Zbigniew P o d l a s i ak*
POLITYKA PRZEMYSŁOWA PAŃSTW UCHODHIOEUROPEJSKICH
P o j ę c i e p o l i t y k i przem ysłowej i t e o h n o lo g ic a n e j p o ja w iło e ię w l i t e r a t u r e « ekonom icznej stosunkowo n iedaw no. I n te rw e n c y jn e od-d z ia ły w a n ie pańetwa n a rz e c z k o n k r e tn e j g a ł ę z i p rze m y słu , esy t e ż
fawory z u ją o e rozwój w d z i e d z i n i e danej t e c h n o l o g i i upow ezeohniło
s i ę w o k r e s i e powojennym, a l e n ie wynika ono - Jak d o tąd - я doktry n y w y ra ż a ją c e j p o trz e b ę s p ó j n e j i c a ło ś c io w e j p o l i t y k i r e g u l o -wania p ro cesam i zmian я t e j ważnej d z i e d z i n i e g o s p o d a rk i* Odmien-ne poetawy i d o św iad czen ia p o s z o ze g ó ln y ch państw z a c h o d n io e u ro -p e j s k i c h u l e g a ł y w yraźnej i z b ie ż n e j e w o l u c ji -pod w-pływem -p r e s j i r e a lió w społeczno-ekonom ioznych*Opracowotie n i n i e j s z e J e a t p ró b ą o d tw o rz e n ia t e j e w o l u c j i , k t ó r a d o p ro w a d z iła do z ro z u m ie n ia k o n i e c z n o ś c i op raco w an ia p o l i t y k i p rze m y sło w ej. Oznacza ода d z i ś n a j o z ę ó o ie j i s t n i e n i e d łu g o o k reso w ej w i z j i pożądanego ro zw oju w t e j d z i e d z i n i e o r a z z a s t o s o -wania sk u te c z n y c h meohanizmów j e j r e a l i z a o j i ,
M°gg£nigao.1 a przeigyału
Po zak o ń cz e n iu d z ia ł a ń wojennych Europa Zaohodnia p r z y s t ą p i ł a do odbudoiiy g o s p o d a rc z e j* Ważnym ozynnikiem u ła tw ia ją c y m t o z a d a -n i e s t a ł a s i ę pomoo fi-n a -n s o w a , t e c h -n o l o g ic z -n a i o r g a -n i z a c y j -n a u - d z ie lo n a p r z e z OSA* W ykorzystanie t y c h środków wymagało k o o rd y n a- o j i i prsew idyw ania n a sk a lę ,- k t ó r e j mechanizm rynkowy n ie mógł s p r o s t a ć * R e a l i z a o j a P la n u M a rs h a lla z b i e g ł a s i ę z zapoczątkow a-niem p rób w z a k r e s i e programowania g o sp o d a rc z d g o , k t ó r e zmne j e s t a l i t e r a t u r z e ekonomioznej pod nazwą p lan o w a n ia in d y k aty w n eg o .
* D r, a d iu n k t w I n s t y t u c i e Ekonomii P o l i t y o z n e j UŁ. С24Й
J i « « a ł e ż n i e od p r z y j ę t e j a e t o d o l o g i i o r * « o f i c j a l n y c h celów e t « « »lanych planom * r ó i n y c h k r a j a o h » p r z e m y s ł z n a jd o w a ł a l f s a v e s « a c e n tru m u w a g i. P ie rw s z y p l a n w i e l o l e t n i opracowany «« F r a n c j i oa l a t a 1948-1952 z a w i e r a ł z a d a n i a adreeow an* do t« w . a e k to r ó w b a c o - • y o h , k t ó r e obejmowały g ó r n io tw o w ęglowe, e n e r g e t y k ę , h u t n i c t w o s t a l i i p rz e m y s ł cementowy. P la n o w a n ie in d y k a ty w n a w N o rw e g ii roa- p o c s ę t o od s fo rm u ło w a n ia głównego o e l u , J u k i » m ia ł być 50% w s r o e t p r o d u k c j i e n e r g i i e l e k t r y c z n e j w l a t a c h 1 9 48*1952. V o e n t r u a p o s -ta n o w ie ń program u d ł u g o fa lo w e g o na l a t a 1 952-1953 • HPH o d n a l e ź ć ■ożna zapow iedź d z i a ł a : ! z m i e r z a j ą c y c h do p r * « k e B t a ł o « n l a e t r u k t u r a s e r e g u wybranych g a ł ę z i p r z e m y e ł u , w z a l e ż n o ś o i od l o h p o t e n c j a l -nych m o żliw o ś c i e k s p o r t o w y c h .
Vykonanie planćw p o w ie rz o n o m n iej l u b b a r d « l « j w y s p e c j a l i z o -wanym i n s t y t u c j o m , k t ć r e p o s ł u g i w a ł y a i ę różnorodnym i n a r z ę d z i a m i p o ś r e d n i e g o 1 b e z p o ś r e d n ie g o n a p ro w a d z a n ia g o s p o d a r k i ku w y t k n i ę -tym c e lo m . S s o z e g ó l n l e ważnym c z y n n ik ie m r e a l i z a c j i planćw I n d y - katywnyoh w E u r o p ie Z a o h o d n iej s t a ł s i ę s e k t o r s n a o j o n a l l « o w a n y , k t ć r y w n i e k t ó r y c h k r a j a o h obejmował r e l a t y w n i e BnaoBną c z ę ś ć p r z e m y s ł u . P la n y w o d n i e s i e n i u do g a ł ę s l s h a o jo n a l iz o w a n y c h m ia ły o h a r a k t e r o b l i g a t o r y j n y . P a ń e tw a w y k o rz y sty w ały c h ę t n i « m o ż llw o ś - e l o d d z i a ł y w a n i a na p r z e m y s ł z a pomocą i n w e s t y o j l r e a l i z o w a n y c h w s e k t o r z e p u b lic z n y m , gdyż deoydowało t o o szybkim r o s w o ju o a ł e j g o s p o d a r k i . W m ia r ę d a ls z e g o r o z w o ju ekonom icznego p r i o r y t e t y n a -r z u c a n e za pomocą planów s t a w a ł y s i ę c o r a z b a r d z i e j d y s k u s y j n e . O p a r te b y ły na prze w id y w an iu p r z y s z ł o ś c i , k t ó r a na obeonys e t a p i e r o z w o ju t e c h n i k i , e w o l u c j i p o p y tu 1 podaży o r a z r o s n ą o e g o umiędzy-n a r o d o w ie umiędzy-n i a ż y c i a g o s p o d a ro z e g o s t a j e a i ę tym b a r d s l o j umiędzy-n iep e w umiędzy-n a , l a e l l n l e j p r ó b u j e wniknąć w s z c z e g ó ł y . N i e z a l e ż n i e od ooeny p r z y -d a t n o ś c i r ó ż n y c h f o r a p la n o w a n ia in -d y kąty wnego, j a k r ó w n ie ż p r z y - • z ł o ś c i s e k t o r a z n a c j o n a l i k o w a n e g o , w t r a k c i e o ż y w io n e j d y s k u s j i nad tymi n a r z ę d z i a m i i n t e r w e n c j o n i z m u państwowego po r a s p ie r w s z y p o j a w i ł s i ę problem p o l i t y k i p r z e m y s ło w e j . Nie o s i ą g n i ę t o j e d n a k z g o d n o ś o l poglądów 1 po o k r e s i e stosunkow o s z y b k ie g o ro zw o ju eko-nom icznego l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h w p r z e w a ż a j ą c e j m ie r z e o p a r t e g o n a m echanizm ie rynkowym, sp ra w a t a o d ż y ł a ponownie w z w ią zku z p r o
-j e k t a m i m iędzynarodowe-j I n t e g r a c -j i r e g i o n a l n e -j , a z w ł a s z c z a w ś l a d z a b u d z ą c ą s i ę ś w ia d o m o śc ią k o n i e c z n o ś c i d o t r z y m a n i a kroku n a jw y ż e j r o z w in i ę ty m k o n kurentom z a g r a n ic z n y m . P r z y s p i e s z e n i e t « a p a d o k o n u ją c y c h s i ę p r z e m ia n spowodowało p o j a w i e n i e a i ę nowych problem ów.
