r a k o w a z W a r m ią i M a z u r a m i w X I X i X X w iek u ;
prof. d r hab. J . M itkow ski: W a r m ia w historiografii k r a k o w s k ie j. O brad o m przew o d n iczy li kolejno: prof, d r h ab. Jó z e f B u rszta, doc. d r hab. M ikołaj L atu ch , prof. d r hab. J. M itkow ski, doc. d r h ab. W acław O dyniec. S esji — zo rg an izo w an ej przez M uzeum M azu rsk ie i O ś rodek B a d a ń N au k o w y c h im. W. K ę trzy ń sk ie g o (dalej OBN) w O lsztynie p rz y w sp ó łu d ziale T o w a rz y stw a M iłośników H isto rii K ra k o w a , z jego prezesem doc. dr. hab. W iesław em B ie ń k o w s k im ■— to w arzyszyły: uro czy ste złożenie w ią za n ek k w ia tó w p rz ed p o m n ik iem M. K o p ern ik a, p ra p re m ie ra film u d o k u m en ta ln e g o Z. B o ch en k a „M i ko łaj K o p e rn ik ”, otw arcie, w sa lac h M u zeum M azurskiego, w y s ta w y „W arm ia i M a z u ry od czasów K o p e rn ik a po dzień dzisiejszy” 21.
W śród k o n fe re n c ji n a u k o w y ch w y m ien ić n a leży tak ż e o d b y ty 19—20 m a ja 1973 r. w O lsztynie i w e F ro m b o rk u W aln y Z jazd D eleg ató w Polskiego T o w a rz y stw a A rcheologicznego i N um izm atycznego. W p ro g ra m ie bow iem , obok s p ra w o rg a n iz ac y jn y ch m ieściła się sesja n a u k o w a, w k tó re j b ra li u dział n a u k o w cy z całego k r a ju o raz goście z zag ranicy. O m aw ian o n a n iej m. in. p ra c e M iko łaja K o p e rn ik a dotyczące re fo rm y m o n eta rn e j. D elegaci zapoznali się z d o ro b k iem archeologów W arm ii i M azur, z w y n ik a m i p ra c w y k o p a lis k o w y c h n a W zgórzu F ro m b o rsk im . W ielu w y b itn y c h archeologów odznaczono — za zasługi badaw cze i pom oc w rozw oju te j d y sc y p lin y w ob ręb ie w o jew ó d z tw a olsztyńskiego — h o n o ro w ą o d zn ak ą „Zasłu żo n y m d la W arm ii i M a z u r” 2Z. 28 m a ja rozpoczął o b ra d y I S e jm ik N a u k i O lsztyńskiej. Posiedzenie p le n a r n e n a u k o w có w W a rm ii i M azur poprzed ziły sesje p rzed staw icieli poszcze g ó lnych dyscy p lin n a u k o w y ch , w tra k c ie k tó ry c h dok o n y w an o a n alizy s ta n u b a d a ń i p ro b lem ó w o rg a n iz ac y jn y ch p o stu latu „ n a u k a p ra k ty c z n a a p r a k ty k a n a u k o w a ”. P rz e w o d n iczący sekcji p ro b lem o w y c h re fe ro w a li w y n ik i ty c h a n a liz n a p le n a rn y m posiedzeniu s e jm ik u 29 m a ja w sali F ilh a rm o n ii im. F. N o w ow iejskiego. P ie rw sz y dzień o b ra d s e jm ik u n azw an o d n iem A k a d em ii Roi-. niczo-Technicznej (dalej ART). Rozpoczęło go o tw a rcie w y s ta w y d o ro b k u n a u k ow ego t e j zasłużonej d la w o je w ó d ztw a i k r a ju uczelni. W godzinach p o p o łu d n io w y ch odbyło się uro czy ste posiedzenie s e n a tu ART, n a k tó ry m p ro m o 20 K r z y ż K a w a l e r s k i O r d e r u O d r o d z e n i a P o l s k i o t r z y m a l i : L e o n M a t u s z e w s k i , S t a n i s ł a w M o s k a l , A n d r z e j P i e n i a k , A l e k s a n d e r P i e t r z a k . P o r . F r o m b o r k 1968— 1973. M a t e r i a ł y W y d z i a ł u P r o p a g a n d y K W P Z P R w O l s z t y n i e , m a s z y n o p i s p o w i e l a n y . 21S e s j a n a u k o w a n a z a m k u o l s z t y ń s k i m « O K o p e r n i k u w T o r u n i u i K r a k o w i e » , G a z e ta O l s z t y ń s k a , 1973, n r 43 i 55. 22 P o r . Z O t c h ł a n i W ie k ó w , 1973, n r 4, ss. 239—240.
