Biuletyn socjologii religii : religijność parafii wiejskich w świetle badań

Władysław Piwowarski, Florian

Pełka

Biuletyn socjologii religii : religijność

parafii wiejskich w świetle badań

Collectanea Theologica 47/1, 175-181

BIULETYN SOCJOLOGII RELIGII

M ieczysław K i e 11 e r, Typologia parafian na p rzy k ła d zie parafii Huta K r ze szo w sk a , L ublin 1966 (praca m agisterska; m aszynopis w arch. KUL).

R ozprawa jest m onografią problem ową o charakterze socjograficznym . Główny problem pracy zawarty jest w pytaniu: jakie typy parafian w y stę­ pują w badanej parafii w iejskiej? Celem uzyskania odpowiedzi na postaw ione pytanie autor przeprowadził badania dotyczące religijności parafii. Badania obejm ow ały trzy param etry: ideologię religijn ą, poziom w ypełn iania praktyk religijnych oraz zachowania moralne. Spośród parafian w ylosow ano do ba­ dań 264 osoby, w tym 128 m ężczyzn i 136 kobiet. A nkietow ani w ypełn ili kwestionariusz składający się z czterdziestu pytań. Prócz tego autor prze­ prowadził kilkadziesiąt w yw iadów indyw idualnych, obserwow ał sposób sp eł­ niania niektórych praktyk religijnych w parafii oraz w ykorzystał m ateriały archiwalne. Zebrany m ateriał został opracowany m etodą opisową, statystycz­ ną, porównawczą i graficzną.

Na podstaw ie analizy zebranego m ateriału podano następującą typologię badanej populacji:

1. K a t o 1 i c y ś w i a d o m i i a k t y w n i . Grupa ta stanow i około 5% parafian. K atolików tej grupy cechuje pogłębiona znajomość -zagadnień teologicznych i filozoficznych, dobra znajomość problem atyki poruszanej na Soborze W atykańskim II oraz znajom ość fak tów z życia K ościoła n ie tylko w Polsce, lecz także i w św iecie. P rak tyk i re lig ijn e zarówno obowiązkowe, jak i nadobowiązkowe spełniane są system atycznie. K atolicy tej grupy ak­ ceptują rów nież bez zastrzeżeń .normy m oralne głoszone przez Kościół.

2. K a t o l i c y p o b o ż n i . Grupa ta stanow i około 25% parafian. K a ­ tolicy ci znają w ystarczająco podstaw ow e praw dy w iary i orientują się w niektórych problem ach poruszanych na Soborze W atykańskim II. W prak­ tykach obowiązkowych uczestniczą w zględnie system atycznie, zaniedbują jednak praktyki nadobow iązkow e i spełniają je n ieregularnie. Rzadziej także czytają Pism o św. i czasopism a religijne. A kceptują rów nież zasady m oralne głoszone przez Kościół.

3. K s t o l i c y p r z e c i ę t n i . Stanow ią oni najw iększą procentowo grupę (około 45%). Znajomość prawd w iary w tej grupie jest n iew ystarcza­ jąca. N ie orientują się rów nież w problem ach w spółczesnego Kościoła. P rak ­ tyk i obowiązkowe spełniają nieregularnie, a z praktyk nadobowiązkowych spełniają tylk o niektóre. W zasadzie przyjm ują w szystk ie norm y m oralne głoszone przez Kościół. Co do niektórych m ają jednak zastrzeżenia i w ątp li­ wości, czy stanow isko Kościoła jest słuszne. Książek i czasopism religijnych praw ie nie czytają.

* B iuletyn socjologii religii przygotow uje Zakład Socjologii R eligii KUL pod kierunkiem ks. W ładysław a P i w o w a r s k i e g o . Redaktorem obecne­ go num eru jest ks. Florian P e ł k a SJ, Lublin.