1аШ1Я1ъ.&ТЯ9Ш**23*
S zybkie t«mpo s a i a n t e c h n o l o g i c z n y c h wymuszane р п о к r o s n ą c ą k o n k u r e n c ję s t a w i a ł o p r z e m y tł z a c h o d n i o e u r o p e j s k i p r s e d k o n i e c z -n o ś c i ą odpow ie d -n ie g o p r z y s t o e o w a -n i a s i ę * Gwałtow-ny p r o c e s p r z e -c h o d z e n i a -c a ł y -c h g a ł ę z i p r z e m y s łu od o k ré o u pom yślnej k o n i u n k tu r y do p e rsp e k ty w y k o n i e o z n e j i t r u d n e j k o n w e r s j i wymagał pomocy władz państwowych* K r a j e o d ł u g i e j h i s t o r i i ro z w o ju przem ysłow ego z g r o -m a d z iły w i e l e d ośw la doze ń na d r o d z e a d a p t a c j i nowych g o s p o d a r e k do z m ia n . So co w t e j d z i e d z i n i e wydaje a i ę n i e ć pewne cech y s p e -c y f i -c z n e i d a w n ie j n i e s p o t y k a n e wiąże a i ę z gwałtownym w zroatem rozm iarów p r z e d s i ę b i o r s t w , s n n le j e z e n l e r o s i ę z a k r e s u s e k t o r a r o l -n i c z e g o , a t a k t e ze wspom-nia-nym J u t tempem zmia-n* S tą d p o c h o d z i n a c i s k na p a ń s tw a , aby obok t r a d y c y j n y c h n a r z ę d z i i n t e r w e n c j o n i z -mu, w f o r m ie p o l i t y k i a n t y o y k l i o z n e j , f i n a n s o w e j , k re d y to w e j itćL, s t w a r z a ł o p r e f e r e n c y j n e w a r u n k i d l a p r z e d s i ę b i o r s t w z a g ro ż o n y c h u p a d ł o ś c i ą - Zmiany d o k o n u ją c e s i ę we w s p ó łc z e s n y c h s i ł a c h wytwór-cz y c h powodują d z i ś t a k a l l n e w s t r z ą s y w d z i e d z i n i e e p o ł e c z n o - r e - g i o n a l n e j , * • zmusza t o w ła d z e państwowe do o k r e ś l o n e j r e a k c j i .
W E u r o p ie Z a c h o d n ie j k i l k a g a ł ę z i od pewnego c z a s u przeżyw a s t r u k t u r a l n e t r u d n o ś o i . W p o s z c z e g ó ln y oh k r a j a c h o b r a z s y t u a c j i n i e J e s t Jednakow y, n i e m n i e j do t a k i o h d z i e d z i n n a j c z ę ś o i e j z a l i -c z a s i ę g ó r n i-c t w o węglowe, o z ę ś ć g ó r n i -c t w a r u d ż e l a z a , h u t n i c t w o s t a l l , p rz e m y s ł s to c z n io w y i t r a d y c y j n e b r a n ż a p r z e n y s ł u w ł ó k i e n -n i c z e g o . D z ie d z i-n y t e z trudem p o k o -n u ją ko-nsekw e-noje s i l -n e j p r e -s j i k o n k u r e n c j i na r y n k u wewnętrznym i międzynarodowym. Bez w zglę-du n a p r s y o s ? n y t y c h t r u d n o ś o i p a ń e tw a u z n a ł y k o n i e c z n o ś ć p o d j ę -c i a o d p o w le d n io h kroków z a r a d -c z y -c h w -c e l u z ł a g o d z e n i a e p o ł e o z n o - ekonomioг nyoh skutków l i k w i d a c j i n i e e f e k t y w n y o h pro ce só w p r o d u k -c y jn y -c h 1 z a s t ą p i e n i e i -c h I n n y m i, b a r d z i e j efektyw nym i i m ają-cymi p r z e d s o b ą w i ę k s z e p e rs p e k ty w y r o z w o j u . Stanow i t o w ł a ś n i e s e n s k o n w e r s j i p rzem ysłow ej * Możne ona p r z e b i e g a ć w f o r m i e w e w nętrznej, w .o b r ę b i e p r z e d s i ę b i o r s t w a d o t k n i ę t e g o s k u tk a m i k r y z y s u i obejm o-wać odpow iednie p r z e k s z t a ł c e n i e p r o d u k c y j n e . N a to m ia s t k o n w e r s ja ty p u z e w n ę tr z n e g o o z n a c z a z a tr z y m a n ie d z i a ł a l n o ś c i danego p r z e d -s i ę b i o r -s t w a 1 rozbudowę mocy wytwórczyoh w I n n y c h d z i e d z i n a c h p r z e m y s łu , k t ó r s mogłyby dać z a t r u d n i e n i e zwolnionym pracow nikom . Ten t y p zm ian s t r u k t u r a l n y c h o d n o s i s i ę z k o n i e c z n o ś c i n p . do
ko-p a l n i c t w a огу h u t n i c t w a , a l e moi« m ieć z a s t o s o w a n i e w# w s z y s t k i c h p r z y p a d k a c h . W każdym r a s i e k o n w e r s ja o z n a c z a p o t r z e b ę d o k o n a n ia poważnych i n w e s t y c j i , a t a k i e p r z e p r o w a d z e n i a zmian w k w a l i f l k a - i o j a c h prac o w n ik ć w . S ta now i t o p ro b le m k o n iec z n y 1 z a ra z em z r e g a
-ł y t r u d n y do r o z w i ą z a n i a .