K ro nika n a u k o w a 227
w an o 35 d o k to ró w i d o k to ró w h ab ilito w an y c h . Jed n o cześn ie w ty m sam y m d n iu do K sięgi C zynów i O siągnięć N a u k i Polskiej, w p ro w ad z o n ej przez M i n isters tw o N auki, S zko ln ictw a W yższego i T ec h n ik i w p isano 5 te m a tó w b a d aw czych z realizo w an y ch przez zespoły n au k o w có w ART. W ciągu d w u d n io w y ch o b rad p rzed staw icieli śro d o w isk n a u k o w y ch w o je w ó d ztw a d y s k u s ja k o n c en tro w a ła się w okół p o d sta w o w y c h re fe ra tó w , w y g łoszonych przez doc. dr. E d m u n d a W ojnow skiego — se k re ta rz a K W P Z P R , prof. dr. h ab. T adeusza K rzym o w sk ieg o — re k to r a ART, doc. dr. hab. J a n a S ikorę — r e k to ra W y ż szej Szkoły N au czycielskiej (dalej WSN) o raz m gr. Je rze g o S ik orskiego — d y r e k to r a OBN w O lsztynie. C elem r e fe ra tó w jak też d y sk u s ji było:
— o k reślen ie dotychczasow ego d o ro b k u n a u k i o lsztyńskiej;
— u k a za n ie n a u k i jak o jednego z czy n n ik ó w k s z ta łtu ją c y c h w spółczesne oblicze społeczne, gospodarcze i k u ltu r a ln e regionu;
— u sta le n ie k ie ru n k ó w ro zw o ju i p o trze b olsztyńskiego śro d o w isk a n a u kowego.
Chodziło też o u w y d a tn ie n ie p o trz e b y w s p ó łp ra cy środow isk n a u k o w y ch w o je w ó d ztw a z in n y m i ośro d k am i w k ra ju . S e jm ik N a u k i O lszty ń sk iej z o r g an izo w ały ART w O lsztynie, WSN, OBN, O k ręg o w e M uzeum M azurskie, M iejska R a d a N a ro d o w a (dalej MRN) oraz N aczelna O rg an izacja T ech n icz n a (dalej N O T ) гз.
Spośród sym pozjów o c h a ra k te rz e p o p u la rn o n a u k o w y m n a leży też w y m ienić u czeln ian ą sesję w ART, n a k tó re j o m aw ian o m. in. filozoficzne treści i znaczenie teo rii h elio cen try czn ej, sto su n e k K ościoła do teo rii K o p e rn ik a oraz w spółczesną p e rcep cję m y śli k o p e rn ik a ń s k ie j w a stro n o m ii i teo riac h e k o n o m iczn y ch **.
M iejscem sesji T o w a rz y stw a K rz ew ie n ia K u ltu r y Ś w ieckiej (7 X 1973) był zam ek olsztyński. S p o tk a n ie m iało c h a r a k te r p o p u larn o n a u k o w y ; zajm ow ano się g łów nie św iato p o g ląd o w y m i a s p e k ta m i dzieła M. K o p e rn ik a 25.