176

4. K a t o l i c y o b o j ę t n i . Grupa ta stan ow i ok. 20°/o parafian. K ato­ lic y tej grupy cechują się słabą znajom ością prawd religijnych. N ie potrafią poprawnie w ym ienić Osób Trójcy Św iętej, ani podać poprawnej liczby przy­ k azań czy sakram entów . N ie akceptują rów n ież norm m oralnych głoszonych

przez Kościół — często n aw et ich nie znają. P rak tyk i obowiązkowe spełniają bardzo nieregularnie. W Mszy św. uczestniczą w sposób bierny: często stoją pod chórem lub naw et poza kościołem . Stw ierdzają też, że dawniej byli bardziej religijni niż obecnie.

5. K a t o l i c y z m e t r y k i . S tan ow ią oni około 5°/o parafian. Zupełnie nie znają podstaw ow ych prawd w iary. Nie są zdolni określić czym jest Trójca Św ięta lub w yliczyć choćby kilku sakram entów . Na Mszę św. uczę­ szczają raz do roku, często żyją bez ślubu kościelnego. Uznają w łasne norm y m oralne i stw ierdzają ogólnikowo, że Kościół w w ielu w ypadkach nie ma racji.

Zdaniem autora, na taki stan religijności badanego środowiska m iało w pływ k ilk a czynników. Wśród nich w ym ien ione są -uwarunkowania h isto- ryczno-geograficzne, zw łaszcza duże odległości niektórych w iosek od kościoła parafialnego. Innym czynnikiem jest struktura społeczno-gospodarcza. W ięk­ szość parafian stanow ią rolnicy. Dla w ielu z nich praca w gospodarstw ie

stanow i przeszkodę w system atycznym spełnianiu praktyk religijnych. Trze­ cim czynnikiem jest w pływ tradycji. Tym czynnikiem tłum aczy autor duży procent uczęszczających na Mszę św. niedzielną („ponieważ taki jest zw y­ czaj”) oraz na nabożeństw a m ajow e czy różańcowe. O ddziaływ anie miasta i m iejskiego stylu życia rów nież nie p ozostaje bez w pływ u na religijność parafian. Na kształt religijności badanej populacji ma rów nież w p ływ od­ d ziaływ ania innow ierców (jest ich w praw dzie niew ielu, lecz dostrzega się ich w pływ) oraz praca duszpasterzy. Do lip ca 1964 r. b ył w parafii tylk o jeden ksiądz, który nie m ógł w w ystarczający sposób zaradzić w szystkim potrze­ bom religijnym w iernych.

W zakończeniu rozpraw y autor stw ierdza, że badana parafia jest typu trad ycyjnego i zam kniętego, ale dostrzega się już w p ływ m iasta, a środow i­ sk o w iejsk ie zaczyna staw ać się bardziej otwarte, zwłaszcza poprzez chłopo-

- robotników pracujących w m ieście i kształcącą się młodzież.

Ks. Stanisław M . u ć k a S tru k tu ra społeczn o-religijn a parafii W ilga, L u­ b lin 1966 (praca m agisterska; m aszynopis w arch. KUL).

Rozprawa jest socjograficzną m onografią w iejskiej parafii W ilga należącej do diecezji siedleckiej. Głównym celem pracy było przedstawienie faktycznego stanu religijności i w skazanie na czynniki, które ją warunkują.

M ateriał do pracy został zebrany przy pom ocy badań ankietow ych prze­ prowadzonych w latach 1964765. Rozdano 640 ankiet, z czego do analizy nada­ w ało się 340, w tym 226 ankiet w ypełnionych przez osoby dorosłe, 43 — przez m łodzież i 71 — przez dzieci. W ypełnione ankiety składane były do specjalnej puszki znajdującej się w kościele. Prócz tego czterokrotnie (w lutym , k w iet­ niu, m aju październiku) liczono frekw encję w iernych na Mszy św. niedzielnej. D wukrotnie przeprowadzono także w kościele małą ankietę zawierającą kilka pytań skategoryzowanych i w ypełnianą przez w szystkich obecnych w daną niedzielę na Mszy św. Autor przeprowadził także 36 w yw iadów środowisko­ w ych z osobam i znającym i lepiej badane środowisko. W pracy zostały także w ykorzystane m ateriały archiwalne i w yniki obserwacji w łasnej autora. Z e­ brany m ateriał został opracowany metodą opisową, statystyczną, porównawczą i graficzną.

