Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 787. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2008. Magdalena Zajączkowska Katedra Europejskiej Integracji Gospodarczej. Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne 1. Wstęp Na świecie żyje ok. 1,2 mld wyznawców islamu1, co stanowi 20% populacji. Muzułmanie zamieszkują trzy obszary: Bliski Wschód, Afrykę (kraje Maghrebu) i Azję Środkową, a najwięcej z nich żyje w Azji i Afryce (1/3 ludności Afryki); 55 krajów na świecie to kraje muzułmańskie. Islam wyznaje 93% Arabów, Turcy, Persowie, Afgańczycy, Pakistańczycy, 87% Indonezyjczyków oraz ok. 53% mieszkańców Malezji. Ponad połowa wyznawców żyje w trzech krajach azjatyckich: Indonezji, Pakistanie i Bangladeszu. Każdą społeczność cechuje jednak własna ścieżka rozwoju gospodarczego, politycznego i społecznego. Kraje te są również zróżnicowane wewnętrznie pod względem etnicznym, językowym i religijnym. Indonezja czerpie siłę z różnorodności, co przejawia się w przyjętej dewizie: Bhinneka Tunggal lka („W różnorodności siła”)2. Na kontynencie europejskim islam jest drugą religią po chrześcijaństwie, wyznawaną na Bałkanach (Turcja, Bułgaria, Kosowo, Albania), a także przez emigrantów muzułmańskich w Europie Zachodniej (Arabowie, Turcy, Pakistańczycy i inni). Pomimo różnic pomiędzy światem muzułmańskim – w każdym aspekcie życia społecznego i politycznego odwołującym się do wiary oraz posiadającym odrębną kulturę prawną – a cywilizacją europejską istnieją poglądy3, że świat muzułmański w dążeniach integracyjnych wykorzystał instytucje prawne świata zachodniego, tj. formę organizacji międzynarodowej wzorowanej w znacznym stopniu na ONZ, 1 2. Arab. al-islām, „oddanie (Bogu)”, za: http://encyklopedia.pwn.pl.. http://pl.wikipedia.org/wiki/Indonezja#Etymologia_nazwy_kraju, 29.01.2007.. A. Drozd, Organizacja Konferencji Islamskiej (praca doktorska), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1999. 3.

(2) 184. Magdalena Zajączkowska. aby powołać do życia Organizację Konferencji Islamskiej (Organisation of the Islamic Conference – OIC)4. Odrębna tradycja świata islamskiego wpływa jednak na praktykę i rozwiązania ustrojowe tej organizacji.. Rys. 1. Kraje islamskie na świecie*. Kraje islamu to te kraje, w których instytucje, role społeczne oraz powszechnie uznane systemy wartości są określone przez islam jako religię i tradycję ustrojową. *. Źródło: S. Kasem Khan, Towards an Islamic Common Market, Islamic Economics Research Bureau, Bangladesh 1996, s. 1.. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie funkcjonowania Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego (World Islamic Economic Forum – WIEF) 4 Organizacja Konferencji Islamskiej (Munazzamat al-Mutamar al-Islami) powstała w 1971 r. Obecnie zrzesza 57 krajów, w których islam jest religią państwową lub w których wyznaje go znaczna część miejscowej ludności. Stawia sobie ona za cel: popieranie solidarności państw muzułmańskich, zacieśnianie ich współpracy w różnych dziedzinach życia, przeprowadzanie wspólnych konsultacji w organizacjach międzynarodowych i popieranie pokoju międzynarodowego opartego na zasadach sprawiedliwości (rozumianej w kategoriach islamskich). Strona organizacji: http://www.oic-oci.org/..

(3) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 185. oraz próba odpowiedzi na pytanie, jaka jest rola tego ugrupowania w procesach integracyjnych zachodzących w regionie krajów muzułmańskich. Powodem podjęcia tego tematu jest przekonanie o rosnącej roli krajów islamskich oraz chęć porównania ugrupowań integracyjnych występujących w regionie. Przyjrzenie się krajom islamskim od strony ekonomicznej przyczyni się do zwrócenia uwagi na rosnącą rolę, jaką kraje te mogą odgrywać na świecie. Aktywna działalność Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego może doprowadzić do zmniejszenia dystansu ekonomicznego pomiędzy krajami członkowskimi oraz stworzenia w przyszłości ugrupowania integracyjnego mogącego przekształcić się w prężnie działającą wspólnotę. Ponieważ problemom tym jak dotąd nie poświęcono w literaturze ekonomicznej zbyt wiele uwagi, w artykule posłużono się w większości źródłami internetowymi. 2. Sytuacja gospodarcza krajów islamskich Sytuacja gospodarcza krajów muzułmańskich jest ścisle związana z prowadzoną w nich polityką gospodarczą, która w dużej mierze odwołuje się do islamu i obowiązujących w nim zasad. Wyjątkiem jest Turcja, w której w wyniku agresywnej polityki sekularyzacji oddzielono religię od państwa, czy Irak za sprawą ideologii obowiązującej tam w czasach Saddama Husajna5. Nadal jednak wskazać można cechy wspólne dla wszystkich krajów islamskich. Są to: położenie geograficzne, wiara, rola powiązań plemiennych, kalendarz świąt, system spadkowy oraz system ekonomiczny oparty na tradycji religijnej. Należy podkreślić, że kraje islamskie stanowią grupę krajów o znacznym zrożnicowaniu wewnętrznym, co stanowi o ich specyfice. Główną linię podziału wyznaczają dostęp do złóż ropy naftowej i możliwości jej wydobywania. Kraje islamskie kontrolują 1/3 światowego wydobycia ropy naftowej. Stało się ono odrębnym działem gospodarki w tych krajach, a finansowanie budowy struktury nowoczesnego państwa opierało się na dochodach płynących z wydobycia tego surowca. Dzięki strategicznemu znaczeniu ropy naftowej potęgi światowe, takie jak USA, Rosja czy Japonia, są zainteresowane ciągłą współpracą handlową z krajami będącymi jej eksporterami. Do grupy państw naftowych, które są zarazem krajami islamskimi, należą m.in.: Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Algieria, Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt, Oman, Katar czy Libia6. Grupę państw Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, Building Bridges: WIEF Foundation’s Unique Role, World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007. 5. 6 Wśród krajów naftowych wymienia się przede wszystkim kraje rejonu Zatoki Perskiej, największe złoża tego surowca znajdują się jednak w Afryce (w Nigerii, Libii, Tunezji, Algierii, Egipcie)..

