Praca oryginalna Original paper
Niezwykle istotnym elementem w chowie i hodowli zwierząt gospodarskich jest efektywność ekonomiczna produkcji. Jednym z czynników, który może na nią wpływać, jest zdrowie i kondycja zwierząt (10). Wśród najczęściej spotykanych problemów zdrowotnych
w gospodarstwach owczarskich są inwazje pasożyt-nicze. Mogą one powodować ograniczenie wykorzy-stania paszy oraz zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, co skutkuje zmniejszonymi przyrostami masy ciała, a w konsekwencji wydłużonym okresem tuczu, zaś w skrajnych przypadkach może powodo-wać upadki zwierząt (12, 16). Dlatego też istotna jest kontrola zarażeń pasożytniczych, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na końcowy efekt
ekonomicz-Wpływ różnych metod profilaktyki
przeciwpasożytniczej na wartość ekonomiczną
produkcji w stadach owiec
1)
ANDRZEJ JUNKUSZEW, PAULINA DUDKO, WIKTOR BOJAR, KRZYSZTOF TOMCZUK*, KLAUDIUSZ SZCZEPANIAK*, JOËL LE SCOUARNEC**, MICHAL MILERSKI***,
TOMASZ M. GRUSZECKI
Katedra Hodowli Małych Przeżuwaczy i Doradztwa Rolniczego, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Akademicka 13, 20-950 Lublin, Polska
*Zakład Parazytologii i Chorób Inwazyjnych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Akademicka 12, 20-950 Lublin, Polska **NEOVIA Research and Development Division, BP 235, 56006 Vannes Cedex, Francja ***Institute of Animal Science in Prague, Přátelství 815, 104 00 Praha Uhříněves, Czechy
Otrzymano 18.07.2017 Zaakceptowano 20.09.2017
Junkuszew A., Dudko P., Bojar W., K.Tomczuk, Szczepaniak K., Le Scouarnec J., Milerski M., Gruszecki T. M.
Effect of various antiparasitic treatments on the economic value of production in a sheep flock Summary
Our objective was to compare the effects of a conventional antiparasitic chemical drug and a lick block containing plant-based compounds on the economic value of lambs. Ewes and their new-born offspring were allocated among three treatments: a group receiving standard drenching with an albendazole-containing drug, a group supplied with a lick block containing essential oils from 10 plant species having antiparasitic properties, and a control group that was not dewormed.
During the experiment, all lambs were given periodic birth weighings at 28, 56, 70 and 100 days of age. The results obtained were the basis for the estimation of the economic value of lambs reared in particular experimental groups of the observed animals. The average price earned for slaughter material in each weight standard was used to calculate the differences between the groups. The current prices were made available by the Regional Association of Sheep and Goat Breeders in Lublin. All lambs (live at 56, 70, 100 and 120 days) were included in calculations of the average value of the animals. In the case of lambs falling within the standard 0 to 12 kg, a value for 0 PLN per kilogram was assumed because of the lack of sales potential. At 56 days, the value of the lambs in the group receiving feed with the addition of essential oils was 11.90% higher than that of the lambs from control group. At 70, 100 and 120 days, the value of those lambs was higher than that of the lambs from control group by 21.13%, 4.99% and 5.51%, respectively. The value of the lambs from the group receiving standard drenching with an albendazole-containing drug was similar to that of the lambs from the undewormed group. The results of the research indicate that it is beneficial to use natural substances in the prevention of parasitic invasion. The use of natural methods to reduce parasitic infestations will reduce the application of chemicals, which is extremely important due to the increasing resistance of parasites and the preferences of consumers, who search for products free of harmful residues of medicinal substances.
