Historia kartografii w czasopiśmiennictwie geograficznym

600

W n rz e 8 u k a z a ł się a rty k u ł m g ra inż. E u g en iu sza B erezow skiego R a jm u n d R e m b ie liń s k i — u rb a n ista i b u d o w n ic zy m ia st w w o je w ó d z tw ie m a zo w ie c k im w o kresie K r ó le s tw a P olskiego (1815— 1832). A rty k u ł z a w ie ra zary s życiorysu R e m b ie liń sk ieg o i o p is jego działalności n a tle w a ru n k ó w politycznych i gospo­ d a rc z y c h istn ie ją c y c h w ty m o k re sie w K ró le stw ie P o lsk im . W iele in fo rm ac ji do­ tyczy poziom u p o lsk iej w iedzy u rb a n isty c z n * j i a rc h ite k to n ic z n e j n a przełom ie w ie k ó w X V III i X IX .

W n rz e 10 (Ivan H o n d l i J a ro s la v P u d r ogłosili n o ta tk ą J a k p rzy ję to w Cze­ chach teo rię K o p e rn ik a (z czeskiego tłu m a c z y ł m g r inż. W. B arań sk i). A u to rzy p o d k re ślili, że n a u k a K o p e rn ik a zo sta ła w C zechach p rz y ję ta sto su n k o w o szybko, o r a z zw ró cili u w ag ę n a zasługi w ty m za k re sie w y b itn e g o czeskiego le k a rz a i astro ­ n o m a T a d e u sza H a jk a (1525— 1600).

W n rz e 11 inż. B erezow ski dał K r ó tk i sz k ic o rozgraniczaniu g ru n tó w w p a ń ­ s tw ie r z y m s k im , z p o w o łan iem się n a a u to ró w an ty cz n y ch o raz p rze k azy z p ra w rzy m sk ich .

R ów n ież W n rz e 12 inż. B erezow ski o p u b lik o w a ł a rty k u ł: Z agadnienia granicz­ ne w Polsce (w o kresie X l i l — X V I I I w ie k u ). O m ów ił on tu n ie k tó re fo rm y i spo­ s o b y u sta la n ia g ra n ic w poszczególnych o k re sa c h z u w zg lęd n ien iem asp ek tó w

p ra w n y c h .

J a k w y n ik a z pow yższego ze staw ien ia, „ P rze g ląd G eodezyjny” k o n se k w e n tn ie u d o stę p n ia sw e ła m y d la o p rac o w a ń o c h a r a k te rz e h isto ry czn y m . N ależy p rz y tym p o d k re ślić , że o p ra c o w a n ia t e m a ją w w iększości źró d ło w y c h a ra k te r.

J. J.

Z FA B R Y C ZN Y C H K R O N IK

P o d pow yższym ty tu łe m n a ła m a c h „P rz e g lą d u T echnicznego” k o n ty n u o w an y j e s t cykl a rty k u łó w p o p u la ry z u jąc y ch d zieje poszczególnych za k ła d ó w p rzem ysło­ w y c h *. A u to ra m i a rty k u łó w s ą W a le ria K o ry c k a i J a n D ąbrow ski.

W k o le jn y ch n u m e ra c h u k az ały się n a s tę p u ją c e a rty k u ły : O ty c h „od F rag eta ” <nr 11) o d aw n y ch za k ła d a c h „J. F ra g e t” w W arszaw ie; T w ie rd za z u lic y Ogrodo­ w e j (nr 12) o z a k ła d a c h P oznańskiego, o b ec n ie Z P B im . M archlew skiego w Ło­ dzi; '„Oheim” zn a c zy „ W u je k ” (nr 13) o k o p aln i „W ujek” w K ato w icach ; Potęga .z k r w i w y ro sła (nr 14) o Z ak ład ac h C hem icznych w O św ięcim iu; P o d z n a k ie m „bia­

łego m e ta lu ” (nr 15) o h u cie a lu m in iu m w S k aw in ie ; B u rzliw e d zie je „ B lachow ni” (nr 16) o h u cie „B la ch o w n ia” w C zęstochow ie; Ż y c ze n ia w a rsza w sk ic h ko w a li (nr 18) o fa b ry c e L. Z ieleniew skiego, obecnie Z ak ład ac h B udow y M aszyn i A p a ra tu ry im . S t. Szadkowskiego» w K ra k o w ie ; O „Porębie” z P o ręb y (n r 19) o F a b ry c e U rządzeń M e ch an iczn y ch w P o rę b ie koło Z aw ie rc ia ; H istoria w iecznością h a fto w a n a (nr 2C) o Z a k ła d a c h „ S e m p e rit”, obecnie K ra k o w sk ic h Z ak ład ac h P rz e m y słu G um ow ego; S ia d a m i „ p rababki” (nr 21) o hucie s z k ła w U jśc iu ; M a sk i „M odrzejow a” (nr 22) o h u cie „M ilow ice”, obecnie Z ak ład ac h W yrobów K u ty c h w Sosnow cu.

J. J.

H IS T O R IA K A R T O G R A F II W C ZA S O P IŚ M IE N N IC T W IE G EOG R AFIC ZNY M Proff. Jó z ef S taszew sk i ogłosił w ro c z n ik u IV (za r. 1962) „Z eszytów G eogra­ fic z n y c h W yższej Szkoły P edagogicznej w G d a ń sk u ” a r ty k u ł P olska i B a łty k na

m a p ie św ia ta z E bsto rfu . Chodzi tu o m a p ę zach o w a n ą w że ń sk im k la szto rz e be­ 1 P o r. n o ta tk ę w n rze 3/1963 „ K w a rta ln ik a ”.