W w yniku przeprow adzonych analiz autor stw ierdza, że w iedza religijna w badanej parafii sto i n»a bardzo niskim poziom ie. W iększość badanych nie zna podstaw ow ych prawd wiaTy. Tylko n ieliczni czytają Pism o św., k a te ­ chizm i czasopism a o charakterze religijnym . Badani stw ierdzają jednak, że

akceptują w szystko, czego uczy K ościół zarówno w dziedzinie prawd dogma­ tycznych, jak i etycznych.

Stan dominicęCńtes (uczęszczających na n iedzielną Mszę św.) przedstaw ia się następująco: w każdą n ied zielę — 30,2%; 1—3 razy w m iesiącu — 46,4%; kilka razy w roku — 18,5%; niepraktykujący — 2,2% Przystępowanie do Ko­ munii św. zaś przedstawia się następująco: jeden raz w tygodniu — 0,5%; 1—3 razy w m iesiącu — 9,5%; kilka razy w roku — 57,8%; jeden raz w roku — 27,5%; w cale od lat — 4,7%.

Biorąc pod ’uw agę strukturę w iek u autor stw ierdza, że najniższy poziom w iedzy religijnej daje się zauw ażyć wśród parafian w w iek u 41—60 lat. Najczęściej n egatyw nie do zasad moralnych, głoszonych przez Kościół, usto­ sunkow ani są respondenci w grupie w ieku 31—40 lat. Na Mszę św . niedzielną n ajsystem atyczniej chodzą dzieci i m łodzież. W grupie w iek u 61—70 lat n aj­ w ięcej jest osób chodzących na Mszę św. tylko w w ielk ie św ięta i nieprak- tykujących. Badani w w iek u 31—40 lat przystępują rzadziej do Kom unii św. niż ogół parafian.

Na aktualny stan religijności badanej parafii, zdaniem autora, mają w pływ czynniki geograficzne, historyczne, społeczno-ekonom iczne i kulturalne.

Ks. Edward M o d l i ń s k i , C zyn n iki sp rzy ja ją c e i u trudn iające rozw ój życia religijnego w w ie jsk ie j p arafii po lsk iej (na p rzy k ła d zie parafii N owa W ieś k. L ęborka ), Lublin 1968 (praca m agisterska; maszynopis w arch. KUL).

Rozprawa jest socjograficzną m onografią parafii. Zasadniczym jej celem było ukazanie aktualnego stan u religijności i analiza czynników sprzyjają­ cych i utrudniających rozwój życia religijnego badanego środow iska.

Podstaw ow ym źródłem do rozprawy były osob iste obserwacje autora, który pracował w badanym środow isku k ilk a lat. Podczas w izyty duszpa­ sterskiej, w oparciu o opracowany przez siebie kwestionariusz, autor zebrał

potrzebny mu m ateriał dotyczący głów nie pochodzenia ludności, wieku, w y ­ kształcenia, w ielkości rodzin, stanu m aterialnego, praktyk religijnych, postaw światopoglądow ych i stosunku parafian do Kościoła. Innym źródłem była ankieta przeprowadzona wśród dzieci i m łodzieży uczęszczającej na katechi­ zację. Prócz tego w ykorzystane zostały m ateriały z archiwum parafialnego. Parafia Nowa W ieś leży na Ziem iach Zachodnich i jest filią parafii L ę­ bork. A ktualni m ieszkańcy w ioski, to osadnicy z w ojew ództw Polski central­ nej (43,23%), Kaszubi (33,51%) i repatrianci (23,26%).