8 i 9 w rz eś n ia w O lsztynie i F ro m b o rk u obrad o w ało K o p e rn ik o w sk ie S y m p o z ju m N a u k o w e L ek arzy . W około stuo so b o w y m zespole u c zestników S y m p o z ju m b y li liczni n a u k o w c y i lek a rze z zag ranicy, a m.in.: prof, d r B orys P ie tro w — przew o d n iczący W szechzw iązkow ego Radzieckiego T o w a rz y s tw a H isto ry k ó w M edycyny, prof, d r S ta n is ła w S c h w a n n — d y re k to r I n s ty t u tu K a rla S u d n o ffa w L ip sk u , d r W e rn e r P iech o ck i — se k re ta rz T o w a rz y s tw a H isto ry k ó w M ed y cy n y NRD. R e fe ra t in a u g u ra c y jn y n a tem at: D ziałal
ność lek a r s ka M iko ła ja K o p e r n ik a na tle k u l t u r y m e d y c z n e j w Polsce w y
głosił doc. M a rcin Ł y sak o w sk i. P ro f. d r St. S c h w a n n m ó w ił o uroczystościach k u czci M. K o p e rn ik a w X V II i X V III w. w Niemczech. D r A n d rz ej S k ro - b a ck i w ygłosił re fe ra t: Z historii tr ą d u w Prusach, n a to m ias t te m a te m k o m u n ik a tu Z d zisław a P ie siak a — k ie ro w n ik a W y d ziału Z d ro w ia i O pieki S p o łecznej P W R N b y ł d o ro b ek słu żb y z d ro w ia n a W arm ii i M azu rach w o s ta t n im ćw ierćw ieczu. Prof. d r Zofia K a lin o w sk a z ap re ze n to w ała tem a t: I n t e r
pretacja re c ep ty M. K o p e r n ik a w św ietle astrologii, zaś m g r Z ofia S to p a o m a
w ia ła d zieje a p te k m ia sta O lsztyna. P ró cz tego na treść o b ra d złożyły się r e f e r a ty prof. dr. T adeu sza B ilikiew icza i. doc. dr. T adeu sza M arcikow skiego
23 A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 3. S p r a w o z d a n i e z s e j m i k u n a u k i o l s z t y ń s k i e j .
24 M i k o ł a j K o p e r n i k i j e g o t e o r i a n a t l e e p o k i , Z e s z y t y N a u k o w e A R T O l s z ty n , z e s z y t s p e c j a l n y , 1973, n r 16, ss. 1—70,
25 S p r a w o z d a n i e Z a r z ą d u W o j e w ó d z k i e g o T o w a r z y s t w a K r z e w i e n i a K u l t u r y Ś w i e c k i e j z a 1973 r ., m a s z y n o p i s p o w i e l a n y , s. 5.
228 K ro n ik a n a u k o w a
dotyczące h is to rii w iz eru n k ó w a stro n o m a i jego w y g lą d u zew nętrznego. Po
lacy na w y d zia le le k a r s k im U n iw e r s y te tu w Dorpacie w latach 1802— 1889,
to t y tu ł r e fe r a tu w ygłoszonego przez dr. Z enob iu sza B edn arsk ieg o . W tra k c ie sy m p o z ju m w y n ik i s w y c h b a d a ń prezen to w ali: d r m ed. S ta n is ła w Flis, d r H e n ry k P ank iew icz, d r m ed. M a ria n D udzicz i i n n i 2G.
W w o je w ó d ztw ie o lszty ń sk im o d b y w a ła się też część im p rez N a d z w y czajnego K o n g re su M ięd zy n aro d o w ej U nii A stro n o m iczn ej „C olloquia C oper- n ic a n a ” . 4 — 12 w rześn ia uczestn icy k o n g re s u o d byli k ilk a w ycieczek „ S z la kiem K o p e rn ik a ” 2T.
