Funkcja turystyczna miast
województwa świętokrzyskiego
Ekonomiczne Problemy Usług nr 86, 125-136ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
NR 701 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 86 2012
IWONA KINIORSKA
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
FUNKCJA TURYSTYCZNA MIAST WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wprowadzenie
Turystyka i szeroko rozumiana rekreacja staje się współcześnie ważnym motorem wzrostu i rozwoju miast. Przykładem takiego rozumowania jest kon-cepcja miasta jako maszyny rozrywki (city as an entertainment machine) Terry N. Clarka1. Dlatego też jednym z częściej podejmowanych tematów badaw-czych jest rola turystyki w aktywizacji społeczno-gospodarczej miast. Geogra-fowie, podobnie jak planiści, traktują funkcję turystyczną jako jeden z ważniej-szych czynników decydujących o przemianach funkcjonalno-fizjonomicznych miast, zwłaszcza w ich śródmieściach2. Funkcję turystyczną rozumiane jest jako jedną z funkcji usługowych, której istota polega na świadczeniu usług tury-stycznych, przy czym pojęcie usług turystycznych rozumiane jest jako czynno-ści służące zaspokojeniu materialnych i niematerialnych potrzeb turystycznych
1
M. Derek, A. Kowalczyk, P. Swianiewicz, Wpływ turystyki na sytuację finansową i roz-wój miast w Polsce (na przykładzie miast średniej wielkości), Prace i Studia Geograficzne, t. 35, Warszawa 2005, s. 199.
2
A. Kowalczyk, Nowe formy turystyki miejskiej, Prace i Studia Geograficzne, t. 35, War-szawa 2005, s. 155.
człowieka3. Pod szeroko ujmowanym pojęciem „turystyka na obszarach miej-skich” można rozumieć: wszystkie formy turystyki, które mają miejsce na tere-nach miejskich, formy turystyki związane z walorami i zagospodarowaniem turystycznym występującymi na obszarach miejskich, turystykę, której celem jest odwiedzanie i poznawanie miasta jako dziedzictwa kulturowego i uznawa-nego za niepodzielny element przestrzeni turystycznej4.
Głównym celem opracowania jest określenie stopnia rozwoju funkcji tury-stycznej pełnionej przez miasta województwa świętokrzyskiego. Przedmiotem badań jest 31 miast województwa świętokrzyskiego. Realizację celu oparto na danych statystycznych pozyskanych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego w grupie „turystyka” w latach 2000–2009. Pomimo wad statystyki turystyki prowadzonej przez GUS, zaletą jest jej kompleksowość jako źródła informacji o ruchu i bazie noclegowej w Polsce. Do określenia stopnia rozwoju funkcji turystycznej miast wykorzystano popularne wskaźniki, w tym: wskaźnik nasycenia bazą turystyczną (wyrażający liczbę miejsc noclegowych na 1 km2 powierzchni całkowitej), wskaźnik Deferta nazywany wskaźnikiem funkcji turystycznej (wyrażający liczbę turystów korzystających z noclegów na 1 km2 powierzchni całkowitej) oraz wskaźnik Schneidera nazywany wskaźni-kiem intensywności ruchu turystycznego (wyrażający liczbę turystów korzysta-jących z noclegów na 1000 mieszkańców stałych).
1. Ruch turystyczny
Turystyka i wypoczynek mogą mieć dla gospodarki miejskiej znaczenie podstawowe, uzupełniające lub marginalne. O roli, jaką odgrywają w systemie gospodarki lokalnej, decydują nie tylko walory turystyczne oraz wielkość zago-spodarowania i ruchu turystycznego, ale również wielkość miast5. Wojewódz-two świętokrzyskie wraz z województwami: lubelskim i podkarpackim stanowi najsłabiej zurbanizowany region w Polsce. W analizowanych latach 2000–2009
3
K. Dwucet, S. Pytel, M. Tkocz, Funkcje turystyczne miast przemysłowych na przykładzie zespołu miejskiego konurbacji katowickiej, w: Funkcja turystyczna miast, red. I. Jażdżewski, XXI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s. 58.