Keywords: lambs, antiparasitic treatment, economic value
1) Projekt „Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych
zwie-rząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju” współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Środowisko naturalne, rolnictwo i le-śnictwo” – BIOSTRATEG, nr umowy: BIOSTRATEG2/297267/14/NCBR/2016.
ny produkcji zwierzęcej (5, 8, 12). W związku z tym należy opracować kompleksowy i skuteczny system profilaktyki przeciwpasożytniczej. Jak podają Jack i wsp. (9), system ten powinien opierać się m.in. na takich elementach, jak opracowanie odpowiednich strategii profilaktycznych zabiegów weterynaryjnych z równoczesnym wprowadzeniem alternatywnych metod kontroli zarażeń pasożytniczych. Szczególnie interesujące wydaje się wprowadzenie do żywienia naturalnych preparatów opartych na substancjach roślinnych o udowodnionym działaniu przeciwpaso-żytniczym. Preparaty takie, ograniczają intensywność inwazji (12, 18, 19), a przez to przyczyniają się do lepszego wzrostu zwierząt w stadzie, podnosząc efek-tywność produkcji (5).
Celem badań było porównanie wpływu zastosowanej profilaktyki przeciwpasożytniczej z wykorzystaniem preparatu chemicznego oraz opartego na substancjach roślinnych na wynik ekonomiczny produkcji jagniąt.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w eksperymentalnej stacji Bezek należącej do Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, położonej w południowo-wschodniej części Polski. Stado w gospodarstwie liczyło 550 owiec matek.
Materiał zwierzęcy. Badaniami objęto 139 owiec matek
oraz pochodzące od nich potomstwo (241 jagniąt) z dwóch syntetycznych linii plenno-mięsnych bcp oraz scp. Owce obu linii syntetycznych charakteryzują się podobnymi parametrami zarówno rozrodu, jak i wzrostu (7, 11, 13). Zwierzęta podczas całego doświadczenia utrzymywane były w systemie alkierzowym w ujednoliconych warunkach środowiskowych. Wszystkie grupy uczestniczące w do-świadczeniu żywione były jednakowo, paszami dostępnymi w danym okresie w gospodarstwie. Podstawą żywienia były: siano, sianokiszonka oraz pasze treściwe.
Grupy doświadczalne. Do eksperymentu
zakwalifiko-wano owce matki oraz ich potomstwo wykocone w prze-ciągu 12 kolejnych dni. Na podstawie badań parazytolo-gicznych, wykonanych metodami flotacji, dekantacji oraz McMastera bezpośrednio po wykotach, zwierzęta podda-no randomizacji, tworząc trzy grupy doświadczalne. We wszystkich trzech grupach intensywność oraz ekstensyw-ność inwazji pasożytów była zbliżona (12).
Czynnikiem warunkującym utworzenie grup doświad-czalnych było zastosowanie odmiennych strategii zwal-czania pasożytów.
Grupa A – zwierzęta otrzymywały lizawkę zawierającą oleje esencjalne 10 gatunków roślin o działaniu przeciwpa-sożytniczym (zarówno matki, jak i jagnięta) – liczebność grupy – 48 sztuk owiec matek oraz urodzone od nich po-tomstwo – 84 jagnięta.
Grupa B – zwierzęta (matki i jagnięta) odrobaczono standardowo preparatem chemicznym zawierającym alben-dazol – liczebność grupy – 50 owiec matek oraz urodzone od nich potomstwo – 85 jagniąt.
Grupa K Kontrolna – matki i jagnięta nieodrobaczane – liczebność grupy – 41 sztuk owiec matek oraz urodzone od nich potomstwo – 72 jagnięta.
Środki odrobaczające. Zgodnie z celem badań, w
eks-perymencie zastosowano dwa różne środki o działaniu prze-ciwpasożytniczym. Naturalnym środkiem odrobaczającym (grupa A) był podawany w formie lizawki preparat oparty na naturalnych substancjach roślinnych. Preparat ten posiada certyfikat dopuszczający go do użycia w gospodarstwach ekologicznych. W jego skład wchodzą: Thymus vulgaris, Allium sativum, Artemisia absinthium, Dryopteris filix-mas, Tanacetum vulgare, Cucurbita pepo, Chenopodium ambro-sioide, Inula helenium, Peumus boldo, Corallina rubens.