C y k l zjazdów n au k o w y ch , sesji i sym p o zjó w z am y k ała — ja k się wyd'a- je — ogólnopolska k o n fe re n c ja h isto ry k ó w sz tu k i pt. „S z tu k a P o m o rza i W a r m ii w czasach K o p e rn ik a 1451)— 1550.” , odbyta- &—8- g ru d n ia 1973 r. w salach O kręgow ego M uzeum M azurskiego, w O lsztynie. Spośród p ię tn a s tu re fe ra tó w 3 doty czy ły reg io n u : U w a g i o architekturze- zespołu k a te d ra ln e g o w e F r o m
b o rk u w X V I w i e k u (m gr Z b ig n iew N aw rocki), A r c h ite k tu r a obronna W a r m i i (m gr D a n u ta D om ańska), F u ndacje a r ty s ty c z n e z W a r m ii i P rus K r z y żackich X V / X V I w i e k u (m gr K a m ila W róblew ska). W d w u d n io w y c h o b ra d ac h
uczestniczyło około- s t u o s ó h T rzeci dzień przeznaczono n a objazd tras y : Olsz- s z ty n •— D o bre Miasto. — L id z b a rk W a rm iń s k i — B ra n ie w o — F ro m b o rk — O rn eta. K o n fe ren c ję zoragnizow ało S to w arzy szen ie H isto ry k ó w S z tu k i (Za rz ą d O działu w T o ru n iu ) w ra z z W o jew ódzkim K o n s e rw a to re m Z ab y tk ó w i W y d ziałem K u ltu r y P W R N w O ls z ty n ie ss.
IN N E IM P R EZY ROCZNICO W E
O lszty ń sk a poczta w okresie od sty cznia do czerw ca 1973 r. w y d a ła 12 d a to w n ik ó w okolicznościow ych o te m a ty c e k o p e rn ik o w sk iej. W te j liczbie z n a j d o w ały się m.in.: s p e c ja ln y d ato w n ik z o kazji o tw a rc ia P la n e ta riu m L otów K osm icznych w O lszty n ie o raz w y s ta w y fila telis ty cz n ej pośw ięceonej M. K o p ernikow i.
M in isterstw o Ł ączności w y d ało m .in. 12 ro d zajó w k a r t pocztow ych oko licznościow ych, p ó łilu stro w an y ch , k tó re cieszyły się d u żym p o p y tem w ca ły m w o jew ó d ztw ie i k ra ju , a tak ż e d w ie se rie znaczków pocztow ych z m o ty w a m i n a w ią z u ją c y m do- te m a ty k i k o p e rn ik o w sk iej. Szczególną im p re zą o r g an iz o w a n ą pod p a tro n a te m M in is te rs tw a Łączności b y ł X X II L a t Szybow co w y z. T o ru n ia do F ro m b o rk a .
O d 9 m a ja do 16 czerw ea 1973 r. pocztow cy W a rm i i M azur zo rganizo w a li p rz ejaz d h isto rycznego d y liż a n su pocztowego. S z lak ie m K o p ern ik a. D y liżans — e k sp o n a t M u zeum Po czty i T elek o m u n ik ac ji w e W ro cław iu — był- o b słu g iw a n y przez pocztyliona, w o źn icę i tręb a cz a w s tro ja c h historycznych. Z ap rzęg złożony z pięciu k oni z ak u p ił sp e c ja ln ie n a tę okazję P o lsk i Z w iązek Filatelistów- w w o je w ó d z tw ie olsztyńskim . T en X IX -w iec zn y d y liżans p rz e wiózł n a sw ej tra s ie około m ilio n a p rzesy łek listo w y ch z ao p atrzo n y ch w n a lep k i okolicznościow e i odciski p rz y g o to w an y c h n a tę okoliczność datow ników . 26 S t. F l is , K o p e r n i k o w s k i e s y m p o z j u m t o k a r z y w O l s z t y n i e i F r o m b o r k u, w : K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1974, n r 1, s s . 97—101.
27 P o r . J . S m a k , N a d z w y c z a j n y K o n g r e s M i ę d z y n a r o d o w e j u n i i A s t r o n o m i c z n e ! , w : N a u k a P o l s k a 1973, n r 6, s. 102.