R ec en zje

₆₀₁

n e d y k ty ń sk im w E b sto rfie, poch o d zącą — ja k doty ch czas p rz y jm o w a n o — z tr z y ­ dziestych la t X II I w .1. M ap a t a sp ło n ę ła w 1943 r . w z b o m b ard o w an y m a rc h iw u m w H anow erze. P ro f. S tasz ew sk i o p isu je n a jp ie r w tę o lb rz y m ią (o p o w ierz ch n i 12,74 m 2) m apę, a n a s tę p n ie z a jm u je się p rz e d sta w ie n ie m n a n ie j o b sz a ru P o lsk i, n az w am i z tego» o b sz a ru , k a rto g ra fic z n y m p rz e d sta w ie n ie m B a łty k u w e w czesnym śred n io w ie cz u i n a z w a m i B a łty k u n a m a p ie E b sto rfu . O n az w ac h B a łty k u w k a r ­ to g ra fii w ie k ó w X V —X V II p ro f. S tasz ew sk i p is a ł te ż w za k o ń cz en iu a rty k u łu G e­ n e za i zn a c zen ie n a z w y B a łty k u w „P rzeg ląd zie M o rsk im ” n r 9/1962.

W n rz e 1/1963 „P rz e g lą d u G eograficznego” te n ż e a u to r ogłosił a r ty k u ł S ie ra ­ k o w s k i, L e le w e l a ,fo r tu g a lia e M o n u m e n ta C artographica”, w k tó ry m p r z e d s ta ­ w ił losy rę k o p iśm ien n e g o p o rtu g a lsk ie g o a tla s u ś w ia ta D iego H o m em a z ok. 1565 r., odnalezionego n ie d aw n o w B ib lio tece P u b licz n ej w L en in g ra d zie , a k tó re g o fo to ­ k o p ię zam ieszczono w to m ie I I P ortugaliae M o n u m e n ta C a rto g ra p h ic a 2, w y d a ­ nych przez rz ą d p o rtu g a lsk i w 1960 r. z o k a z ji p ię ć se tn e j rocznicy śm ierci H e n ry ­ k a Ż eglarza. A tla s te n n a b y ł w pierw szy ch la ta c h X IX w . Jó z ef S ierak o w sk i, a o p isa ł L elew el w to m ie I I G éographie d u m o y e n âge (1827 r.).

Z . Br.

Z H IS T O R II M A P M O R S K IC H

N r 43 „Z eszytów N aukow ych P o lite c h n ik i Ł ó d z k ie j” z a w ie ra p ra c ę d r a inż. J a n a W ereszczyńskiego A n a liza m a p m o rsk ic h w y b r z e ż a polskieg o n a tle sto so w a ­ n y c h u rzą d ze ń n a w ig a cy jn yc h . A u to r z a ją ł się m . in. h isto rią n a w ig a c ji i k a r to ­ w a n ia m a p m o rsk ich , a m ia n o w icie w dw óch p o d ro zd ziałach ro zd z ia łu w stę p n eg o : P ro b le m y n a w ig a c y jn e i h y d ro g ra fic zn e na B a łty k u w czasach n a jd a w n ie jszy c h (stan n aw ig a cji, o zn a k o w an ie n aw ig acy jn e) i P ro b le m y n a u ń g a c y jn e i m a p y m o r­ sk ie w o kresie średniow iecza (stan n aw ig a cji, o zn a k o w an ie n a w ig a c y jn e , m eto d y sp o rz ą d z a n ia śred n io w ieczn y ch m a p m o rsk ich , w n io sk i o ich p rz y d a tn o śc i d la ó w czesnej naw ig acji) o raz w n ie k tó ry c h p o d ro zd z iała ch ro zd z ia łu an a liz u ją c e g o now ożytne m a p y m o rsk ie w y b rz eż a polskiego, p isząc t u np. o m e to d ac h p o m ia ró w p olskiego w y b rz e ż a d la celów k a r to w a n ia m a p m o rsk ic h w X V II w.

Z. Br.

Z H IS T O R II BUD OW NICTW A PAROW CÓ W

W yd aw an y p rz e z Z jed n o czen ie P rz e m y słu O k rę to w eg o ty g o d n ik „G łos S tocz­ n io w c a ” (nie n o to w an y w b ib lio g ra fiac h czasopism ) w n rze 9/1963 ro zpoczął d r u k a rty k u lik ó w d r a G rzeg o rza K u rk ie w ic z a C zy żelazo m o że pływ a ć? K aż d y o d cin ek p rz e d s ta w ia f ra g m e n t d ziejó w b u d o w n ictw a o k ręto w eg o z ep o k i p a r y i o k rę tó w sta lo w y ch . O dcinek w n rz e 19 pośw ięcony je s t p ra c o m polsk ieg o o k rę to w c a d zia­ ła jąc eg o w R osji, S te fa n a D rzew ieckiego.

Z. Br.

1 W. O hnsorge w p ra c y Z u r D a tierung d er E b sto rfer W e ltk a r te („N ied er- sächsisches Ja h rb u c h fü r L andesgeschi'chte”, ta rn 33 za r. 1911) dow odzi je d n a k , że czas p o w sta n ia m a p p a m u n d i z E b sto rfu p rz e su n ą ć n ależy aż d o la t sie d em d zie­ sią ty c h X IV w.