Med. Weter. 2012, 68 (12) 762
Opis przypadku Case report
Chloraloza jest chloralow¹ pochodn¹ glukozy. Zo-sta³a po raz pierwszy opisana w 1863 r. Wykazano wówczas, ¿e substancja ta mo¿e dzia³aæ hamuj¹co lub pobudzaj¹co na uk³ad nerwowy, powoduj¹c sedacjê i znieczulenie lub spontaniczne ruchy miokloniczne i uogólnione drgawki kloniczne. Efekt anestetyczny chloralozy porównywany jest do dzia³ania wodzianu chloralu, natomiast efekt pobudzaj¹cy przypomina objawy wystêpuj¹ce po zatruciu strychnin¹ (2, 7).
Chloraloza jest stosowana jako rodentycyd przeciw-ko myszom, szczurom i kretom. Jest tak¿e u¿ywana jako rodek do chwytania lub poskramiania zwierz¹t, takich jak: go³êbie, kaczki, gêsi, indyki oraz jako ro-dek znieczulaj¹cy, najczêciej u zwierz¹t laboratoryj-nych. Niektórzy badacze (5) uwa¿ali, ¿e rodek ten jest relatywnie bezpiecznym anestetykiem, natomiast inni wykazali, ¿e wprawdzie w porównaniu z pento-barbitalem w znacznie mniejszym stopniu powoduje depresjê uk³adu sercowo-naczyniowego (3), mo¿e jed-nak wywo³ywaæ powa¿ne objawy uboczne, takie jak skurcze toniczne przypominaj¹ce zatrucie strychnin¹ (10). Stosowanie chloralozy w anestezji uwa¿ane jest od kilkunastu lat za kontrowersyjne (7).
W organizmie chloraloza jest hydrolizowana do chloralu, który nastêpnie jest redukowany do trichlo-roetanolu, metabolitu dzia³aj¹cego depresyjnie na orodkowy uk³ad nerwowy. Trichloroetanol ulega miêdzy innymi sprzê¿eniu z kwasem glukuronowym i jest wydalany przez nerki (13). Istniej¹ równie¿ do-niesienia wiadcz¹ce o tym, ¿e chloraloza nie ulega hydrolizie do chloralu, trichloroetanol nie jest jej me-tabolitem, a jest ona usuwana z organizmu g³ównie po
procesie glukuronidacji oraz w ma³ych ilociach w po-staci niezmienionej przez nerki (8).
Objawy kliniczne zatrucia t¹ substancj¹ s¹ ma³o charakterystyczne. Najczêciej s¹ to objawy ze strony centralnego uk³adu nerwowego, hipotermia, hipowen-tylacja, zwê¿enie renic, linotok, bradykardia, nad-mierne wydzielanie luzu w drzewie oskrzelowym i kwasica metaboliczna (1, 11). Zakres objawów ze strony uk³adu nerwowego jest szeroki i w zale¿noci od dawki trucizny przyjmuje postaæ pobudzenia lub depresji tego uk³adu, objawiaj¹c siê najczêciej drgaw-kami lub pi¹czk¹. Alfa-chloraloza zaburza g³ównie funkcjonowanie centralnego uk³adu nerwowego, mo¿e te¿ mieæ minimalny wp³yw na pracê uk³adu sercowo--naczyniowego i uk³adu oddechowego oraz na rów-nowagê kwasowo-zasadow¹ (13).
Chloraloza jest produktem biobójczym niskiego ryzyka, wprowadzonym do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Preparat handlowy BROS granulat na krety jest wpisany do Rejestru Prepara-tów Biobójczych, prowadzonego przez Prezesa Urzê-du Rejestracji ProUrzê-duktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych pod numerem pozwolenia na obrót 3455/08 z dnia 01.04.2008 r.
Chloraloza, sklasyfikowana jako substancja szkod-liwa (symbol Xn), umieszczona jest w Za³¹czniku I Dyrektywy 67/548/EWG w sprawie klasyfikacji nie-bezpiecznych substancji chemicznych z 27 czerwca 1967 r. z póniejszymi zmianami. Dyrektywa ta jest jednym z g³ównych przepisów Unii Europejskiej do-tycz¹cych bezpieczeñstwa chemicznego.