Pańetw o s t o j ą c e p r z e d k o n l e c z n o ś o i ą w ł ą c z e n i a s i ę do t e g o p r o -c e s u s t a r a a l g p r z e d e w s z y s tk im u s t a l i ć ozy k j y z y s w d a n e j g a ł ę z i spowodowany j e s t o k o l i c z n o ś c i a m i o c h a r a k t e r z e k o n i u n k tu r a ln y m , c zy t e ż r a c z e j c h o d z i t u o f a k t y n i e o d w r a c a l n e . W pierw szym p r z y -padku w ładze s t a r a j ą e l f p o p r z e s t a ć na p o d j ę o l u pewnych d z i a ł a ń d o r a ź n y c h , n a t o m i a s t w s y t u a c j i kzyzysu s t r u k t u r a l n e g o w g r ę mus i w chodzić e w e n t u a l n o ś ć k o n w e r mus j i p r z e m y mus ło w e j . B adania p r z e mus ł a nek e konom icznych w tym z a k r e s i e zawsze z a w i e r a j ą duży o b s z a r n i e -p e w n o ś c i, k t ć r e n i e -p o z w a l a j ą w t o n k l u z j i w ykluczyć b ł ę d u . Dla wy-p r a c o w a n ia bow ie* wnioskćw o k r e ś l a j ą c y c h k o n k r e t n ą d e c y z j ę władze państwowe muszą wykroczyć p o z a meohanizm rynkowy 1 p ł y n ą c e z n i e go i n f o r m a c j e o k r e ś l a j ą c e wynik r a c h u n k u tynkow ego. Z d r u g i e j n a t o m i a s t s t r o n y t o w ł a ś n i e e ta n o w i n i e b e z p i e c z e ń s t w o d o k o n a n ia f a ł -szywego w yboru, w y r ę c z a n i a podmiotćw e k o n o m ic zn y c h , k t ć r y c h r a c j a b y t u w ynika z obow iązku podejmowania d e c y z j i ( w r a z z n i e z b ę d -nym marginesem r y z y k a ) , z n i e k s z t a ł c a n i a d e l i k a t n y c h w i ę z i r y n k o -wych, d e f o r m a c j i danych do ra c h u n k u g o s p o d a r o z e g o . S t ą d w a h a n ia i n ie k o n e e k w e n c je w d z i a ł a l n o ś c i p aństw wobeo d o k o n u ją c y c h s ię «mian w s t r u k t u r a c h p r z e m y s ł u .
Kolejnym problemem w y ła n ia ją c y m s i ę w p r o c e s i e k o n w e r s j i j e s t wybćr g a ł ę z i p r z e m y s łu z a s t ę p u j ą c y c h lik w id o w an e m i e j s c a p r a o y . I p r z y p a d k u n i e m o ż li w o ś c i r o z w i ą z a n i a t r u d n o á o i w d r o d z e d y w e rs y -f i k a c j i p r o d u k c j i i p o j a w i e n i a s i ę k o n i e o z n o ś c i u n i e r u c h o m i e n i a p r z e d s i ę b i o r s t w a , wybćr m usi n a l e ż e ć do p a ń e tw a , k t ć r e s t a r a s i ę d o p ro w a d z ić do r o z s z e r z e n i a p r o d u k c j i w i n n y c h d z i e d z i n a c h . Wyma-ga to t a k i e o k r e ś l e n i a samego momentu r o z p o c z ę c i a t e g o manewry, t a k aby z s y n c h r o n iz o w a ć go г przew idyw aną d a t ą z a k o ń c z e n ia dawnej p r o d u k c j i . B e z k o n f lik to w y s p o s ć b p r z e p r o w a d z e n i a o a ł e j o p e r a c j i m u e ia łb y wigc z o s t a ć z apoozątkow any p r z e d u j a w n ie n ie m s i ę p i e r w
-W E u r o p ie Z a c h o d n ie j n i e ma chyba g a ł ę z i p r z e m y s łu , k t ć r a n i e d o ś w i e d c z c z y ła b y na s o b i e t a k i c h form pomocy p a ń s tw o w e j. P i -s z e o tym L . я 1 ’if О S t o 1 e r u , L » I m p e r a t l f i n d u e t r i e l , S e u i l , P a
-s z y c h o z n a k k r y z y -s u -s t r u k t u r a l n e g o d a n e j g a ł ę z i , chodby z r a c j i b r a k u t a k pewnyoh wniosków d o t y c z ą c y c h p r z y a a ł o ś o i k a ż d a konwer-s j a dokonywana J e konwer-s t w konwer-s y t u a c j i n a p i ę ć konwer-s p o ł e o konwer-s n o - p o l i t y o z n y c h , wy-n i k a j ąoyoh г kumulowawy-nia s i ę e p r a u o z wy-n o ś o i . M ajw ażniej я s ą t r u d n o ś c i ą J a k a p o j a w i a s i ę w t r a k c i e r e a l i z a - o j i manewru k o n w e r a ji J e a t problem f i n a n s o w y . 0 i l e t e r e n , na któ- rym z l o k a l i z o w a n e j e s t p r z e d s i ę b i o r s t w ^ , może e ł u ż y ć do i n n e j p r o -d u k c j i , o t y l e j e g o zabu-dowania eą c s a e a m i , j e ś l i n i e z a w s z e , i l e dostosow ań* do nowyoh p o t r z e b . Wymagają o d p o w ie d n ie j a d a p t a c j i , s z c z e g ó l n i e w te d y , gdy k o n w e r e ja p o l e g a na t w o r z e n i u c a ł k o w i c i e odmiennych mocy w ytw órozych. W każdym n a t o m i a s t p r z y p a d k u n a le ż y s i ę l l o z y ć % k o s z ta m i s z k o l e r . i a zawodowego c z ę ś c i l u b w s z y s t k i c h pracowników •
Obok f i n a n s o w e j b a r i e r y na d r o d z e k o n w e r s j i p rzem ysłow ej n a -l e ż y wymienić k w e s t i e s p o ł e o z n e . Wiążą e i ę ono a k o n i e c z n o ś o l ą zmiany m i e j s c a p ra o y l u b zawodu# C z ę s to n i e z b ę d n e J e s t p o r z u c e n i e dotychczasow ego m i e j s c a z a m i e s z k a n i a . W szystko to wymaga r e a d a p -t a c j i s p o ł e c z n e j , k -t ó r a p r z e b i e g a z dużymi o p o r a m i .
