"Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego" - "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej"

Wiesław Władyka

"Rocznik Historii

Czasopiśmiennictwa Polskiego"

-"Kwartalnik Historii Prasy Polskiej"

Biuletyn Polonistyczny 20/4 (66), 95-98

d a k c ji, k tó r e j od l a t p rz e w o d n ic z y p r o f . d r h a b . G rz e g o r z L e o p o ld S e id le r , b y ły r e k t o r U M C S , p r z y c z y n ia ła s i ę do u trz y m a n ia je d n o lite g o za ło ż e n ia w y d aw n ic tw a, n a ty le je d n a k ż e e la s ty c z n e g o , że m ogło ono z pow odzeniem s p e łn ia ć r ó ż n e fu n k c je . W z e s ta w ie n iu tytu łó w m ożna w y ­ r ó ż n ić p o z y c je p o je d y n c z e d o ś ć ś w ie ż e j d a ty , o z n a c z a ją c e d e b iu ty n a u k o ­ w e. N a z w isk a w ie lu a u to ró w m ożna o d n a le ź ć n a ła m ac h c z a s o p is m o g ó ln o ­ p o ls k ic h , to z a ś o z n a c z a d e b iu ty s z c z ę ś li w e . P o w r ó t ty c h n a z w isk na

łam y " A n n a le s" p o w in ie n ś w ia d c z y ć o tym , że a u to rz y żywo u c z e s tn ic z ą w w ym ianie m y ś li n a u k o w e j.

P r o f . d r h a b . M a ria G rz ę d z ie ls k a

„ROCZNIK HISTORII CZASOPIŚMIENNICTWA POLSKIEGO” (OD R. 1977: „KWARTALNIK HISTORII PRASY POLSKIEJ”)

PAN IBL. Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX wieku. Kom. Red.: Jerzy Myśliński (redaktor), Wiesław Władyka (sekretarz), Jerzy Łojek, Krystyna Sierocka, Andrzej Ślisz.

B a d a n ia n ad h i s t o r i ą p r a s y p o ls k ie j m ają sto su n k o w o n ie d łu g ą t r a ­ d y c ję . Ich p o c z ą tk u n a le ż y , co p r a w d a , s z u k a ć w XIX w . , le c z d o p ie ro n iedaw no p o d ję to s ta r a n ia o s tw o r z e n ie p o d sta w o w e g o w a r s z t a tu n a u k o ­ w eg o , w y p ra c o w a n ie m e to d o lo g ii h is to r y c z n o p r a s o w e j. P r z e d e w sz y stk im p o cz y n io n o p ró b y o d tw o rz e n ia b a z y f a k to g r a f ic z n e j, u s y ste m a ty z o w a n ia i sk a ta lo g o w a n ia o g ó ln y ch w iad o m o ści i in fo rm a c ji o c z a s o p iś m ie n n ic tw ie p o lsk im . O grom z a d a ń b ad a w c z y c h w te j d z ie d z in ie o d z w ie rc ie d la fa k t, iż n ie dysponujem y do c h w ili o b e c n e j p e łn ą r e tr o s p e k ty w n ą b ib lio g ra fią t y ­ tułów p r a s y p o ls k ie j i n ie wiem y n a w e t d o k ła d n ie , ja k d u ży j e s t te n z b ió r . W d r u g ie j p o ło w ie l a t p ię ć d z ie s ią ty c h i n a p o c z ą tk u s z e ś ć d z i e s i ą ­ ty c h p o d ję to s tu d ia o c h a r a k te r z e a n a lity c z n o -m o n o g ra fic z n y m , n a s tę p n ie z a ś r o z p o c z ę to b a d a n ia s y n te ty c z n e , k tó r y c h n a jp e łn ie js z y m w y ra ze m j e s t trzy to m o w a " H is to r ia p r a s y p o ls k ie j" pod r e d . J e rz e g o Ł o jk a , w ydana p r z e z P ań stw o w e W ydaw nictw o N a u k o w e \

95

-^ T. 1.: P r a s a p o ls k a I 6 6 I - I 8 6 4, W a rs z a w a 1976; t . II: P r a s a p o l­ sk a 1864—1918, W a rs z a w a 1976; t . III: P r a s a p o ls k a 1 9 1 8 -1 9 3 9 — w d r u ­ ku .

