matic Hydrocarbons in the Aquatic Environment. CRC Press, Inc. Boca Raton, Florida: 2–39.
MIGASZEWSKI Z. M. 1989 — Zastosowanie stabilnych izotopów wêgla, tlenu, siarki i strontu w sedymentologii osadów wêglanowych. Prz. Geol., 37: 494–500.
MIGASZEWSKI Z. M. 1998 — Geochemistry of soils and vegetation of the Holy Cross Mts. between 1994 and 1996. Geol. Quart., 42: 99–110.
MIGASZEWSKI Z. M., HA£AS S. & DURAKIEWICZ T., 1995 — Paleotemperatury minera³ów wêglanowych i barytów na przyk³adzie Gór Œwiêtokrzyskich. Prz. Geol., 43: 1011–1016.
MIGASZEWSKI Z. M. & PAS£AWSKI P. 1996 — Trace element and sulfur stable isotope ratios in soils and vegetation of the Holy Cross Mountains. Kwart. Geol., 40: 575–594.
NOWICKI Z. 1999 — Sk³ad izotopów trwa³ych wód infiltruj¹cych w póŸnym plejstocenie i holocenie na obszarze Polski centralnej. [W:] S. Krajewski & A. Sadurski. Wspó³czesne problemy hydrogeologii, IX: 259–266.
OWEN D. E. & OTTON J. K. 1995 — Mountain wetlands: efficient uranium filters — potential impacts. Ecological Engineering, 5: 77–93. POLAÑSKI A. & SMULIKOWSKI K. 1969 — Geochemia. Wyd. Geol. Warszawa.
SUGIMOTO A. & WADA E. 1993 — Carbon isotope composition of
bacterial methane in a soil incubation experiment: Contributions of acetate and CO2/H2. Geochim. Cosmochim. Acta, 57: 40.
SZARAN J. 1994 — The *13
C and CO2concentration in the air in
1990–1992. Isotope Workshop. 25–27 May, 1994. Ksi¹¿ Castle, Poland. Intern. Isotope Soc. University of Wroc³aw: 144–145. ŒILAR J. 1994 — Isotope analysis in investigating a ground-water flow system and environmental damage around an ash dump. Isotope Workshop. 25–27 May, 1994. Ksi¹¿ Castle, Poland. Intern. Isotope Soc. University of Wroc³aw: 134–139.
TREMBACZOWSKI A. 1994 — The Relationship between Sulphur and Oxygen Isotopes in Sulphates. Isotope Workshop. 25–27 May, 1994. Ksi¹¿ Castle, Poland. Intern. Isotope Soc. University of Wroc³aw: 162–165.
VARANASI U., STEIN J. E. & NISHIMOTO M. 1989 — Biotransfor-mation and disposition of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) in fish. [W:] U. Varanasi (ed.). Metabolism of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in the Aquatic Environment. CRC Press, Inc. Boca Raton, Florida: 93–149.
WADA E. 1994 — Methane emission from wetland ecosystems — iso-tope evidence. Isoiso-tope Workshop. 25–27 May, 1994. Ksi¹¿ Castle, Poland. Intern. Isotope Soc. University of Wroc³aw: 175–178. ZALEWSKI M., KARPIÑSKA M., MNICH Z. & KAPA£A J. 1996 — Emanacje radonu do budynków mieszkalnych województwa bia³ostoc-kiego. Prz. Geol., 44: 570–573.
Klasyfikacja propozycji stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieo¿ywionej
przedstawianych na MGGP
Dariusz Grabowski*,** Ma³gorzata Sikorska-Maykowska**
Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1: 50 000
to w du¿ej mierze mapa zasobów przyrody ¿ywej i nieo¿y-wionej. W czêœci poœwiêconej zasobom abiotycznym znaj-duj¹ siê informacje dotycz¹ce zasobów kopalin, zwi¹zanego z nimi górnictwa i przetwórstwa, wybrane ele-menty ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz prawnie chronione elementy przyrody, tj. rezerwaty, pomniki, stanowiska dokumentacyjne i g³azy narzutowe.
