Potrzeba, warunki i możliwości kształcenia menedżerów małych firm

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 129, 1993

A u r e l i a B i e l a w s k a *

POTRZEBA, WARUNKI I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA MENEDŻERÓW MAŁYCH FIRM

Celem a r t y k u ł u j e s t w s k a z a n ie na k o n ie c z n o ś ć d ok onan ia zmian w k s z t a ł c e n i u menedżerów m ały ch f i r m .

Nowy ła d ekonom ic zny, j a k i k s z t a ł t o w a n y j e s t w p o l s k i e j g ospo d a r c e od p ocz ątku l a t d z i e w i ę ć d z i e s i ą t y c h , wymaga nowego u j ę c i a r o l i i z n a c z e n ia w p r o c e s i e u p r z e m y s ło w ie n ia m ały ch p r z e d s i ę b i o r s t w s t a n o w ią c y c h rodzime f ir m y p ry w a t n e . Oo końca roku 1980 z a l i c z a n e one b y ł y do r z e m i o s ł a , zmiany w u s taw o d a w s tw ie gospodarczym wprowa dzone z p o c z ą tk ie m roku 1989 spowodowały, ze t y l k o n i e k t ó r e z n i c h mają nadal prawo do używ an ia o k r e ś l e n i a " r z e m i e ś l n i c z a " ; warunkiem j e s t n i e p r z e k r o c z e n i e g r a n i c z n e j w i e l k o ś c i z a t r u d n i e n i a w y n o s z ąc e j 1*> or.ób, p o z o s t a ł e zaś n a le ż ą do z b io r u "podmiotów g o s p o d a rc z y c h " (do z b io r u tego n a le ż ą w s z y s t k i e j e d n o s t k i g o s p o d a rc z e , a w i e c rów- n i e ż f ir m y r z e m i e ś l n i c z e ) . N ie w d ając s i ę w r o z w a ż a n ia t e r m i n o l o g ic z n e w d a l s z e j c z ę ś c i a r t y k u ł u używać będziemy na o k r e ś l e n i e za równo r z e m i e ś l n i c z y c h , j a k i n i e r z e m i e ś l n i c z y c h f i r m , k t ó r y c h w ł a ś c i c i e l e m ( w ł a ś c i c i e l a m i ) j e s t P o la k ( P o l a c y ) , a j e d n o c z e ś n i e w y s t ę p u je p o ł ą c z e n i e f u n k c j i z a r z ą d z a j ą c e g o i w ł a ś c i c i e l a k a p i t a ł u o ra / Dr w K a t e d r z e P o l i t y k i S p o łe c z n o - G o s p o d a r c z e j , U n i w e r s y t e t S z c z e c i ń s k i . 1 Ustawa z d n ia 23 g r u d n ia 1988 г . o d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j (Oz. U. nr 41, poz. 324) u c h y l i ł a ustawę o r z e m io ś le z dnia 8 c z e r w ca 1972 r . (D z. U. z 1977 r . , n r 4, poz. 20) w p ro w ad z ając d l a w s z y s t k i c h j e d n o s t e k g o s p o d a rc z yc h j e d n o l i t e o k r e ś l e n i e "p o d m io ty g o s p o d a r c z e " . Ustawa z d n ia 22 marca 1989 r . o r z e m i o ś l e (D z . U nr 17 poz. 92) ponownie w p ro w a d z iła d e f i n i c j ę r z e m i o s ł a , d z i e l ą c j e d n o c z e ś n i e rodzime p ry w a tn e f ir m y na r z e m i e ś l n i c z e cechowe r z e m i e ś l n i c z e n ie c e c h o w e i p o z o s t a ł e .