Podstawą wyboru chemicznego środka odrobaczającego (grupa B) była powszechność jego stosowania w gospodar-stwach owczarskich w rejonie wschodniej Polski. Przed roz-poczęciem eksperymentu przeprowadzono ankietę w 136 zarodowych gospodarstwach owczarskich wschodniej Polski. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że najczęściej stosowanym środkiem odrobaczającym (wska-zało go 75% ankietowanych gospodarstwach) jest preparat zawierający substancję czynną albendazol.
Termin odrobaczania. Zarówno matki, jak i jagnięta
w grupach A i B zostały poddane odrobaczaniu w następu-jących terminach: w grupie A lizawki zostały udostępnione zwierzętom w 21. dniu po wykotach; w grupie B odrobacnie przeprowadzono w 35. dniu po wykotach, dawkami za-leconymi przez lekarza weterynarii wg wskazań producenta.
Oszacowanie skutków ekonomicznych zastosowanej profilaktyki przeciwpasożytniczej. W trakcie
doświad-czenia wszystkie urodzone jagnięta poddane były okre-sowym ważeniom: przy urodzeniu, w 28., 56., 70. i 100. dniu życia. Uzyskane wyniki badań były podstawą do oszacowania wartości ekonomicznej odchowanych jagniąt, uwzględniając przynależność do poszczególnych grup do-świadczalnych. Do wyliczenia różnic pomiędzy grupami posłużono się średnią ceną uzyskiwaną za materiał rzeźny w poszczególnych standardach wagowych (sw). Obowiązu-jące ceny zostały udostępnione przez Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz w Lublinie. W obliczeniach (wy-liczając średnią wartość jagnięcia) uwzględniono wszystkie jagnięta objęte doświadczeniem (56.,70.,100. oraz 120. dzień), w przypadku zwierząt mieszczących się w standar-dzie od 0 do 12 kg, przyjęto wartość kilograma za 0 PLN, ze względu na brak możliwości sprzedaży.
Obliczenia statystyczne. Wyniki dotyczące uzyskanych
mas ciała przez jagnięta w poszczególnych standardach wagowych opracowano statystycznie przy zastosowaniu procedury GLM, wykorzystując program Statistica 13. Do analizy zastosowano następujący model matematyczny:
Yij = µ + Ri + Gj + Pk + Sl + eij,
gdzie poszczególne symbole oznaczają: Y ijk – poziom ana-lizowanej cechy, µ – średnia wartość cechy dla populacji, Ri – stały wpływ rasy, Gj – stały wpływ grupy, Pk – stały wpływ płci, Sl – stały wpływ standardu wagowego, eijkl – błąd losowy.
Wyniki i omówienie
Ekonomika produkcji jest głównym czynnikiem, który powinien być brany pod uwagę przy wyborze zarówno metod hodowlanych, jak i programów pro-filaktycznych, w tym dotyczących zabezpieczenia
zwierząt w gospodarstwie przed pasoży-tami (4, 12, 14). Rezultaty oszacowania wpływu stosowania dwóch systemów profilaktyki przeciwpasożytniczej przed-stawiono w tabeli 1. Nie wykazano istot-nego zróżnicowania średniej masy ciała jagniąt pomiędzy poszczególnymi grupami doświadczalnymi w obrębie tych samych standardów wagowych. Znamienny jest fakt, że praktycznie we wszystkich przy-padkach w najwyższym standardzie wa-gowym znajdowało się najwięcej jagniąt pochodzących z grupy A, w której jako sposób profilaktyki przeciwpasożytniczej zastosowano preparat zawierający olejki eteryczne. Opisana sytuacja świadczy o lepszym wzroście jagniąt otrzymujących olejki eteryczne w porównaniu do grupy B oraz kontrolnej (grupa K).
W tab. 2 przedstawiono średnie wartości uzyskane za jedno jagnię w poszczegól-nych okresach doświadczenia. W 56. dniu eksperymentu średnia wartość jagnięcia w grupie A wynosiła od 154,88 (standard wagowy od 13 do 16 kg) do 212,52 zł
Tab. 1. Masa ciała jagniąt z uwzględnieniem poszczególnych standardów wagowych (średnia ± błąd stand.)