Istotnym elementem MGGP jest wymóg przedstawia-nia przez autora arkusza w³asnych propozycji nowych sta-nowisk dokumentacyjnych przyrody nieo¿ywionej, które jego zdaniem powinny podlegaæ ochronie. Dzia³ania te, prowadzone od 1997 r. — od pocz¹tku realizacji przez Pañstwowy Instytut Geologiczny seryjnej Mapy
geologicz-no-gospodarczej Polski — zosta³y w pewnym stopniu
wykorzystane w zestawieniach geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i pomników przyrody wykonywanych w ramach tematu „Ochrona georó¿norodnoœci”. Szcze-gó³owych opracowañ doczeka³y siê ju¿ trzy regiony Pol-ski: Dolny Œl¹sk (Gawlikowska, 1999), Karpaty (Poprawa & Alexandrowicz, 1998) i Góry Œwiêtokrzyskie (Wrób-lewski, 1999).
W okresie trzech lat wykonywania MGGP autorzy poszczególnych arkuszy przedstawili w sumie 290 propo-zycji geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i pomników przyrody (w tym przypadku chodzi o g³azy narzutowe, które tradycyjnie s¹ chronione pod tym has³em). Pewna liczba wytypowanych stanowisk zosta³a
równie¿ uwzglêdniona do objêcia ochron¹ prawn¹ przez w³adze gminne i wojewódzkie. Proponowane do ochrony stanowiska s¹ bardzo zró¿nicowane — znajduj¹ siê tutaj pojedyncze ods³oniêcia naturalne i sztuczne (wyrobiska), zespo³y ods³oniêæ i profile warstw w nieczynnych kamie-nio³omach oraz ró¿ne formy rzeŸby powierzchniowej i podziemnej. Ró¿norodnoœæ wytypowanych stanowisk wymaga³a przeprowadzenia klasyfikacji porz¹dkuj¹cej je wed³ug wybranych kryteriów. Takie uporz¹dkowanie by³oby równie¿ pomocne przy wyborze mo¿liwoœci i œrod-ków ochrony danego stanowiska — decyduj¹ce znaczenie powinna tutaj odgrywaæ skala wartoœci i unikatowoœci pro-ponowanych stanowisk.
Dok³adne zapoznanie siê ze wszystkimi proponowany-mi do ochrony stanowiskaproponowany-mi pozwoli³o na sklasyfikowa-nie ich wed³ug trzech podstawowych kryteriów: wieku, genezy i wartoœci (naukowej, dydaktycznej, historycznej lub turystycznej).
W klasyfikacji wiekowej wszystkich stanowisk przyjê-to zasadê, ¿e decyduje wiek osadów wystêpuj¹cych w danym ods³oniêciu lub buduj¹cych formê rzeŸby. W przy-padku m³odych form rzeŸby (takich jak niektóre wodospa-dy i osuwiska) oraz g³azów narzutowych przyjêto wiek czwartorzêdowy. By³y równie¿ przypadki, w których nie da³o siê okreœliæ wieku jednoznacznie, dlatego dla czêœci proponowanych stanowisk przyjêto okreœlenie „ró¿nowie-kowe”. Wed³ug klasyfikacji opartej na wieku podzielono wszystkie stanowiska na cztery grupy:
stanowiska osadów paleozoicznych; stanowiska osadów mezozoicznych; stanowiska osadów kenozoicznych; stanowiska osadów ró¿nowiekowych.
821 Przegl¹d Geologiczny, vol. 48, nr 9, 2000
*Uniwersytet Warszawski, Wydzia³ Geologii, ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa
**Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
Stanowiska osadów paleozoicznych s¹ dosyæ rzadkie. Autorzy zaproponowali 40 takich stanowisk, wœród któ-rych dominuj¹ ods³oniêcia naturalne i sztuczne ska³ m³odo-paleozoicznych (zw³aszcza dewoñskich). Wystêpuj¹ one g³ównie na obszarze Gór Œwiêtokrzyskich (m.in. arkusze Kielce, Chêciny, Morawica) oraz w mniejszych iloœciach na obszarze Górnego Œl¹ska (m.in. arkusze Kozieg³owy, Chrzanów, Krzeszowice) i Dolnego Œl¹ska.