(2)

jednostopniow a s t r u k t u r a o r g a n i z a c j i f ir m y terminem - małe rodzime 2

f ir m y p ry w atn e lu b po p r o s t u - małe f i r m y . G. Rühl uważa, i ż tym, co w y ró ż n ia małą formę w z b i o r z e je d n o s t e k g ospo darcz ych j e s t f a k t , i ż l e j k ie r o w n ik j e s t zarówno w ł a ś c i c i e l e m , j a k i w s p ó łp ra c o w n ik ie m p r z e d s i ę w z i ę c i a , na je g o o s o b ie s k u p i a j ą s i ę w s z y s t k i e i s t o t n e f u n k c j e k i e r o w n i c z e . Ta, w ten sposób n a t u r a l n i e dana, i n t e g r a c j a wyma ga w wyższym s t o p n iu n i ż to w w ię k s z y c h p r z e d s i ę b i o r s t w a c h przemy s ło w y c h j e s t k o n ie c z n e , podporządkowania p o s z c z e g ó ln y c h zagadnień całemu systemowi k i e r o w a n i a p r z e d s i ę b i o r s t w e m . Wymaga ró w n ie ż po s i a d a n i a przez j e j k ie r o w n ik a w s z e c h s t r o n n e j wiedzy z d z i e d z i n y o r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n ia p r z e d s i ę b i o r s t w e m .

W warunkach g o s p o d a rk i s o c j a l i s t y c z n e j przez w i e l e l a t g ł o szono pog ląd o tymczasowym i s t n i e n i u r z e m i e ś l n i c z y c h form p r o d u k c j i i u s ł u g ; w z a s a d z ie d o p ie r o w a k t a c h prawnych w d r a ż a j ą c y c h re form ę gospodarczą r e a liz o w a n ą w p o l s k i e j gospodarce w l a t a c h o s i e m d z i e s i ą t y c h uznano r z e m io s ło za t r w a ł y s k ł a d n i k g ospo dark i s o c j a l i s t y c z n e j . Jeoriakże wbrew d e k la r a c jo m zawartym w dokumencie programowym r e f u r - n> g o s p o d a r c z e j , t z n . w " K ie ru n k a c h refo rm y g o s p o d a r c z e j " 3 , w a k ta c h prawnych w d r a ż a j ą c y c h re fo rm ę n i e uznano d z i a ł a l n o ś c i r z e m i e ś l n i c z e j za równoprawną z państwowymi i s p ó ł d z i e l c z y m i formami w y t w a r z a n ia . Rzem iosłu wyznaczono r o l ę u z u p e ł n i a j ą c ą d z i a ł a l n o ś ć f i r m państw o wych i s p ó ł d z i e l c z y c h w p r o d u k c j i r y n k o w e j, z a l e c a j ą c j e d n o c z e ś n i e w y k o r z y s t y w a n ie w p r o c e s i e p r o d u k c j i surowców odpadowych i m i e j s c o wych, a ja k o k o r z y s t n ą d la ro zwoju małych f i r m uznano m o żllw ość o d kupywania maszyn i urządzeń w y cofanych z p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s tw o wych .

Z o r i e n t o w a n ie g os p o d a rk i p o l s k i e j ku gospodarce ry n k o w e j wyma ga n a d a n ia małym rodzimym firmom a k ty w n e j r o l i w p r o c e s i e p r z e k s z t a ł c e ń s t r u k t u r a l n y c h i z n a c z e n i a , j a k i e nadawane im j e s t w k r a j a c h p o s i a d a j ą c y c h . e f e k t y w n i e f u n k c j o n u j ą c ą gospodarkę rynkową. F u n k c j a p ro d u k c y jn a f i r m r z e m i e ś l n i c z y c h , uznawana w p o l s k i e j p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j za n a j w a ż n i e j s z ą , w r o z w i n i ę t y c h k r a j a c h k a p i t a l i s t y c z n y c h p r z e s ł a n i a n a j e s t przez in n e f u n k c j e p e ł n i o n e p rzez 2

G. R ü h 1, Gedanken über das Handwerk, So n d e rd ru ck Handwerk und Moderne, B e t r i e b s w i r t s c h a f t , D eutsche V e r l a g s - A n s t a l t GmbH, S t u t t g a r t 1987.

3 P e ł e n t e k s t Kierunków re form y g o s p o d a rc z e j z aw a rty j e s t m. in. w p r a c y W. B a k i P o l s k a re fo rm a g o s p o d a rc z a, Warszawa 19B2.