A n a l i z a k o n k r e t n y c h f o r m , * J a k i c h p r z e b i e g a ł y pro co o y konwes- e j i p r z e m y s łu z a c h o d n i o e u r o p e j s k i e g o w y k a z u je , że p a ń s tw a b r a ł y
w n l o h b a r d z o aktywny u d z i a ł . P r z e d e w s z y s tk im , w ł ą c z a j ą c s i ę do t y c h p rz e m ia n p a ń e tw a angażow ały poważne ś r o d k i f in a n s o w e n a r e a -l i z a c j ę i n w e s t y c j i p o z w a -l a j ą c y oh zagrożonym g a łę z io m dokonać r e
-o r i e n t a c j i swej p r -o d u k c j i * I n n ą f-o rm ą p-om-o-oy w p r z e p r o w a d z e n i u pewnych i n w e e t y o j i J e a t z m n i e j s z e n i e o b c i ą i e ń f i s k a l n y c h , u d z i e -l a n i e p o ty c z e k dłu g o term inów у o h , f i n a n s o w a n i e kosztów k s z t a ł c e n i a zawodowego, rozwój in fr a s t r u k tu r y i t p . , p o s u n i ę c i a o b l i c z o n e na
p r z y c ią g n ię c i* p o te n c ja ln y oh przemysłowców z innych r e g i o n ó w . P o . za fin a n so w e formy zaangażow ania p a ń s tw a w p r o o e a y k o n w e r s j i z n a
l e ź ć można na odolnku o r g a n iz a o y j n o in s t y t u c j o n a l n y r a . P r o o e s y t a
-k i* wynagają o -k r e ś lo n e j -k o o r d y n a cji w y n i -k a j ą o e j z o g ó l n e j -k o n o e p -
o j i przeprow adzania po żąd an y c h z m ia n . Ocena r a e c z y w i s t o ś c i wska-zuj* Jednak na poważne b r a k i w d z i a ł a n i u państw z a c h o d n i o e u r o p e j - s k i c h . L i c z e b n i * r o z w i n ię t e , z ró ż n ic o w a n e w swyoh k o m p e te n c ja c h i n s t y t u c j e powołane d l a u ł a t w i e ń w z a k r e s i e p r z e p r o w a d z a n y c h zmian s t r u k t u r a l n y o h n i e z d o ł a ł y n i g d z i e o s i ą g n ą ć wymaganego e t o y n i a s p ó j n o ś c i 1 k o o r d y n a c j i d z i a ł a ń , bowiem k o n c e n tr o w a ły uwagę na spraw ach d o r a ź n y c h , b e z J a a n e j k o n o e p c j i w ypracow ania p e r s p e k t y -w ic z n e j p o l i t y k i -w o d n i e s i e n i u do k o n -w e r s j i p r z e m y s ł o -w e j . L i c z n e
p r z y k ł a d y niepow odzeń n a tym p o l u w ypływ ają a e w i d e n tn e j s p r z e c z -n o ś c i między k o -n i e c z -n o ś c i ą «koordy-nowa-nego k i e r o w a -n i a omawia-nymi p r o c e s a m i p r z e z pańatw o a Jego n i e d o s t a t e c z n y m przygotowaniem do t e j r o l i . P o l i t y k a k o n w e r s j i n i e i s t n i e j e r ó w n ie ż i d l a t e g o , t e
n i e do końca r o z s t r z y g n i ę t y J e a t *• ja k dotąd ~ p ro b le m r o l i pań-
etw a w ż y c i u gospodarczym wysoko r o z w in ię t e j goapodarki typu ryn-kowego. Pod c i ę ż a r e m p ię tr z ą c y c h e i ę tr u d n o śc i państwo od daema
I n t e r w e n i u j e r ó w n i e t w o d n ie a ie n iu do funkcjonow an ia p rzem y słu ,
a l e d e c y z j e m ają c h a r a k t e r doraźny b e z w yraźnie w idocznej koncep-c j i d z i a ł a n i a d łu g o fa lo w e g o . W r e z u l t a koncep-c i e pańatwo podejmuje d e o y - z j e o z a m k n ię c iu k o p a ln i w ę g la , zmusza do l i k w i d a c j i n ie k tó r y c h
s t o c z n i , a l e n i e ma żadnej pewnośol na r o z w ią z a n ie problemu r e
-gionów d o tk n ię ty c h tymi d ecyzjam i w form ie maeowego b e z r o b o c ia .
Uruchamia e i ę o k r e é lo n e n a r z ę d z ia w o e lu z a c h ę c e n ia p o te n c ja ln y c h In w e sto ró w do l o k a l l z a o j l zakładów w r e g io n a c h o b ję ty c h kryzyeem
str u k tu r a ln y m , a l e na brak lo h z a in te r e s o w a n ia pańatwo rea g u je okazaniem swej b e z r a d n o ś c i.
Ha poozątku o k resu powojennego w ię k s z o ść krajów Europy Zaohod* n i e j e t a r a ł a s i ę p r z e c ią g n ą ć jak n a jw ię k sz ą l i c z b ę inw estorów ame-r y k a ń s k ic h . Władze ty c h państw stop n iow o ame-r o z s z e ame-r z a ły swobodę w p rzep ły w ie k a p ita łó w 1 wprowadzały eyatem z a c h ę t d la fir m я USA, którym co ra z c z ę ś o i e j gwarantowano n iesk rępow ane dysponowanie zy*- karai. Szczególnym u ła tw ien iem b y ło wprowadzenie w y m ien ia ln o śc i głównych w alut krajów z a c h o d n io e u r o p e jsk ic h w końcu l a t p i ę ć d z i e -s i ą t y c h . Do te g o okreeu i -s t n i a ł a d o ść d a le k o p o -s u n ię ta zgodność in te r e s ó w między korporaojam i pochodzenia am erykańskiego a w ładza-mi p o sz c z e g ó ln y c h krajów z a c h o d n io e u r o p e je k ic h , k tó r e uważały be»-
p o ś r e d n i e In w e s ty c je firm USA za ozyn n lk pozytyw nie wpływająoy na p r z e b i e g t y c i a ekonom icznego państw p rzyjm u jących . D opiero w l a
-ta ch s z e ś ć d z l e s i ą t y o h z a c z ę to d o s tr z e g a ć w y ra źn iej negatywne a s
-p e k ty -p o l i t y k i am erykańskich f i l i i d z ia ła j ą c y c h na t e r e n ie Euro-py Z a c h o d n i e j . Spowodowało t o s z e r s z e n iż d o ty c h c z a s p o słu g iw a n ie
s i ę n arzęd zia m i a d m in is tr a c y jn o -k o n tr o ln e g o o g r a n ic z a n ia napływu
k a p i t a ł ó w a m e r y k a ń s k i c h . W iększość rządów z a c h o d n io e u r o p e je k ic h
suMsierzało w t e n sp o s ó b stym ulow ać p ro ce se m b e z p o ś r e d n i c h i n w e a ty -c j i z a g r a n i -c z n y -c h w -c e l u w y s e l e k -c jo n o w a n ia k o r z y s t n y -c h e f e k t ó w i
o d r z u c a n i a t y o h p r o j e k t ó w , k t ó r e z a w i e r a ł y b y o p e r a c j e p r z e z w ł a -da« n i e p o ż ą d a n e . Po u t w o r z e n i u EWG metody t e n i e mogły p r z y n i e ś ć pozytywnych r e z u l t a t ó w , gdyż f ir m y USA k i e r o w a ł y e i ę do t y c h pańetw c z ło n k o w e k i c h , k t ć r e p r o w a d z iły w d e n « j d z i e d z i n i e b a r -d z i e j l i b e r a l n ą p o l i t y k ę . P o w e t a ją c a w t y a ugrupow aniu u n i a o e l n a u n i e m o ż l i w i a ł a s t o s o w a n i e dawnych n a r c ę d z i ochrony p r z e d k o n k u - r e n o j ą ze « tro n y inny oh krajów c z ło n k o w e k i c h .