4
A. Kowalczyk, Nowe formy…, s. 157.
5
zaludnienie miast zmniejszyło się z 596, 8 tys. do 573,7 tys. czyli o 3,9%. Bio-rąc pod uwagę strukturę wielkościową, spadek zaludnienia odnotowano we wszystkich przedziałach wielkościowych, poza miastami liczącymi poniżej 5 tys. mieszkańców, w wyniku przesunięcia w hierarchii wielkościowej do gru-py najniższej ośrodków liczących od 5 do 10 tys. mieszkańców. Struktura osad-nicza cechowała się dominacją miast liczących poniżej 5 tys. mieszkańców. W roku 2000 zdecydowanie przeważały miasta najmniejsze (37,9% ogółu miast) – skupiły one zaledwie 5,1% ogółu ludności. W latach 2000–2009 nastą-pił wzrost liczby ośrodków najmniejszych z 37,9% do 45,2% (tab. 1). Przyjmu-jąc za kryterium wskaźnik dynamiki zaludnienia w miastach województwa świętokrzyskiego, wyróżniono dwa typy ośrodków: stagnujące, w których wskaźnik dynamiki mieścił się w przedziale od 96,0 do 101,9 oraz regresywne, w których wskaźnik dynamiki był niższy niż 95,9. W grupie regresywnej znala-zło się 17 miast, jedynie w jednym mieście odnotowano wzrost zaludnienia.
Tabela 1 Struktura wielkościowa miast województwa świętokrzyskiego w latach
2000–2009
Klasy wielkościowe
2000 2009
miasta ludność miasta ludność liczba udział liczba udział liczba udział liczba udział
% tys. % % tys. % poniżej 5 tys. 11 37,9 30 477 5,1 14 45,2 39 536 6,8 5–10 tys. 7 24,2 49 225 8,3 6 19,5 41 933 7,3 10–50 tys. 7 24,2 121 260 20,3 8 25,7 163 092 28,5 50–150 tys. 3 10,3 182 376 30,5 2 6,4 124 330 21,7 powyżej 150 tys. 1 3,4 213 469 35,8 1 3,2 204 835 35,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Ukształtowana struktura wielkościowa miast badanego obszaru jest skut-kiem uwarunkowań historycznych. Także znaczący udział rolnictwa w struktu-rze gospodarczej i warunki naturalne regionu nie sprzyjały twostruktu-rzeniu miast
średnich i dużych6
. Badania prowadzone przez R. Krzysztofika wskazały, że w ciągu ostatniego 27-lecia województwo świętokrzyskie cechowało się naj-większym przyrostem nowych miast (wzrost o ponad 30%). Wszystkie nowo powstałe miasta miały już niegdyś prawa miejskie. W każdym przypadku ich pierwotne przywileje zostały utracone w 1869 roku. Bezpośrednim czynnikiem miastotwórczym był przemysł – z nim należy wiązać przywrócenie praw miej-skich dla Połańca i Ożarowa, oraz sąsiedztwo większych ośrodków miejmiej-skich. Z rynkami pracy większych miast regionu należy wiązać powstanie: Daleszyc, Koprzywnicy, Osieka, Wąchocka. Miejscowości te mają wyraźnie usługowo- -satelitarny charakter7. Miasta w województwie świętokrzyskim były przeindu-strializowane; wielokrotnie podkreślano miastotwórczą rolę przemysłu. Obecnie władze miast podejmują działania mające na celu waloryzację i podniesienie poziomu topografii urbanistycznej, wypromowanie funkcji turystycznej w opar-ciu o posiadane walory historyczne i przyrodnicze.
Potencjał siły roboczej w postaci liczby pracujących jest jednym z czynni-ków determinujących rozwój danego ośrodka miejskiego8. Natomiast postępu-jąca tercjalizacja gospodarki spowodowała, że w badanym okresie dominował sektor usługowy. W okresie transformacji rozwój działalności gospodarczej doprowadził także do pojawienia się nowych prywatnych inwestorów, również przekształcenia społeczno-gospodarcze przyczyniły się do rozwoju turystyki. Jednak strategie rozwoju poszczególnych województw zbyt często upatrują szanse gospodarcze w rozwoju sektora turystycznego. W analizie pracujących w gospodarce narodowej (według sekcji PKD 2007) uwzględniono sekcję „za-kwaterowanie i gastronomia”. Dane te są reprezentatywne tylko dla dwóch ele-mentów zagospodarowania turystycznego. W latach 2000–2009 na 31 badanych miast jedynie w 18 ośrodkach zanotowano pracujących w sekcji „zakwaterowa-nie i gastronomia” (tabela 2).