Kro nik a n a u k o w a 229 T ra s a b iegła z O lsztyna p rzez D o bre M iasto — L id z b a rk W arm iń s k i — P ie niężno — B ran iew o — F ro m b o rk ■— E lb ląg — M alb o rk — S z tu m ■— K w i dzy n — G ru d ziąd z — W ąbrzeźno — B rod n icę — G olub — C hełm żę — C h e łm no — Bydgoszcz — T o ru ń ■— C iechocinek — W łocław ek — G o s ty n in — K u tn o — Łęczycę — Zgierz — Łódź — T uszy n — P io trk ó w T ry b u n a ls k i — P a ra d y ż — S m y k ó w — K ielce — C h ęciny — J ę d rz e jó w •— M iechow o ■— S ło m n ik i do K rak o w a. P oczesne m iejsce w ś ró d k o re sp o n d en c ji z ajm o w ał list od w ład z m ie jsk ich O lsztyna do „ojców g ro d u K r a k o w a ” . N a całej tr a s ie d y liżans b y ł serd eczn ie i uroczyście w ita n y , a w m iejscach p o sto ju o rg a n iz o w a no w y s ta w y , w y s tę p y zespołów a rty s ty c z n y c h itp. O bok P oczty P o lsk ie j w s p ó — o rg a n iz ato re m te j tr u d n e j p ro p a g an d o w o fo rm y uczczenia 500 lecia u ro d z in K o p e rn ik a b y ł P o lsk i Z w iązek F ilate listó w 20.
D uży w k ła d w dzieło ju b ileu szu a u to ra De re v o lu tio n ib u s w n ieśli człon k o w ie olsztyńskiego o ddziału Z w iąz k u P o lsk ic h A rty s tó w P lasty k ó w . O p raco w a li oni kon cep cję plasty czn eg o zag o sp o d aro w an ia S z lak u K o p ern ikow skiego, b yli in ic ja to ra m i i o rg a n iz a to ra m i trzy e ta p o w e g o k o n k u rs u p lastycznego pt. „M ikołaj K o p e rn ik i jego id e a ” . Z org an izo w ali też d w a p le n e ry k o p e rn ik o w sk ie (pierw szy o d b y ł się w 1971 r. w W aszecie koło O lsztynka). O dbyło się w iele w y s ta w in d y w id u a ln y c h i zbiorow ych. P o w s ta ły liczne rzeźby, obrazy, g ra fik i i m edale. W y staw a fotog raficzn a „W arm ia — Z iem ia K o p e rn ik a ” W acław a K a p u sto (w edług scen ariu sza J. S ik orskiego w o p ra co w a n iu p las ty c zn y m B o żeny i E u g en iu sza Ja n k o w s k ic h ) p rz y g o to w an a w 20 k o m p le tac h , b y ła ek sp o n o w a n a w w ie lu k ra ja ch .
Szczegółow e om ów ienie p lasty c zn e j o p ra w y obchodów k o p e rn ik o w sk ich w y m a g ało b y sp ecjalnego obszernego a rty k u łu . S poro m a te ria łu fa k to g ra fic z nego w te j k w e s tii znaleźć m o żna w a k ta c h W K F J N 30.
P ro g ra m zak ład a ł szczególnie u ro czy stą in a u g u ra c ję obchodów 500 lecia uro d zin w ielkiego uczonego 19 lu tego 1973 r. czyli d o k ład n ie w rocznicę. C e n tra ln e uroczystości, do k tó ry c h m iasto p rz y g o to w y w ało się bard zo s t a r a n nie, m ia ły o dbyć się w O lsztynie.
J u ż od k ilk u lat, s ta ra n ie m W ojew ódzkiego K o n s e rw a to ra Z ab y tk ó w , p r o w adzono p ra c p rz y odbud o w ie i a d a p ta c ji z a b y tk o w y c h b u d y n k ó w n a S ta ry m Mieście o raz d o k o n y w an o k o n se rw a cji m u ró w śred n io w ieczn y ch f o r ty fik ac ji m iejskich.
Po rozstrzy g n ięciu ogólnopolskiego k o n k u rs u literack ieg o n a d ra m a t, opo w ia d a n ie i re p o rta ż — ogłoszonego w 1971 r. przez W y d ział K u ltu r y PW RN , O ddział Z w iąz k u L ite ra tó w P o lsk ich o raz Z arz ąd G łó w n y S to w arzy szen ia „ P o jezierze” — tr w a ł n o w y k o n k u rs lite ra c k i (na po em at, re p o rta ż lu b r e cenzję) o rg a n iz o w a n y przez K lu b M łodych P is a rz y p rz y Z arząd zie W o jew ódz k im Z w iąz k u M łodzieży W iejsk iej w O lsztynie, re d a k c ję „W arm ii i M a z u r” oraz W y d ział K u ltu r y PW RN . K o n k u rs ro zstrzy g n ięto w czerw cu 1973 r. uzy s k u ją c in te re s u ją c y zestaw te m a tó w i au to ró w 31.
