Józef Wiesław Rosłon
"Juda und Israel. Untersuchungen
zur Geschichte Israels in vor- und
frühstaatlicher Zeit", Karl-Heinz
Hecke, Würzburg 1985 : [recenzja]
Collectanea Theologica 56/3, 190-193
R E C E N Z J E
n a „ p rz y c h o d z ą c e g o ” do c z ło w ie k a B oga. I je s t to s p o jrz e n ie o b s o lu tn ie d o m in u ją c e : B óg w y b r a ł so b ie m i e s z k a n i e w Iz r a e lu , i t a m B óg o c z e k u j e n a cz ło w ie k a , a b y go p o d ją ć . I z ty m B o g iem I z r a e li ta b a rd z o o so b i ście, se rd e c z n ie , p o p rz y ja c ie ls k u r o z m a w i a . I I z r a e li ta te g o s p o tk a n ia p ra g n ie : „szczęśliw i, k tó r z y m ie s z k a ją w d o m u tw o im , P a n ie ” (P s 84,5) i d a le j „ u c ie sz y łe m się, g d y m i p o w ie d z ia n o , p ó jd z ie m y do d o m u P a n a ” (122,1), bo ta m „ stó ł d la m n ie z a s ta w ia s z i k ie lic h m ó j n a p e łn ia s z ”, „ n ie c h w ię c z a m ie s z k a m w d o m u P a ń s k im p o n a jd łu ż s z e l a t a ” (Ps 23,5 n). J a k z p o w y ższeg o w id a ć , r o z p r a w a k s . W itc z y k a p o b u d z a do te o lo g ic z n eg o m y ś le n ia . A to je s t p o w ó d w y s ta r c z a ją c y , b y je j u w a ż n ą l e k t u r ę z ale cić s e r d e c z n ie e g z e g e to m i w s z y s tk im ty m , k tó r z y w m o d litw ie p s a lm ic z n e j p r z e ż y w a ją s w o je s p o tk a n ie z B o g iem , sw o je w id z e n ie z N ie w id z ia ln y m , a w ięc d o z n a ją s w o is te j te o f a n ii. k s . T a d e u s z B r z e g o w y , T a r n ó w K a r l- H e in z H E C K E , J u d a u n d Is r a e l. U n te r s u c h u n g e n z u r G e s c h ic h te Is ra e ls
in v o r - u n d fr ü h s ta a tlic h e r Z e it, W ü r z b u r g 1985, E c h te r V e rla g , s. 37 (F or s c h u n g z u r B ib e l, t. 52).
W s e r ii F o rsc h u n g z u r B ib e l, w y d a w a n e j p rz e z R u d o lfa S c h n a c k e n - b u r g a i J ó z e f a S c h r e i n e r a w w y d a w n ic tw ie E c h te r u k a z a ł a się ro z p r a w a d o k to r s k a , k tó r e j b r o n ił K a r l- H e in z H e c k e w 1982 r. w E r la n g e n n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U n iw e r s y te tu F r y d e r y k a - A l e k s a n d r a (F r ie d r ic h -
- A le x a n d e r U n iv e r s itä t). J a k w y n ik a ze s ło w a w s tę p n e g o , je s t to czło w ie k
św ie c k i, o jc ie c ro d z in y . P r o m o to r e m p r a c y b y ł p ro f , d r E r n s t K u t s c h , r e c e n z e n te m — p ro f, d r L u d w ig S c h m i d t . Z a g a d n ie n ie d o ty c z y in te r e s u ją c e g o w d z ie ja c h S ta r e g o T e s ta m e n tu z ja w is k a , że s tw o r z o n e p rz e z D a w id a w ie lk ie p a ń s tw o I z r a e la t a k s z y b k o po ś m ie rc i S a lo m o n a ro z p a d ło się n a d w a p a ń s tw a , d a ls z e lo s y o d rę b n ie to c z ą c e : p ó łn o c ń e — iz r a e ls k ie i p o łu d n io w e — ju d z k ie . J u ż z a p a n o w a n ia S a lo m o n a w id o c z n e są n a p ię c ia w e w n ę tr z n e m ię d z y p le m io n a m