6
I. Kiniorska, Procesy ludnościowe w miastach województwa świętokrzyskiego, w: Czło-wiek w przestrzeni zurbanizowanej, red. M. Soja, A. Zborowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2011, s. 28.
7
R. Krzysztofik, Nowe miasta w Polsce w latach 1980–2007. Geneza i mechanizmy rozwo-ju. Próba typologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, 2006, s. 35
8
E. Zuzańska-Żyśko, Małe miasta w okresie transformacji. Studium w regionie śląskim, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 2006, s. 127.
Tabela 2 Pracujący w sekcji zakwaterowanie i gastronomia (według klasyfikacji PKD
2007) w wybranych miastach województwa świętokrzyskiego w latach 2000–2009.
Miasta
Udział pracujących w sekcji zakwaterowanie i gastronomia w stosunku
do ogółu pracujących 2000 2009 Bodzentyn 0 0,5 Busko Zdrój 0,5 1,2 Chęciny 1,3 7,9 Jędrzejów 0,3 0,7 Kielce 1,1 1,3 Końskie 0,4 0,6 Opatów 0,4 0,2 Ostrowiec Świętokrzyski 0,8 0,8 Ożarów 0,0 0,1 Pińczów 0,0 0,9 Połaniec 0,0 0,9 Sandomierz 0,3 1,1 Skarżysko Kamienna 0,3 5,7 Starachowice 0,5 0,7 Staszów 0,2 1,3 Suchedniów 1,6 1,6 Włoszczowa 3,6 0,6 Zawichost 3,2 0,0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych statystycznych z Urzędu Statystycznego w Kielcach.
W 12 miastach zarejestrowano wzrost, w pozostałych spadek lub stagna-cję. Największy udział pracujących w analizowanej sekcji zanotowano w: Chę-cinach (7,9%) oraz Skarżysku Kamiennej (5,7%).
Powyższe dane mogą sygnalizować, że turystyka nie odgrywa istotnej roli w strukturze funkcjonalnej miast województwa świętokrzyskiego, jednak dalsza analiza w oparciu o inne dane statystyczne pozwoliła wskazać określone ten-dencje charakteryzujące badane zjawisko. Funkcje turystyczne miast można badać, opierając się na danych bezwzględnych, jak również na powszechnie przyjętych wskaźnikach. Liczba obiektów turystycznych w miastach wojewódz-twa świętokrzyskiego w latach 2000–2009 zwiększyła się z 66 do 80. Rozkład wzrostu wskazał na dominację jedynie pięciu miast (Kielce, Busko Zdrój,
San-domierz, Ostrowiec Świętokrzyski, Włoszczowa). Największe zmiany in minus można zauważyć w czterech miejscowościach (Suchedniów, Staszów, Stara-chowice, Skarżysko Kamienna) – (rysunek 1).
Rys. 1. Liczba obiektów noclegowych w miastach województwa świętokrzyskiego w latach 2000–2009
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
0
5
10
15
20
25
30
Bodzentyn
Chęciny
Ćmielów
Działoszyce
Kazimierza Wielka
Końskie
Kunów
Opatów
Ostrowiec Świętokrzyski
Pińczów
Sandomierz
Skalbmierz
Starachowice
Stąporków
Wąchock
Zawichost
2009
2000
Tabela 3 Zestawienie wskaźników charakteryzujących zjawiska turystyczne w miastach
województwa świętokrzyskiego w roku 2000
Lp. Jednostka terytorialna
2000 wskaźnik
nasycenia bazą
turystyczną wskaźnik Deferta
wskaźnik Scheidera 1 Bodzentyn 0,00 0,00 0,00 2 Busko-Zdrój 0,50 504,42 341,40 3 Chęciny 0,21 395,29 1 279,54 4 Chmielnik 0,00 0,00 0,00 5 Ćmielów 0,00 0,00 0,00 6 Działoszyce 0,00 0,00 0,00 7 Jędrzejów 0,08 55,92 38,96 8 Kazimierza Wielka 0,00 0,00 0,00 9 Kielce 0,14 682,49 348,49 10 Końskie 0,06 83,67 70,23 11 Kunów 0,00 0,00 0,00 12 Małogoszcz 0,00 0,00 0,00 13 Opatów 0,22 153,22 197,59 14 Osiek 0,00 0,00 0,00 15 Ostrowiec Świętokrzyski 0,06 266,00 163,58 16 Ożarów 0,13 36,63 56,85 17 Pińczów 0,21 265,00 302,86 18 Połaniec 0,06 109,59 214,56 19 Sandomierz 0,28 191,21 214,46 20 Sędziszów 0,00 0,00 0,00 21 Skalbmierz 0,00 0,00 0,00 22 Skarżysko-Kamienna 0,09 42,52 53,44 23 Starachowice 0,13 337,53 196,27 24 Staszów 0,14 194,10 353,49 25 Stąporków 0,00 0,00 0,00 26 Suchedniów 0,12 22,97 148,85 27 Wąchock 0,00 0,00 0,00 28 Włoszczowa 0,03 14,90 41,27 29 Zawichost 0,00 0,00 0,00
