Marek Nowak,Ewa Rook
Kraków - Śródmieście - Prądnik
Czerwony, AZP 102-56
Informator Archeologiczny : badania 24, 17-18
Informator Archeologiczny 17
wie, Drugi sezon b ad ań . O sada otw arta z epoki neolitu, brązu, okresu lateńskiego i wczesnego średniowiecza.
Przekopano łącznie 147.5 nr*. Wykopy zlokalizowano wzdłuż osi N-S stanow iska, celem rozpoznania zasięgu osad z poszczególnych okresów oraz uchw ycenia procesów erozyjnych w obrębie cypla wyciąskiego. W badanej części stwierdzono znaczne zniszczenie w arstw y kulturow ej na sk u te k n a tu ra ln y ch procesów stokowych. Najsilniejszem u zniszczeniu uległy południowy 1 zachodni skłony cypla.
Odkryto łącznie 19 obiektów (oznaczone num eram i 33-50).
Je d e n a śc ie z nich to obiekty pochodzące z młodszej epoki kam ienia, wśród których należy wymienić grupę silnie zniszczonych obiektów z niewielką ilością m ateriału zabytkowego, zwią zanych z k u ltu rą ceram iki wstęgowej rytej oraz głęboką, trapezowa tą w przekroju jam ę z cera m iką w sk azu jącą n a przynależność do grupy Wy ciąże- Książnice.
S pośród dwóch obiektów kultu ry łużyckiej n a uwagę zasługuje ja m a oznaczona n um erem 40. w której odkryto dwie misy charakterystyczne dla Ш okresu epoki brązu.
Obiekty 43 1 44 należą do okresu lateńskiego. Obiekt 43 to p ro sto k ątn a c h a ta z bogatym m aterialem , który datow ać można n a środkowy okres lateński. W Jej w ypełnisku obok bardzo interesującego inw entarza ceramicznego, znaleziono także fragm ent bransolety sapropelitowej.
O biekt 39 Jest pozostałością chaty z rozwiniętej fazy wczesnego średniow iecza z bardzo bogatym m ateriałem ceram icznym (m.in. du ża seria den ze znakam i garncarskim i) oraz zestaw em przedmiotów metalowych (noże, okucia w iadra, fragm ent siatki kolczej?).
Planuje s ię kontynuację badań w przyszłym roku. Materiał znajduje się w Oddziale MAK w Nowej Hucie.
K raków-Śródm ie8cie — Prąd- n ik Czerwony AZP 1 0 2 -5 6
B adania prowadzili mgr M arek Nowak (LA UJ) i d r Ewa Rook (MAK). Finansow ał Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. Pierwszy sezon b ad ań . Osady kultu ry lendzielskiej. kultu ry pucharów lejkow a tych i k u ltu ry ceram iki prom ienistej. P onadto nieliczne m ateriały
z wczesnej epoki brązu.
Stanow isko odkryto w m aju 1990 r.. n a terenie rozbudowywanego cm entarza k o m u n a ln e go. w związku z czym zaistniała konieczność przeprow adzenia natychm iastow ych b ad a ń r a towniczych. J e s t ono położone n a krawędzi doliny potoku Sudoł, k tó ra przyjm uje tu formę nieznacznie wyodrębniającego się cypla. W trakcie wykopalisk przebadano w sum ie 6,75 ara.
Odkryto łącznie pozostałości 59 obiektów, w tym 1 rów (prawdopodobnie nowożytny), 24 jam y. 33 „słupy" i 1 obiekt o nieustalonym charakterze.
Rozmieszczenie czterech pewnych obiektów kultu ry lendzielskiej i m ateriałów tej kultury w ystępujących w w arstw ie ornej może sugerować, iż m am y tu do czynienia ze skrajem osady, rozciągającej się bądź poza przebadanym obszarem , bądź w jego obrębie i zniszczonej przez późniejsze osadnictwo. W stępna analiza tych m ateriałów pozwala Je datow ać n a w cześniejsze iazy rozwojowe kultu ry lendzielskiej w Malopolsce.
O dnośnie dwóch kolejnych chronologicznie osad m ożna przypuszczać, iż odkryto ich centralne partie w tym sam ym rejonie.