(4) Magdalena Zajączkowska. 186. nienaftowych stanowią: Jordania, Tunezja, Dżibuti, Sudan, Syria, Somalia, Liban, Egipt, Maroko, Mauretania i Jemen. Pomimo znacznego terytorium oraz wielkości populacji kraje muzułmańskie wytwarzają mniej niż 5% PKB7 liczonego dla całego świata i uczestniczą w mniej niż 7% handlu światowego. Deficyt handlowy od 1994 r. do 1998 r. powiększył się i wynosił 155 mln dolarów. PKB Indii, liczone według PPP, jest większe od PKB całego świata muzułmańskiego8. Na świecie 2 mld ludzi, z przeszło 6 mld, żyje za mniej niż 2 dolary dziennie9. Większość z nich, bo aż 650 mln zamieszkuje kraje muzułmańskie. Problem ten jest szczególnie widoczny w Indiach, gdzie ludność miejska stanowi jedynie 27%10. Żaden kraj muzułmański nie należy również do grupy krajów wysoko rozwiniętych11. Podjęcie działań w ramach Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego ma doprowadzić do współpracy rządów, organizacji pozarządowych, prywatnych przedsiębiorców i osób cywilnych w celu zmiany takiego stanu rzeczy. Podmioty zaangażowane w działalność Forum działają w ramach partnerstwa strategicznego na rzecz przeciwdziałania ubóstwu. Badania wskazują, że podniesienie poziomu PKB per capita z 500 dolarów do 1 tys. dolarów powoduje średnie wydłużenie życia o 4 lata12. Sukces ekonomiczny i wzrost gospodarczy są bardzo ważne dla społeczności muzułmańskich i dlatego konieczne jest, aby polityka prowadzona przez rządy poszczególnych państw wspierała przedsiębiorczość podmiotów tworzących PKB. Wspieranie przedsiębiorstw wymaga również stabilności politycznej oraz dostępu do kapitału. Zestawione w tabeli 1 dane są dowodem na niewykorzystanie potencjału krajów muzułmańskich. Zajmują one 23% terytorium całego świata i mają liczną populację, wielkości odzwierciedlające dobrobyt ekonomiczny nie przekraczają jednak 10% wielkości dla całego świata. Populacja muzułmańska liczy 1,2 mld osób – to 4 razy więcej niż w Unii Europejskiej czy Stanach Zjednoczonych i aż 10 razy więcej niż w Japonii. Wiel Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, op. cit.. 7. World Bank: 2000, www.worldbank.org, 29.01.2007.. 8. http://www.unic.un.org.pl/, 29.01.2007.. 9. Muzułmanie to druga (13% populacji) po hindusach grupa wyznaniowa w Indiach, http:// pl.wikipedia.org/wiki/Indie, 29.01.2007. 10. 11 S. Azizat, The Way Forward for Muslim Economic Renaissance, World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007.. Wydłużenie życia obywateli w konsekwencji wzrostu przeciętnego poziomu PKB stanowi obszar badawczy teorii wzrostu. Istnieje duża liczba prac o charakterze teoretycznymi i empirycznym, które badają zależności występujące pomiędzy długością życia a zmianą poziomu PKB w czasie. W szczególności dotyczy to tej grupy matematycznych modeli wzrostu, które próbują opisać przemianę demograficzną zachodzącą w społeczeństwach rozwijających się. 12.