Grupa Standard wagowy
(kg)
Masa ciała jagniąt (kg)
w 56. dniu w 70. dniu w 100. dniu w 120. dniu
n x ± SE n x ± SE n x ± SE n x ± SE Grupa A 0-12 17 11,32 ± 0,36 3 11,60 ± 0,68 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 13-16 30 15,04 ± 0,19 17 15,91 ± 0,18 2 15,25 ± 1,35 0 0,00 ± 0,00 17-22 23 18,86 ± 0,29 34 20,26 ± 0,27 15 21,05 ± 0,38 6 20,62 ± 0,77 23-30 2 25,30 ± 0,10 15 25,41 ± 0,68 32 26,40 ± 0,36 35 27,54 ± 0,35 31-35 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 15 32,51 ± 0,33 11 34,17 ± 0,42 36-40 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 4 37,88 ± 0,41 12 38,83 ± 0,65 Grupa B 0-12 26 10,74 ± 0,27 11 11,71 ± 0,31 2 12,05 ± 0,85 1 12,90 ± 0,00 13-16 28 14,75 ± 0,23 24 14,96 ± 0,20 4 15,45 ± 0,41 1 14,20 ± 0,00 17-22 17 19,45 ± 0,40 27 19,41 ± 0,34 23 20,65 ± 0,33 11 20,88 ± 0,60 23-30 2 24,90 ± 1,10 10 25,81 ± 0,63 29 26,15 ± 0,46 34 27,16 ± 0,38 31-35 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 8 32,71 ± 0,49 10 33,62 ± 0,24 36-40 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 3 37,17 ± 0,83 10 37,97 ± 0,62 Grupa K 0-12 18 10,14 ± 0,38 9 11,61 ± 0,35 1 12,30 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 13-16 29 14,98 ± 0,20 16 15,38 ± 0,30 3 16,13 ± 0,38 1 15,50 ± 0,00 17-22 14 18,58 ± 0,42 28 19,38 ± 0,28 14 20,44 ± 0,40 8 20,80 ± 0,84 23-30 0 0,00 ± 0,00 5 24,26 ± 0,48 32 26,95 ± 0,39 28 27,18 ± 0,47 31-35 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 6 32,20 ± 0,53 16 33,32 ± 0,33 36-40 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 0 0,00 ± 0,00 1 37,30 ± 0,00 SEM 0,255 0,304 0,395 0,426 p-value rasa 0,546 0,962 0,312 0,293 grupa 0,216 0,058 0,718 0,347 płeć 0,122 0,484 0,783 0,573 standard wagowy 0,000 0,000 0,000 0,000
Tab. 2. Średnia wartość jagnięcia w poszczególnych standardach wagowych w kolejnych dniach obserwacji
Poziom Standard wagowy (kg)
Cena za kg (PLN)
Średnia wartość jagnięcia
w 56. dniu w 70. dniu w 100. dniu w 120. dniu
Grupa A 0-12 0,0 0,00 0,00 – – 13-16 10,3 154,88 163,89 157,08 – 17-22 9,3 175,37 188,38 195,73 191,74 23-30 8,4 212,52 213,47 221,79 231,34 31-35 7,5 – – 243,85 256,30 36-40 7,3 – – 276,49 283,48 Grupa B 0-12 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 13-16 10,3 151,96 154,11 159,14 146,26 17-22 9,3 180,91 180,56 192,07 194,20 23-30 8,4 209,16 216,80 219,67 228,11 31-35 7,5 – – 245,34 252,15 36-40 7,3 – – 271,32 277,18 Grupa K 0-12 0,0 0,00 0,00 0,00 – 13-16 10,3 154,30 158,43 166,17 159,65 17-22 9,3 172,78 180,22 190,05 193,44 23-30 8,4 – 203,78 226,41 228,30 31-35 7,5 – – 241,50 249,89 36-40 7,3 – – – 272,29
(standard wagowy od 23 do 30 kg) oraz analogicznie w tych samych standardach wagowych w grupie B od 151,96 do 209,16 zł, natomiast w grupie K od 154,30 do 172,78 zł. W 70. dniu średnia wartość jagnięcia w grupie otrzymującej lizawki wynosiła od 163,89 (sw 13-16 kg) do 213,47 zł (sw 23-30 kg), w grupie otrzymującej albendazol od 154,11 (sw 13-16 kg) do 216,80 zł (sw 23-30 kg), natomiast w grupie kontrol- nej od 158,43 (sw 13-16 kg) do 203,78 zł (sw 23-30 kg). W 100. dniu średnia wartość jagniąt wyniosła w grupie A od 157,08 (sw 13-16 kg) do 276,49 zł (sw 36-40 kg), w grupie B od 159,14 (sw 13-16 kg) do 271,32 zł (sw 36-40 kg), natomiast w grupie K nie stwierdzono jagniąt w najwyższym standardzie wagowym, a uzyskane w tej grupie średnie wartości jagniąt kształtowały się na poziomie od 166,17 (sw 13- -16 kg) do 241,50 zł (sw 31-35 kg). Natomiast