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Wiele miast położonych na obszarze województwa świętokrzyskiego, mi-mo posiadanych walorów przyrodniczych i kulturowych, nie rozwinęło dosta-tecznie funkcji turystycznej. Badany obszar cechuje się niskim poziomem nasy-cenia bazą turystyczną. Najwyższą wartość wskaźnika w omawianych latach
zarejestrowano w Busku Zdroju. Miasto to jest ośrodkiem uzdrowiskowym, który posiada rzadko spotykany w Europie mikroklimat (tabela 3). Bardzo sze-roka oferta lecznicza, dobra infrastruktura rekreacyjna i 170-letnia tradycja lecznictwa uzdrowiskowego plasują Busko Zdrój na czele polskich kurortów uzdrowiskowych. Każdego roku miasto odwiedzane jest przez około 40 tys. kuracjuszy z kraju i z zagranicy9. W siedmiu miastach zanotowano wzrost gę-stości bazy turystycznej – głównie w ośrodkach, które dominują w strukturze nasycenia w obiekty noclegowe. Poziom rozwoju usług noclegowych w mia-stach województwa świętokrzyskiego jest bardzo niski. Najlepiej sytuacja przedstawia się w stolicy województwa oraz Busku Zdroju. Zdecydowanie nie-doinwestowane w tej dziedzinie są miasta położone w północnej części woje-wództwa, w których produkt turystyczny związany jest z dziedzictwem przemy-słowym. Takie miasta, jak Ostrowiec Świętokrzyski czy Starachowice są słabo wyposażone w bazę noclegową.
W latach 2000–2009 liczba osób korzystających z noclegów okresie od stycznia do grudnia w miastach województwa świętokrzyskiego zwiększyła się z 134 400 do 252 546 osób, czyli o 88%. Największy przyrost zanotowano w Busku Zdroju i Sandomierzu. Królewskie miasto Sandomierz jest ośrodkiem bardzo sprawnie promowanym, między innymi poprzez profesjonalnie opraco-waną stronę internetową, serial telewizyjny. Słynie z wielu obiektów zabytko-wych (Brama Opatowska, doskonale zachowany średniowieczny układ urbani-styczny). Poza walorami kulturowymi warto podkreślić walory przyrodnicze, w tym rezerwat przyrody Gór Pieprzowych należących do najstarszych gór w Polsce. Specyfika tego miejsca czyni miasto niezwykle atrakcyjnym tury-stycznie. W roku 2000 wskaźnik Schneidera wskazał na dominację pięciu miast. W roku 2009 największy wzrost wskaźnika intensywności turystycznej zanoto-wano w miastach: Busko Zdrój, Chęciny, Kielce, Końskie, Ożarów, Połaniec, Sandomierz, Suchedniów i Włoszczowa (tabela 4). Z kolei spadek nastąpił w następujących miastach: Jędrzejów, Pińczów, Ostrowiec Świętokrzyski, Sta-szów. Podobne tendencje odnotowano w rozkładzie wskaźnika funkcji tury-stycznej Deferta. Powyższe dane wyraźnie wskazują, że ruch turystyczny sku-pia się jedynie w kilku miastach województwa świętokrzyskiego, natomiast
9
E. Pałka, G. Łebek, Turystyka uzdrowiskowa szansą rozwoju obszarów wiejskich, w: Tu-rystyka szansą rozwoju obszarów wiejskich, red. I. Kiniorska, E. Pałka, Instytut Geografii Uni-wersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polskie Towarzy-stwo Geograficzne, Kielce 2010, s. 25.
pozostałe tracą na znaczeniu lub nie odgrywają istotnej roli w rozwoju turystyki.