(5) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 187. kości dotyczące PKB per capita kształtują się zupełnie inaczej, a dysproporcje są znaczne. Poziom PKB per capita jest w krajach muzułmańskich 20 razy mniejszy niż w Unii Europejskiej i aż 30 razy mniejszy niż w Japonii. Tabela 1. Udział świata muzułmańskiego w rozwoju ekonomicznym świata Powierzchnia. Wielkości ekonomiczne. Udział świata muzułmańskiego (w %) 23. Populacja. 20. Wielkości makroekonomiczne, w tym: PKB. 4,6. import towarów. 6,9. eksport towarów. 6,3. dług zagraniczny. 26. Finanse i inwestycje, w tym: kapitalizacja rynkowa. 3,2. wartość akcji. 2,2. bezpośrednie inwestycje zagraniczne. 5,4. liczba naukowców i inżynierów w sektorze B + R. 2,7. liczba firm na giełdzie. 6,7. Badania i rozwój, w tym:. liczba techników w sektorze B + R. 4,9. wnioski patentowe rezydentów. 0,6. wydatki na sektor B + R. 0,7. wnioski patentowe nierezydentów. 9,9. Źródło: Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, op. cit.. Tabela 2. Porównanie statusu ekonomicznego Unii Europejskiej, USA, Japonii, Azji Południowej i krajów muzułmańskich Wyszczególnienie. Populacja (w mln). Unia Europejska. 0 290. Japonia. 0 126. USA. Azja Południowa. Kraje muzułmańskie. Świat. 0 268 1 281 1 159. 5 820. Źródło: Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, op. cit.. PKB według PPP (w mld dolarów) 0 6 284 0 7 834 0 4 190. PKB per capita (w dolarach) 21 669 29 231. 33 254. 0 0 512. 00 400. 28 977. 04 978. 0 1 298. 01 120.

(6) Magdalena Zajączkowska. 188. Tabela 3. Udział w handlu światowym i światowym rynku finansowym Wyszczególnienie UE-11 USA. Japonia. Azja Południowa. Kraje muzułmańskie. Świat. Udział w globalnym eksporcie (w %). Udział w globalnym imporcie (w %). Kapitalizacja rynkowa (w mld dolarów). Liczba firm na giełdzie. 016. 015. 08 484. 00 151. 001. 00 140. 100. 20 177. 020. 023. 010. 008. 007. 007. 001. 100. 03 841. 05 242. 03 089. 00 53. 00 311. 10 102. 03 836. 42 404. Źródło: Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, op. cit.. Tabela 4. Kraje członkowskie Organizacji Konferencji Islamskiej Kraj członkowski. Afganistan. Rok przystąpienia 1969. Albania. 1992. Arabia Saudyjska. 1969. Algieria. 1969. Azerbejdżan. 1992. Bangladesz. 1974. Bahrajn. Benin. 1972 1983. Brunei Darussalam. 1984. Czad. 1969. Egipt. 1969. Burkina Faso. Dżibuti. Gabon. Gambia. 1974. 1978 1974. Iran. Irak. 1969. Mali. Maroko. Mauretania. Mozambik Niger. Nigeria. Oman. Pakistan. Palestyna. 1969. 1969 1975. 1976. 1969. 1969. 1969. 1994 1969 1986. 1972. 1969. 1969. Senegal. 1969. Somalia. 1969. Sudan. 1974. Indonezja. Malezja. Malediwy. 1969. Gwinea Bissau. 1969. 1969. Sierra Leone. 1998. Rok przystąpienia. Libia. 1974. Gujana. Gwinea. Kraj członkowski. Liban. 1972. 1969. Surinam. 1996. Tadżykistan. 1992. Syria. Togo. 1972. 1997.

(7) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 189. cd. tabeli 4 Kraj członkowski. Jemen. Rok przystąpienia 1969. Kraj członkowski. Tunezja. Jordania. 1969. Katar. 1972. Uganda. Kirgistan. 1992. Wybrzeże Kości Słoniowej. Komory. 1976. Kuwejt. 1969. Kamerun. Kazachstan. 1974. 1995. Turcja. Rok przystąpienia 1969. 1969. Turkmenistan. 1992. Uzbekistan. 1996. Zjednoczone Emiraty Arabskie. 1974. 2001 1972. Źródło: http://www.oic-oci.org/, 29.01.2007.. Dane statystyczne dotyczące wymiany handlowej (zob. tabele 2 i 3) plasują kraje muzułmańskie na ostatnim miejscu. Udział w globalnym imporcie i eksporcie nie przekracza 10% i jest 3 razy mniejszy od największych wielkości odnotowanych dla Unii Europejskiej. Tabela 4 zawiera wykaz krajów należących do Organizacji Konferencji Islamskiej. Formalnie OIC powstało w 1971 r., pierwsze spotkanie odbyło się jednak dwa lata wcześniej. Ponieważ członkowie WIEF nie podpisali oficjalnej deklaracji, nie jest możliwe ustalenie pełnej listy krajów-sygnatariuszy. Współpraca jest oparta na działaniach podejmowanych przede wszystkim na szczeblu regionalnym, a większość krajów należących do OIC stanie się członkami WIEF. Można doszukiwać się pewnych analogii w przebiegu integracji, ale współpraca w ramach WIEF miała inne cele, co zostanie omówione w dalszej części artykułu. Organizacja Konferencji Islamskiej wskazuje następujące problemy uniemożliwiające pełną współpracę pomiędzy krajami członkowskimi13: – występowanie środków taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych blokujących dostęp do rynku, – problemy infrastrukturalne, transportowe oraz brak usług pomocniczych, które nie są rozwinięte w ogóle lub są rozwinięte w niedostatecznym stopniu, – występowanie niezdywersyfikowanego źródła podaży, – brak informacji na temat rynku i możliwości biznesowych, – ograniczone możliwości kontaktu przedsiębiorców z powodu braku odpowiednich spotkań i forów, 13 A. Rachdi, Trade Complementarities and Prospects of Trade among the Member States of the Organisation of the Islamic Conference (OIC), World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007..