W nied ziele i św ięta w N ow ej Wsi odprawiana jest jedna Msza św., w czasie której uczestniczy około 70% zobowiązanych. W niektórych ok re­ sach roku liturgicznego w ierni, bez udziału kapłana, odprawiają niektóre tradycyjne nabożeństw a, jak Drogę K rzyżową, nabożeństw a m ajow e i różań­ cowe. Bierze w nich udział około 120 osób.

W toku pracy autor ukazuje pozytyw ny i negatyw ny w pływ na życie religijne badanej populacji czynników historycznych, gospodarczych, k u ltu ­ ralnych, społecznych, politycznych, religijnych i organizacyjno-duszpaster- skich.

Ks. Stefan P ł o s k i, R eligijność ludności p a rafii w iejsk ich (Ąa p r z y k ła ­ dzie socjografii parafii Lutocin), Lublin 1968 (praca m agisterska; m aszynopis w arch. KUL).

Rozprawa jest socjograficzną m onografią parafii. Jej celem było ukaza­ n ie faktycznego stanu religijności w iejsk iej w p arafii Lutocin (diecezja płoc­ ka) i w skazanie na czynniki w arunkujące i różnicujące religijność badanej populacji.

Zasadniczy m ateriał źródłowy zebrano metodą w yw iadu. W oparciu o kwestionariusz, składający się z 58 pytań, przeprowadzono rozmowy z 310 osobami w ylosow anynąiv z ogółu parafian w w ieku powyżej 15 lat. Prócz

178

tego, pięciokrotnie liczono frekw encję na niedzielnej Mszy św. i przeprowa­ dzono rozm owy z osobami znającym i lepiej badane środowisko. W ykorzy­ stano także m ateriały archiwalne dotyczące parafii Lutocin. Cały m ateriał został zebrany w roku 1967 i opracowany w rozpraw ie metodą opisow ą, sta ­ tystyczną, porów naw czą i graficzną.

Przed przystąpieniem do analizy religijności badanej populacji, autor po­ daje ogólną charakterystykę parafii. U w zględnia w n iej położenie geograficz­ ne, historię parafii, duszpasterstw o w XVIII—X X w ieku, sytuację d em ogra­ ficzną, strukturę gospodarczo-społeczną i życie kulturalne. W analizie religij­ ności autor uw zględnia znajom ość i akceptację prawd religijnych, przekon a­ nia i zachow ania m oralne oraz praktyki religijne. Korelując strukturę płci i w ieku z religijnością, autor podaje typologię katolików badanej parafii. W ostatnim rozdziale om ów ione zostały uw arunkow ania ak tualnego stanu religijności.

W w yniku przeprowadzonych analiz autor stw ierdza, że parafian luto- cińskich cechuje niski poziom w iedzy religijnej przy rów noczesnym w ysokim poziom ie akceptacji prawd w iary katolickiej. Biorąc pod uw agę w ypow iedzi badanych na tem at najw ażniejszych obowiązków katolika, autor w yodrębnił kilka typów katolika: typ rytualny (spełnianie obowiązków litu rgiczn o-rytu - alnych) — 57,7%; typ religijn y (spełnianie obowiązków religijn o-k on fesyj1- nych: w ierzyć w Boga, kochać Boga, być religijnym itp.) — 27,4%; typ m ora- listyczn y (spełnianie obowiązków m oralnych indyw idualnych i społecznych) — 12,6%; typ niezdecydow anych — 2,3%. Stw ierdzono także niski stopień akcep­ tacji norm m oralnych głoszonych p,rzez Kościół przy rów noczesnym fak tycz­ nym ich przestrzeganiu (np. za dopuszczalnością rozwodów opowiedziało się 18% respondentów , a faktyczny stan rozw iedzionych w yn osi 0,8%).