5 obiektów archeologicznych m ożna wiązać z k u ltu rą pucharów lejkowatych. Obiekty te charak tery zu ją się stosunkow o dużymi rozm iaram i (do ok. 2 m głębokości od poziomu calca i średnicy 2-5 mj. Wyjątkowym znaleziskiem je s t „skład" zboża, które uległo przepaleniu w Jednym z obiektów kultu ry pucharów lejkowatych (nr 32). W obrębie wypefnisk obiektów, a w szczególności także w obiekcie 32, wystąpiły duże bryły polepy, z w yraźnym i odciskam i konstrukcji drew nianych,
Z k u ltu rą ceram iki prom ienistej można z pew nością wiązać 3 obiekty. C harakteryzują się one stosunkow o niewielkimi rozm iaram i (do ok. 115 cm głębokości od poziomu calca i średnicy 85-200 cm), i obfitością m ateriałów ceram icznych. Należą one praw dopodobnie do fazy k la sycznej tej kultury.
W przypadku 6 obiektów, m ateriał ceram iczny nie pozwala n a precyzyjne określenie ich przynależności kulturow ej w obrębie dwóch wyżej wymienionych ku ltu r. N atom iast w czterech obiektach nie znaleziono żadnych m ateriałów archeologicznych.
W obrębie przebadanego obszaru, w warstwie hum usow ej, wystąpiło także kilka fragm en tów naczyń z wczesnej epoki brązu, a w jednej z jam m iniaturow e naczyńko póżnosznurowe lub k u ltu ry mierzanowicklej.
S pośród ogólnej liczby 33 „słupów" 20 tworzy regularny zarys dom ostwa, praw dopodobnie prostokątnego. Usytuowane ono było n a osi NW-SE [oś dłuższa). Nie zachow ały się je d n a k ślady ś c ia n y ' NE, i w większości także „ściany" SE. W związku z tym m ożna u sta lić jedynie długość tego założenia n a ok. 13 m. n ato m ia st niemożliwe je s t określenie jego szerokości. Można sugerow ać istnienie wydzielonego, mniejszego pom ieszczenia w ew nątrz dom ostwa (we
Muzeum Archeologiczne, U niw ersy tet Jagielloński In sty tu t Archeologii w KraŁowie
18 Neotit
w nętrzny rząd „slupów" równoległy do ściany NW). Ponieważ dom znajduje się w ce n tru m ta k osady k u ltu ry pucharów lejkowatych ja k 1 kultury ceram iki prom ienistej nie je s t możliwe ustalen ie Jego chronologii.
Pozostałe ślady „slupów" (13) nie tworzą regularnych układów.
Badania będą kontynuowane.
Państwowe M uzeum Archeologiczne w W arszawie
B adaniam i kierował m gr Witold Migał. Poszczególne odcinki prowadzili; m gr mgr Wojciech Borkowski, Sławom ir Salaciński, M arek Zalewski. Uczestniczyli również studenci Insty tu tu Archeologii UW — Marcin Bednarz, Paweł Zygier, Jo a n n a Fide. Finansow ało Muzeum Historycz ne· Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, D w unasty sezon b a dań. Kopalnie krzem ienia pasiastego. Neolit, w czesna epoka brązu . K ultury ' am for kulistych i m ierzanowieka.
B adania koncentrow ały się w obrębie hałdy szybu n r 7-610 i w rejonie szybu n r 10-1441. Prace związane z haJdą szybu 7-610 miały n a celu określenie zasięgu i rozm iaru przetwór stw a krzem ienia oraz uchw ycenie pewnych, hipotetycznych stru k tu r pozwalających n a doko nanie połączeń funkcjonalnych pomiędzy różnymi jednostkam i wydobywczymi. Wykopy b a dawcze zaplanow ano n a północ I południowy-zachód od slu d n isk a szybu. Miały one łączną pow ierzchnię 3 2 m2. Wykop 1-90 w postaci rowu sondażowego o długości 10 m usytuow ano w taki sposób, aby zam ykał on od północy widoczne n a powierzchni pozostałości hałdy gruzowej okalającej szyb. Natrafiono w nim n a fragm ent pracowni znajdującej się pod h ałd ą w postaci zbitych pakietów krzem ieni. E ksplorując ww. wykop cienkim i (5 cm) w arstw am i m echanicznym i I przesiew ając m ateriał n a sitach wyodrębniono również fragm enty ceram iki k u ltu ry am for kulistych, analogiczne ja k odkryte w sezonie 1988.