Stanowiska osadów mezozoicznych s¹ znacznie licz -niejsze i reprezentowane przez ods³oniêcia oraz ró¿ne for-my rzeŸby (m.in. ostañce denudacyjne, jaskinie i leje krasowe oraz Ÿród³a). Wytypowano ogó³em 83 stanowiska mezozoiczne, wœród których dominuj¹ g³ównie stanowi-ska stanowi-ska³ jurajskich i kredowych. Wystêpuj¹ one przede wszystkim w szerokim pasie wy¿yn œrodkowopolskich (m.in. arkusze ¯arki, Ogrodzieniec, Olkusz, Opoczno, Ska³a) oraz na Pogórzu Karpat (m.in. arkusze Wadowice, Myœlenice).
Stanowiska osadów kenozoicznych s¹ najliczniejsze — ³¹cznie wytypowano ich 132, z czego 71 reprezentuj¹ okres trzeciorzêdu, a pozosta³ych 61 — okres czwartorzê-du. Stanowiska kenozoiczne s¹ bardzo zró¿nicowane — nale¿¹ do nich ods³oniêcia naturalne i sztuczne, ró¿norod-ne formy rzeŸby (m.in. ostañce denudacyjró¿norod-ne, jaskinie, moreny i wydmy) oraz g³azy narzutowe. G³ówne obszary wystêpowania stanowisk trzeciorzêdowych to przede wszystkim Karpaty wraz z Pogórzem Karpat (m.in. arku-sze £¹cko, Nowy S¹cz, Piwniczna, Tylicz, Milówka, Wis³a), Przedgórze Sudeckie (m.in. arkusze Chojnów, Lwówek Œl¹ski) i Ni¿ Polski (pojedyncze stanowiska osa-dów neogeñskich). Stanowiska zwi¹zane z okresem czwar-torzêdu wystêpuj¹ najliczniej na obszarze Pomorza Zachodniego (m.in. arkusze Niechorze, ¯elis³awiec), Kotliny Warszawskiej (m.in. arkusze Nowe Miasto, Serock) i wy¿yn œrodkowopolskich.
Stanowiska osadów ró¿nowiekowych nale¿¹ czêsto do najciekawszych i najcenniejszych, poniewa¿ reprezen-tuj¹ rzadko spotykane ods³oniêcia kontaktu ska³ paleozo-icznych, mezozoicznych i kenozoicznych. Wytypowano 34 takie stanowiska — do najliczniejszych nale¿¹ ods³oniêcia ska³ starszych przykryte osadami czwartorzê-dowymi. W grupie tej znajduj¹ siê tak¿e wodospady i osu-wiska wraz z ods³oniêtym profilem warstw skalnych — przyk³ady czwartorzêdowych form rzeŸby wykszta³conych na ska³ach trzeciorzêdowych lub mezozo-icznych.