D l a t e g o t e ż , w idząc o g r a n i c z o n y z a s i ę g t y c h m etod, w i ę k s z o ś ć pańetw z a c h o d n i o e u r o p e j s k i c h p r z y s t ą p i ł a do aktywnego p o p i e r a n i a prooesćw k o n c e n t r a c j i i o e n t r a l i z a o j i k a p i t a ł ó w w n a d z i e i dokona-n i a dokona-n a t e j d r o d z e o d p o w ie d dokona-n ic h p r z e k s z t a ł c e ń s t r u k t u r a l dokona-n y c h zmdokona-niej- zmniej-s z a j ą c y c h przew agę f i r m a m e r y k a ń zmniej-s k i c h , » ł a d z e t y o h k rajów zmniej-s t a r a ł y s i ę d o p ro w a d z ić do m o żliw ie n a jw i ę k s z e g o s k o n c e n t r o w a n i a s p ó ł e k " n a ro d o w y c h " , na k t ó r « , j a k im s i ę w y d a je , m ają wpływ t a k d ł u g o , d o p ó k i o ś r o d k i podejmowania d e o y z j i t y c h f i r m p o z o s t a j ą we w ła d a -n i u k a p i t a ł u m ającego z -nim s i l -n e i w i e l o s t r o -n -n e p o w i ą z a -n i a . P rz y k ła d ó w i l u s t r u j ą o y o h t ę t e n d e n c j ę d o s t a r o z a k a ż d a n i e m a l g a ł ą i p r z e m y s łu z a c h o d n i o e u r o p e j s k i e g o . Z r a p o r t u
opracowanego
p r z e z władze EWO w ynika , że w l a t a o h 1 9 6 1 -6 9 w p o s z c z e g ó l n y c h kra- j a o h o e ło n k o w s k ic h dokonano w s u n i e 1961 f u z j i i w c h ł o n ię ć pom ię-dzy f iim a m l przemysłowymi . Ogółem w t y c h l a t a c h w k r a j a c h " s z ó -s t k i " przep ro w a d z o n o 15 307 o p e r a o j i k o n c e n t r a c y j n y c h na -s z c z e b l u krajowym, o b e jm u ją c y c h poza f u z j a m i t a k ż e u s t a n o w i e n i e w s p ó ln e j f i l i i , u d z i a ł y k a p i t a ł o w e , p r z e j ę c i e k o n t r o l i nad i n n ą s p ó ł k ą i t p . P rz y e n e rg ic z n y m p o p a r c i u w ła d z państwowych we w s z y s t k i c h k r a -j a c h Europy Z a c h o d n ie -j p o w s t a ł a f a l a i n te n s y w n y c h p rze g ru p o w a ń i k o n c e n t r a c j i o z a s i ę g u d o t y c h c z a s n i e s p o t y k a n y m . T ylko w l a t a c h 19 6 7 -6 8 w W i e l k i e j B r y t a n i i dokonano o k . 5000 t a k i c h o p e r a o j i . Ponad 1 / 4 s p ó ł e k o w a r t o ś c i w i ę k s z e j n i ż 10 min funtów 196" r .z o s t a ł a w tym r o k u w o h ł o n i ę t a p r z e z i n n e , co wywołało k o n i e c z n o ś ć p r z e z n a c z e n i a w sumie 6 , 1 mld fu n tó w n a wymianę za a k c j e t y c h p r z e d s i ę b i o r s t w , k t ó r e u t r a c i ł y swą osobow ość p ra w n ą . Tego r o d z a -j u g ł ę b o k i e p r z e o b r a ż e n i a s t r u k t u r a l n e p r z e m y s łu b r y t y -j s k i e g o dokonywały e i ę я c i ą g u l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h . K o n c e n t r a c j a u z y s k iw a -ł a t a n t y » « p o p a r o i a ze s t r o n y w -ła d2 państw ow ych, k t ó r e w 1966 r .
2 La p o l i t i q u e i n d u s t r i e l l e de l a Communaut«,' B r u x e l l e s 19 7 0
u t w o r z y ły s p e c j a l n ą i n e t y t u o j ę pod nazwą I n d u a t r la l R eo rg a n iza -t io n C o r p o r a -t i o n , p o w i e r z a j ąo j e j zadanie zm odyfikowania " e tr u k - tury p rzem y sło w ej p o z w a l a j ą c e j J a k n a j le p i e j «у ко м у e ty wad
t a во by s i ł y r o b o c z e j , k a p i t a ł ó w 1 o m ie ję tn o ó o l n a rz ą d z a n ia » * 3, Or-g a n tan r o z w i n ą ł doóó o*ywioną d z i a ła l n o ś ć w o p a r c iu о sumę 150 min funtów r o c a n i в , otrzymywaną od pańetwa na u ła tw ia n ia w p r z e
-p r o w a d z a n ia k o n c e n tr a c ji -p raem yełow ej. Począwszy od 1970 r . zaczę-
ły a i ę pojaw iaó c o r a z o s ę i o l e j w ą t p liw o ś c i 00 do a łu a z n o ś o l kon- o a p o j i re a lizo w a n y c h p r z e z IRC. Ooraa b a r d z ie j p r z e w a la ło p rzek o -n a -n ie , że p o lit y k a te g o r o d z a ju , a w s z o z e g ó l-n o ś o l tw ó r c e-n ie g i -g a n ty czn y ch sp ó łe k obejm ującyoh awą k o n tr o lą c z ę a to d z i a ł a l n o ś o l c a ły c h g a ł ę z i przem ysłu k rajow ego, g r o z i n egatyw n yal sk u tk a m i. Obawa przed n ie b e zp ie c ze ń stw e m m o n o p o llc a o jl m i ę ł a g ó r« 1 w mia-rę J a k c a o s ę to a o b ia l e p i e j zdawać oprawę * konaakw enojl ta k a a - eowyoh f u a j l tu m a n ia ła a i ę o p in ia a p r c y ja ją c a b a r d s ie j w yw alon ej, a to p n io w ej p o llt y o a r e o r g a n la a c j l prrsem yełowej. Wraz « powrotem do władqr k on serw a ty stó w , 1Ю u l e g ła o g r a n lo a a n lu w в wy oh p o czy -n a -n ia c h , a w końcu 1970 r . o g ło sz o -n o j e j l i k w i d a c j ę .