Tabela 4 Zestawienie wskaźników charakteryzujących zjawiska turystyczne w miastach
województwa świętokrzyskiego w roku 2009
Lp. Jednostka terytorialna
2009 wskaźnik
nasycenia bazą
turystyczną wskaźnik Deferta
wskaźnik Scheidera 1 Bodzentyn 0,13 179,25 638,47 2 Busko-Zdrój 0,83 2 452,83 1 746,62 3 Chęciny 0,21 1 195,93 3 925,67 4 Chmielnik 0,00 0,00 0,00 5 Ćmielów 0,07 13,64 59,89 6 Daleszyce 0,00 0,00 0,00 7 Działoszyce 0,00 0,00 0,00 8 Jędrzejów 0,00 0,00 0,00 9 Kazimierza Wielka 0,00 0,00 0,00 10 Kielce 0,25 999,24 536,61 11 Końskie 0,17 327,44 293,10 12 Koprzywnica 0,00 0,00 0,00 13 Kunów 0,00 0,00 0,00 14 Małogoszcz 0,00 0,00 0,00 15 Opatów 0,22 144,11 193,64 16 Osiek 0,00 0,00 0,00 17 Ostrowiec Świętokrzyski 0,11 208,59 132,43 18 Ożarów 0,13 163,38 279,33 19 Pińczów 0,21 238,50 291,85 20 Połaniec 0,06 398,82 820,23 21 Sandomierz 0,38 1 075,66 1 266,97 22 Sędziszów 0,00 0,00 0,00 23 Skalbmierz 0,00 0,00 0,00 24 Skarżysko-Kamienna 0,03 95,17 127,18 25 Starachowice 0,09 595,81 367,54 26 Staszów 0,07 139,48 247,75 27 Stąporków 0,00 0,00 0,00 28 Suchedniów 0,03 80,83 557,66 29 Wąchock 0,00 0,00 0,00 30 Włoszczowa 0,10 54,97 154,11 31 Zawichost 0,00 0,00 0,00
2. Formy turystyki
Miasta w przestrzeni turystycznej mogą generować ruch turystyczny lub pełnić znaczenie tranzytowe. Zatem turystyka na obszarach miejskich będzie obejmowała wiele form turystyki, m.in.: kulturową, biznesową, kulturalno- -rozrywkową, handlową, religijną oraz sportowo-rekreacyjną10. Jak pokazują badania prowadzone przez T. Jędrasiaka11
, w Polsce zagraniczna turystyka przyjazdowa jest głównie turystyką miejską, która jest nierozłącznie związana z turystyką kulturową. Kulturowa turystyka miejska obejmuje: zwiedzanie miast, tj. obiektów zabytkowych (świeckich, sakralnych, architektury przemy-słowej, muzeów, galerii), uczestniczenie w imprezach o charakterze kulturalno- -rozrywkowym, turystykę sentymentalną, pielgrzymkową, poznanie kuchni polskiej. W województwie świętokrzyskim najliczniej turyści przyjeżdżają do Kielc, Sandomierza, Buska Zdrój. Znaczącym walorem jest zalesienie obszaru regionu Gór Świętokrzyskich. Lasy wykazują w swym składzie podobieństwo do dolnego piętra leśnego w Beskidach, występują bory sosnowe, lasy jodłowe z domieszką buka, lokalnie pojawiają się modrzew i cis. Jednak brakuje spraw-nych działań marketingowych w celu odpowiedniej promocji regionu, np. kata-logów skierowanych do różnych segmentów rynku, profesjonalnie przygotowa-nych stron internetowych, folderów, broszur mających na celu zwiększenie ruchu turystycznego. Region kielecki to jeden z najbardziej uprzemysłowionych terenów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej. Najstarszym zabytkiem są Krze-mionki Opatowskie – neolityczne kopalnie krzemienia odkryte w 1922 roku. W regionie świętokrzyskim znajdują się również liczne stanowiska dymarskie z czasów rzymskich. Turystyka dziedzictwa przemysłowego jest turystyką o charakterze poznawczym oraz kształcącym i może odegrać doniosłą rolę w edukacji kulturowej, pogłębić świadomość kulturową społeczeństwa w zakre-sie znajomości tych obiektów, ich wartości kulturowej i dawnych technologii. W województwie świętokrzyskim zasoby dóbr dziedzictwa przemysłowego obejmują 290 obiektów, w rejestrze zabytków znajdują się 82 obiekty12