(8) Magdalena Zajączkowska. 190. – sformalizowane procedury administracyjne, – brak wykwalifikowanej kadry oraz specjalistów z zakresu handlu międzynarodowego, – nieodpowiednie instrumenty finansowe. Przedstawiona powyżej charakterystyka krajów islamskich pozwala na stwierdzenie, że konieczne jest14: – zredukowanie ubóstwa15, – zapewnienie dostępu do szkolnictwa na odpowiednim poziomie, – zaangażowanie kobiet w działalność gospodarczą, – podniesienie jakości opieki zdrowotnej wśród najbiedniejszych, – zredukowanie bezrobocia wśród młodych ludzi. Dobrobyt ekonomiczny może być osiągnięty przez współpracę ekonomiczną na szczeblu regionalnym, która może złagodzić negatywny wpływ globalizacji. Obecnie wymiana handlowa krajów członkowskich OIC stanowi 6% wymiany handlowej na świecie16, co stanowi niewiele, jeśli wziąć pod uwagę zasoby, którymi kraje te dysponują (ropa naftowa, gaz oraz surowce naturalne). Wymiana handlowa pomiędzy tymi krajami znajduje się na jeszcze niższym poziomie. Należy podkreślić, że głównym celem krajów członkowskich OIC jest pogłębienie współpracy. Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne stawia sobie za cel przede wszystkim stworzenie strefy wolnego handlu krajów islamskich oraz poszerzenie współpracy z krajami niemuzułmańskimi. Cele tych organizacji są więc inne, mimo że państwa będące sygnatariuszami często należą do obu ugrupowań. Zdaniem autorki, przyczyną powołania do życia Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego było niespełnienie oczekiwań członków OIC, niemożność realizacji bieżących planów w ramach tego ugrupowania oraz negatywna ocena ponadtrzydziestoletniego funkcjonowania organizacji. W ostatnich latach odnotowano szybszy wzrost gospodarczy w krajach rozwijających się w porównaniu z krajami rozwiniętymi17. Kraje rozwijające się w Azji, na Bliskim Wschodzie oraz w Afryce osiągnęły w 2003 r. średnio następujące stopy wzrostu: 6,5%, 4,5% oraz 3,4%. Dla porównania w Chinach wzrost oszacowano na poziomie 8%18. 14 Ahmad Mohamed Ali, Challenges of Social Development to Islamic World, IDB, www. pakistan.gov.pk, 4.01.2007, s. 5.. Jest ono wraz z analfabetyzmem największym zagrożeniem dla społeczości muzułmańskich (dotyka w 70% kobiet i terenów wiejskich). 15. Realizing Business and Economic Opportunities: Challenges and Prospects, www.wief.org.my, 4.01.2007. 16. 17. ICDT’s Annual Report 2003–2004, Overwiew, s. 1.. W analogicznym okresie odnotowano 3% wzrost w Hiszpanii, 1,2% we Francji i –0,2% w Niemczech (dane Eurostatu). 18.

(9) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 191. 3. Powstanie Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego Pierwsze spotkanie Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego zostało zorganizowane przez Asian Strategy&Leadership Institute (ASLI) z siedzibą w Kuala Lumpur w Malezji. Inicjatywa współpracy została przedstawiona w kwietniu 2005 r. przez przewodniczącego ASLI, który zaprosił pakistańskich biznesmenów, ludzi nauki i organizacje pozarządowe na Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. Zostało ono zorganizowane w dniach 1–3 października 2005 r. Zaproszenie było skierowane przede wszystkim do najważniejszego partnera Malezji – Pakistanu, ale w spotkaniu wzięli również udział przedstawiciele 44 innych krajów islamskich. WIEF powstało na wzór OIC, która zorganizowała przeszło 10 spotkań i ma za sobą trzydziestoletni okres funkcjonowania. WIEF ma stać się w przyszłości „muzułmańskim Davos”19. Pierwsze spotkanie przedstawicieli krajów islamskich wywołało spore zainteresowanie. Przedstawione deklaracje oraz pomysły współpracy zyskały aprobatę uczestników. W marcu 2006 r. sformalizowano WIEF i przekształcono je w niezależną organizację non profit. Przewodniczącym został Tun Musa Hitam. Organizacja ma umożliwić wymianę pomysłów i opinii między ludźmi świata polityki i biznesu krajów islamskich. Premier Malezji Dato’ Seri Abdullah Ahmad Badawi, który jest równocześnie obecnym przewodniczącym OIC, 7 czerwca 2006 r. oficjalnie powołał WIEF do życia. Wiele krajów należących do OIC stało się również członkami WIEF. Organizacja będzie zwoływać doroczne spotkania Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego oraz inne związane z programami, ktorych celem jest wspieranie kontaktów biznesowych w świecie muzułmańskim oraz dialogu pomiędzy krajami muzułmańskimi a niemuzułmańskimi. Działania WIEF oprócz programów na rzecz wzrostu poziomu dobrobytu mają wspierać także pokój i sprawiedliwość. Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne powstało z przekonania, że kraje muzułmańskie są częścią świata, w którym nie jest możliwe uniknięcie powiązań w każdym obszarze życia. Dialog i współpraca między krajami muzułmańskimi i niemuzułmańskimi będą nabierać znaczenia, a zrozumienie występujących między nimi różnic ma sprawić – zdaniem pomysłodawców – że na świecie zapanuje pokój. Konieczne są konsolidacja społeczności muzułmańskiej oraz współpraca ekonomicznea z krajami niemuzułmańskimi. Realizacji tego zadania ma się podjąć WIEF20.. 19. www.bbc.co.uk, 4.01.2007.. 20. Wypowiedź przewodniczącego WIEF Tuna Musy Hitama, www.wief.org.my, 4.01.2007..