P raktyki jednorazow e spełniane są prawie przez w szystkich katolików . Stan dom in icantes (uczęszczających na niedzielną Mszę św.) przedstaw ia się następująco: w każdą niedzielę i św ięto — 47,8%; 2—3 razy w m iesiącu — 34,8%; jeden raz w m iesiącu — 3%; kilka razy w roku — 4,5%; nigdy od lat — 1,6%. Do K om unii św. badani przystępują: dw a lub trzy razy w m ie­ siącu — 1,6%; około raz w m iesiącu <— 5,1%; kilka razy w roku — 74,2%; tylko na W ielkanoc — 17,5%; nigdy od lat — 1,61%.

W oparciu o sp ełn ian ie praktyk jednorazowych, udział w nied zieln ej Mszy św. i Komunii św., autor dokonał typologii parafian, opierając się na typologii podanej przez G. L e B r a s . W yodrębniono następujące grupy: a) konform iści sezon ow i sp ełn iający praktyki jednorazowe i przychodzący do kościoła w w ielk ie św ięta — 6,1%; b) praktykujący system atycznie, a w ięc uczęszczający w każdą n ied zielę na Mszę św. i przystępujący do K om unii św. kilka razy w roku — 56,8%; c) praktykujący n iesystem atycznie, a w ięc uczęszczający na Mszę św . tylko raz lub dw a razy w m iesiącu i p rzystępu ­ jący do K om unii św. tylko na W ielkanoc t— 16,9%; d) pobożni, którzy u czę­ szczają na Mszę św. także w dni pow szednie i przystępują do K om unii św. kilka razy w tygodniu lub w m iesiącu — 10,0%.

A ktualny stan religijności badanej parafii autor tłum aczy w ielom a czyn ­ nikam i, spośród których szczegółow iej om aw ia przeszłość regionu, u sytu ow a­ nie kościoła parafialnego, działalność duszpasterską proboszczów i kulturę masową:

Stanisław J e ż , T ypologia religijna parafian na p rzy k ła d zie parafii P a ­ szyn , Lublin 1969 (praca m agisterska; m aszynopis w a-rch. KUL).

G łów ny problem pracy zaw arty został w pytaniu: jakie typy religijności w ystępują wśród parafian Paszyna? M ateriały do rozprawy .zostały zebrane w latach 1967—69. Składają się na nie prace dotyczące dekanatu i powiatu sądeckiego, m ateriały archiw alne p arafii, a przede w szystkim badania a n k ie ­ tow e i w yw iady przeprowadzone z osobam i znającym i lepiej środowisko. Badania ankietow e przeprow adzono w dwojaki sposób. Jedna ankieta zo­

stała rozdana po domach w śród parafian (co trzeci dom) i po w ypełnieniu składana do specjalnej puszki um ieszczonej w kościele. Rozdano 75 k w estio­ nariuszy, z czego w ypełnionych wróciło 60. Drugą ankietę (tzw. „małą ankie­ tę”) rozdano przychodzącym na Mszę św. niedzielną w dn. 10.IX.1967 r. A nkieta ta zaw ierała pytania dotyczące dwóch podstawowych praktyk: Mszy św. i Kom unii św. w korelacji z w iekiem , w ykształceniem , zawodem i stanem cyw ilnym . Ankieta w ypełniana była podczas Mszy św. — zam iast kazania ksiądz objaśniał ankietę i w szyscy ją w ypełniali, a następnie przy w yjściu składali w oznaczonym m iejscu. Prócz tego trzykrotnie dokonano liczenia obecnych na Mszy św. niedzielnej.