(3)

małe f i r m y . N ie p o m n ie j s z a j ą c z n a c z e n ia d z i a ł a l n o ś c i p r o d u k c y j n e j małych f i r m , w l i t e r a t u r z e wymienia s i ę s z e r e g f u n k c j i s p e ł n i a n y c h przez t e f i r m y , s t a n o w ią c y c h o i c h n i e z a s t ę p o w a l n e j r o l i w p r o c e s i e f u n k c jo n o w a n ia g o s p o d a rk i s t e r o w a n e j mechanizmem rynkowym. N a j c z ę ś c i e j wym ienia ne są n a s t ę p u j ą c e f u n k c j e :

- " ś w ie ż e g o w i a t r u " , k tó r e g o dopływ na ry n e k powoduje, że duże fir m y m o n o p o lis t y c z n e mają o g r a n ic z o n ą m o żliw ość k o r z y s t a n i a z "ren ty m o nop olo w ej"!

- d ą ż e n ie małych f i r m do w e j ś c i a na r y n e k , a n a s t ę p n i e do u t r z y mania s i ę na nim, wymusza p o s z u k iw a n ie nowych r o z w ią z a ń p r o d u k c y j nych j - z d o ln o ś ć do t w o r z e n ia nowych, t a ń s z y c h m i e j s c p r a c y n i ż w du żych i ś r e d n i c h p r z e d s i ę b i o r s t w a c h , a ponadto w k ró ts zy m c z a s i e ; - " l a b o r a t o r i u m " d l a nowych t e c h n i k i t e c h n o l o g i i ; - s t w a r z a n i e s z c z e g ó l n i e dogodnych waruhków do w y z w a ln ia s i ę p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i i nabywania u m i e j ę t n o ś c i e k o n o m ic z n o - o r g a n iz a c y j n y c h ; c z ę s t o p e ł n i ą one f u n k c j ę s z k o ł y d l a aktywu k i e r o w n ic z e g o p r z e d s i ę b i o r s t w , s z k o l ą fachowców w ró żn ych zawodach, k u l t y w u j ą u m i e j ę t n o ś c i w zawodach z a n i k a j ą c y c h , a p o t r z e b n y c h s p o ł e c z n i e ;

- p r z y c i ą g a j ą do p ro c e s u p r o d u k c j i k a p i t a ł y , k t ó r e bez i c h i s t n i e n i a p o z o s t a ły b y poza p rodukcyjnym obrotem gospodarczym .

W l i t e r a t u r z e k r a j ó w p o s i a d a j ą c y c h r o z w i n i ę t ą gospodarkę k a p i t a l i s t y c z n ą p o p u la r n y j e s t p o g lą d , iż między innymi s p e ł n i a n i e powyższych f u n k c j i p rz ez małe f ir m y j e s t warunkiem sprawnego f u n k c jo n o w a n ia c a ł e j g o s p o d a rk i i d l a t e g o p o t rz e b n e są programy r z ą d o we w s p i e r a j ą c e ro zw ój t y c h f i r m . Programy t a k i e f u n k c j o n u j ą w w i e l u k r a j a c h i obejm ują różnorod ne o b s z a ry d z i a ł a l n o ś c i m ałych f i r m . P r z y czym rozważany p rzez nas problem k s z t a ł c e n i a k ad r m enedżer s k i c h małych f i r m j e s t jednym z w a ż n i e j s z y c h . Programom tym n a d a je s i ę duże z n a c z e n i e w k r a j a c h , w k t ó r y c h t r a d y c j e i p r z y z w y c z a j e n i a związane z k ie ro w a n ie m małymi firm am i w warunkach k o n k u r e n c j i s t w a r z a n e j na rynku mają d łu g ą h i s t o r i ę , g d z ie c z ę s t o k i e r o w a n i e f ir m ą j e s t k o n t y n u a c j ą rodzim ych t r a d y c j i .

P o d n o s ze n ie poziomu w y k s z t a ł c e n i a menedżerów m ały ch f i r m ma swo j e u z a s a d n i e n i e w o b s e r w a c j i z j a w i s k z a cho dz ących na rynk u w z w ią z ku z powstawaniem nowych f i r m i upadkiem i s t n i e j ą c y c h .