W podziale stanowisk przyrody nieo¿ywionej wed³ug kryterium genetycznego przyjêto dwie odmienne zasady. W przypadku form rzeŸby — o genezie decydowa³ domi-nuj¹cy proces, który doprowadzi³ do utworzenia danej for-my. W przypadku ods³oniêæ i profili genezê wi¹zano z procesami niszczenia (erozja, denudacja lub dzia³alnoœæ cz³owieka) maj¹cymi decyduj¹c¹ rolê w utworzeniu dane-go ods³oniêcia. Dla stanowisk bêd¹cych wynikiem ró¿n-ych procesów geologicznró¿n-ych okreœlono genezê jako z³o¿on¹. Wed³ug klasyfikacji opartej na genezie wyró-¿niono siedem grup stanowisk przyrody nieo¿ywionej:
stanowiska bêd¹ce wynikiem dominacji procesów erozyjnych — to g³ównie ods³oniêcia i profile ró¿nych osadów w dolinach rzecznych (erozja rzeczna) lub na
wybrze¿u klifowym (abrazja morska) oraz niektóre formy rzeŸby, jak w¹wozy (erozja rzeczna, sp³ukiwanie), jaskinie w piaszczystych ska³ach osadowych (erozja wód podziem-nych) i g³azy narzutowe (erozja lodowcowa). Do tej grupy zaliczono 58 stanowisk;
stanowiska bêd¹ce wynikiem dominacji procesów denudacyjnych — to ods³oniêcia zlokalizowane w grzbie -towych partiach wzniesieñ i wzgórz (wietrzenie) oraz osta-ñce denudacyjne (wietrzenie, w ska³ach wêglanowych tak¿e rozpuszczanie). Ogó³em wytypowano 26 takich sta-nowisk;
stanowiska bêd¹ce wynikiem dominacji procesów akumulacyjnych — to czwartorzêdowe formy rzeŸby: moreny (akumulacja lodowcowa) oraz wydmy (akumula-cja eoliczna). W tej grupie znajduje siê 9 stanowisk;
stanowiska bêd¹ce wynikiem dominacji procesów krasowych — to formy rzeŸby zwi¹zane z erozj¹ krasow¹ ska³ wêglanowych (jaskinie, leje) oraz Ÿród³a krasowe. Do tej grupy zaliczono 17 stanowisk;
stanowiska bêd¹ce wynikiem dominacji procesów osuwiskowych — s¹ reprezentowane przez osuwiskowe formy rzeŸby wykszta³cone w piaszczystych ska³ach osa-dowych (osuwiska, rozpadliny) oraz przez ods³oniêcia powsta³e w wyniku takich procesów. W tej grupie wystêpu-je 8 stanowisk ;
stanowiska bêd¹ce wynikiem dzia³alnoœci cz³owie-ka — to g³ównie ods³oniêcia i profile ró¿nych osadów w czynnych b¹dŸ nieczynnych wyrobiskach oraz nieczynne kamienio³omy (z zachowanymi profilami œcian) i kopalnie. Opisana grupa jest reprezentowana przez 83 stanowiska;
stanowiska bêd¹ce wynikiem wielu ró¿nych proce-sów (poligenetyczne) — do grupy tej zaliczono 88 pozo-sta³ych stanowisk, w których nie mo¿na by³o jednoznacznie okreœliæ dominuj¹cego procesu geologicz-nego.
Ostatnie z przyjêtych kryteriów klasyfikacji stanowisk przyrody nieo¿ywionej, okreœla wartoœæ naukowo-dydak-tyczn¹, historyczn¹ lub turysnaukowo-dydak-tyczn¹, decyduj¹c¹ o wyborze przez autorów MGGP danego stanowiska do ochrony. Ze wszystkich kryteriów to jest najistotniejsze, poniewa¿ war-toœæ (i atrakcyjnoœæ) wytypowanych stanowisk mo¿e decy-dowaæ w przysz³oœci o podjêciu decyzji o ich ochronie przez lokalne w³adze. W rozumieniu autorów wszystkie wytypowane stanowiska przyrody nieo¿ywionej powinny podlegaæ ochronie prawnej, nie mniej te wa¿niejsze i atrak-cyjniejsze mog¹ zostaæ objête ochron¹ znacznie szybciej.
Klasyfikacja stanowisk przyrody nieo¿ywionej opra-cowana na podstawie kryterium ich wartoœci wygl¹da nastêpuj¹co.
Stanowiska o wartoœciach g³ównie naukowo-dy-daktycznych, reprezentowane przede wszystkim przez ods³oniêcia i profile osadów, mo¿na podzieliæ na piêæ grup (liczby w nawiasach okreœlaj¹ iloœæ stanowisk):
1) ods³oniêcia o wartoœci paleontologiczno-stratygra-ficznej (27);
2) ods³oniêcia o wartoœci stratygraficzno-litologicznej (114);
3) ods³oniêcia o wartoœci sedymentologicznej lub tek-tonicznej (17);
4) ods³oniêcia o wartoœci paleogeograficznej (2); 5) ods³oniêcia o wartoœciach ogólnonaukowych (28).