Po dokonaniu ogólnej charakterystyki parafii, autor om awia religijność katolików, biorąc pod uw agę głów nie ideologię religijną, praktyki religijne i poziom m oralny. W w yniku analizy zgrom adzonego m ateriału nakreślono następującą typologię religijn ości parafian:

1. K a t o l i c y ś w i a d o m i i a k t y w n i (30,7% ogółu responden­ tów , w tym 18,5% m ężczyzn i 42,8% kobiet). K atolicy tej grupy znają p raw dy w iary i w całości je akceptują. Spełniają w szystk ie praktyki obowiązkowe. W Mszy św. uczestniczą w każdą niedzielę lub częściej. W iększość respon­ dentów tego typu kom unikuje co niedzielę, reszta 2—3 razy w m iesięcu. P a­ cierz odm aw iają dwa razy dziennie. W spólnie z rodziną m odlą się „zaw sze” lub „często”. Z ainteresow an ie spraw am i religii i K ościoła ob jaw ia się w czy­ taniu Pism a św., katechizm u, czy też książek religijnych. Przyjm ują stan o­ w isko K ościoła w spraw ach dotyczących zasad m oralnych i zgodność z tym stanow iskiem m otyw ują religijnie.

2. K a t o l i c y p o b o ż n i (23,3% ogółu respondentów , w tym 22,2% m ężczyzn i 24,2% kobiet). K atolicy tej grupy akceptują praw dy w iary; część z nich w ykazuje jednak brak znajomości określenia czyśćca. Spełniają w szystkie praktyki obowiązkowe, w Mszy św. uczestniczą w każdą niedzielę i św ięto. Połow a z nich przystępuje do Kom unii św. raz w m iesiącu, inni częściej. P acierz odm awiają dwa razy dziennie, m odlą się w spólnie z rodziną „często”. Do kościoła chodzą z w ew n ętrznej potrzeby albo z nakazu Kościoła. N ie w ykazują jednak zainteresow an ia sp raw am i religii i K ościoła poprzez czytanie P ism a św., katechizm u czy książek religijnych. Sw oje stanow isko, dotyczące prawd moralnych, uzasadniają posługując się m otywam i bądź reli­ gijnym i, bądź naturalnym i.

3. K a t o l i c y t r a d y c y j n i (43,6% ogółu respondentów , w tym 56% m ężczyzn i 31,3% kobiet). K a tolicy tej grupy afi-rmują praw dy w iary, w y k a ­ zują jednak brak znajom ości praw dy „kim jest Jezus O hrystus”. Do kościoła uczęszczają jednak z pobudek zw yczajow ych lub obawy, przed karą Bożą, Do Kom unii św. przystępują k ilk a (razy w roku. Odmawiają pacierz jeden raz dziennie. W spólnie z rodziną imodlą się rzadko. Akceptują praw dy m oralne K ościoła, jednak ich nie uzasadniają.

4. K a t o l i c y o s ł a b n ą c e j r e l i g i j n o ś c i (2,7% ogółu respon­ dentów, w tym 3,3% mężczyzn, i 2,1% kobiet). K atolicy tej grupy akceptują w szystk ie praw dy w iary. Część z nich podaje najw yżej definicję czyśćca. Obowiązek niedzielnej M szy św. spełniają w każdą n ied zielę lub 2—3 razy w m iesiącu z m otyw ów tradycyjnych. Do K om unii św. przystępują kilka razy w roku. Pacierz odm aw iają raz dzienn ie lu b praw ie codziennie, z ro ­ dziną w spólnie m odlą się rzadko lub nigdy. W niektórych kw estiach m oral­ nych nie udzielają odpowiedzi.

Ryszard St a s i . a k, R elig ijń e ty p y parafian {stu diu m socjogr.aficzn\o-reli- gijn e parafii B rze zin y ), Lublin 1969 i(praca m agisterska; m aszynopis w arch. KUL).