i p ó łn o c n y m i (z w a n y m i te ż „ c a ły m I z r a e le m ” ) a częścią p o łu d n io w ą (ju d z k ą ). P o w s ta je p y ta n ie , czy w o k re s ie r z ą d ó w D a w id a i S a lo m o n a d w a zgoła o d r ę b n e p a ń s t w a n ie b y ły p o łą c z o n e ty lk o dość p rz y p a d k o w o u n ią p e r s o n a ln ą . A u to r p r z y c h y la się r a czej do o k re ś le n ia d a n e g o p rz e z A. M a l a m a t a ja k o „ u n ia r e a l n a ”, k tó r a ty m się ró ż n i od „ p e r s o n a ln e j” , że p rz y t e j o s ta tn ie j d w a lu b w ię c e j tw o ry p r a w n e p o z o s ta ją ro z d z ie lo n e w sw y c h in te r e s a c h z e w n ę trz n y c h i w e w n ę tr z n y c h (ja k o f e d e r a c ja p a ń s tw ), n a to m ia s t p rz y u n ii r e a l n e j p o z o s ta ją co p r a w d a w e w n ę tr z n ie złożone, a le n a z e w n ą trz tw o rz ą je d n o ś ć p r a w n ą . P o w s ta je p y ta n ie , czy w c z a s a c h tz w . sę d z ió w is tn i a ł z w ią z e k p le m io n iz ra e ls k ic h , a je ś li ta k , to w ja k im z a k re s ie i n a ja k ie j p ła s z c z y ź n ie , ja k i z asięg m ia ło k r ó le s tw o S a u la i ja k o c e n ia ć t r a d y c je o o p e r a c ja c h S a u la n a te r e n a c h J u dy. W re sz c ie o s ta tn ie z a g a d n ie n ie : ja k i z a k re s m ia ło czy m o g ło m ie ć w y r a ż e n ie к o l- jiś r a ’el („cały I z r a e l”)?
W h is to rii d o ty c h c z a s o w y c h b a d a ń d o s trz e g a a u to r d w a e ta p y . P ie r w s z y o b e jm u je p o g lą d y h is to r y k ó w od H e in r ic h a E w a l d a (1843 n n .) p o p rz e z J u liu s z a W e l l h a u s e n a , R u d o lfa К i 11 e 1 a , K o n r a d a v o n O r e l l i , E lia sa A u e r b a c h a do E d u a r d a M e y e r a (1906), cz y li do p o c z ą tk u n a sz e g o w ie k u . D ru g i ro z p o c z ą ł się w y r a ź n y m z w ro te m w b a d a n ia c h w d w u d z ie s ty c h i tr z y d z ie s ty c h la t a c h n a sz e g o w ie k u , g d y tr a d y c je b ib lijn e z a c z ę to w y ja ś n ia ć w o p a r c iu o h is to r ię lu d ó w b a d a n e g o te r y to r i u m , d a n e a rc h e o lo g ii i to p o g r a f ii P a le s ty n y . P u n k t c ię ż k o śc i p r z e s u n ię to n a b a d a n ia t r a d y c ji b ib lijn y c h p o d k ą te m a n a liz y li te r a c k ie j, h is to ry c z n o k r y ty c z n e j i g a tu n k ó w (ro z w o ju fo rm ). W ty m e ta p ie z a z n a c z y ły się p o s ta c ie A lb r e c h ta A l t a , M a r tin a N o t h a , S ie g f rie d a H e r r m a n n a , R o la n d a d e V a u x z je d n e j s tr o n y ,
n a to m ia s t W illia m a F o x w e lla A l b r i g h t a i je g o n a ś la d o w c ó w p o m y ś li i m e to d z ie G e o rg a E r n e s t a W r i g h t a i J o h n a B r i g h t a , k tó r z y p rz e c iw s t a w ia ją c się z b y tn ie m u , ic h z d a n ie m , o p ie r a n iu się n a m e to d z ie k r y t y k i h i s t o r ii f o r m i tr a d y c ji, c h c ą b a r d z ie j d o w a rto ś c io w a ć d a n e a rc h e o lo g ii, u p a t r u j ą c w n ic h je d n a k „ z e w