Z m a te ria łó w p rz esy ła n y ch przez w y d z iały k u l tu r y prezy d ió w r a d n a ro d o w y ch do K o m ite tu K o p ern ik o w sk ieg o w y n ik a , że 243 zespoły a rty s ty c zn e przy g o to w ały p ro g ra m o te m a ty c e k o p e rn ik o w sk iej, a w dziesięciu m iejsk ich k lu b a c h z ak ład o w y ch i 16 ró ż n y ch p lacó w k ach k u ltu r a ln y c h o p racow ano sce
29 A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 9. S p r a w o z d a n i e G . S t a n i a s z e k i T . R o m a n ie w ic z a . 30 I b i d e m . I n f o r m a c j a o d z i a ł a l n o ś c i W y d z . K u l t u r y P W R N z 31 V I I I 1973.
230 Kro nik a n a u k o w a
n a riu s ze im prez a rty s ty c zn y c h (tzw. to w arzyszących) w ra m a c h uroczystości in a u g u ra c y jn y c h 52.
R ok K o p e rn ik o w sk i z ain ag u ro w an o zgodnie z planem . N a jb ard z ie j s p e k ta k u la r n y m m o m e n tem było o d d a n ie do u ż y tk u P la n e ta riu m L o tó w K osm icz n y c h w O lsztynie. K o m p lek s b u d y n k ó w m ieszczący ró w n ież sa lo n y w y s ta w iennicze B iu ra W y staw A rty sty c zn y c h (dalej BWA) i k a w ia rn ię z a p ro je k to w a ł inż. arch. L u d o m ir G osław ski, a w y k o n ało — w re k o rd o w y m czasie c ztern a stu m iesięcy — O lsztyńskie P rzed sięb io rstw o B u d o w n ic tw a P rz e m y s łowego. P o m y sło d aw cam i b yli doc. d r W łodzim ierz B a ra n z A R T i ów czesny przezes ZG S S K „P o jezierze” — B o h d an K u ro w sk i. P o m y sł zraz u w y d a w a ł się n ie re a ln y ze w zględów zaró w n o fin an so w y ch , ja k czasowych. J e d n a k ż e zabiegi „P o jez ierz a ”, w ład z p o lity czn y ch i a d m in is tra c y jn y c h zaow ocow ały u c h w ałą P re z y d iu m R ządu (w połow ie 1971 r.) o b u d o w ie obiektu.
P la n e ta riu m w y p osażone w a p a r a tu r ę p ro je k c y jn ą zak ład ó w Zeissa z J e n y w zniesiono k o sztem p ra w ie 37 m in.
W d n iu uroczystego o tw arcia, w b u d y n k a c h P la n e ta riu m m ieściły się liczne w y s ta w y z w iązan e z obchodam i, a m iasto stało się św ia d k iem w ażn y ch w y d a rz e ń k u ltu r a ln y c h (o czym szerzej n a n a s tę p n y c h stronach).