Głównym celem pracy było opisanie religijności parafian i próba n ak re­ ślenia charakterystycznych grup (typów) katolików. M ateriały do rozprawy zebrane zostały w latach 1966—68. Składają się na nie prace i publikacje

180

dotyczące w ojew ództw a rzeszowskiego, om awiające bezpośrednio lub pośred­ nio teren parafii; m ateriały statystyczn e, ak ta Archiwum M etropolitalnego w K rakow ie, diecezjalnego w Tarnow ie i w Przem yślu oraz parafialnego w Brzezinach. Ponadto dw ukrotnie przeprowadzono liczenie w iernych o b ec­ nych na M szy św . n ied zieln ej, przeprow adzono k ilk a w yw iad ów z osobami znającym i lepiej środowisko. Głównym m ateriałem źródłowym były jednak m ateriały zebrane przy pom ocy ankiet. „Małą an kietę” rozdano w iernym przychodzącym na M-szę św. B yła ona w ypełn iana podczas M szy św. Drugą ankietę rozprowadzono po domach wśród parafian (co trzeci dom). W ypełnia­ na była przez jednego z członków rodziny (powyżej 15 roku życia). W ypełnio­ ne ankiety składano (w ciągu dwóch tygodni) w specjalnej skrzynce przygo­ towanej w kościele. Na 300 rozdanych kw estionariuszy wróciło 207, z czego 9 nie nadaw ało się do analizy.

Po ukazaniu charakterystyki paraf i i , 1 autor om awia religijność katolików biorąc pod uwagę głów nie ideologię religijną, praktyki religijne i m oralność religijną. W w yniku analizy zebranego m ateriału autor w yodrębnia n a stę­ pujące grupy katolików :

1. K a t o l i c y " g o r l i w i (10,1% ogółu respondentów). K atolicy tej gru­ py spełniają regularnie praktyki obowiązkow e, często przystępują do K o­ m unii św. (przynajm niej raz w m iesiącu), regularnie odm aw iają codzienny pacierz, m odlą się także w spólnie w rodzinie, czytają Pism o św. i katechizm , w ystarczająco znają i akceptują praw dy w iary i zasady m oralne głoszone przez Kościół.

2. K a t o l i c y p o b o ż n i (39,9% ogółu respondentów). K atolicy tej gru ­ py znają popraw nie lub praw ie popraw nie prawdy w iary i akceptują je bez zastrzeżeń, regularnie uczestniczą w Mszy św., rzadko przystępują do Kom unii św., sporadycznie zaniedbują odm aw ianie pacierza, czasam i od by­ w ają w spólną m odlitw ę w rodzinie i czytają Pism o św ięte lub katechizm .

3. K a t o l i c y t r a d y c y j n i (5,6% ogółu respondentów). K atolicy tej grupy regularnie uczęszczają na Mszę św. niedzielną i przystępują do K o­ m unii św iętej przynajm niej .kilka razy w roku oraz n ieregu larn ie odm aw iają codzienny pacierz. A kceptują praw dy w iary bez w ystarczającej ich zn ajo­ m ości.

4. K a t o l i c y r y t u a l n i (29,7% ogółu respondentów). K atolicy tej grupy regularnie uczęszczają na Mszę św iętą, przynajm niej k ilka razy w ro­ ku przystępują do K om unii św iętej, zaniedbują pacierz i inne praktyki nad ­ obow iązkow e, n iew ystarczająco znają praw dy w iary i często ich nie ak cep ­ tują.

5. K a t o l i c y o s ł a b n ą c e j r e l i g i j n o ś c i (7,1% ogółu resp on ­ dentów). K atolicy tej grupy spełniają praktyki obow iązkow e nieregularnie i nie posiadają poprawnej w iedzy religijnej.

6. K a t o l i c y o z i ę b l i (7,6% ogółu respondentów). K atolicy tej grupy spełniają praktyki obow iązkow e nieregu larn ie, nie posiadają w ystarczającej w ied zy religijnej, często nie akceptują praw d w iary 1 posiadają błędne p rze­ konania m oralne.