n ę trz n y c h a r g u m e n tó w ” z a d a n y m i p rz e k a z ó w b i b lijn y c h . H e c k e u w a ż a , że p r z e ja w i a ją b a rd z o k o n s e r w a ty w n ą p o s ta w ę w o b ec o b ra z u k o n k w is ty Z ie m i O b ie c a n e j w k s ię d z e J o z u e g o i k r y t y k o w a n e p rz e z n ic h ja k o „ s u b ie k ty w n e ” m e to d y b a d a w c z e A lta i N o th a u k a z u ją s ię w b a d a n ia c h n a u k o w y c h w s p ó łc z e s n y c h b a r d z ie j o b ie k ty w n e . S a m p r z e j a w ia b o g a ty i w sp ó łc z e s n y w a r s z t a t n a u k o w y , p o d d a je k ry ty c z n e j o c e n ie ró ż n e p r o p o z y c je , o p ie r a s ię z a ró w n o n a a n a liz ie li te r a c k ie j i h is to ry c z n e j j a k i n a n a jn o w s z y c h d a n y c h a rc h e o lo g ic z n y c h , b y u z y sk a ć m o ż liw ie o b ie k ty w n y i p e łn y o b ra z . W sz e ś c iu ro z d z ia ła c h a n a liz u je k o le jn o z d o b y c ie k r a j u p rz e z p le m io n a iz r a e ls k ie (2), c z a sy „ sę d z ió w ” (3), r e la c ję J u d y i I z r a e la w o k re s ie p rz e d p a ń s tw o w y m (4), tr a d y c je o S a m u e lu i p a n o w a n iu S a u la (5) o ra z t r a d y c je o a w a n s ie D a w id a (6). K a ż d y z p u n k tó w (ro zd ziałó w ) m a w ła s n e p o d s u m o w a n ie , a o s ta tn i p o św ię c o n y je s t ja k o z a k o ń c z e n ie p o d s u m o w a n iu i w n io s k o m (Ü b e r b lic k u n d A u s b li c k — 7). N a s tę p u je s p is s k r ó tó w , o b s z e r n y w y k a z l i te r a tu r y (40 b ity c h s t r o n w w ie lu ję z y k a c h , n ie ty lk o p o n ie m ie c k u ), sp is im io n (osób i m ie jsc o w o śc i) o r a z c y to w a n y c h m ie js c B ib lii.
P ie r w s z a o g ó ln a a n a liz a b ib lijn y c h ź ró d e ł w r a m a c h p ie rw s z e g o ro z d z ia łu p ro w a d z i do o c e n y , że m im o o g ó ln o iz ra e lsk ie g o k o n te k s tu , j a k i K s ię g a J o z u eg o w ro zd z. 1— 12 z a w d z ię c z a r e d a k c ji d e u te r o n o m is ty c z n e j, z a w ie r a ją się ta m t r a d y c je d o ty c z ą c e p o sz c z e g ó ln y c h p o k o le ń (2— 9 o d n o sz ą się do B e n ia m in a , J o z 10 — do J u d y , J o z 11 — do N a fta le g o ), z a te m w d a ls z y c h p u n k ta c h te g o ż ro z d z ia łu m e to d y c z n ie p o p r a w n ie z a jm u je się a u to r z a g a d n ie n ie m p r z e s tr z e n i, n a ja k i e j o s ie d la ły s ię p le m io n a iz ra e ls k ie , a w sz c z e g ó ła c h o p a n o w y w a n ie m p o łu d n ia k r a j u (J u d a ), P a le s ty n y c e n tr a ln e j i G a lile i. A n a liz u je g łó w n ie te k s ty S d z 1,18—35; J o z 10,28—40 (w p o r ó w n a n iu z J o z 10,16— 27); J o z 11,1— 14 i in n e te k s ty p a r a l e ln e w B ib lii. W w y n ik u o tr z y m u je o b ra z ró ż n y o d n a rz u c a ją c e g o się p r z y p o b ie ż n y m c z y ta n iu k s ią g w ic h d z is ie jsz e j fo r m ie , m ia n o w ic ie n a s tę p o w a ło o n o w w y n ik u p o w o ln e g o p ro c e s u o s ie d la n ia się k o c