B a d a n ia przeprowadzone p rz e z G. R ü h la w RFN w y k a z a ł y , że na o b s z a rz e d z i a ł a n i a Handwerkskammern, k t ó r e w s p i e r a j ą p r o c e s k s z t a ł

(4)

-c e n i a w ł a ś -c i -c i e l i mały-ch f ir m i -c z y n n ie u -c z e s t n i -c z ą w tym p r o -c e s i e ,

A

l i c z b a nowo z a k ła d a n y c h f i r m r z e m i e ś l n i c z y c h w y r a ź n ie w z r a s t a . W p r a c y G. Ruh la brak j e s t i n f o r m a c j i na temat z a l e ż n o ś c i m ię dzy rozwojem bazy k s z t a ł c e n i a w ł a ś c i c i e l i małych f i r m i wskaźnikiem b ankructw t y c h f i r m . Dostępne dane d o t y c z ą c e n a t o m ia s t g o s p o d a rk i f r a n c u s k i e j w s k a z u ją , że na 100 p o w s t a j ą c y c h f i r m t y l k o 40 p rz e t rw a 5 l a t . P r z y c z y n y tak d uż ej l i c z b y b ankructw s ą , zdaniem pracowników Iz b y H and low o-Przem ysłow ej w P a ry ż u i Iz b y Handlo w ej w W e r s a l u , d w o jak ie g o r o d z a j u ; po p ie r w s z e - brak w y s t a r c z a j ą c e g o k a p i t a ł u

i po d r u g ie - brak d o s t a t e c z n e j wiedzy w d z i e d z i n i e z a r z ą d z a n ia . W l a t a c h o s i e m d z i e s i ą t y c h w związku z l i k w i d a c j ą w i e l u m i e js c p ra c y w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h państwowych o r a z zamykaniem k o p a lń we F r a n c j i p o j a w i ł o s i ę z ja w is k o masowego b e z r o b o c i a . W l a t a c h 1980- -1907 p o w s t a ło s z e r e g nowych i n s t y t u c j i i o r g a n i z a c j i , k t ó r e m i a ły

na celu

z a p o b ie g a n ie b e z ro b o c iu poprzez o ż y w ia n ie ś ro d o w isk l o k a l

nych

i w s p i e r a n i e p owstawania p ry w a tn yc h p r z e d s i ę b i o r s t w . Do t y c h

in stytu cji

n a le ż ą m. i n . :

- ANCE z m isjam i r e g i o n a l n y m i ;

- Boutiques

de G e s t i o n ;

- k lu b y przemysłowców, p o w s t a łe przy iz b a c h h a nd low ych; - s t o w a r z y s z e n i a , np. AfA C E v .

toszystkie i.e

i n s t y t u c j e

oraz izby

handlu i p r z e m y s łu , r z e m i e ś l n i c z e

i rolnicze łącznie z wieloma

i n s t y t u c j a m i ( P a n k i , p r z e u s ię -

diorstwa

przem ysłowe,

i t d . ) , a

także em erytowani d y r e k t o r z y p r z e d

siębiorstw

s k u p i a j ą s i ę d o b ru w o ln ie tw orząc "p u n k ty s z a n s " w s p i e r a

jące i udzielające

( b e z p ł a t n i e ) pomocy p rz y s z ły m p r z e d s i ę b i o r c o m .

Nowi p r z e d s i ę b i o r c y mają w ię c możliw ość s k o r z y s t a n i a z pomocy s p e c j a l i s t ó w w z a k r e s i e f in a n s ó w , podatków, k s i ę g o w o ś c i , z a r z ą d z a n i a i in n y c h .

Kreowaniem nowych f i r m , od 1937 r . , z a in t e r e s o w a n y j e s t rów n ie ż rząd F r a n c j i , a p r z e j a w i a s i ę to w pomocy f i n a n s o w e j , s ub w encjach przekazyw anych i n s t y t u c j o m w s p ie r a ją c y m ro zw ój p r y watn ych f i r m . Pomoc ta przeznaczona j e s t na o r g a n iz o w a n ie kursów

G. li ii h 1, T ä t i g k e i t s b e r i c h t , I n s t i t u t f ü r T e ch nik der B e t r i e b s f ü h r u n g im Handwerk, D eu ts c h e s H a n d w e r k s i n s t i t u t 1986 K a r l s ru he .

Podawane i n f o r m a c j e pochodzą z m a t e r ia łó w podarowanych przez wymienione i n s t y t u c j e F u n d a c j i I n i c j a t y w S p o łe czn o-E k onom icz nych i u d o s t ę p n io n y c h p rzez w yż ej wymienioną F u n d a c ję a u t o r c e a r t y k u ł u .