Ks. Kazimierz W a r z y c a, D yn am ika religijności parafii w ie jsk ie j (na p rzy k ła d zie p a rafii K o b y la n k a ), Lublin 1969 (praca m agisterska; m aszynopis w arch. KUL).

Praca ma charakter socjograficznej m onografii parafii ze szczególnym ■uwzględnieniem przem ian, jakie zaszły w K obylance w ciągu 10 lat. Cel ten jest m ożliw y do osiągnięcia, p oniew aż w roku 1955 przeprowadzono w p ara­ fii badania dotyczące niektórych praktyk religijnych i życia m oralnego jej m ieszkańców . Głównym celem pracy jest zatem porów nanie aktualnego stanu religijności p arafii ze «stanem sprzed 10 la ty i w skazanie na przem iany oraz ich uwarunkow ania.

teriały archiwalne oraz m ateriały w ytw orzone przy pomocy k ilk u technik badawczych, takich jak obserw acja uczestnicząca, ankiety rozprow adzone w kościele i na teren ie p arafii oraz różnego rodzaju w yw iad y iz osobami zna­ jącym i lepiej środowisko. Na terenie parafii rozprowadzono wśród rodzin (co trzecia rodzina) 300 ankiet. K w estionariusze w ypełniane były przez kogoś z ro­ dziny (powyżej 15 lat), a następnie składane do specjalnej skrzynki przygo­ towanej w kościele. Do analizy nadawało się 150 ankiet. „Małą ankietę” prze­ prowadzono w kościele w dniu 22 października 1967 r. Tą drogą uzyskano 1358 w ypowiedzi.

Po ogólnym scharakteryzow aniu parafii, został om ówiony aktualny stan religijności, a n astępnie dokonano porów nania z niektórym i w ynikam i badań sprzed 10 lat. Autor stwierdza, że w praktykach jednorazowych nie dostrze­ ga się widocznych przem ian. Chrzest, pierw sza K om unia św., ślub k ościeln y i pogrzeb k atolicki sp ełn ian e są w dalszym ciągu przez p raw ie 100% k a to li­ ków. Zauważono natom iast pew ne przem iany w sp ełn ian iu praktyk obowiąz­ kowych. W porównaniu z rokiem* 1955 w zrosła liczba osób zaniedbujących niedzielną Mszę św. W roku 1955 w ^przeciętną niedzielę uczestniczyło w Mszy św. około 91% zobowiązanych, natom iast w roku 1967 frekw encja spadła do 84%. W latach 1945—55 spełniający spowiedź i Komunię św. w ielk a­ nocną sta n o w ili 93—97% zobowiązanych, natom iast w roku 1967 odnotow ano 90—91% spełniających tę praktykę. W sp ełn ian iu prak tyk nadobowiązkowych dostrzega się jeszcze w ięk sze przem iany. W latach 1940—55 przeciętnie w dzień pow szedni przystępow ało do K om unii św. 30—60 osób, n atom iast w roku 1967 liczba ta spadła do 20 osób. D ostrzega się rów nież w idoczny sp a­ dek frekw encji na nieszporach, nabożeństw ach m ajow ych, czerw cow ych i październikow ych, chociaż trzeba powiedzieć, że nabożeństwa m ajow e, paź­ dziernikow e i Gorzkie Żale nadal cieszą się dużą popularnością. Zanika rów ­ nież praktyka pozdrow ienia chrześcijańskiego i żegnania się przed i po p o­ siłku czy przed rozpoczęciem pracy. W zachowaniiach m oralnych n ie zauw a­ żono zasadniczych przem ian. Odnotowano wzrost spożycia alkoholu.

Na zakończenie rozpraw y autor om awia niektóre przyczyny dostrzega­ nych przem ian w życiu religijnym i m oralnym badanej parafii: uw arunko­ w ania historyczne, w pływ przem ian społeczno-ekonom icznych i czynniki k u l­ turowe.