Z ro zw o je m b a d a ń h is to ry c z n o p r a s o w y c h z w ią za n y j e s t b e z p o ś r e d n io "R o cz n ik H is to r ii C z a so p iśm ie n n ic tw a P o ls k ie g o " , b ę d ą c y od 1962 r . n a jp o w a ż n ie jsz y m p e rio d y k ie m naukow ym p o św ięco n y m d ziejo m p r a s y p o l­ s k ie j. O d z w ie rc ie d la on ro z w ó j b a d a ń w te j d z ie d z in ie , ja k ró w n ie ż u k a ­ zu je ic h c e c h y c h a r a k te r y s t y c z n e i a k tu a ln e z a in te re s o w a n ia b ad a w c z e h is to ry k ó w p r a s y . Od 1969 r . (od tomu VIII) " R o c z n ik " s t a ł s i ę f a k ty c z ­ n ie w ydaw nictw em k w a rta ln y m - z a c z ą ł s i ę bowiem u k a z y w a ć r e g u la r n i e w c z t e r e c h z e s z y ta c h w c ią g u r o k u , po 10 a r k . w yd. każdy. W c ią g u 15 l a t opublikow ano łą c z n ie 15 tomów (43 z e s z y ty ).

P o u k a z a n iu s i ę z e s z y tu 4 tom u XV zm ieniono w ięc ty tu ł p ism a n a : " K w a rta ln ik H is to r ii P r a s y P o l s k i e j " . Z m iana ty tu łu u d o k u m en to w ała, z je d n e j s t r o n y , s ta n fa k ty c z n y , t j . p e r io d y c z n o ś ć w y daw nictw a i je g o k w a r ta ln ą c z ę s to tliw o ś ć , z d r u g ie j z a ś , w zw ią zk u z u g ru n to w an ie m s i ę te rm in o lo g ii h is t o r y c z n o p r a s o w e j, p ły n n e j u p o c z ą tk ó w w y d aw n ic tw a, m ia ­ ła z a ś w ia d c z y ć , iż pism o zajm uje s i ę d z ie ją m i c a łe j p o ls k ie j p ro d u k c ji p e r io d y c z n e j. " K w a rta ln ik " j e s t p o z a tym b e z p o ś re d n im k o n ty n u a to re m tr a d y c j i " R o c z n ik a " , co ma z r e s z t ą o d b ic ie w n u m e ra c ji p is m a .

D orobek " R o c z n ik a H is to r ii C z a so p iśm ie n n ic tw a P o ls k ie g o " da s i ę

2

p o d z ie lić na k ilk a d z ia łó w . N a jw a ż n ie js z a - ilo ś c io w o i ja k o śc io w o - j e s t c z ę ś ć " A rty k u ły i r o z p r a w y " . P o z a tym in te r e s u ją c e o p ra c o w a n ia u k a z y w a ły s i ę w d z ia le " M a te r ia ły " ; publik o w an o te ż w sp o m n ie n ia , s p r a ­ w o z d a n ia , k o r e s p o n d e n c ję , a ta k ż e r e c e n z j e .

P r a c e d ru k o w a n e w " R o c z n ik u " , a n a s tę p n ie w " K w a rta ln ik u " , u k a ­ zu ją - ja k w spom niano - s p e c y f ik ę b a d a ń n ad h i s t o r i ą p r a s y p o ls k ie j. N ad m ien ić n a le ż y , iż z pism em w s p ó łp r a c o w a li p r a w ie w s z y s c y h is to r y c y za jm u jąc y s i ę p r o f e s jo n a ln ie b a d a n ia m i n a d p r a s ą , c z y to w s p o só b s y s te m a ty c z n y , c z y te ż s p o r a d y c z n ie . Obok n ic h w y stę p o w a li jako a u t o r z y

- d z ie n n ik a r z e i r e d a k to r z y , ak ty w n i w ż y c iu p ra so w y m w o k r e s ie D ru g ie j R z e c z y p o s p o lite j o r a z w la ta c h n a s tę p n y c h . S tw ie r d z ić te ż m o ż­ n a , iż w p e rio d y k u odnotow yw ane b yły - b ą d ź w sp o s ó b b e z p o ś r e d n i

( tj. p r z e z d r u k c z ę ś c i lu b w fo rm ie o p ra c o w a n ia s y n te ty z u ją c e g o ), b ą d ź

S u m a ry c z n e z e s ta w ie n ie s p is u t r e ś c i " R o c z n ik a " u k a z a ło s i ę w : t . IV, z . 2 (R . 1964) za t . 1—IV ; t . X , z . 4 (R . 1970) za t . V -X ; t . XV, z . 4 ,(R. 1975) za t . X I-X V .