Liczne im p re zy k u ltu ra ln o -ro z ry w k o w e o d b y w a ły się n a te re n a c h w o je w ó d ztw a m ięd zy lu ty m a g ru d n ie m 1973 r. T ylko w m iejscow ościach bez p o średnio leżących na S zlak u K o p e rn ik a odbyło się około 300 ró ż n y ch od czytów, w y s tę p ó w zespołów a rty s ty c z n y c h itp. N a jw ięcej p rz y p ad ło n a m ie siące letnie. Np. w czerw cu i lipcu 1973 r. p ra w ie w e w s zy stk ie p o n iedziałki i w to rk i organ izo w an o w y s tę p y zespołów a rty s ty c zn y c h (m.in. g ru p m u zy cz n y c h Polskiego S to w arzy szen ia Jazzow ego) w O lsztynie, L id z b a rk u W a r m iń skim , O rnecie i B ran iew ie. C z w a rtk i lipcow e b y ły w ty ch m ia sta ch z a re z e r w o w an e n a w y s tę p y zespołów h a rc e rs k ic h „ Z g ru p o w a n ia F ro m b o rk 1001” . H a rce rsk i k a r n a w a ł arty s ty c zn y , w ieczory b a lla d i rom ansów , p len e ro w e im p re zy astrad o w e , k o n c e rty k a p e l i o rk ie s tr w o jsk o w y ch oraz zak ład o w y ch — to głó w n e a k c e n ty p ro g ram ó w niedzielnych. W ydział K u ltu r y P re z y d iu m MRN w O lsztynie zorgan izo w ał w ty m okresie 49 im p rez p len e ro w y c h po ogólnym ty tu łe m „O lsztyński K a r n a w a ł A rty s ty c z n y ” , w k tó ry m b ra ły u d ział n ieom al w szy stk ie zespoły a rty s ty c zn e m iasta. N a jp o p u la rn ie jsz ą im p rezą a rty s ty c zn ą O lsztyna w R oku K o p e rn ik o w sk im b y l — ja k się w y d a je — „Lipiec M uzycz n y, O lsztyn 1973”. w y s tą p iło w ie lu solistów i w ie le zespołów m u zy cznych m in. jazzow e z A nglii, S zw ecji i D anii. U czestniczyły też te a t r y z W arszaw y i n a jle p sze zespoły młodzieżowe. W ojew ódzki D om K u ltu r y (dalej W DK) w O lsztynie przy czy n ił się k o n c e rta m i zespołów a m ato rsk ich , k ierm as za m i sz tu k i lu d o w ej itp.
N iezw ykle b o g a ty p ro g ra m k u ltu ra ln o -a rty s ty c z n y u św ie tn iły : T e a tr P a ń stw o w y im. S te fan a Ja ra c z a p ra p re m ie rą s z tu k i Jó zefa G ru d y „ P o r tr e t D o k to ra M ik o łaja ” (64 sp ek takli), oraz P a ń s tw o w a O rk ie s tra S y m foniczna im. F. N o w o w iejskiego p ra w y k o n a n ie m „O rato riu m «De R evolu tio n ib u s» ” , skom pono- wonego przez T adeu sza P acio rk iew icza do te k s tu S te fan a P oło m a (w p rz e k ład zie na łacinę W ik to ra S teffena). „M o n u m en taln e dzieło k u czci M ikołaja K o p e rn ik a p rz y ję te zostało przez słuchaczy n ad zw y czaj gorąco ” — p isała „G azeta O lsz ty ń sk a ” 3S.
32 I b i d e m . S p r a w o z d a n i e z d z i a ł a l n o ś c i W y d z i a ł u K u l t u r y F M R N w O l s z t y n i e z a o k r e s 1 I 1973 — 31 V I I I 1973.
Kro nik a n a u k o w a 231 W d n iu u ro d z in M ik o łaja K o p e rn ik a, w tra k c ie galow ego k o n c ertu , P a ń s tw o w e j O rk ie strze S ym fo n iczn ej n a d an o godność F i l h a r m o n i i 84.
K u lm in a c y jn y m m o m e n tem w id o w isk o w ej sfe ry całorocznych obchodów było uroczy ste odsłonięcie p o m n ik a M ik o łaja K o p e rn ik a (dłuta M ieczysław a W altera) w e F ro m b o rk u . 15 lipca, w obec k ilk u n asto ty sięczn eg o tłu m u , ów czes n y p r e m ie r P io tr Jaro szew icz d o konał a k tu odsłonięcia. D zień te n u św ie tn iły m. in. p a r a d a jach tó w , m a n ife s ta c je licznie zg ro m adzonej m łodzieży, k o n c e rty w ró żn y ch p u n k ta c h m iasta, a w ieczorem p okaz ty p u „św iatło i d ź w ięk ” , gdzie ilu m in ac ji poszczególnych fra g m e n tó w w a ro w n i to w arzy szy ły te k s ty poetyckie.