(5)

i s z k o l e ń , o p ł a c a n i e p o t r z e b n y c h s p e c j a l i s t ó w , wydawanie n i e z b ę d nych in f o rm a t o ró w i p u b l i k a c j i w tym z a k r e s i e .

Z ró w n ie ła tw o d o s t ę p n e j i p r o f e s j o n a l n i e na b ardz o wysokim po z io m ie s t o j ą c e j pomocy mogą k o r z y s t a ć w ł a ś c i c i e l e m ałych p r z e d s i ę b i o r s t w w RFN. Na p r z y k ł a d wspomniany w c z e ś n i e j p r o f . G. Rühl j e s t d yre k to re m I n s t i t u t f ü r T echnik der B e t r i e b s f ü h r u n g im Handwerk ( I T B ) w K a r l s r u h e . I n s t y t u t te n obok p ro w a d z e n ia p r a c badawczych d o t y c z ą c y c h fu n k c jo n o w a n ia r z e m io s ła z a jm u je s i ę ró w n ie ż p row ad ze niem s e m in a rió w d l a r z e m ie ś ln ik ó w . Formy t y c h s e m in a rió w są z r ó ż n i cowane, w z a l e ż n o ś c i od o cz ek iw a ń p o t e n c j a l n y c h s ł u c h a c z y . Z a i n t e resowaniem c i e s z ą s i ę dwudniowe s e m in a r i a p o św ię c o n e s p e c j a l n y m pro blemom; i c h zadaniem j e s t z ap oz nan ie s ł u c h a c z y z o k re ś lo n y m p r o b l e mem i u m o ż l i w i e n i e na tyc h m ia s to w e g o w y k o r z y s t a n i a z d o b y t e j w ie d z y w f i r m i e . Ta forma sem in arium może być r e a l i z o w a n a w d n ia c h wo lnych od p r a c y ( sob ot a - n i e d z i e 1 a ) . C zynnik ten - zdaniem p row ad z ących ta s e m i n a r i a - p r z y c z y n i a s i ę w dużym s t o p n i u do p o p u l a r n o ś c i t e j f o r

my s e m in a rió w . P r e f e r u j e s i ę je d nak p r z e p ro w a d z a n ie s e m in a rió w j a k o

"im p rez w i e c z o r n y c h " , p rz y czym c y k l s p o tk ań p o d z i e lo n y j e s t na 125 wie i.z o r ó w . Porów nanio wyników n a u c z a n ia między s łu c h a c z a m i d w ud nio wych s e m in a rió w i s e m in a rió w w ie c zo ro w yc h p o k a z u je w y r a ź n i e . że s p o t k a n i a wieczprowe u m o ż l i w i a j ą p r z e k a z a n i e słuchaczo m wiadomo ś c i w szerszym z a k r e s i e , a n i ż e l i m ogli s i ę o n i s p o d z ie w a ć .

D la u c z e s t n ik ó w s y s t e m a t y c z n i e zbudowanego d a ls z e g o k s z t a ł c e n i a w z a k r e s i e p row ad z enia p r z e d s i ę b i o r s t w s t w a r z a s i ę m o ż l i wość, po z d a n iu egzaminu przed Handwerkskammern, u z y s k a n i a t y t u ł u " B e t r i e b s w i r t des H and w e rks". U z y s k a n ie tego t y t u ł u z g o d n ie z o b o w iąz u jąc ym prawem r z e m ie ś ln ic z y m (d a s H a n d w e r k s r e c h t ) w RFN ł ą c z y s i ę z otrzymaniem o k r e ś l o n y c h p r z y w i l e j ó w .

Z a i n t e r e s o w a n i e u d z ia łe m w s e m in a r i a c h prowadzonych p r / e z IT B w z r a s t a z każdym ro k ie m ; pewną i l u s t r a c j ę tego z j a w i s k a moy-j dać l i c z b y ab s o lw e n tó w , k t ó r z y u z y s k a l i t y t u ł " B e t r i e b s w i r t des Hand w e r k s " : w roku 1980 b y ł o i c h 6 6, w 1903 - 223, a w roku 1986 - 400.