(10) Magdalena Zajączkowska. 192. Jako organizacja międzynarodowa WIEF ma dążyć do zbliżenia cywilizacyjnego przez wspieranie przyjaznego biznesu, partnerstwa i współpracy ekonomicznej. Obecne stanowisko pomysłodawców WIEF zostało sformułowane w związku z problemami dotyczącymi asymilacji muzułmanów w krajach Europy Zachodniej oraz negatywnego postrzegania islamu po atakach terrorystycznych z 2001 r. Podjęte działania mają udowodnić, że islam jest religią pokoju, tolerancji i dobrobytu. Najważniejsze dla członków WIEF jest wprowadzenie zasad islamu do współpracy ekonomicznej i wymiany handlowej w taki sposób, by uzyskać trwałą współpracę między narodami i partnerami handlowymi. Pełne zbliżenie i współpraca mogą zostać osiągnięte, gdy zostaną stworzone kontakty handlowe i biznesowe pomiędzy regionami. Współpraca ekonomiczna jest jedynym czynnikiem, który powoduje, że pomiędzy narodami nie dochodzi do konfliktów zbrojnych. Zadaniem WIEF jest rewitalizacja świata muzułmańskiego przez współpracę ekonomiczną. Przez swoją działalność WIEF stara się udowodnić światu, że w krajach muzułmańskich następują znaczące zmiany21.. Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. Zarząd. Międzynarodowy Zespół Nadzorczya. Inicjatywy. Światowa Islamska Sieć Kobiet Biznesu. Światowe Islamskie Stowarzyszenie Edukacyjne. International Advisory Panel (IAP) – grupa osób (przedstawiciele sektora państwowego, prywatnego, wielkich przedsiębiorstw i naukowców) czuwająca nad realizacją celów organizacji i wyznaczająca kierunki jej działania.. a. Rys. 2. Struktura WIEF. Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.wief.org.my, 4.01.2007.. Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne powstało na wzór Forum Biznesowego OIC. Ma ono pomagać w promocji jedności i solidarności oraz współpracy ekonomicznej. Ma dostarczyć krajom muzułmańskim i pozostałym informacji na temat nowych tendencji w gospodarce światowej, poprawić zrozumienie islamu na świecie oraz zbliżyć do siebie poszczególne społeczności. W ramach WIEF 21. Ibidem..

(11) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 193. podjęto się wspierania dwóch inicjatyw (rys. 2), ważnych ze względu na realizację celów nałożonych na organizację: działalności Światowej Islamskiej Sieci Kobiet Biznesu (World Islamic Businesswomen Network – WIBN) oraz Światowego Islamskiego Stowarzyszenia Edukacyjnego (World Islamic Education Trust – WIET). 4. Pierwsze spotkanie Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego Pierwsze spotkanie WIEF odbyło się w dniach 1–3 października 2005 r. w Malezji. Wzięło w nim udział ok. 500 osób z 44 krajów islamskich. Współorganizatorami tego spotkania były: Islamskie Centrum na rzecz Rozwoju Handlu (Islamic Centre for Development of Trade – ICDT22), Islamska Izba Handlu i Przemysłu (Islamic Chamber of Commerce and Industry – ICCI23), Asli Strategy &Leadership Institute (ASLI24) oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych Malezji. Tematyka pierwszego spotkania była bardzo zróżnicowana25. Najistotniejsze zagadnienia podjęto na specjalnej sesji ministerialnej; dotyczyły one powołania do życia islamskiej strefy wolnego handlu, bezpieczeństwa energetycznego i naftowego oraz możliwych dziedzin współpracy pomiędzy rządami. Wynikiem tego spotkania była akceptacja pomysłu stworzenia w przyszłości strefy wolnego handlu krajów islamskich w celu zdynamizowania wymiany handlowej i rozwoju gospodarek, a następnie wspólnego rynku krajów islamskich. WIEF stało się bardzo ważnym przedsięwzięciem w świecie islamskim. Pomysły, które zrodziły się podczas pierwszego spotkania, zaowocowały trwałą, konkretną współpracą na rzecz stworzenia strefy wolnego handlu krajów muzułmańskich i tym samym poprawy sytuacji muzułmanów na świecie. Żadne z ugrupowań ani żadna z organizacji działających w regionie nie wpływa na kraje islamskie w stopniu równym WIEF. Kluczem do realizacji celów jest zaś integracja i pogłębianie współpracy w ramach ugrupowania. Na poziomach ekonomicznym, politycznym i socjalnym społeczności islamskie nie są zintegrowane zarówno między sobą, jak i z resztą świata. Konieczne jest dokonanie zmian jakościowych, które będą niwelować obecne problemy. Dzięki realizacji założeń WIEF pogłębi się integracja krajów muzułmańskich ze społecznością międzynarodową. Służy temu rownież powołanie do życia WIET oraz WIBN. Edukacja oraz aktywizacja kobiet muzułmańskich stały się głównymi metodami realizacji celów organizacji. Więcej na ten temat: www.icdt.org.. 22. Więcej na ten temat: www.icci-oci.org.. 23. 24 25. Więcej na ten temat: www.asli.com.my.. Więcej na ten temat: www.wief.org.my..