I tym aamym n a t o a la a t c z a s i e , klady IÄC t r a o i ł a g r u n t w W iel-k i e j B r y ta n ii» id e a tego ro d a a ju o r g a n iz m a ta w a ła Kię ooraa p o - p u la r n le j a a a wa F r a n c j i, Ha p o czą tk u 1970 r . rząd p o w o ła ł l a a t y - t u t Roswoju Przem ysłowego ( i n a t l t u t de D e r e lo p p e a en t I n d u a t r l a l ) . Otworzono mu k red y t w w y so k o ści 1 a id franków o r a z pow ierzono z a -d a n ie s te r o w a n ia stru k tu ra m i p r z e -d a lę M o r a tw é r e -d n ie j w i e l k o ś c i , w kierunku w lęk a zej k o n o e n tr a o jl p rzem y sło w ej. R ów nie! i przed utworzeniem t e j i n a t y t u o j l r z ą d fr a n o u e k i w yraźnie s p r z y j a ł pro - oeaom k o n o e n tr a o jl 1 c e n t r a l i z a c j i k a p it a łu .
Wydaja e i ę , l e w RiM f a l a f u z j i b y ła m niej w ldoozna n i l w i n -nych k rajaoh z a c h o d n io e u r o p e je k ic h . V przypadku p o ja w ie n ia a ię przed walną g a ł ę z i ą przem ysłu problemów n i e do r o z w ią z a n ia p r z e z вале e p ó ł k l , w ładze państwowe n ie wahają a i ę (mimo g ło e z o n e j dok-tryn y lib e r a liz m u g o sp o d a rczeg o ) u d a l e l l ó im b e z p o śr e d n ie j pomocy.
P rz y k ła d e m mole być przem ysł węglowy p rzely w a ją o y w la t a c h e z e ś ó -
’ d z i e s i ą t y c h poważne t r u d n o ś e l s tr u k tu r a ln e * Z in ic j a ty w y włada państwowych 25 sp ó łek u l e g ło p o łą c z e n iu w J e d n ą "Ruhrkohle", d a -
' 1 3
С» T u g e n d h a t , The M u l t i n a t i o n a l e , E yre a n d S p o t«• t ls w o o d e L td , London 1971, e . 1 0 0 ,
j ą c ą ponad 60% c a ł e j p ro d u k cji t e j g it? g zi w Z a g łę b iu Ruhry. Kie śm ien ia to jednak fak tu » l i RFN j e a t tym krajem , k tó reg o władze n a jw y r a ź n iej s t a r a j ą e i« n ie ingerow ać b e z p o śr ed n io w przemiany s tr u k tu r a ln e przem ysłu*
Włochy n a to m ia st mają bardeo s i l n i e r o z w in ię te elem en ty t a -k i e j in g e r e n c j i i przew odnictw a pańetwa w do-konującym e i ę i tam intensywnym p r o o e s ie k o n o e n tr a c jl p rzem y słu . Od dawna j u i ważnym narzędziem w t e j p o l i t y c e j e s t h o ld in g z przeważająoyra u d ziałem w ła o n o śo l państwowej I n s t i t u t e p er l a R e c o s tr u o tio n e I n d u e t r ia le ( J R l ) . Innym oparciem w ładz w d z ie d z in ie in terw en cjo n izm u przemy-słow ego j e s t firm a Ente N a tio n a le I d r o o a r b u r l (E N I), zajm ująca eię przetwórstwem ropy n a f to w e j, W a p ó łis tn ie n ie p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń
-stwowych typu IRI czy ENI z w ie lk im i sp ółk am i prywatnymi m ia ło
duży wpływ na p r z e b ie g stosunkowo s i l n e j f a l i f u z j i i k o n c e n t r a
-c j i w przemyá le w łosk im . W la t a -c h 1 9 6 1 -6 7 odnotowano tam 176
po-ważnych przegrupowań w tym k ieru n k u , k tó r e m iały m ie js c e z w ł a e z -
oza wśród p o tężn y ch grup państwowyoh lu b pod i c h bezpośrednim wpływem.
Jak wynika * przeprow adzonej a n a l i z y , rządy pańetw
zachodnio-
e u r o p e je k io h u s iło w a ły wzmocnić p o z y c ję powiązanyohz
nim i firm k rajow ych. Mimo różnyoh form , w j a k ic h p o l it y k a b y ł a r e a liz o w a n a , za sa d n icz y r e z u l t a t b y ł w w ie lu g a ł ę z i a c h przem ysłu z b ie ż n y . K ra -j e Europy ZaohodnieJ doznały w p r z e c ią g u l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h dtóć g łę b o k io h przeobrażeń a t m k tu r a ln y o h , p ro w a d z ą c y c h n a j o z ę ś c i e j do w zroetu k o n o e n tr a c ji p rzem yełow ej• W d y s k u s j a c h eko n o m iczn y o h z te g o ok resu a z o z e g ó ln ie s i l n i e p o d k r e ś l a n a k o r z y ś c i p r o d u k c j i na w i e l k ą s k a l ę . Zwracano uwagę na o p ó ź n i e n i a w s t o s o w a n i u n o w o c z e s-nych metod w y t w a r z a n i a i o r g a n i z a c j i w m ałych i ś r e d n i c h pod względem rozm iarów f i r m a c h . Władze państwowe o p i e r a ł y n a tym swą p o l i t y k ę przem ysłow ą f a w o i y z u j ą c k o n c e n t r a c j ę p r z e d s i ę b i o r s t w .L io z n e b a d a n i a 4 z l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h n i e p o t w i e r d z i ł y i s t -n i e -n i a r o s -n ą c y c h k o r z y ó o l . s k a l i w przem yd i e z a c h o d n i o e u r o p e j - e k lm . P r z e c i w n i e , z a c z ę t o o o r a s k o n s e k w e n tn i e j wykasywać n i e s ł u -s z n o ś ć -s to -s o w a n e j p o l i t y k i , k t ó r a g u b i ł a z p o l a w i d z e n i a r o s n ą c y dynamizm tk w ią c y w mały oh 1 ś r e d n i c h f i r m a c h . S z c z e g ó l n i e w y r a á
-* W nikliwą a n a l iz ę b o g a ty ch m aferiałÓw em pirycznych z a w ie ra
Í
r a c a A. J a c q t t e m l n , Economic i n d u s t r i e l l e e u r o p e e n n e ,n i e w idać to я k w e s t ii tw o rzen ia nowyoh m ie jsc p r a c y , w a d a p t a c ji do z m ie n ia ją c y oh s l « wymagań p opytu, w s k ło n n o ś c i in n o w a c y jn e j, a
nawet w o s ią g a n e j r e n t o w n o ś c i.