średnie wartości jagniąt były najwyższe w 120. dniu w grupie A i wyniosły od 191,74 do 283,48 zł. W grupie B śred-nia wartość jagniąt w tym okresie wyniosła od 146,26 do 277,18 zł, a w grupie K od 159,65 do 272,29 zł. Warto zauważyć, że w grupie A zarówno w 100. jak i 120. dniu nie stwierdzono jagniąt w najniższym standardzie wagowym, który nie jest kupowany przez kontrahentów (sw od 0-12 kg). Istotną informacją dla hodowców, mogącą wpływać na wybór metody profi-laktycznej, jest stwierdzony brak jagniąt w standardzie wagowym 17-22 kg w grupie A. Omówione powyżej dane dotyczące średniej wartości jagniąt w poszczegól-nych grupach z uwzględnieniem standardu wagowego znalazły swoje przełożenie w wyliczonych procento-wych różnicach pomiędzy uzyskaną wartością jagniąt w grupie K a pozostałymi grupami doświadczalnymi (ryc. 1). Wartość jagniąt w 56. dniu w grupie otrzymu-jącej lizawkę była o 11,90% wyższa w porównaniu do grupy kontrolnej. Jednocześnie w tym samym okresie wartość jagniąt z grupy, w której zastosowano prepa-rat chemiczny zawierający albendazol była o 6,07% niższa w odniesieniu do grupy K. W 70. dniu różnica pomiędzy wartością jagniąt z grupy A i K zwiększyła się do 21,13%, natomiast pomiędzy grupą B i K wy-nosiła 0,62%. W kolejnych dwóch rozpatrywanych okresach (100. i 120. dzień) w grupie otrzymującej lizawki różnice w wartości jagniąt kształtowały się na zbliżonym poziomie i były wyższe od wartości jagniąt pochodzących z grupy kontrolnej o, odpowiednio, 4,99% i 5,51%. Natomiast wartość jagniąt z grupy B w obu ww. terminach była niższa o 2,76% w 100. dniu oraz 0,11% w 120. dniu w stosunku do grupy kontro-lnej. Różnice w uzyskanej wartości jagniąt pomiędzy grupami można tłumaczyć czynnikami związanymi z żywieniem jagniąt dodatkami zawierającymi sub-stancje roślinne o działaniu przeciwpasożytniczym. Wskazują na to również wcześniejsze badania (5, 12). Korzystny wpływ stosowania preparatów roślinnych w zwalczaniu oraz ochronie przed skutkami zarażeń pasożytami wykazali Mohiti-Asli i wsp. (15) oraz
Cervantes-Valencia i wsp. (2). Warto podkreślić, że w przypadku analizy dotyczącej zwierząt młodych problem dotyczy w głównej mierze kokcydiozy, która jest wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju
Eimeria (3, 5, 12, 17). Wykorzystanie w profilaktyce
m.in. kokcydiozy substancji roślinnych z jednej strony sprzyja utrzymywaniu poziomu pasożytów na niskim poziomie (12, 18, 19), natomiast z drugiej strony – po-zwala ograniczyć stosowanie środków chemicznych. Jak podają Bernabeu i Tendero (1), można zauważyć tworzenie się coraz liczniejszej grupy konsumentów jagnięciny zwracających szczególną uwagę na sposób żywienia i utrzymania zwierząt, a także, co jest istotne, będącą w stanie zapłacić wyższą cenę za mięso charak-teryzujące się wyższą jakością. Rozpatrując rezultaty niniejszego doświadczenia należy także zauważyć, że jagnięta ze stada, gdzie zastosowano profilaktykę opar-tą na olejkach eterycznych, uzyskiwały wyższą masę ciała we wszystkich rozpatrywanych okresach. Jest to bardzo korzystna informacja zarówno dla hodowców, producentów, jak i odbiorców jagnięciny, ponieważ pozwala, z jednej strony, na zwiększenie zysków hodowców, a z drugiej – na ograniczenie wzrostu cen produktu finalnego. Jednak należy tutaj podkreślić, że, jak podają Font i Furnols (6), w dalszym ciągu na wybór gatunku kupowanego mięsa najwyższy wpływ ma płacona przez konsumenta cena.
