1 9 2 R e c e n zje
rów n ych na całym św iecie” (autor przytacza przykłady innych tego rodzaju za bytków : n ie dochowanych do naszych czasów zabytków w łosk ich oraz praw ie n ie zau w ażaln ych zabytków hiszpańskich, greckich i egipskich).
Z. Br.
„NAUKA POLSKA” O WŁADYSŁAWIE NATANSONIE
W czerw cu 1964 r. m inęła setna rocznica urodzin W ładysław a Natansona, jed nego z najw ybitn iejszych fizyk ów polskich końca X IX w. i pierwszej połow y X X w. O dbyw ający się w dniach 21—26 IX 1965 X IX Zjazd Polskiego T ow arzystw a Fizycz n ego w K rakow ie uczcił tę rocznicę akadem ią, podczas której w ygłoszono dwa referaty ukazujące postać i zasługi n aukow e dawnego profesora U niw ersytetu Jagiellońskiego. Oba referaty zostały w ydrukow ane w nrze 3/1966 dw um iesięczni ka „Nauka P olsk a”.
Pierw szy, pióra Jana W eyssenhoffa, noszący tytu ł P am ięci W ładysław a N atan son a w setn ą rocznicę urodzin, przedstaw ia w skrócie dzieje życia i twórczość naukową w ybitnego fizyka. W eyssenhoff przypom ina, że N atanson w czasie stu d iów w Petersburgu b ył słuchaczem w ykładów takich sław , jak M endelejew , m a tem atyk A. Marków, fizyk Chwolson. Później studiow ał w Cambridge u J. J. Thom sona, a także w Strasbourgu i Grazu. Od 1891 r. zw iązany na stałe z U ni w ersytetem Jagiellońskim , w ykładał tam N atanson z górą 45 lat, piastując w 1922/ 1923 r. godność rektora tego uniw ersytetu.
Dorobek naukow y W ładysław a Natansona jest bardzo bogaty, obejm uje 142 po zycje, drukow ane tak w P olsce, jak i za granicą. N apisany w latach 1888— 1889 pod ręcznik fizyk i W stę p do f iz y k i te o re ty c z n e j do dziś m ało stracił na aktualności. Jedna z reguł fizycznych, którą uczony zaw arł w rozpraw ie drukowanej w e Francji O p o la ry za cji e lip ty c zn e j św ia tła w śro d o w isk u a b so rb u ją cym i sk ręca ją cym p ła szc zy zn ę p o la ry za cji znana jest tam jako „reguła N atansona”.
Kazim ierz Gum iński, autor drugiego referatu w ygłoszonego na .zjeździe fizy ków , a drukowanego w „Nauce P olsk iej”, om awia zasługi N atansona w rozwoju term odynam iki. Autor zw raca uwagę przede w szystk im na głów n e prace w ielkiego fizyka, które p ozw oliły go zaliczyć do najśw ietn iejszego grona term odynam ików w sk ali św iatow ej. Zasługi n aukow e i dorobek W ładysław a N atansona są tak znacz ne, że w eszły na stałe do skarbca nauki św iatow ej.
H. H .-R.
O STANISŁAW IE NOWAKOWSKIM
W nrze 5/1966 w ychodzącego w Poznaniu m iesięcznika „Nurt” prof. Florian Barciński ogłosił artykuł S ta n isła w N ow akow ski, w ie lk i pozn ań ski geograf m a rk sisto w sk i.
W roku 1967 m ija 30 lat od śm ierci tego uczonego (ur. w 1888 r.).
Z. Br.
KU PAMIĘCI STANISŁAW A PAWŁOWSKIEGO
Nr 4/1965 „Czasopism a G eograficznego” otw iera G. Labudy P rzem ó w ien ie ku czci S ta n isła w a P a w ło w sk ieg o , profesora i re k to ra U n iw e r sy te tu P oznańskiego, w y głoszone na a kadem ii w dn iu 16 styczn ia 1965 r. A kadem ię tę zorganizow ał In sty tut G eografii PAN, P olsk ie T ow arzystw o G eograficzne, Poznańskie T ow arzystw o
R ec en zje 193 ,
Przyjaciół Nauk i In stytu t G eograficzny U niw ersytetu im. A. M ickiew icza. Odbyła się ona w Poznaniu, w 25 rocznicę śm ierci S. P aw łow skiego.