Od d r u g ie j połowy l a t s ie d e m d z ie s ią ty c h dom inująoya problemem
awiązanym z p o lity k ą przemysłową s t a j e e i« k on ieczn ość r e o r ie n ta -c j i (red ćp lo iem a n t) roawoju w większym sto p n iu u w z g lę d n ia ją o e j
r.Rtiany w gospodarce św ia to w ej, mająpe oo raz s i l n i e j s z y wpływ na
p o t e n o j a ł przemysłowy danego k r ^ u w n a s t ę p s t w ie um iędsynarodo-
w i e n i a p ro cesu wytw arzania огав p r z e n o sz e n ia w strząsów tak po P tr o n ię p o p y tu . Jak i p o d a ły ^ .
N a rz u ca s i ę córa* w yraźn iej k o n leo zn o śó pobudzania sek torów
t e c h n o l o g ! o z n ie "przem ysłowych". f ś r ó d n ic h odnajdujemy z r e g u ły
g e e s i e o dutym u d z ia le w a r to ś c i d o d a n ej, k tó r e o p ie r a j ą s i ę na
o d p o w ie d n io rozw in iętym p o t e n c ja le l u d z i o wyjątkowo w ysokich
k w a l i f i k a c j a c h *
Europa Zachodnia c z ę s t o dysponuje dobrze r o z w in ię ty m i o śr o d
kami badań nad tak im i w ła ś n ie te c h n o lo g ia m i, a l e d a je s i ę tu zau -ważyć n ie d o s t a t e c z n ie zaawansowany rozwój z d o ln o ś o i rozw oju prao
nad przemysłowym i handlowym w ykorzystaniem r e z u lta tó w badań« Cal o gólny p o l i t y k i w ładz J e s t w lęo w yraźnie widoczny - c h o d z i o zw ię-k s z e n i e ię-k o n ię-k u r e n c y j n o ś c i :ię-krajow ego p o t e n c ja łu przem ysłowego wobeo f i r m s ta n o w i ą c y c h czołów kę św iatow ą. Jednakże dokonująoa s i ę i n
-t e r n a c j o n a l i z a c j a -t y c i a gosp o d a rczeg o pow oduje, że pańs-two n a ro
-dowe c o r a z b a r d z i e j t r a c i monopol o d d z ia ły w a n ia na produoentów , a w każdym r a z i e a r s e n a ł środków l n t e r w e n cjo n ie ty cz n y c h z a w ie ra na-r z ę d z i a c o na-r a z u n l e j s k u te c z n e *
Na te n w ł a ś n i e a s p e k t z w r a c a j ą uwagę z w o le n n ic y opracow ania i rro lid a r n a g o r e a l i z o w a n i a w s p ó ln e j p o l i t y k i p rze m y s ło w ej w ra&ach
5VG, a l e problem y z n i ą zw iązane w y k r a c z a j ą j u ż poza ramy n i n i e j -s z e g o o p r a c o w a n i a . 5 U. D i d i e r , C r l s e e t c o n c e n t r a t i o n du s e c t e u r produo* t i f , "Economic e t S t a t i e t i q u e * ’ 1 9 8 2 , No 1 4 4 . (i F o r . Ch. S t o f f a e s , La g r a n d ę menaoe i n d u s t r i e l l e , C alm ann-Łevy, 1 978. .. . . ' - •••• • ’ ■ .v л :■
JÜgfäübSiiSm&
W o k r e s i e powojenny» p o s z o z e g ó l n e k r a j e z a e h o d n i o e u r o p e j a k i e o o r a z w y r a ź n i e j u ś w ia d a m ia ły e o b le konieczność g ł ę b o k i o h m odyfi-k a c j i w zakresie struktur przem ysłow ych. A n a l iz a dokonań w t e j
dziedzinie dostarcza przykładów św ia d o zą c y c h o wyraźnym ś c i e r a n i u e l f c a ł k o w i o i e odmiennych k o n c e p c j i o p r a o o w a n ia 1 r e a l i z a c j i s p ó j -n e j p o l i t y k i p r z e m y s ło w e j . Stosu-nkowo -n a j b l i ż s z a t r a d y c y j -n e j d o -k t r y n i e l i b e r a l i z m u g o sp o d a rc z e g o j e e t n a d a l , m ają ca w i e l u zwo-l e n n i k ó w , i d e a p o w i e r z e n ia wyboru s t i u k t u r p r z e m y s łu mechanizmowi rynkowemu. Celem t a k i e j p o l i t y k i p rzem ysłow ej b yłoby e lim in o w a n ie w s z e l k i c h p r z e s z k ó d , w y n ik a ją c y c h z n i e d o s k o n a ł o ś c i rynków, u t r u d -n i a j ą c y c h owobod-ną k o -n k u r e -n c j ę uz -n a -n ą z a -n a j p e w -n i e j s z y i -n s t r u m e -n t w yzw alający p o s t ę p ekonom iczny. Skoro d o s k o n a l e wiadomo, że f a k t y -c z n i e i s t n i e j ą -c e r y n k i z a -c h o d n i o e u r o p e j s k i e n i e o d p o w ia d a ją wa-runkom k o n k u r e n c j i p ro w a d z ą c e j sam oczynnie do r a c j o n a l n e g o wyko-r z y s t a n i a czynników w ytw ówyko-rczych, t o zadaniem wyko-rynkow ej p o l i t y k i p r z e m y s ło w e j . byłoby sukcesyw ne z n o s z e n i e w s z e l k i c h s z t u c z n y c h o -
g r a n i c z e ń ham ujących wyzwalanie p o t e n c j a l n y c h m o ż llw o ś o i t k w i ą -c y -c h w autonomi-cznym p r z e d s i ę b i o r s t w i e . Taka k o n -c e p -c j a r o l i p a ń - etw a o p i e r a e i ę na p r z e ś w i a d c z e n i u o m o ż liw o ś c i p o g o d z e n ia t e j a u to n o m ii z dyfcamizmem i k r e a t y w n o ś c i ą , a l e o a ł a t a j e m n i c a
powo-dzenia wiąże s i ę z m o ż l iw o ś c ią s t w o r z e n i a warunków, k t ó r e muszą temu towarzyszyć» Warunki t e w y z n a c z a ją g r a n i c e owej k o n c e p c j i .