822
Stanowiska o walorach g³ównie turystyczno-krajo-brazowych i historycznych, reprezentowane przez formy rzeŸby lub ich zespo³y, mo¿na podzieliæ na 11 grup (liczby w nawiasach okreœlaj¹ iloœæ stanowisk):
1 — ostañce denudacyjne i denudacyjno-krasowe (25); 2 — jaskinie (12);
3 — osuwiska (4); 4 — wodospady (7);
5 — zapadliska i leje krasowe (2); 6 — w¹wozy (4);
7 — moreny (1); 8 — wydmy (4);
9 — wyrobiska poeksploatacyjne i kamienio³omy (6); 10 — g³azy narzutowe (23);
11 — Ÿród³a (13).
Rozmieszczenie proponowanych do ochrony stano-wisk przyrody nieo¿ywionej na obszarze Polski jest zró¿ni-cowane. Podczas trzyletniego etapu realizacji MGGP opracowano 340 arkuszy, z czego jedynie na 99 arkuszach wytypowano ³¹cznie 290 stanowisk. Liczba stanowisk na poszczególnych arkuszach by³a tak¿e bardzo ró¿na (od 1 do 14). Na zamieszczonej mapie przed-stawiaj¹cej podzia³ obszaru Pol-ski na arkusze (ryc. 1) zaznaczono zró¿nicowanie liczby propono-wanych do ochrony stanowisk na poszczególnych arkuszach. Arku-sze z najliczniejszymi stanowi-skami wystêpuj¹ g³ównie na obszarze Wy¿yny Krakow-sko-Czêstochowskiej, Górnego Œl¹ska, Gór Œwiêtokrzyskich, Przedgórza Sudetów oraz Karpat. Na pozosta³ym obszarze Polski liczba stanowisk jest znacznie mniejsza, co wynika g³ównie z dwóch faktów: znacznie mniej-szego zró¿nicowania litologicz-no-stratygraficznego tych obszarów wskutek mi¹¿szej pokrywy osadów czwartorzêdo-wych oraz lokalizacj¹ opracowa-nych arkuszy. Do chwili obecnej zdecydowana wiêkszoœæ uko-ñczonych arkuszy obejmuje obszar po³udniowej, zachodniej i œrodkowej Polski. W miarê postê-pu prac nad MGGP liczba propo-nowanych do ochrony stanowisk przyrody nieo¿ywionej na obsza-rze pó³nocnej i wschodniej Polski bêdzie siê niew¹tpliwie zwiêk-szaæ.
823 Przegl¹d Geologiczny, vol. 48, nr 9, 2000
ZACHODNIO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIÑSKO--MAZURSKIE KUJAWSKO--POMORSKIE LUBUSKIE LUBELSKIE PODLASKIE WIELKOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE MA£OPOLSKIE ŒWIÊTOKRZYSKIE £ÓDZKIE ŒL¥SKIE
arkusze opracowane do koñca 1999 roku arkusze zawieraj¹ce od 1 do 4 stanowisk arkusze zawieraj¹ce od 5 do 8 stanowisk arkusze zawieraj¹ce wiêcej ni¿ 9 stanowisk
DOLNOŒL¥SKIE
Ryc. 1. Rozmieszczenie iloœciowe wytypowanych stanowisk dokumentacyjnych przyrody
nieo¿ywionej na poszczególnych arkuszach MGGP
2
3
4 3proponowane stanowisko dokumentacyjne przyrody nieo¿ywionej
Ryc. 2. Fragment arkusza Krzeszowice MGGP w skali 1: 50 000 (Boratyn & Po³czyñski, 1997) z zaznaczonymi propozycjami stanowisk
Najciekawsze arkusze pod wzglêdem ró¿norodnoœci proponowanych stanowisk przyrody nieo¿ywionej to: Ogrodzieniec (Salamon & Nieæ, 1997), Krzeszowice (Boratyn & P³onczyñski, 1997), Ska³a (£¹giewka, 1997), Osielec (B¹k i in., 1997), Nowy S¹cz (Szel¹g, 1999), Piw-niczna (Radwanek-B¹k, 1999) i Kielce (Wróblewski, 1997). Jako przyk³ad ilustruj¹cy po³o¿enie stanowisk dokumentacyjnych na tle pozosta³ych komponentów MGGP wybrano fragment arkusza Krzeszowice (Boratyn & P³onczyñski, 1997).