Zatrucie psa chloraloz¹ opis przypadku
MONIKA WOJCIECHOWSKI, IWONA WOLSKA-SZABA£A*Zak³ad Toksykologii i Ochrony rodowiska Katedry Przedklinicznych Nauk Weterynaryjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin
*Lecznica dla Zwierz¹t, ul. Wojska Polskiego 33, 21-040 widnik Wojciechowski M., Wolska-Szaba³a I.
Clinical case of chloralose intoxication in a dog
Summary
Chloralose is a compound often used as a rodenticide and has central nervous system effects of excitation and depression. The clinical features of chloralose poisoning depend on the ingested dose. The objectives of this study were to detail the clinical signs, treatment and prognosis of chloralose intoxication in a dog. The clinical signs were hypothermia, seizures, ataxia, salivation and coughing. Treatment was supportive and symptomatic. The prognosis of chloralose intoxication is good, provided that a symptomatic treatment is instituted early.
Med. Weter. 2012, 68 (12) 763
W opracowaniu przedstawiono przebieg kliniczny zatrucia psa chloraloz¹.
Opis przypadku
Suka rasy american staffordshire terrier w wieku 1 roku, o masie cia³a 25 kg, zosta³a przyprowadzona do przychod-ni z objawami wymiotów i biegunki. Suka by³a regularprzychod-nie poddawana szczepieniom przeciwko chorobom zakanym, nie by³a sterylizowana. Zwierzê ¿ywiono karm¹ komercyj-n¹ i domow¹. Z wywiadu wynika³o, ¿e pies zjad³ ca³¹ za-wartoæ opakowania o pojemnoci 120 ml preparatu BROS 10GB granulat dla kretów (zawiera chloralozê w stê¿e-niu 10%). Ciep³ota cia³a wynosi³a 36,5°C, w trakcie oma-cywania stwierdzono niewielk¹ bolesnoæ brzucha. U zwie-rzêcia wystêpowa³y: linotok, niezbornoæ ruchowa, skur-cze toniczno-kloniczne, brak reakcji na ból oraz dusznoæ i kaszel. Obliczono, ¿e rzeczywista dawka chloralozy zje-dzona przez psa wynosi³a 480 mg/kg m.c. (minimalna daw-ka miertelna chloralozy u psów to 600-1000 mg/kg m.c). Wobec braku odtrutek dla chloralozy zastosowano lecze-nie objawowe. W celu zlecze-niesienia objawów silnego pobu-dzenia uk³adu nerwowego i drgawek zwierzêciu podano Relanium w dawce 0,25-1 mg/kg m.c. i.v. Nie uzyskano jednak oczekiwanego efektu przeciwdrgawkowego. Psu podano siarczan atropiny w dawce 0,05 mg/kg m.c. i.m., oraz Sedazin w dawce 0,15 ml/kg m.c. i.m. Podano tak¿e p³yn Ringera w dawce 2-10 ml/kg m.c., 5% roztwór gluko-zy w dawce 2-20 ml/kg m.c. w wolnym wlewie do¿ylnym oraz furosemid w dawce 2-4 mg/kg m.c. i.v. Przy kolejnym pomiarze ciep³ota cia³a spad³a poni¿ej 35°C. Zastosowano ogrzewanie powierzchni cia³a oraz ograniczono do mini-mum stymulacjê bodcami zewnêtrznymi. Po up³ywie 24 godzin u zwierzêcia wyst¹pi³a ca³kowita poprawa stanu zdrowia i pacjent zosta³ wypisany do domu w stanie ogól-nym dobrym.