C h a ra k te r osadów przykrywających zwie trze linę według opinii doc. Z. Wójcika (Muzeum Ziemi PAN) w yklucza możliwość pow staw ania namywów ilastych, ja k ie tworzyły by się n a w ydeptyw anych ścieżkach łączących poszczególne jednostki ze sobą 1 co za tym Idzie m ożność Ich zaobserw ow ania w profilach, czy planach wykopów. Nie m a też metody, która wiarygodnie potw ierdziłaby takie stru k tu ry z pomocą pomiarów stosow anych w n a u k a c h geologicznych. W zw iązku z tym odnośnie tej kwestii uzyskano w ynik negatywny.
Drugi z iw kopów badaw czych (11-90) został um ieszczony pomiędzy h a łd ą szybu 7-610 i szybem przylegającym do je dnostki n r 610 od strony południow o-zachodniej. Uchwycono tu zarowno fragm ent hałdy 7-610, ja k i początek innej stru k tu ry , której nie m ożna chyba bezdys kusyjnie wiązać z szybem n r 610. Natrafiono tu na fragm ent pracowni krzem ieniarsklej oraz pozostałości po ognisku łączącym się z pobliskim obozowiskiem. M ateriały krzem ienne to w przeważającej większości pozostałości po wytwarzaniu ostrzy siekier, bardzo typowe dla tego regionu kopalń. Zlokalizowano tu Jednak również rdzenie odłupkowe o świeższych negatyw ach odbiegających od reszty okazów, co Jest widocznym świadectwem rcutylizacji odpadów. Z nale ziono także fragm enty ceram iki kultu ry am for kulistych.
B adania w ykopaliskowe w tym rejonie zakończyła seria pom iarów m etodą m agnetyczną dok o n an a przez d r K. Misiewicza z Pracowni Postępu Fizyko-Technicznego IHKM PAN. W jej w yniku oszacow ano wielkość częściowo wyeksplorowanego sk u p isk a ognisk odkrytych w sezo nie 1988, a także zlokalizowano dwie inne anom alie, które s ą praw dopodobnie odzwierciedle niem podobnych obiektów znajdujących się n a terenie przewidzianym do b a d a ń wykopalisko wych w przyszłych sezonach.
B adania w rejonie szybu n r 10-1441 miały przede wszystkim n a celu w yjaśnienie sytuacji geologiczno-górniczej w tej części pola górniczego, W związku z tym. że w profilu uzyskanym w trakcie poprzednich sezonów nie natrafiono n a warstw ę krzem ienia i w yniknęły tru d n o ści z jed n o zn aczn ą in te rp re tac ją tego obiektu, zdecydowano się n a wykonanie pionowego sztucz nego przekopu w głąb złoża w celu uchw ycenia w caliźnie bądź w arstw y w apienia oolitowego, b ąd ź w apienia koralowego, z których m ożna byłoby wnioskować — ja k głęboko znajduje się w rzeczywistości krzemień. W efekcie osiągnięto poziom w apienia koralowego. W św ietle tych b a d a ń m ożna przyjąć, że b a d a n a stru k tu ra nie pow stała w w yniku działalności neolitycznych górników, a j e s t świadectwem nowożytnym. Dzięki je d n a k pracom w obrębie jed n o stk i n r 10 stw orzono now ą, bardzo atrak cy jn ą możliwość przebadania przyległych do niej w yrobisk za pom ocą w cinki bocznej. Wejście to zabezpieczono n a stałe w taki sposób, aby służyło jako przyszły p u n k t wyjścia dla b ad a ń w tym rejonie pola eksploatacyjnego,
W sezonie 1990 uzyskano łącznie 41 842 zabytki, w tym 374 formy wydzielone i 41 468 odpadów produkcyjnych. Materiały zdeponow ano w m agazynach Rezerwatu Archeologicznego w K rzem ionkach i w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie.
Badania będą kontynuow ane. K rzem ionki, gm. Bodzechów woj. k ie le c k ie AZP 83-71