p o ś r e d n i (w om ów ieniu r e c e n z y jn y m ) - w s z y s tk ie n a jw a ż n ie js z e o p ra c o w a n ia d o ty c z ą c e h i s t o r i i p r a s y p o ls k ie j o g ło sz o n e w la ta c h s z e ś ć d z ie s ią ty c h i s i e ­ d e m d z ie s ią ty c h . N ie re z y g n o w a n o ta k ż e z o m aw iania w spom nień i m a te ria łó w . W ięk szo ść z n ic h d o ty c z y ła b e z p o ś re d n io d ziejó w p r a s y i h i s t o r i i zaw odu d z ie n n ik a r s k ie g o . P ró b o w a n o w te n sam s p o s ó b r e j e s t r o w a ć is to tn e p u b lik a ­ c je z a g r a n ic z n e z z a k r e s u h i s t o r i i p r a s y . G e n e ra ln ie w p o s z c z e g ó ln y c h n u ­ m e ra c h p re z e n to w a n y j e s t m a te r ia ł ró ż n o ro d n y , c h o c ia ż z d a r z a ją się n u m e ry

. 3

m o n o te m a ty cz n e, p o św ię c o n e w ybranym o k re so m i problem om .

T r z e b a s tw ie r d z ić s a m o k ry ty c z n ie , że d o ro b e k "R o c z n ik a " , a n a stę p n ie " K w a rta ln ik a " , z d ra d z a lu k i h is to r io g r a f ie z n e , w w ie lu p u b lik a c ja c h tr u d n o je s t d o s z u k a ć s i ę o k r e ś lo n y c h i k o n k re tn y c h z a ło ż e ń m e to d o lo g ic zn y c h i m e to d y cz n y ch . D o św ia d c z e n ia w tym z a k r e s ie s ą je d n a k d o p ie ro g ro m a ­ d z o n e , co ró w n ie ż z n a jd u je o d b ic ie w p iśm ie ( p o r. n p . a rty k u ły J. M y- ś liń s k ie g o , J. R a ta je w s k ie g o ). W ię k sz o ść o p ra c o w a ń d o ty c zy p r a s y ru ch ó w p o lity c z n y c h , le c z i tu ta j b r a k i s ą o g ro m n e. M niej m ie js c a p o ś w ię c a s i ę p r a s i e p o z a p o lity c z n e j, co n ie w ynika z o k r e ś lo n e j p o lity k i r e d a k c y jn e j, le c z w ią ż e s i ę ze słabym je s z c z e k o ntaktem p ism a ze śro d o w isk a m i p o z a - h is to ry c z n y m i. B a d an ia n ad p o sz c z e g ó ln y m i o k r e s a m i p o lsk ie g o c z a s o ­ p iśm ie n n ic tw a r o z w ija ją s i ę n ie ró w n o m ie rn ie (le p ie j n p . o p ra c o w a n e s ą la ta p rz e ło m u XIX i XX w . n iż D ru g iej R z e c z y p o s p o lite j, II w ojny ś w ia ­ to w ej i P o ls k i L u d o w ej). W iele uw ag k r y ty c z n y c h m ożna ró w n ie ż z g ło s ić na te m at p a n u ją c y c h k ie ru n k ó w b ad a w c z y c h o b ec n y ch w te k s ta c h " R o c z n i­ k a " . Z byt r z a d k o u k a z u ją s i ę a rty k u ły z a w ie r a ją c e z e w n ę trz n ą i w e w n ę trz ­ ną a n a liz ę p r a s y , o m a w iają ce zło żo n e z ja w isk o funkcjo n o w an ia w y p o w ie­ d z i p r a s o w e j w s p o łe c z e ń s tw ie . W iele z p o d sta w o w y c h k w e s tii t e o r e t y c z ­ ny ch c z e k a je s z c z e na o p ra c o w a n ie m o n o g ra fic z n e , p r z y czym z d a ją so b ie z te g o d o sy ć p o w sz e c h n ie s p r a w ę h is to r y c y p r a s y . N iem ała w tym z a s łu ­ ga "R o cz n ik a H is to r ii C z a so p iśm ie n n ic tw a P o ls k ie g o " i " K w a rta ln ik a H is ­ t o r i i P r a s y P o ls k ie j" .

P ism o is t n ie j e p r z y P ra c o w n i H is to r ii C z a so p iśm ie n n ic tw a P o ls k ie g o

3 _{Np. t . XVI, z . 2 , p o św ię c o n y p o ls k ie j p r a s i e k o n s p ira c y jn e j la t} , 1 9 3 9 -1 9 4 5 ; t . X V I, z . 3 - p r a s i e P o ls k i L udow ej; t . XV, z. 4 - p r a ­ s ie w X V II-X IX w . R e d a k c ja g ro m a d z i m a te r ia ł do ze sz y tó w p o ś w ię c o ­ n y ch p o ls k ie j p r a s i e re w o lu c y jn e j o r a z p o ls k ie j p r a s i e D ru g iej R z e c z y ­ p o s p o lite j .