(12) Magdalena Zajączkowska. 194. Do celów WIEF należą26: – organizacja corocznego spotkania oraz spotkań regionalnych, – promocja dialogu między społecznością muzułmańską a krajami członkowskimi OIC oraz muzułmańskimi przedsiębiorcami działającymi w krajach nienależących do OIC, – promocja dialogu między biznesmenami muzułmańskimi a pozostałymi, – wzmocnienie współpracy i wymiany idei, informacji i wiedzy, – wspieranie partnerstwa biznesowego, – identyfikacja i wspieranie projektów inwestycyjnych i infrastrukturalnych w krajach należących do OIC oraz w społecznościach muzułmańskich ze szczególnym naciskiem na kraje słabiej rozwinięte pod względem gospodarczym, – wspieranie działań WIBN, wymiany pomysłów i informacji w celu promocji biznesu i inicjatyw biznesowych podejmowanych przez kobiety, – powołanie do życia funduszu wspierającego wymianę młodzieży i wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem informatyki i technologii komunikacyjnej. 5. Drugie spotkanie Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego Drugie spotkanie w ramach WIEF pod hasłem „Wsparcie dla rynków rozwijających się i współpracy ponad granicami” (Unleashing the Potential Emerging Markets and Business Beyond Borders) odbyło się w stolicy Pakistanu, Islamabadzie, w dniach 5–7 listopada 2006 r. Współorganizatorami spotkania były: Islamskie Centrum na rzecz Rozwoju Handlu, Islamska Izba Handlu i Przemysłu oraz Asli Strategy & Leadership Institute. Skupiono się na nim na szczegółowym opracowaniu działań organizacji, ocenie ówczesnej sytuacji oraz wyznaczeniu dalszych kierunków działań. Ponownie wyrażono poparcie dla inicjatyw mających na celu odrodzenie muzułmańskiej gospodarki oraz działalności WIBN i WIET. W spotkaniu uczestniczyło 500 przedstawicieli 57 krajów. Podczas sesji zamykającej forum przyjęło oficjalną deklarację, która stała się formalną podstawą do podjęcia dalszych kroków mających na celu stworzenie strefy wolnego handlu krajów islamskich27. Kraje przyjmujące deklarację podkreśliły, że stała współpraca ekonomiczna, partnerstwo w biznesie, rozwój ekonomiczny, długotrwały wzrost gospodarczy doprowadzą do podniesienia dobrobytu ludności w regionie i zbliżenia się krajów muzułmańskich do krajów niemuzułmańskich. W najbliższych miesiącach miało dojść do dalszych uzgodnień na poziomie ministerstw każdego z zainteresowanych krajów i podpisania stosownych dokumentów 26. Ibidem.. Declaration of the 2nd World Islamic Economic Forum, www.wief.org.my, 4.01.2007.. 27.