J e d n a k ż e im p re zy tego ty p u co fro m b o rsk a m ija ły b y się z celem i szybko z a ta rły się w pam ięci, g d y b y n ie w y trw a ła , z pozoru m ało efek to w n a, p raca upo w szech n iająca w iedzę o K o p e rn ik u i m iejscach jego d ziałan ia — w ie lu osób, śro d o w isk i in sty tu cji.
P o ży teczn ą i e fek to w n ą działalność ro z w in ął o lszty ń sk i oddział p rz e d się b io rstw a „ P ra s a •— K siążk a — R u c h ” . 10 m a ja 1973. w O lsztynie oddano do u ż y tk u o b sz e rn y i n o w o czesny lo k al K lu b u M iędzyn aro d o w ej P ra s y i K siążk i (przy zbiegu u lic 1 M aja i Z w ycięstw a). P ró cz teg o zorganizow ano:
— przeszło 500 odczytów o te m a ty c e k o p e rn ik o w sk iej w sta ły c h p u n k ta c h odczytow ych;
— 80 s p o tk a ń au to rs k ic h z p isa rza m i u czestniczącym i w ogólnopolskiej sesji l ite r a c k o - n a u k o w e j35 ;
— 50 seansów film o w y ch z w iązan y ch z osobą i o siągnięciam i K o p e rn ik a oraz rozw o jem w spółczesnych b a d a ń kosm osu;
— 45 s p o tk a ń au to rs k ic h o te m a ty c e dotyczącej h isto rii sztu k i i fo lkloru W arm ii i M azur, ze szczególnym u w z g lęd n ien ie m o k resu k o p e rnikow skiego;
— 35 sp o tk a ń z p isa rza m i o lsztyńskim i, k tó rz y w sw ej tw órczości u w y d a tn ia li p ro b le m a ty k ę reg io n aln ą;
— 35 k a m e ra ln y c h k o n c ertó w k lu b o w y c h z c y k lu „M uzyka epoki K o p e r n ik a ” w y k o n a n y c h przez olszty ń sk ą O rk ie strę Sym foniczną;
— 30 im p rez z c y k lu p o etyckiego „Szkic do p o r te r e tu ” w w y k o n a n iu a k to ró w T e a tr u im. S te fa n a J a rac z a.
N a o d n o to w an ie zasłu ży ły te ż liczne in te re s u ją c e ekspozycje zorg an izo w a n e przez „ R u ch ” m.in.: w sp ó ln ie z re d a k c ją „S zpilek” p rz y g o to w an a w y sta w a g ra fik i ry s u n k ó w sa ty ry c z n y c h „A je d n a k się k r ę c i” ; w y s ta w a fo to g ra m ó w d o k u m e n ta ln y c h Z b ig n iew a G rab ow skiego z a ty tu ło w a n a „Szlak K o p e r n ik a ” ; p ra c p las ty c zn y c h z k o n k u rsu : „M ikołaj K o p e rn ik i jego id e a ” .
W y d an o też ek slib ris o te m a ty c e k o p ern ik o w sk iej (p ro jek tu M ałgorzaty Korolko), k o p e rtę okolicznościową, ro zprow adzono k ilk a s e t ty sięcy pocztów ek, p lak ie te k , h erb ó w , b reloczków i in n y c h p a m ią te k 86.
E K S P O Z Y C JE M U ZEA LN E
T e m a ty k ę w y s ta w sieci placó w ek m u ze aln y c h w o je w ó d ztw a olsztyńskiego w 1973 r. zw iązano z rocznicą K o p e rn ik o w sk ą . W olszty ń sk im Z am ku, sie dzibie M uzeum M azurskiego, o tw a rto 10 lu teg o 1973 r. dw ie w y staw y :
34 W . J a r m u ł o w i c z , O r a t o r i u m « D e R e v o l u t i o n i b u s», G a z e t a O l s z t y ń s k a , 1973, n r 43. 35 S e s j a o d b y w a ł a s ię 22—24 w r z e ś n i a 1972 r . w O l s z ty n i e i F r o m b o r k u , p o r . A P W R N O , A k t a W K F J N , t. 2. R e f e r a t y G . S k o k a i p r z e m ó w i e n i e p o w i t a l n e S . R u b c z e w s k i e g o .