z o w n ic z y c h p le m ie n n y c h g r u p n a te r e n a c h s ła b ie j z a sie d lo n y c h . D o c h o d z iło do s y m b io z y lu b z a le ż n o śc i od is tn ie ją c y c h m i a s t - p a ń s t w k a n a n e j - sk ic h , do p rz y jm o w a n ia w r a z z s ta b iliz a c ją k a n a n e js k ic h tr a d y c ji k u l t u r a l n y c h (c e r a m ik a , o b ró b k a m e ta li) u s c h y łk u e p o k i b rą z u . A n i d o b rz e p r z e a n a liz o w a n e te k s ty , a n i d a n e a rc h e o lo g ic z n e n ie p r z e m a w ia ją za te z ą o m ili ta r n y m p o d b o ju i o k u p a c ji k r a j u , is tn ia ły n a jw y ż e j m ie js c o w e u ta r c z k i i p rz e d s ię w z ię c ia p o sz c z e g ó ln y c h p le m io n . N ie n a s tą p iła ja k a ś r e w o lu c ja s p o łe c z n a , k t ó r a p o z o s ta w iła b y ś la d y w p rz e r w ie ro z w o jo w e j w a ż n ie js z y c h k u l t u r a ln y c h d z ie d z in ja k b u d o w a d o m o s tw lu b ro d z a j p o c h ó w k u m ię d z y p ó ź n y m b r ą z e m a w c z e sn y m o k re s e m ż e la z a . O s ie d la n ie n a s tę p o w a ło z a ró w n o od p o łu d n ia w z g lę d n ie od p o łu d n io w e g o w s c h o d u aż do b r o n ią c y c h d o stę p u m i a s t - p a ń s t w s ta n o w ią c y c h p o łu d n io w y p o p rz e c z n y ry g ie l. T u o s ia d ły szczep y , k tó r e p ó ź n ie j tw o rz y ły z w ią z k i w ie lk o ju d z k ie . I n n ą g r u p ę s ta n o w iły sz c z e p y E f r a im a , M a n a s s e s a i B e n ia m in a , k tó r e z a p e w n e od w s c h o d u s f o rs o w a ły J o r d a n i u d e rz y ły od p ó łn o c y n a ła ń c u c h m ia s t- p a ń s tw , k tó r y c h te ż n ie p o t r a fiły p o k o n a ć . Z te j g r u p y n a jb a r d z ie j w y s u n ię te n a p o łu d n ie sz c z e p y o tr z y m a ły n a z w ę „ p o łu d n io w y c h ”, czy li B e n ia m in , n ie b y ło b y w ię c b a r d z ie j n a p o łu d n ie in n y c h , z k tó r y m i c z u lib y się ja k o g r u p a z w ią z a n i. S zc z e p y p ó łn o c n e w G a lile i co p r a w d a b y ły o d d z ie lo n e od o w y c h tr z e c h ś r o d k o w y c h ta k ż e ła ń c u c h e m m ia s t k a n a n e j s k ic h n a d o lin ie J e z r e e l i p rz e ż y w a ły w ła s n y o d r ę b n y lo s, a le je d n a k m ia ły ze ś r o d k o w o p a le s ty ń s k im i p o c z u c ie z w ią z k u czy n a w e t p rz y n a le ż n o ś c i, bo łą c z n ie w y s tę p u ją o n e n a s p isa c h , j a k w S d z 1,21. 27—33, p rz y o k r e ś la n iu g r a n ic ja k w J o z 13 n n . I n a c z e j m a s ię s p r a w a z J u d ą , o k tó r y m to p o k o le n iu w z m ia n k a w S d z 1 n ie je s t p ie r w o tn a ,
a w J o z 15 n ie p o s ia d a w ła s n y c h s ta r y c h tr a d y c ji. A u to r w n io s k u je , że ju ż od c z a só w z a s ie d la n ia P a le s ty n y i b e z p o ś re d n io po z a ję c iu je j is tn i a ła w y ra ź n a iz o la c ja J u d y od sz czep ó w ś r o d k o w o - i p ó łn o c n o p a le s ty ń s k ic h , k tó r e p o c z u w a ły się do w z a je m n e j łącz n o ści.