(13) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 195. realizujących założenia strefy wolnego handlu. Przyjęta deklaracja wyrażała również poparcie dla WIEF i WIBN, współpracy strategicznej z krajami niemuzułmańskimi oraz ścisłej współpracy z Islamską Izbą Handlową i Przemysłową. Powołanie strefy wolnego handlu krajów islamskich wymaga zacieśnienia współpracy na poziomie regionalnym, ma być ona popierana przez władze gospodarcze zainteresowanych krajów, począwszy od najniższych szczebli. Celem drugiego spotkania w Pakistanie było przyciągnięcie do tego kraju inwestycji zagranicznych. Władze Pakistanu zadeklarowały popieranie i ułatwianie inwestycji prywatnych na tym obszarze. Rolą WIEF jest więc ułatwianie kontaktów między światowymi potentatami rynkowymi a pakistańskimi przedsiębiorcami. Premier Pakistanu Shaukat Aziz i premier Malezji Abdullah Ahmed Badawi powołali 5 listopada 2006 r. pakistańsko-malezyjską firmę inwestycyjną, której zadaniem jest wspieranie inwestycji w tych dwóch krajach. Kolejne, trzecie spotkanie zostało zaplanowane na 28–29 maja 2007 r. Odbyło się ono w Kuala Lumpur w Malezji, a hasło przewodnie brzmiało: „Wyzwania globalne – partnerstwo innowacyjne” (Global Challenges – Innovative Partnerships). Symbolem były ściśnięte w geście powitania dłonie przedstawicieli rasy białej i czarnej, co może świadczyć o chęci zbliżenia między krajami afrykańskimi a pozostałymi należącymi do ugrupowania. Symbol ten może być również interpretowany jako chęć podkreślenia jedności bez względu na występujące między krajami podziały i odpowiedź na ataki z 11 września 2001 r. na WTC w Nowym Jorku. 6. Inicjatywy WIEF 1. Światowa Islamska Sieć Kobiet Biznesu (WIBN) Wspieranie WIBN wynika z przekonania o rosnącej roli kobiet w świecie islamskim. Tradycja, kultura i religia wielu społeczności wpływa na niedocenianie roli i znaczenia kobiet w tworzeniu społeczności i podnoszeniu dobrobytu społeczeństw. WIBN powstała z przekonania, że kobiety stanowią integralny element społeczności, element zbyt ważny, by go lekceważyć. Kobiety stanowią w krajach OIC 50% populacji. Przekonaniu kobiet do większego zaangażowania w działalność gospodarczą ma służyć edukacja społeczna i podkreślanie ich wartości. Chodzi zatem o stworzenie możliwości współpracy dla kobiety biznesu w społecznościach muzułmańskich. Podstawowym celem WIBN jest zapewnienie zaplecza informacyjnego. WIBN powstała dzięki Islamskiej Izbie Handlowej i Przemysłowej. W marcu 2005 r. zostało zorganizowane Pierwsze Islamskie Forum Kobiet Biznesu w Sharjah w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Jego celem było stworzenie sieci współpracy kobiet biznesu, która będzie łączyć aktywność poszczególnych jednostek, tak aby korzyści odnosiła cała sieć – tak powstała WIBN. Od tego czasu.

(14) Magdalena Zajączkowska. 196. odbyły się dwa dodatkowe spotkania: 6 września 2006 r. w Islamabadzie w Pakistanie oraz 10–12 listopada 2006 r. w Kuala Lumpur w Malezji. 2. Światowe Islamskie Stowarzyszenie Edukacyjne (WIET) Przyczyną powstania Międzynarodowego Stowarzyszenia dla Edukacji, Islamu i Globalizacji było przekonanie, że najważniejsza, przede wszystkim dla młodych muzułmanów, jest edukacja. Wspieranie działań WIET przez WIEF ma służyć ciągłemu podnoszeniu kwalifikacji i zdobywaniu doświadczenia przez młodych muzułmanów. Zadaniem WIET jest stworzenie synergii w świecie islamskim przez połączenie teorii i praktyki w edukacji. Ma w tym pomóc stworzenie sieci szkół muzułmańskich, które będą zainteresowane niwelowaniem problemów edukacyjnych. Wymiernym celem jest utworzenie centrum doskonałości, które stanie się prototypem dla innych krajów islamskich. Doktryna edukacyjna28 przedstawiona w ramach WIET podkreśla konieczność rozwiązywania problemów w edukacji oraz zorientowania na dialog i demokrację. Do szczegółowych celów edukacyjnych zaliczono: świadomość duchową, wrażliwość na środowisko, odpowiedzialność cywilną oraz społeczną, wrażliwość artystyczną, zrozumienie środowiska międzynarodowego, myślenie intuicyjne i krytyczne podejście do otaczającego świata. Podkreślenie znaczenia podnoszenia świadomości wśród kobiet oraz roli edukacji podczas drugiego forum jest wynikiem założeń przyjętych na pierwszym spotkaniu WIEF. Wykorzystanie możliwości i potencjału kobiet w rozwoju przedsiębiorczości w krajach islamskich ma prowadzić do zwiększenia siły i prestiżu świata islamskiego29. 7. Zakończenie Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) jest ugrupowaniem, którego państwa członkowskie stanowią jednorodną grupę. Regionalne Porozumienie o Handlu i Współpracy między Krajami Południowego Pacyfiku (SPARTECA) jednoczy natomiast kraje o znacznym zróżnicowaniu. W integracji krajów Dalekiego Wschodu szczególne znaczenie odgrywa również Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku (APEC)30. Żadne z tych ugrupowań integracyjnych nie obejmuje jednak takiej liczby krajów jak WIEF. Utworzenie strefy wolnego handlu ASEN (AFTA) jest postrzegane w Azji jako kolejny pożądany krok na 28 29. www.wief.org.my.. G. Barnabo, Hamas in Control, „International Herald Tribune”, 10.03.2006.. Szerzej zob. Procesy integracyjne w gospodarce światowej, red. E. Oziewicz, PWN, Warszawa 2001, s. 202 i nast.; E. Latoszek, M. Proczek, Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie, Elipsa, Warszawa 2006, s. 492 i nast. 30.