Przede w s z y s tk im s y s te m g o s p o d a r k i rynkow ej z b y t c z ę s t o p ro w a d z i do b łęd n e g o wyboru w n a s t ę p s t w i e zd e fo rm o w a n ia sygnałów i n f o r m u -j ą c y c h o w z g lę d n e-j r z a d k o ś c i zasobów . W k o n s e k w e n c -ji mechanizm rynkowy n i e może d z i ś funkojonow ać b e z poddawania go k o n t r o l i i k o r e k c i e ze s t r o n y p a ń s tw a . P r z y j ę c i e t a k i e j te z y o t w i e r a d ro g ę o dm iennej k o n o e p c j i p o l i t y k i p r z e m y s ło w e j, k t ó r a wymaga m n ie j l u b b a r d z i e j a r b i t r a l n y c h r o z s t r z y g n i ę ć w z a k r e s i e celów r o z w o ju w t e j d z i e d z i n i e o r a z n a r z ę d z i i c h r e a l i z a c j i . I n t e r w e n c j a p a ń s tw a w p r o c e * zmiany s t r u k t u r przem ysłow ych n i e j e s t tożearaa z i s t n i e -niem s p ó j n e j p o l i t y k i d ł u g o f a l o w e g o d z i a ł a n i a . W p rz y p a d k u Europy Z ao h o d n lej s t a ł a s i ę ona p u n k t e a w y j ś c i a d l a s f o r m u ło w a n ia t e z y o k o n i e c z n o ś c i rozbudowy b a r d z i e j b e z p o ś r e d n i c h form o d d z i a ł y w a n i a i n s t y t u o j i państwowych n a s e k t o r p rze m y sło w y . W iele z z a l e c a n y c h n a r z ę d z i korygow ania mechanizmu rynkowego z n a l a z ł o j u ż p r a k t y c z n e
z a s to s o w a n ie * su b w en cje, u l g i podatkow e, p r e fe r e n c y jn e zasady kr** d y t u d łu g o te rm in o w e g o , a nawet dyrektywy p la n is t y c z n e kierow ane
do p r z e d s i ę b i o r s t w zn& ojonalizow anyoh. Jednak d a ls z y r o z r o s t fo r a te g o r o d z a j u in terw en cjon izm u a k s z t a łt o r a n iu pożądanych.. prz*a
państw o s t r u k t u r przemysłowych ta k t* n a t r a f i a na g r a n io * , tym r a
-zem tk w ią c e w m o żliw o ścla o h efektyw n ego k i* ro w a a la tymi procesam i
ze s z c z e b l a c e n tr a ln e g o * Wybór p rzez państwo preferow anych k ieru n
ków r o z w o ju przeoysłow ego naoeohowany J e s t ogromnym ryzykiem b ł ę -du p o c ią g a ją c e g o za sob ą z t y t -duże k o szty ekonom iczne, sp o łeo z n e 1 p o l it y o z n e .
A n a liz a dośw iadczeń planow ania indykatywnego krajów zachodnio*
e u r o p e j s k i c h wyraźnie pokazuje niem ożność prawidłowego uohwycenla
szybko p r z e b ie g a ją c y c h zmian «konom icznyoh. Przewidywanie rozwoju t e c h n ik i z k i l k u l e t n i a wyprzedzeniem J e s t sk azan e na niepow odze-n i a , a k o odze-n ie c zodze-n o ść odze-n ie u sta odze-n odze-n eg o korygowaodze-nia w i* lk o ś o l u sta lo n y c h p rzez p la n p rzem ien ia go w f i k c j ę . Rozbudowa zak resu s e k to r a zn a cjo n a llzo w a n eg o w yraźnie u ła tw ia za d a n ie p l a n i s t o a , a l e s i l n e
zaw ężenie k jy te r ió w rynkowych w o c e n ie e fe k ty w n o śc i gospodarowa-n ia pow oduje, że OBzacowagospodarowa-nie sp o łe c z gospodarowa-n y c h k o s z tć a funkoJonowania p r z e d s ię b io r s tw p u b liczn y ch J e s t n ie m o ż liw e . Pewną pomocą do
wyro-b i e n i a s o wyro-b ie poglądu na ten prowyro-blem r z u c a ją wyro-badania , z których
w y n ik a , t e t y lk o w la ta o h 1 9 7 7 -8 0 zn a o jon alizow au a firm a Renault
p o n i o s ł a s t r a t y w w ysokości 1 ,7 a id franków , t j . prawie t y l * i l e
w tym samyс c z a s i e sp ó łk a " C itro en -P eu g eo t" z a p ł a o lł a podatków od pysków 1 , 8 mld franków . W M p ow i«d zi na "wyzwani* am erykańskie" p a ń s tw a z a c h o d n i o e u r o p e j s k i e p r z y s t ą p iły do kosztow «J o p e r a o j i k o n c e n t r a c j i p r z e d s i ę b i o r s t w . R e z u l t a t y t e j p o l i t y k i n ie p r z y n i o s ł y oczek iw a n y c h r e z u l t a t ó w , gdyż z a l e ż n o ś ć między w i e l k o ś c i ą f i r -my a j e j e f e k t a m i , Jak w z r o s t , e f e k t y w n o ś ć , czy s k ł o n n o ś ć do i n -n o w a c j i , -n i e J e s t J e d -n o z -n a c z -n ie p o t w i e r d z o -n e p r z e z f a k t y *
R e z u l ta te m r o z r o s t u form k o ry g o w a n ia mechanizmu rynkowego, z w i ę k s z e n i a i l o ś c i n a r z ę d z i p o ś r e d n i e g o 1 b e z p o ś r e d n i e g o o d d z i a ły w a n ia na d e c y z j e s e k t o r a przemysłowego J e s t z n i e k s z t a ł c e n i * d a -nych s ł u ż ą c y c h do ra c h u n k u e k o nom icznego, a po p r z e k r o o z e n i u
pew-? " H a rv a rd B u s i n e s s Review" 1 979, v o l . 5 7 . во 2 , e . 1 6 4 , c y t . za G* G i l d e r , W ealth and P o v e r t y , B a s i e Books, I n c . , Pu-b l i s h e r s , iiew York 1 961.
n j o h g r a n i e p o j a w ia s i ę z ja w is k o m a l e j ą c e j w r a ż l i w o ś c i g o s p o d a r k i
aa a y g n a ły ś n la d o c ą c * o n ierd w n o w a d ie l u b tm ia n a c h w w a c h l a r z u wyboru e k o n om icznego, g o s p o d a rk a J e a t c o r a z m n iej z d o ln a do s t y -m u l a c j i k r e a t y w n o ś c i 1 l n n o n a o j l .
.< Z bigniew P o d l a s i a k
INDUSTRIAL POLICY OP WEST EUROPEAN STATES
The I n d u s t r i a l p o l i c y m ost o f t e n means c r e a t i o n o f a l o n r - - t e r m c o n c e p t o f de v e lo p m en t I n t h i s f i e l d de a i r e d by th e s t a t e and a p p l i c a t i o n o f e f f e c t i v e t o o l s o f i t s i m p l e m e n t a t i o n . A n a l y - s i a o f th e p r a c t i o e «hows t h a t th e West E uro p e an s t a t e s have de v e lo p e d v a r i o u s fo rm s o f c o n t r o l o v e r p r o c e s s of a t r u o t u r a l c h a n -g e s i n i n d u s t x y . However, a n a l y s i s o f c r i t e r i a u n e r l y i n -g d e o l s i o n - -making by th e e t a t e i n o o n o r e t e c a s e s a l l o w s to n o t i o e t h e i r f r e q u e n t l y a c c i d e n t a l » emergenoy c h a r a c t e r , a e w e l l a s i n c o h e r e n -c e w i t h o t h e r g o a l e o f t h e -c o n te m p o ra ry i n t e r v e n t i o n i s m .