Drugą pozycją tego zeszytu jest artykuł B. K rygow skiego S ta n isła w P a w ło w sk i w w y p o w ie d zia c h sw oich u czn iów i p rzy ja ció ł. W artyk ule w yzysk ano m .in. n ie które odczyty w ygłoszone na w ym ienionej w yżej sesji: R. Galona P ro feso r S ta n isła w P a w ło w sk i, jako u czon y, pedagog, czło w iek , M. K iełczew sk iej-Z alesk iej O siągnięcia S ta n isła w a P a w ło w sk ieg o w za k re sie geografii czło w iek a , J. D ylika M etodologiczne pog lą d y profesora S ta n isła w a P a w ło w sk ieg o , M. Czekańskiej P ro feso r S ta n isła w P a w ło w sk i w środow isku n a u czycieli (na se sji b ył jeszcze jeden odczyt, J. C zekalskiego S ta n isła w P a w ło w sk i na tle geografii św ia to w e j). B. K ry gow ski w yzysk ał też w artykule prace o S. P aw łow skim ogłoszone po 1945 r.; ich w ykaz (12 pozycji) znajduje się na końcu artykułu.
W dziale K ro n ik a tegoż zeszytu „Czasopisma G eograficznego” znajduje się krót k ie spraw ozdanie z sesji ku czci S. P aw łow skiego.
' * Z. Br.
Z HISTORII KARTOGRAFII ŚREDNIOWIECZNEJ
W nrze 2/1966 „Przeglądu G eograficznego” Józef S ta sz e w sk i1 zam ieścił artykuł Mappa m u n di z E bstorfu ja k o źródło w ie d zy geograficzn ej Ś redn iow iecza. Idzie tu o mapę ukończoną w 1284 r., przechow yw aną w klasztorze benedyktynek w Ebstorf. Spaliła się ona w 1943 r, są jednak jej reprodukcje. Prof. S taszew sk i po przedsta w ieniu dziejów tej m apy zanalizow ał jej w artość historyczną, geograficzną i ono- m astyczną oraz jej znaczenie w dorobku kartografii św iatow ej. W innej redakcji artykuł ten ukazał się w roczniku 4 „Zeszytów G eograficznych W SP w Gdańsku” za 1962 r. n '
Z. Br.
MAPY PO LSK I Z WIEKÓW X V I—XV II W BIBLIOTECE UNIWERSYTECKIEJ W POZNANIU
W nrach 3/1963 i 5/1965 „Zeszytów N aukow ych U n iw ersytetu im. A. M ickie w icza w Poznaniu — B iblioteka” U. Puckalanka ogłosiła m ateriały do katalogu zbiorów kartograficznych B ib liotek i U niw ersyteckiej w Poznaniu; są to w ykazy ogólnych i szczegółow ych map ziem dawnej Polski, zaw artych w drukach i atlasach z w iek ów XVI—X V II, a także luźnych egzem plarzy map w y ję ty c h ongiś z tych dzieł.
W ykazy poprzedzone są objaśnieniam i odnoszącym i się do w zajem nego stosu n ku map w ykazu i w skazów kam i odnośnie do grup filiacyjn ych .
Z. Br.
O MAPIE MORSKIEJ ZATOKI GDAŃSKIEJ Z OK. 1600 R.
W nrze 6/1966 „Przeglądu G eodezyjnego” P. D ąbrow ski i W. Ś w iąteck i dali arty kuł K a rto m etryc zn a ocena m a p y m o rsk iej Z a to k i Gdańskiej, W altera Clem ensa. Mapę tę Clem ens w ykonał w czasie pobytu w Gdańsku w latach 1594— 1609. Jej
1 Prof. Józef S taszew sk i zm arł 5 w rześnia 1966'r. W nrze 219/1966 „Głosu W y brzeża” ukazało się w spom nienie pośm iertne Prof. Jó zef S ta s z e w s k i ja k o top o n o - m asta, napisane przez Z. Brockiego (wspom niano tutaj rów nież o pracach zm arłego w zakresie historii nauk o Ziemi). W krótce „K w artalnik” p ośw ięci pam ięci prof. j . Staszew skiego obszerny nekrolog.