Z a j ę c i a w c z a s i e s e m in a rió w w ie c z o r n y c h n o s z ą c y c h nazwę " A k a demie des Handwerks" odbywają s i ę w c z t e r e c h g ru p a c h t e m a t y c z n y c h :

1. E x is t e n z g r ü n d u n g s s e m in a r e - celem tego s em in arium t r w a j ą c e g o c z t e r y d n i j e s t p r z e k a z a n i e wiedzy p o t r z e b n e j w momencie urucham ia- m ia n ia f i r m y . Prowadzący sem inarium o k r e ś l a j ą to mianem " R ü s t z e u g zur S e l b s t ä n d i g k e i t " ( d o s ło w n e t łu m a c z e n ie - " s p r z ę t wojenny do s a m o d z i e l n o ś c i " ) . S e m in a r ia te c i e s z ą s i ę dużym p o p a rc ie m o r g a n iz e

(6)

-c j i r z e m i e ś l n i -c z y -c h , is t o t n y m bowiem zadaniem t y -c h o r g a n i z a -c j i j e s t n i e t y l k o w s p i e r a n i e pow staw ania nowych f i r m , l e c z ta k ż e z a p e w n ie n i e , że p o t e n c j a l n i menedżerowie o t r z y m a ją u n i c h m o ż l iw ie n a j l e p szą pomoc, aby zarówno nowo z a ło ż o n e , j a k i p r z e j ę t e p r z e d s i ę b i o r stwa mogły powyślni-e e g z y s to w a ć .

2. Seminarprogramm ABC der B e t r i e b s f ü h r u n g ; - celem t e g o , t r w a j ą cego о з л е т d n i , sem in arium j e s t p rz e k a z a n i e w z w a r t e j p o s t a c i i s t o t nych elementów wiedzy d o t y c z ą c e j prow adzenia małych p r z e d s i ę b i o r s t w .

3. S tu d ie n g a n g B e t r i e b s w i r t des Handwerks - program tego s e m i narium b y ł w i e l o k r o t n i e rozważany zarówno w c z a s i e spotkart p r z e d s t a w i c i e l i o r g a n i z a c j i r z e m i e ś l n i c z y c h p o s z c z e g ó ln y c h k r a jó w z w ią z kowych, ja k i w c z a s i e s potkań org anizow anych p rz e z C e n t r a l n y

Zwią-*

zek N ie m ie c k ie g o Rz e m io s ła ( Z e n t r a l v e r b a n d e s des D eutschen Hand w e r k s ) . Przedmiotem s z c z e g ó l n i e w n ik l iw y c h d y s k u s j i b y ł n i e t y l k o program sem in arium 1 s k ła d prowadzących z a j ę c i a , l e c z t a k ż e , w c e l u z w ię k s z e n ia a t r a k c y j n o ś c i o t r z y m a n ia t y t u ł u " B e t r i e b s w i r t des Hand w e r k s " , z a k re s p r z y w i l e j ó w z w ią za n y c h z tym t y t u łe m .

4. S p e z i a l s e m i n a r e - program tego sem in arium opracowywany j e s t w o p a r c i u o tematy proponowane przez -stuchaczy. N a j b a r d z i e j p r e f e rowane tematy t o :

- szanse i ry z yk o nowych t e c h n o l o g j i w a s p e k c ie r z e m i o s ł a ; - n i e b e z p ie c z n e m a t e r i a ł y p r o d u k c y jn e , h a ł a s i w i b r a c j e ; - o s o b i s t e w y p osaż enie o ch ron ne ;

- pewność t e c h n ic z n y c h środków p r a c y .

Oprócz s e m in a rió w , 110 prowadzi tar że d z i a ł a l n o ś ć w z a k r e s i e d o ra d z tw a . S z c z e g ó l n i e trudnym zadaniem d la doradców j e s t pomoc w z a k r e s i e " P la n o w a n i e i u r z ą d z a n ie f i r m r z e m i e ś l n i c z y c h " . Temat ten zaś j e s t n a j c z ę ś c i e j przedmiotem doradztwa in d y w id u a ln e g o .