(15) Światowe Islamskie Forum Ekonomiczne. 197. drodze do integracji31, ze względu na zasięg działania nie stanie się ona jednak ugrupowaniem konkurencyjnym dla WIEF. Kolejne kraje32 proponują podpisanie dwustronnych umów powołujących do życia strefy wolnego handlu, ale bez ustanawiania jednakowych zasad i jednej strefy dla krajów-partnerów. Ponadto – jak wynika z ankiet przeprowadzonych w krajach AFTA33 – uczestnictwo w tym przedsięwzięciu jest oceniane pozytywnie. Należy się spodziewać, że dalsze działania w ramach WIEF doprowadzą do podjęcia bliskiej współpracy i pogłębienia integracji w krajach islamskich. Wsparcie dla idei zaproponowanych przez WIEF przyczyni się również do poprawy wizerunku krajów islamskich, a tym samym współpracy między krajami islamskimi a Europą Zachodnią. Na najbliższych spotkaniach WIEF należy spodziewać się przedstawienia propozycji traktatu ustanawiającego strefę wolnego handlu między krajami członkowskimi. Fakt, że na drugim spotkaniu przyjęto deklarację, a nie doprowadzono do uzgodnienia treści i podpisania traktatu, świadczy o próbie sprawdzenia poparcia dla idei strefy wolnego handlu oraz przygotowaniu formalnych działań mających na celu realizację założeń integracji. Należy zwrócić uwagę, że WIEF jest pierwszą organizacją, która ma objąć znaczne tereny północnej Afryki. Do najważniejszego ugrupowania, które powstało i funkcjonuje w Afryce – Unii Afrykańskiej (UA), należą wyłącznie kraje afrykańskie. Współpraca z innymi krajami opiera się na działaniach między organizacjami, a UA nie spełnia zadań, które zostały jej powierzone. Kontynent afrykański nadal boryka się z problemami pokolonizacyjnymi, a różnice pomiędzy krajami członkowskimi ciągle się pogłębiają. Pomysłodawcy WIEF, czerpiąc siłę z zasięgu działania organizacji, powinni również mieć na względzie problemy związane z różnorodnością społeczeństw i różnym poziomem rozwoju poszczególnych gospodarek. Ścisła współpraca i pomoc krajom słabo rozwiniętym pod względem gospodarczym w ramach WIEF może w przyszłości doprowadzić do pełnej integracji, a jednocześnie do stworzenia ugrupowania odgrywającego w świecie znaczącą rolę. Wnikliwa ocena efektów funkcjonowania Światowego Islamskiego Forum Ekonomicznego będzie możliwa po upływie dłuższego czasu.. 31 M. Yeoh, The Changing ASEAN Landscape – New Challenges, Asia Society’s Foreign Policy Update Forum, Melbourne 2005, www.asli.com.my, 4.01.2007.. 32 Są to: Chiny, Japonia, Stany Zjednoczone. Rosja oraz Pakistan zgłaszają natomiast chęć członkostwa w ASEAN.. Full Report on ASLI’s Business Outlook Survey from the 2nd Quater 2004–2005, www. icdt.org, 3.01.2007. 33.

(16) 198. Magdalena Zajączkowska. Literatura Ahmad Mohamed Ali, Challenges of Social Development to Islamic World, IDB, www. pakistan.gov.pk, 4.01.2007. Azizat S., The Way Forward for Muslim Economic Renaissance, World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007. Barnabo G., Hamas in Control, „International Herald Tribune”, 10.03.2006. Declaration of the 2nd World Islamic Economic Forum, www.wief.org.my. Drozd A., Organizacja Konferencji Islamskiej (praca doktorska), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1999. Full Report on ASLI’s Business Outlook Survey from the 2nd Quater 2004–2005, www. icdt.org, 3.01.2007. ICDT’s Annual Report 2003–2004, Overwiew, www.icdt.org. Kasem Khan S., Towards an Islamic Common Market, Islamic Economics Research Bureau, Bangladesh 1996. Latoszek E., Proczek M., Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie, Elipsa, Warszawa 2006. Procesy integracyjne w gospodarce światowej, red. E. Oziewicz, PWN, Warszawa 2001. Rachdi A., Trade Complementarities and Prospects of Trade among the Member States of the Organisation of the Islamic Conference (OIC), World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007. Realizing Business and Economic Opportunities: Challenges and Prospects, www.wief. org.my, 4.01.2007. Shafiq-Ur-Rehman, A. Mehar, Building Bridges: WIEF Foundation’s Unique Role, World Islamic Economic Forum Foundation, Pakistan 2006, www.wief.org.my, 4.01.2007. Yeoh M., The Changing ASEAN Landscape – New Challenges, Asia Society’s Foreign Policy Update Forum, Melbourne 2005, www.asli.com.my, 4.01.2007. The World Islamic Economic Forum In this article, the author looks at issues related to the activities of the World Islamic Economic Forum, which had its first meeting in 2005. The aim of cooperation within the framework of the Forum is to bring Islamic countries closer together and to decrease socio-economic disparities by creating free trade areas among Islamic countries. The author aims to explain how the World Islamic Economic Forum operates and to assess its role in regional integration processes among Islamic countries. The activities of the Forum may help to bridge the economic gap between member states and in future to create an integrated grouping that could transform itself into a dynamic community. One can expect that if active measures are taken within the framework of the World Islamic Economic Forum, the result may be closer co-operation and deeper integration between Islamic countries. Support for the ideas proposed by the World Islamic Economic Forum will also help to improve the image of Islamic countries and therefore foster co-operation between those countries and Western Europe. It should be stressed that an in-depth assessment of the activities of the World Islamic Economic Forum will only be possible after a period of time, when an analysis can be conducted from a broader perspective and appropriate conclusions drawn..

(17)