Obszar arkusza Krzeszowice jest zasobny w obiekty i pomniki prawnie chronione. Wyró¿niono tutaj cztery parki krajobrazowe, kilka rezerwatów leœnych i krajobrazowych oraz pojedyncze pomniki przyrody ¿ywej i nieo¿ywionej. Pomimo wystêpowania tak wielu obszarów chronionych, autorzy zaproponowali dodatkowo kilka bardzo ciekawych stanowisk, zas³uguj¹cych na objêcie ochron¹ prawn¹ — cztery z tych stanowisk zosta³y przedstawione na fragmen-cie mapy geologiczno-gospodarczej (ryc. 2) i dok³adnie opisane.
Stanowisko zlokalizowane w zachodniej czêœci arku-sza (nr 2 na mapie) obejmuje czêœæ zalesionego w¹wozu, po³o¿onego w obrêbie Tenczyñskiego Parku Krajobrazo-wego. W w¹wozie znajduje siê unikatowe ods³oniêcie kar-boñskiej arkozy kwaczalskiej, zawieraj¹cej fragmenty skamienia³ych pni araukarii oraz ods³oniêcie zlepieñca czwartorzêdowego, zbudowanego z okruchów ska³ karbo-ñskich i triasowych. Kolejne z proponowanych stanowisk wystêpuje na pó³nocny-wschód od Alwernii (nr 3) w obrê-bie Rudniañskiego Parku Krajobrazowego. W w¹wozie ods³ania siê rzadko spotykany pe³ny profil l¹dowych utwo-rów pstrego piaskowca. Dwa kolejne stanowiska, zlokali-zowane tak¿e w obrêbie Rudniañskiego Parku Krajobrazowego, obejmuj¹ fragmenty przekopów w nie-czynnych obecnie kamienio³omach. W kamienio³omie „Orle” (stanowisko nr 4) ods³ania siê profil tzw. „warstw zalaskich” wykszta³conych w facji kulmu, z bogat¹ faun¹ dolnego karbonu. Obszar wokó³ kamienio³omu posiada dodatkowo walory leœno-krajobrazowe, w zwi¹zku z czym proponowane jest utworzenie rezerwatu przyrody. Stano-wisko w kamienio³omie „Porêba-¯egoty” (nr 5) to bardzo ciekawy przyk³ad kontaktu ska³ permskich (melafir) z kar-boñskimi (arkoza kwaczalska). Wszystkie opisane stano-wiska przyrody nieo¿ywionej maj¹ du¿¹ wartoœæ naukowo-dydaktyczn¹ i walory krajobrazowo-turystycz-ne, a objêcie ich ochron¹ prawn¹ niew¹tpliwie zwiêk-szy³oby presti¿ tych stanowisk.
Warto tutaj wspomnieæ o du¿ym zaanga¿owaniu auto-rów arkusza Krzeszowice, którzy s¹ twórcami geologicz-nej œcie¿ki poznawczej pod nazw¹ Szlak dawnego
górnictwa wêglowego w okolicach Tenczynka i Rudna ko³o Krzeszowic. Szlak ten bêdzie udostêpniaæ zwiedzaj¹cym
najciekawsze obiekty zwi¹zane z dawn¹ eksploatacj¹ wêgla kamiennego w tym rejonie, a dodatkowo pokazywaæ interesuj¹ce, czêœciowo objête ochron¹, stanowiska geolo-giczne — m.in. stratotypowe ods³oniêcia osadów jury
œrodkowej w dawnych odkrywkach „Nowa Krystyna” i „Czerwieniec”.