Omówienie
Dok³adny mechanizm dzia³ania chloralozy na cen-tralny uk³ad nerwowy nie jest znany. Wiadomo, ¿e ro-dzaj dzia³ania zale¿y od dawki przy dawkach mniej-szych dochodzi zazwyczaj do pobudzenia, a przy wiêk-szych do depresji centralnego uk³adu nerwowego (13). W zale¿noci od dawki chloralozy objawy ze strony uk³adu nerwowego mog¹ przyj¹æ postaæ od podniece-nia i uogólnionych konwulsji poprzez depresjê, pi¹cz-kê i nawet mieræ. Inne, wymieniane objawy to: nie-zbornoæ ruchów, oczopl¹s, lepota, agresja, os³a-bienie odruchów, linotok, sp³ycenie oddechów oraz objawy ¿o³¹dkowo-jelitowe. Czêstym objawem jest hipotermia. Istniej¹ ró¿nice we wra¿liwoci gatunko-wej psów i kotów na zatrucie chloraloz¹. Dawka ane-stetyczna chloralozy u psów i kotów waha siê od 40 do 100 mg/kg. Podczas gdy minimalna dawka mier-telna chloralozy u psów to 600-1000 mg/kg m.c., u kotów wynosi ona jedynie 100 mg/kg m.c. (9, 13). Prawdopodobnie ró¿nice te maj¹ zwi¹zek z innymi wa-runkami ekspozycji i metabolizmem w w¹trobie oraz stosunkiem powierzchni cia³a do jego masy. U kotów w porównaniu z psami proces glukuronidacji (jeden
z wa¿niejszych szlaków detoksykacji) przebiega s³a-biej, ponadto koty maj¹ wiêksz¹ powierzchniê cia³a w stosunku do masy ni¿ psy. Uwa¿a siê, ¿e u psów rodek ten ma szeroki margines bezpieczeñstwa z in-deksem terapeutycznym 4-15 (13). Istniej¹ równie¿ ró¿nice we wra¿liwoci osobniczej na zatrucie chlo-raloz¹. Opisano przypadek zatrucia w tym samym cza-sie dwóch suk rasy chihuahua w wieku 3 i 12 lat. U jednego psa wyst¹pi³a pi¹czka i hipertermia, u dru-giego psa pi¹czka i drgawki, a temperatura cia³a znaj-dowa³a siê w zakresie norm fizjologicznych. U zwie-rz¹t zastosowano leczenie objawowe i podtrzymuj¹ce, a powrót do zdrowia nast¹pi³ w ci¹gu trzech dni (1).
Przeanalizowano kilkadziesi¹t potwierdzonych przypadków zatrucia chloraloz¹ u psów i kotów (13). Do najczêciej wystêpuj¹cych objawów klinicznych nale¿a³y: hipotermia, drgawki i dr¿enia miêniowe, przeczulica, linotok, zwê¿enie renic, opónienie cza-su wype³niania kapilarnego, otêpienie, pi¹czka i nie-zbornoæ ruchów (tab. 1). pi¹czka i hipotermia wy-stêpowa³y zdecydowanie czêciej u kotów ni¿ u psów. U obu gatunków zwierz¹t temperatura cia³a powróci-³a do wartoci fizjologicznych w ci¹gu pierwszego dnia hospitalizacji. Wyniki badañ morfologicznych krwi i biochemicznych surowicy krwi pozostawa³y w wiêk-szoci przypadków w zakresie norm fizjologicznych. W postêpowaniu leczniczym stosowano p³ukanie ¿o-³¹dka lub wywo³ywanie wymiotów w zale¿noci od czasu, jaki up³yn¹³ od po³kniêcia trucizny oraz od wy-stêpuj¹cych przeciwwskazañ. U wszystkich zwierz¹t zastosowano leczenie podtrzymuj¹ce i objawowe, po-legaj¹ce g³ównie na nawadnianiu do¿ylnym, ogrzewa-niu powierzchni cia³a zwierz¹t z hipotermi¹ oraz po-dawaniu leków przeciwdrgawkowych. Najczêciej