Oddzielnym rodzajem k s z t a ł c e n i a k ad r d l a małych f i r m j e s t ''K o n t a k t s t u d i u m " , w ramach k tó r e g o zdobywają k w a l i f i k a c j e d ora d cy małych f i r m . Z a j ę c i a w ramach " K o n t a k t s t u d iu m " są k ilk u d n io w e i do t y c z ą z a z w y c z a j jednego proble mu.

W p o l i t y c e g o s p o d a rc z e j państw w s p i e r a j ą c y c h ro zw ój małych f i r m podejmuje s i ę d z i a ł a n i a z m ie r z a j ą c e do z m n i e js z e n ia ry z y k a In w e s t o w a n ia w t y c h f i r m a c h : je d ną z form t a k i e j d z i a ł a l n o ś c i j e s t w s p i e r a n i e k s z t a ł c e n i a kad r d la t y c h f i r m . P r z e d s t a w io n e in fo r macje d o t y c z ą k r a j ó w , w k t ó r y c h menedżerowie " w z r a s t a j ą w warun kach g o s p o d a rk i r y n k o w e j " , a p ona dto, co j e s t n i e z w y k le ważne, w bo g a t e j s p o ł e c z n o ś c i n ieud ana i n w e s t y c j a oznacza u t r a t ę d o c h o d u ,

(7)

rzadko p o c ią g a za sobą je d n a k d o t k l i w y n i e d o s t a t e k , w b i e d n e j s p o ł e c z n o ś c i zaś ry z y k o ma s z c z e g ó ln ą c e c h ę , j e g o s k u t k i są n i s z c z ą c e i n a t y c h m ia s t o w e . Wśród b ie d n y c h n i e c h ę ć do r y z y k a j e s t bardzo znaczna i t o z z u p e ł n i e u z a s a d n io n y c h p r z y c z y n .

Wydaje s i ę , i ż k o nse kw e ncją z o r i e n t o w a n i a p o l s k i e j g o s p o d a rk i ku ry n k o w i i wyrazem dążert do z b l i ż e n i a s i ę do gospodarek k r a j ó w EWG powinno być u z n a n ie n i e z a s t ę p o w a ln y c h w g osp o d a rc e f u n k c j i m ały ch f i r m i p r z y j ę c i e w p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j programów w s p i e r a j ą c y c h p ro c e s in w e s to w a n ia w t y c h f i r m a c h . J e d e n z t a k i c h p r o gramów p o w in ie n być s k ie r o w a n y ku w s p a r c i u p ro c e s u k s z t a ł c e n i a menedżerów m ały ch f i r m , a t o z k i l k u powodów:

- w a run ki g o s p o d a rk i s o c j a l i s t y c z n e j n i e s p r z y j a ł y ro zw ojow i u m i e j ę t n o ś c i osób p r z e d s i ę b i o r c z y c h , e k sp an syw nych, z o ri e n t o w a n y c h ku rozw ojowi i podejmowaniu r y z y k a , c z y l i b ra k j e s t h i s t o r y c z n i e sprawdzonych wzorców, za to wyraźny j e s t opór l u d z k i c h nawyków;

- warunkiem p e ł n i e n i a przez małe f i r m y nowej r o l i w g ospo da rce j e s t opanowanie przez i c h menedżerów nowych u m i e j ę t n o ś c i ; d o t y c h czasowe zdobywanie wiedzy poprzez " t e r m i n o w a n i e " u r z e m i e ś l n i k a s ta n o w i n i e w ą t p l i w i e ź r ó d ł o i n f o i m a c j i d l a p o t e n c j a l n y c h r z e m i e ś l ników , k t ó r e tru dn o p r z e c e n i ć , u l e j e s t to n i e w y s t a r c z a j ą c e w n o wych warunkach g o s p o d a ro w an ia;

- p o s z e r z a n i e i u a k t u a l n i a n i e wiedzy p o t rz e b n e j e s t n i e t y l k o w ł a ś c i c i e l o m nowo p o w s t a j ą c y c h f i r m , a l e ta k ż e f i r m j u ż i s t n i e j ą c y c h .