Najwa¿niejsz¹ kwesti¹, której nie mo¿na pomin¹æ, jest sprawa prawnej ochrony opisanych stanowisk. Wiele z nich, zlokalizowanych zw³aszcza w obrêbie czynnych wyrobisk, jest nara¿ona na czêœciowe lub ca³kowite znisz-czenie wskutek trwaj¹cej eksploatacji. Równie¿ ods³oniê-cia w nieczynnych wyrobiskach i kamienio³omach mog¹ zostaæ nieodwracalnie uszkodzone przez okolicznych mieszkañców, traktuj¹cych czêsto takie miejsca jako wysypiska œmieci. Na trwa³¹ dewastacjê lub usuniêcie nara¿one s¹ tak¿e g³azy narzutowe, a miejsca wyp³ywu Ÿróde³ na zanieczyszczenia. Dlatego kwestia objêcia ochron¹ prawn¹ i zabezpieczenia tych stanowisk jest spraw¹ niezwykle piln¹ i wa¿n¹, aby ca³y wysi³ek autorów poszczególnych arkuszy Mapy geologiczno-gospodarczej
Polski, w³o¿ony w wyszukanie w terenie i opisanie cieka
-wych stanowisk geologicznych, nie poszed³ na marne. Przy weryfikacji zg³oszonych stanowisk istotnym jest okreœle-nie dodatkowo „listy rankingowej” uwzglêdniaj¹cej okreœle-nie tylko ich walory naukowe czy turystyczne, ale równie¿ obecny stan i zagro¿enie ich dalszego istnienia w przypad-ku nie podjêcia dzia³añ konserwatorskich.
Przedstawiona klasyfikacja stanowisk przyrody nie-o¿ywionej proponowanych do objêcia ochron¹ prawn¹ bêdzie zapewne wymaga³a dalszych zmian i uzupe³nieñ, zw³aszcza, ¿e wyró¿nienie przez autorów nowych propo-zycji stanowisk (przede wszystkim form rzeŸby zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ l¹dolodu i z wybrze¿em mor-skim, które bêd¹ zapewne licznie opisywane podczas wykonywaniu w przysz³ych latach arkuszy z terenów pó³nocnej Polski) mo¿e spowodowaæ koniecznoœæ rozsze-rzenia tej klasyfikacji.
Literatura
B¥K B., RADWANEK-B¥K B. & SZEL¥G A. 1997 — Mapa geolo-giczno-gospodarcza Polski, w skali 1:50 000, arkusz Osielec, CAG PIG, Warszawa.
BORATYN J. & P£ONCZYÑSKI J. 1997 — Mapa geologiczno-go-spodarcza Polski, w skali 1:50 000, arkusz Krzeszowice, CAG PIG, Warszawa.
GAWLIKOWSKA E. 1999 — Opracowanie systemu ochrony georó¿-norodnoœci w Polsce. Ochrona przyrody nieo¿ywionej na Dolnym Œl¹sku (maszynopis), PIG Wroc³aw.
£¥GIEWKA R. 1997 — Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, w skali 1: 50 000, arkusz Ska³a, CAG PIG, Warszawa.
POPRAWA D. & ALEXANDROWICZ Z. 1998 — Opracowanie syste-mu ochrony georó¿norodnoœci w Polsce. Mapy ochrony przyrody nie-o¿ywionej Polskich Karpat Fliszowych(maszynopis). PIG Kraków. RADWANEK-B¥K B. 1999 — Mapa geologiczno-gospodarcza Pol-ski, w skali 1:50 000, arkusz Piwniczna, CAG PIG, Warszawa. SALAMON E. & NIEÆ M. 1997 — Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, w skali 1:50 000, arkusz Ogrodzieniec, CAG PIG, Warszawa. SZEL¥G A. 1999 — Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, w skali 1:50 000, arkusz Nowy S¹cz, CAG PIG, Warszawa.
WRÓBLEWSKI T. 1997 — Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, w skali 1:50 000, arkusz Kielce, CAG PIG, Warszawa.
WRÓBLEWSKI T. 1999 — Opracowanie systemu ochrony georó¿no-rodnoœci w Polsce. Ochrona przyrody nieo¿ywionej w regionie œwiêto-krzyskim (maszynopis). PIG Kielce.
824