Podsumowując należy stwierdzić korzystne, z punk-tu widzenia ekonomicznego, zastosowanie w profilak-tyce przeciwpasożytniczej w stadzie owiec preparatu zawierającego roślinne olejki eteryczne. W przypadku zastosowania konwencjonalnego preparatu chemicz-nego nie odnotowano istotchemicz-nego jego wpływu na war-tość jagniąt w poszczególnych okresach, która była zbliżona do grupy nieodrobaczanej. Uzyskane wyniki badań wskazują na korzystną możliwość wykorzy-stania naturalnych substancji w profilaktyce inwazji pasożytniczych. Wykorzystanie naturalnych sposobów w ograniczaniu inwazji pasożytów pozwoli na ograni-czenie zastosowania substancji chemicznych, co jest
Ryc. 1. Procentowe różnice w wartości jagniąt w odniesieniu do grupy kontrolnej (jako wartość wyjściową przyjęto wartość sprzedanych jagniąt z grupy kontrolnej)
niezwykle istotne ze względu na rosnącą oporność, a także na wymagania konsumentów domagających się produktu bez szkodliwych dla zdrowia pozostałości leków zawartych w produktach końcowych.
Piśmiennictwo
1. Bernabeu R., Tendero A.: Preference structure for lamb meat consumers. A Spanish case study. Meat Sci. 2005, 71, 464-470.
2. Cervantes-Valencia M. E., Alcalá-Canto Y., Sumano-Lopez H., Ducoing-Watty
A. M., Gutierrez-Olvera L.: Effects of Curcuma longa dietary inclusion against
Eimeria spp. innaturally-infected lambs. Small Ruminant Res. 2016, 135, 27-35.
3. Chartier Ch., Paraud C.: Coccidiosis due to Eimeria in sheep and goats. Small Ruminant Res. 2012, 103, 84-92.
4. Daugschies A., Agneessens J., Goossens L., Mengel H., Veys P.: The effect of a metaphylactic treatment with diclazuril (Vecoxan 1) on the oocyst excretion and growth performance of calves exposed to a natural Eimeria infection. Vet. Parasitol. 2007, 149, 199-206.
5. Dudko P., Junkuszew A., Bojar W., Milerski M., Szczepaniak K., Le Scouarnec J.,
Schmidová J., Tomczuk K., Grzybek M.: Effect of dietary supplementation with
preparation comprising the blend of essential oil from Origanum vulgare (Lamiaceae) and Citrus spp. (Citraceae) on coccidia invasion and lamb growth. Ital. J. Anim. Sci. 2017, doi: 10.1080/1828051X.2017.1346965.