R o z d z ia ł d r u g i p o św ię c o n y je s t c z a so m „ sę d z ió w ” i o m ó w ie n iu tr a d y c ji d o ty c z ą c y c h tz w . „ w ie lk ic h ” (O tn ie l, E h u d , S z a m g a r, G id e o n , J i f ta c h , D e b o ra), ja k i „ m a ły c h ” sę d z ió w o ra z ic h „ u rz ę d u ”, a o so b n o k r ó t k o o so b y i d z ia ła n ia S im s o n a (S am so n a). W n ik liw e j a n a liz ie filo lo g ic z n e j z o s ta ł p o d d a n y te k s t in te r e s u ją c y c h w ie rs z y z p ie ś n i D eb o ry . W y n ik je s t n a s tę p u ją c y : P o ro z p o z n a n iu d r u g o r z ę d n y c h d e u te r o n o m ic z n y c h re tu s z ó w , t r z e b a p rz y ją ć , że w ię k s i sęd zio w ie, od O tn ie la , w y s tę p o w a li ty lk o w p o k o le n ia c h n a p ó łn o c od p o łu d n io w e g o r y g la m ia s t k a n a n e js k ic h i o p o w ia d a ły o n ic h g e o g ra fic z n ie w ą sk ie t r a d y c je p le m ie n n e . D e u te ro n o m is ta u c z y n ił z n ic h „ sę d z ió w ” i ro z s z e rz y ł ic h ro lę o ra z z a k re s d z ia ła n ia „całeg o I z r a e la ” p o jm o w a n e g o w w y m ia r a c h p a ń s tw a D a w id o w o -S a lo m o n o w e g o . J u ż w p ie ś n i D e b o ry (S d z 5) w a k c ji p r z e d s ię w z ię te j ty lk o p rz e z p ó łn o c n e p le m io n a z B e n ia m in e m ja k o n a jb a r d z ie j p o łu d n io w y m , d o s trz e g a się p rz y p o lity c z n e j n ie z a le ż n o ś c i p o sz c z e g ó ln y c h sz czep ó w te n d e n c ję do n a d a w a n ia im w s p ó ln e j n a z w y Iz ra e l. W y k az m n ie js z y c h sę d z ió w w S d z 10,1— 5; 12,7— 15 p o c h o d z i te ż z p o k o le ń p ó łn o c n y c h , ic h sie d z ib ą b y ło w ła s n e p o k o le n ie , a f u n k c j a (nie u rz ą d !) n ie n a r u s z a ła n ie z a w isło śc i p o k o le ń , je ś li p r z e k r a c z a ła n a w e t w ła s n y szczep . O so b a J e f te g o , w k tó r e j p o łą c z y ły się ce c h y sęd zieg o w ie lk ie g o i m ałeg o , bo po d o k o n a n iu ja k o c h a ry z m a ty c z n y w ó d z a k c ji p rz e c iw A m m o n ito m , b y ł u z n a w a n y m p rz y w ó d c ą lo k a ln y m n a w s c h ó d od J o r d a n u , a le w p ły w m ia ł i n a in n e p le m io n a (w S dz 12,7 w y s tę p u je ja k o m a ły sęd zia), p o z w o liła d e u - te ro n o m iś c ie i in n y c h c h a ry z m a ty c z n y c h p rz y w ó d c ó w p r z e d s ta w ić ja k o „ sę d z ió w ” . W k a ż d y m ra z ie n ie m a ż a d n y c h tr a d y c ji co do „ sę d z ió w ” p o za 10 p o k o le n ia m i. W o k re s ie sę d z ió w p o łu d n io w e szczep y w c ią ż s ą o d s e p a r o w a n e i s to ją p o z a o k re ś le n ie m „ I z r a e l” n a d a w a n y m f o r m u ją c e j się cało ści szczep ó w . P rz y c z y n y u p a tr u je s ię w w a r u n k a c h o rg a n iz a c ji g o sp o d a rc z e j i p o lity c z n e j.