sto-Tab. 1. Czêstotliwoæ wystêpowania objawów klinicznych zatrucia chloraloz¹ u psów i kotów (13)
e n z c i n il k y w a j b O h c y r ó t k u ,t ¹ z r e i w z k e t e s d O y n z c i n il k w a j b o ³i p ¹ t s y w ) 3 3 = n ( y s p koty(n=13) 7 3 < ( a i m r e t o p i H ° )C 43,0 90,9 i k w a g r D 39,4 53,9 ê i m a i n e ¿ r D in 36,4 15,4 a c il u z c e z r P 27,3 38,5 k o t o n il 30,3 7,7 e i n e ¿ ê w Z renic 18,8 38,5 s 1 < o g e n r a li p a k a i n a i n ³ e p y w s a z C 24,2 0,0 e i n e i p ê t O 18,2 0,0 pi¹czka 6,1 46,2 w ó h c u r æ o n r o b z e i N 21,2 0,0 5 , 9 3 > ( a i m r e tr e p y H ° )C 21,0 0,0 n o ³ b e i n e i w r k e z r P luzowych 18,2 0,0 g r a t e L 9,1 7,7 n o ³ b æ o d a l B luzowych 6,1 23,1
Med. Weter. 2012, 68 (12) 764
sowano diazepam (0,28-6,3 mg/kg m.c i.v.) i pento-barbital (0,4-3,4 mg/kg m.c. i.v.). W niektórych przy-padkach zastosowano kombinacjê obu leków. U kilku zwierz¹t efekt przeciwdrgawkowy diazepamu i pen-tobarbitalu by³ na tyle s³aby, ¿e zastosowano ogólne znieczulenie wziewne z u¿yciem halotanu. W opisywa-nym przypadku obraz kliniczny zatrucia by³ typowy, z objawami niezbornoci ruchowej, skurczów tonicz-no-klonicznych i hipotermii, a wobec niewystarczaj¹-cego efektu przeciwdrgawkowego Relanium równie¿ zaistnia³a koniecznoæ przeprowadzenia znieczulenia ogólnego. Wiêksza czêstotliwoæ wystêpowania hipo-termii u kotów w porównaniu z psami jest prawdopo-dobnie spowodowana wiêksz¹ powierzchni¹ cia³a kota w stosunku do jego masy. Z przypadkami hipotermii wi¹¿e siê wiêksza czêstotliwoæ wystêpowania pi¹cz-ki u kotów. W przebiegu zatruæ chloraloz¹ mo¿e wy-st¹piæ tak¿e hipertermia, szczególnie u pacjentów z drgawkami i dr¿eniem miêni. Pomimo ¿e zatrucie chloraloz¹ u zwierz¹t mo¿e wywo³ywaæ objawy de-presji centralnego uk³adu nerwowego, znacznie czê-ciej obserwuje siê objawy wiadcz¹ce o pobudzeniu centralnego uk³adu nerwowego. U ludzi (analiza 509 zatruæ chloraloz¹) wykazano, ¿e w ponad 80% przy-padków wyst¹pi³a pi¹czka, w prawie 15% przypad-ków sennoæ, a zejcie miertelne wyst¹pi³o w mniej ni¿ 1% przypadków (6). Statystyka ta wiadczy o tym, ¿e u ludzi zatrucie chloraloz¹ wywo³uje w wiêkszoci przypadków objawy depresji centralnego uk³adu ner-wowego zamiast jego pobudzenia, jak to ma miejsce u zwierz¹t.
Rozpoznanie zatrucia chloraloz¹ stawia siê w opar-ciu o wywiad, objawy kliniczne i badania laboratoryj-ne. W rozpoznaniu ró¿nicowym, w zwi¹zku z obja-wami neurologicznymi, powinno siê uwzglêdniæ inne toksyny dzia³aj¹ce depresyjnie na orodkowy uk³ad nerwowy. Ze wzglêdu na szeroki zakres objawów ze strony centralnego uk³adu nerwowego zatrucie chlo-raloz¹ powinno byæ brane pod uwagê zarówno u pa-cjentów w stanie pi¹czki, jak i w przypadku drgawek (1). W laboratoryjnej diagnostyce toksykologicznej stosuje siê metody chromatografii gazowej ze spek-trometri¹ mas (GC-MS) (4, 8, 12).