6. Font i Furnols M., Realini C., Montossi F., Sańudo C., Campo M. M., Oliver
M. A., Nute G. R., Guerrero L.: Consumer’s purchasing intention for lamb meat
affected by country of origin, feeding system and meat price: A conjoint study in Spain, France and United Kingdom. Food Qual. Prefer. 2011, 22, 443-451. 7. Gruszecki T. M., Pięta M., Lipecka Cz., Szymanowska A., Junkuszew A.,
Greguła-Kania M., Patkowski K., Szymanowski M., Bojar W.: Owca uhruska
i syntetyczne linie BCP i SCP na Lubelszczyźnie. ALF-GRAF, Lublin 2013. 8. Hashemnia M., Rezaei F., Chalechale A., Kakaei S., Gheichivand S.: Prevalence
and Intensity of Eimeria Infection in Sheep in Western Iran. Int. J. Livest. Res. 2014, 4, 107-112.
9. Jack C., Hotchkiss E., Sargison E. D., Toma L., Milne C., Bartley D. J.: A quantitative analysis of attitudes and behaviours concerning sustainable parasite control practices from Scottish sheep farmers. Prev. Vet. Med. 2017, 139, 134-145.
10. Junkuszew A., Dudko P., Bojar W., Olech M., Osiński Z., Gruszecki T. M.,
Greguła-Kania M., Kuźmak J., Czerski G.: Risk factors associated with small
ruminant lentivirus infection in eastern Poland sheep flocks. Prev. Vet. Med. 2016, 127, 44-49.
11. Junkuszew A., Gruszecki T. M., Lipecka Cz., Dudko P., Bojar W., Bracik K.,
Kasha M., Greguła-Kania M., Wiercińska K.: Analiza wzrostu jagniąt
synte-tycznych linii plenno-mięsnych BCP i SCP. Rocz. Nauk. PTZ 2015, 11, 9-16. 12. Junkuszew A., Milerski M., Bojar W., Szczepaniak K., Le Scouarnec J.,
Tomczuk K., Dudko P., Studzińska M. B., Demkowska-Kutrzepa M., Bracik K.:
Effect of various antiparasitic treatments on lamb growth and mortality. Small Ruminant Res. 2015, 123, 305-312.
13. Lipecka Cz., Gruszecki G., Szymanowski M., Junkuszew A., Kamińska A.: Ocena mięsności jagniąt mieszańców trójrasowych z udziałem w genotypie rasy suffolk lub berrichon du cher. Zeszyty Naukowe Przegladu Hodowlanego 2002, 63, 51-60.
14. Michalski M. M.: Straty ekonomiczne powodowane inwazjami pasożytniczymi u zwierząt i sposoby ich wyceny. Med. Weter. 2017, 63, 643-647.
15. Mohiti-Asli M., Ghanaatparast-Rashti M.: Dietary oregano essential oil allevi-ates experimentally induced coccidiosis. Prev. Vet. Med. 2015, 120, 195-202. 16. Sutherland I. A., Shaw J., Shaw R. J.: The production costs of anthelmintic
resistance in sheep managed within a monthly preventive drench program. Vet. Parasitol. 2010, 171, 300-304.
17. Tomczuk K., Grzybek M., Szczepaniak K., Studzińska M.,
Demkowska-Kutrzepa M., Roczeń-Karczmarz M., Klockiewicz M.: Analysis of intrinsic
and extrinsic factors influencing the dynamics of bovine Eimeria spp. from central-eastern Poland. Vet. Parasitol. 2015, 214, 22-28.
18. Tomczuk K., Kostro K., Grzybek M., Szczepaniak K., Studzińska M.,
Demkowska-Kutrzepa M., Roczeń-Karczmarz M.: Seasonal changes of
diag-nostic potential in the detection of Anoplocephala perfoliata equine infections in the climate of Central Europe. Parasitol. Res. 2015, 114, 767-772. 19. Tomczuk K., Szczepaniak K., Grzybek M., Studzińska M.,
Demkowska-Kutrzepa M., Roczeń-Karczmarz M., Kostro K., Krakowski L.: Gastro-intestinal
parasite prevention in wild roe deer in selected hunting areas in south-eastern Poland. Med. Weter. 2014, 70, 630-635.
Adres autora: dr hab. Andrzej Junkuszew, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin; e-mail: andrzej.junkuszew@up.lublin.pl