. Zabytki
10
K. Dwucet, S. Pytel, M. Tkocz, Funkcje turystyczne miast…, s. 63.
11 T. Jędrysiak, Turystyka kulturowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2008, s. 47.
12
E. Nowak, Dziedzictwo przemysłowe kielecczyzny, w: Tradycje i współczesność działal-ności przemysłowej na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, red. E. Nowak, Nauki
techniki i architektury przemysłowej coraz częściej znajdują się w sferze zainte-resowań turystów. Już nie tylko specjaliści zwiedzający historyczne obiekty, ale również turyści chcą poznać szeroko rozumiane dziedzictwo kulturowe (z dzie-dzictwem techniki, architektury i kultury przemysłowej)13. W województwie występuje wiele zabytków kultury sakralnej. W Wąchocku znajduje się najstar-szy zespół klasztorny Cystersów, w Kielcach natomiast – Pałac Biskupi będący dawną siedzibą biskupów krakowskich z XVII wieku z bazyliką katedralną pw. Wniebowzięcia NMP. Obok wymienionych walorów duże znaczenie mają rów-nież imprezy odbywające się corocznie w regionie, między innymi: Harcerski Festiwal Kultury, „Dymarki Świętokrzyskie”, Świętokrzyskie Dni Kupały, cykl imprez historyczno-kulturalnych odbywających się na zamku w Chęcinach. Wpływ na rozwój funkcji turystycznej może mieć także turystyka targowa (wy-stawowa) powiązana z cyklem imprez odbywających się w Kieleckim Centrum Targowym.
Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich zagadnień związanych z bada-niem funkcji turystycznej miast. Należy pamiętać, że rozwój turystyki danego obszaru sprzyja generowaniu dochodu. Miasta istnieją od dawna i mają swoją historię, a proces ich rozwoju przestrzennego jest właściwie nieustanną moder-nizacją istniejących struktur i wypełnianych przez te struktury funkcji. W wo-jewództwie świętokrzyskim funkcja turystyczna miast ma charakter uzupełnia-jący. Wskazanie walorów turystycznych obszaru pokazuje jak duży istnieje potencjał rozwojowy, jednak przy ogromnych brakach w zagospodarowaniu i promocji regionu. Niepokoi fakt, że niektóre miasta tracą na znaczeniu w roz-woju funkcji turystycznej. Wytłumaczyć można to tym, że ośrodki kierują swo-ją uwagę na rozwój innych form działalności usługowej. Rozwój funkcji tury-stycznej napotyka na wiele barier, a do najważniejszych z nich można zaliczyć: niedostatek odpowiedniej infrastruktury turystycznej, słabą dostępność komuni-kacyjną, nie w pełni wykorzystane walory turystyczne obszaru. Barierą jest także słaba promocja i zagospodarowanie miast powiązanych z turystyką dzie-dzictwa przemysłowego. Ośrodkami przyciągającymi turystów są miasta Geograficzne w Badaniach Regionalnych, t. VI, Instytut Geografii Akademii Świętokrzyskiej im. J. Kochanowskiego, Kielce 2007, s. 67.
13
A. Szajnowska-Wysocka, Postindustrialne dziedzictwo kultury materialnej (na przykła-dzie Górnego Śląska), w: Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geo-grafii historycznej, red. M. Kulesza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s. 135.
piające wiele walorów przyrodniczych i kulturowych, a także słynące z wielu imprez kulturalno-rozrywkowych (Kielce, Sandomierz, Busko Zdrój).
TOURIST FUNCTION OF TOWNS AND CITIES OF THE ŚWIĘTOKRZYSKIE VOIVODESHIP
Summary
A town in tourist space may be a centre that generates tourist activity or a transit place. Therefore, urban tourism will include multiple forms, e.g. cultural, business, cultural and entertainment, trade, religious, or sport and recreation tourisms. When the above statement is applied to the Świętokrzyskie Voivodeship‟s towns, the following question may arise: what do towns offer in order to attract tourists and encourage them to visit these places? With all the region‟s natural and tourist attractions it lacks promo-tion and proper development. It is worth menpromo-tioning that development of tourist func-tion, when numerous towns of the voivodeship are de-industrialized, may stimulate recovery of these locations unless their tourist infrastructure is improved.