Nie istnieje odtrutka dla chloralozy, zatem najwa¿-niejsz¹ rolê w terapii odgrywa leczenie podtrzymu-j¹ce i objawowe. W leczeniu drgawek najczêciej stosuje siê benzodiazepiny lub barbiturany, pojedyn-czo lub w kombinacji. W ciê¿kich przypadkach, przy braku odpowiedzi na te leki, stosuje siê znieczulenie ogólne.
Pomimo dramatycznego przebiegu zatrucia chlo-raloz¹ miertelnoæ jest niska i wynosi kilka procent. Do mierci dochodzi zazwyczaj na skutek niewydol-noci uk³adu oddechowego (13, 14), dlatego rokowa-nie jest zazwyczaj pomylne przy za³o¿eniu, ¿e po-moc lekarsko-weterynaryjna zosta³a udzielona w od-powiednim czasie.
Pimiennictwo
1.Adamik K. N., Sigrist N. E.: Alpha-chloralose intoxication in two female Chihuahua dogs. Tierärztl. Prax. 2009, 37, 102-106.
2.Ballis G. U., Monroe R. R.: The Pharmacology of chloralose. Psychopharma-cologia 1964, 6, 1-30.
3.Bedran de Castro M. T. B., Crystal G. J., Downey H. F., Bashour F. A.: Regional Blood Flow in canine brain during nicotine infusion: pentobarbital vs. Chloralose anesthesia. Stroke 1984, 15, 690-694.
4.Breimer D. D., Ketelaars H. C. J., Van Rossum J. M.: Gas chromatographic determination of chloral hydrate, trichloroethanol and trichloroacetic acid in blood and urine employing headspace analysis. J. Chromatogr. 1974, 88, 55-63.
5.Grad R., Witten M. L., Quan S. F., McKelvie D. H., Lemen R. J.: Intravenous chloralose is a safe anesthetic for longitudinal use in beagle puppies. Lab. Anim. Sci. 1988, 38, 422-425.
6.Hamouda C., Amamou M., Jedidi S., Hedhili A., Salah N. B., Thabet H.: Graded classification of acute chloralose poisoning. 509 cases. Presse Med. 2001, 21, 1055-1058.
7.Holzgrefe H. H., Everitt J. M., Wright E. M.: Alpha-chloralose as a canine anesthetic. Lab. Anim. Sci. 1987, 5, 587-595.
8.Kintz P., Jamey C., Mangin P.: Trichloroethanol is not a metabolite of alpha chloralose. Int. J. Legal Med. 1996, 108, 191-193.
9.Lees P., Pharm B.: Pharmacology and toxicology of alpha chloralose: a re-view. Vet. Rec. 1972, 91, 330-333.
10.Loibi M. F., Clutton R. E., Marx B. D., McGrath C. J.: Alpha-chloralose as a capture and restraint agent of birds: therapeutic index determination in the chicken. J. Wildl. Dis. 1988, 24, 684-687.
11.Richelme C., Duval G., Gerard J., Corbin J. C., Chuet C.: Voluntary chlora-lose poisoning. Cah. Anesthesiol. 1985, 7, 589-592.
12.Savin S., Cartigny B., Azaroual N., Humbert L., Imbenotte M., Tsouria D., Vermeersch G., Lhermitte M.: 1H NMR spectroscopy and GC-MS analysis of alpha-chloralose. Application to two poisoning cases. J. Anal. Toxicol. 2003, 27, 156-161.
13.Segev G., Yas-Natan E., Shlosberg A., Aroch I.: Alpha-chloralose poisoning in dogs and cats: A retrospective study of 33 canine and 13 feline confirmed cases. Vet. J. 2006, 172, 109-113.
14.Thomas H. M., Simpson D., Prescott L. F.: The toxic effects of alpha-chlora-lose. Hum. Toxicol. 1988, 7, 285-287.
Adres autora: dr n. wet. Monika Wojciechowski, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: monika.wojciechowski@up.lublin.pl