-XIX i XX w . In sty tu tu B ad ań L ite r a c k i c h P A N , co s p r a w ia , iż w ś r ó d a u to ró w " K w a rta ln ik a " dom inują p ra c o w n ic y te j p la c ó w k i. Z w ra c a ją u w a ­ g ę te k s ty : J. Ł o jk a , J. M y ś liń s k ie g o , A . P a c z k o w s k ie g o , Z . K m ie cik a , A. G a r lic k ie j . C z ę s to te z y p rz e d s ta w io n e w a r ty k u ła c h z a m ie sz c z o n y c h w "R o c z n ik u H is to r ii C z a so p iśm ie n n ic tw a P o ls k ie g o " z n a la z ły p e łn ie js z e r o z w in ię c ie w w y d a n ia c h k sią ż k o w y c h . D r W iesław W ładyka „STUDIA POLONISTYCZNE”

Red. Władysław Kuraszkiewicz, Tadeusz Witczak. Wyd. UAM.

Z d a tą 1973 p o z n a ń s k a p o lo n is ty k a ak a d e m ic k a w łą c z y ła s i ę do o ś r o d ­ kó w , k tó r e d y sp o n u ją w łasn y m i c z a s o p ism a m i s p e c ja lis ty c z n y m i. Od te g o bow iem ro k u In sty tu t F ilo lo g ii P o ls k ie j U n iw e rs y te tu im . Adama M ic k ie ­ w ic z a p u b lik u je " S tu d ia P o lo n is ty c z n e " . R o c z n ik i, o b ję to ś c i o k . 15 a r ­ k u s z y , n a dobrym p a p i e r z e i w m ia r ę p o tr z e b y w y p o saż o n e w i l u s t r a c j e , p rz y g o to w u je do d ru k u W ydaw nictw o N aukow e UAM. N ak ła d " S P " z p o ­ c z ą tk o w y c h 800 (+120) e g z e m p la rz y o b n iż y ł s i ę do lic z b y p ię c iu s e t

(+ 1 2 0 ); je g o r o z p r o w a d z a n ie p r z e ję ła B ib lio te k a G łów na UAM.

T ry b e m zwykłym d la ta k ic h p e rio d y k ó w , " S P " s k u p ia ją a rty k u ły p r z e ­ w a ż n ie d r o b n e , k tó r y c h te m aty k a r e p r e z e n tu j e w s z y s tk ie d z ie d z in y p e n e ­ t r a c j i m ie jsc o w y c h b a d a c z y : h i s t o r i ę i t e o r i ę l i t e r a t u r y ; ję z y k o z n aw stw o - głó w n ie d z ie je ję z y k a o jc z y s te g o i je g o z a s to s o w a ń a r ty s t y c z n y c h , d ia ­ le k to lo g ię i o n o m a sty k ę ; p ro b le m y k u ltu r y n a ro d o w e j d aw nej i w s p ó łc z e s ­ n e j o r a z d y d a k ty k i p o lo n is ty c z n e j, z w ła s z c z a je j t r a d y c j i .

Na w stq > ie p r z y ję to k ilk a g e n e r a ln y c h z a ło ż e ń p ro g ra m o w y c h : łam y r o c z n ik a w inny s ta n o w ić m .in . forum debiu tó w n a jm ło d sz y c h p rac o w n ik ó w I n s ty tu tu , a z a ra z e m m ają s ta ć o tw orem d la w s z y s tk ic h z a in te re s o w a n y c h filo lo g ó w i h isto ry k ó w z c a łe g o k r a ju ; w olum iny t r e ś c i ję z y k o z n a w c z e j, l i t e r a t u r o - i k u ltu ro zn a w c z e j b ęd ą s i ę u k a z y w a ć n a p r z e m ie n n ie , c z y li tw o r z y ć je d n o s tk i o p rze d m io to w o p o k re w n e j z a w a r to ś c i; p la n o w a n o r ó w ­ n ie ż r e g u la r n e o g ła s z a n ie k r o n ik i b ie ż ą c e j In sty tu tu o r a z r e j e s t r ó w r o z ­ p ra w m a g is te r s k ic h k o le jn y c h a b so lw en tó w ja k o wymownej d o k u m e n ta c ji je g o o s ią g n ię ć n a u k o w o -d y d a k ty c z n y c h .