Warunkiem u r u c h o m ie n ia p ro c e s u k s z t a ł c e n i a p o l s k i c h menadżerów małych f i r m j e s t o p ra c o w a n ie programu t a k i e g o k s z t a ł c e n i a . Wydaje s i ę , że p r o c e s k s z t a ł c e n i a w ł a ś c i c i e l i m ałych f i r m w naszym k r a j u mógłby p r z y j ą ć formę z b l i ż o n ą do p r z e d s t a w io n e g o modelu k s z t a ł c e n i a r e a liz o w a n e g o w RFN, n i e j e s t bowiem r e a l n y w p o l s k i c h warunkach sposób k s z t a ł c e n i a men6o!żerów, r e a l i z o w a n y , tak j a k to p r z e d s t a w io n o , we F r a n c j i . M ożliw e w y d aje s i ę u t w o r z e n i e na wzór n i e m i e c k i 'a k a d e m ii r z e m i o s ł a " . Z p r z y c z y n , o k t ó r y c h wspomniano w c z e ś n i e j , n i e j e s t możliw e p r o s t e p r z e n o s z e n i e t r e ś c i s e m in a rió w z Akademie des Handwerks . K o n ie c z n e j e s t tu w y p r a c o w a n ie , w p o r o z u m ie n iu ze Związkiem R z e m io s ła P o l s k i e g o , w ła s n e g o , o p a r t e g o na p o l s k i c h t r a d y c j a c h , u w z g lę d n i a j ą c e g o p o l s k i e d o ś w ia d c z e n ia modelu k s z t a ł c e n i a . Wydaje s i ę , że o p ra c o w a n ie programu d z i a ł a l n o ś c i " a k a d e m ii r z e m i o s ł a " (zarów no o n a z w ie , J a k i o f o r m ie o r g a n i z a c j i moż

(8)

na d y s k u to w a ć ) 1 j e j u r u c h o m ie n ie to ważne wyzwanie p r a k t y k i pod adresem p o l s k i e j n a u k i . U ru chom ie nie proponowanej o r g a n i z a c j i k s z t a ł c e n i a menedżerów małych f i r m powinno u z y sk ać w s p a r c i e rz ą d u , n i e t y l k o f in a n s o w e , a l e r ó w n ie ż , J a k wskazu je program sem in arium " B e t r i e b s w i r t des H and w erks", w s f e r z e in n y c h p r z y w i l e j ó w .

A u r e l i a B ie l a w s k a

N E C ES SIT Y , CONDITIONS AND P O S S I B I L I T I E S OF TRAINING MANAGERS UF SMALL FIRMS

The a r t i c l e p o i n t s a t the n e c e s s i t y of t a k i n g measures by the Government, the P o l i s h C r a f t s A s s o c i a t i o n s , and r e p r e s e n t a t i v e s o f s c i e n t i f i c c i r c l e s aimed a t e l a b o r a t i n g and i n t r o d u c i n g a model o f t r a i n i n g managers of s m a ll P o l i s h f i r m s .

The new economic o r d e r emerging i n P o la n d s i n c e th e b e g in n in g of the 9 0 'a c a l l s f o r a new approach to the r o l e and im p o rtan ce o f p r i v a t e f i r m s i n the p r o c e s s of economic g ro w th. These f ir m s - j u s t as i t i s the c a s e i n c o u n t r i e s w i t h an e f f i c i e n t market mechanism - s hould p erform an a c t i v e r o l e among o t h e r s i n the p r o c e s s o f c r e a t i n g new j o b s , i n t r o d u c i n g i n n o v a t i o n s , d e c e n t r a l i z i n g i n d u s t r y , and m o b i l i z i n g c a p i t a l .

The e x p e r ie n c e of c o u n t r i e s w it h a d e v elo p e d market economy

e.g.

o f F r a n c e , West Germany shows t h a t f o r s m a ll f ir m s to p l a y an a c t i v e r o l e i n the economic growth p r o c e s s the y s h o u ld r e c e i v e an e x t e n s i v e s u p p o rt from the Government i n c l u d i n g a s s i s t a n c e in the t r a i n i n g of t h e i r managers.

(he a r t i c l e d i s c u s s e s the e x p e r ie n c e of F r a n c e and West Germany in the f i e l d of t r a i n i n g the owners of s m a ll f i r m s . I t ends w i t h a p r o p o s a l o f w o rk ing out the P o l i s h model of t h e i r t r a i n i n g .