W trz e c im ro z d z ia le a u to r p o d d a je a n a liz ie d a n e , k tó r e m o g ły b y b y ć w y s u n ię te p rz e c iw k o d o ty c h c z a s o w y m w y n ik o m , m ia n o w ic ie lis ty , w k tó r y c h I z r a e l w y s tę p u je ja k o z w ią z e k 12 p o k o le ń s ię g a ją c y c h „o d D a n do B e rs z e b y ” (Joz 11,23; 12,9—24; R d z 49,1—27; L b 1,5— 15; 26), te z a M . N o t h a o a m fik tio n ii 12 p o k o le ń , czy o k re ś le n ie „ I s r a e l” n a s te li M e r e m p ta h a w T e b a c h . Z a ty tu ło w a ł go: J u d a i I z r a e l w c za s a c h p r z e d p a ń s tw o w y c h . W y k a z u je k o le jn o . że w w y m ie n io n y c h s p is a c h J u d a w y s tę p u je , b o p o c h o d z ą o n e n a j w c z e śn ie j z c zasó w w ie lk ie j m o n a r c h ii D a w id a ; w ś ró d b ło g o s ła w ie ń s tw J a k u b a n a js ta r s z e p rz y s ło w ia o b e jm u ją ty lk o p o k o le n ia p ó łn o c n e , n a to m ia s t d o ty c z ą c e J u d y , S y m e o n a i L e w ie g o są tw o r e m ró ż n y m , p ó ź n ie js z y m (o d d a ją s y tu a c ję z c z a só w D a w id a n a jw c z e ś n ie j) i d o d a n e z o sta ły d la o sią g n ię c ia id e a ln e j lic z b y 12 p o k o le ń ; n ie is tn ia ła n ig d y „ a m f ik tio n ia ” n a w e t w ś ró d 10 p o k o le ń p ó łn o c n y c h , b o n ie łą c z y ł ic h w s p ó ln y o ś ro d e k k u lty c z n y , lecz w ią z a ły się d la p o m o c y p o lity c z n e j w o b e c z a g ro ż e n ia od s ą s ie d n ic h lu d ó w . Ze s te li M e r e m p ta h a w y n ik a ty lk o co n a jw y ż e j is tn ie n ie w d r u g ie j p o ło w ie Χ Π Ι w. ja k ie g o ś „ I z r a e la ” w ś r o d k u (?) P a le s ty n y . J e ś li b y łb y id e n ty c z ny z „ s y n a m i I z r a e la ” ze S ta r e g o T e s ta m e n tu , n ie w y n ik a k o n ie c z n o ść w łą c z a n ia do n ieg o ta k ż e sz c z e p ó w p o łu d n io w y c h .
R o z d z ia ł p ią ty je s t p o św ię c o n y S a m u e lo w i i p a n o w a n iu S a u la . A u to r z w r a ca u w a g ę , że je s t to je d y n e ź ró d ło w ie d z y o ty c h o so b ach , p rz y c z y m o g r a n i czyć się tr z e b a w ła śc iw ie d o 1 S m 9— 11; 13— 15, bo ju ż z a c z y n a ją się d z ie je w z ra s ta ją c e g o r y w a la — D a w id a . S a m u e l, E f r a im ita z R a m a , je s t jeszcze je d n y m z „ sę d z ió w ”, o s ta tn im z n o sz ą c y c h te n h o n o ro w y ty t u ł, a d z ia ła ln o ścią o b e jm u je z a le d w ie sz czep y E f r a im a i B e n ia m in a . N a s ila s ię e k s p a n s ja c o ra z m o c n ie js z y c h F ilis ty n ó w . W y m a g a ło to k o n tr a k c ji z o rg a n iz o w a n e j i s t a
te j p o d w o d z ą je d n e g o p rz y w ó d c y . P ie r w s z y m „ k ró le m ” z o sta ł w y b r a n y B e- n ia m in i ta S a u l z G ib e a , k tó r y d a ł się p o z n a ć ja k o c z ło w ie k c z y n u w a k c ji pod J a b e s z i w Z a jo r d a n ii. A u to r p o k a z u je , że n ie u d a ło się S a u lo w i w y jś ć poza p a r ę p o c z ą tk o w y c h s u k c e s ó w (1 S m 13 n.), a w ro z s tr z y g a ją c e j b itw ie n a p ó łn o c n e j k r a w ę d z i w z g ó rz e f r a im s k ic h <1 S m 31) m a ją c ty lk o s iły z E fra im a , M a n a s s e s a i B e n ia m in a , m u s ia ł u le c g ó ru ją c y m s t r a te g i ą F ili s ty n o m . z a n im o tr z y m a ł p o s iłk i o d szczep ó w g a lile js k ic h i w s c h o d n io jo rd a ń - skich. A n i wr c z a sa c h S a m u e la , a n i S a u la do sz czep ó w o k re ś la n y c h m ia n e m I z r a e la n ie m o ż n a w lic z a ć p o k o le n ia J u d y .
T r a d y c je o o b ję c iu r z ą d ó w p rz e z D a w id a i je d n o ś c i p a ń s tw a łą c z n ie z e k s k u r s e m o p o ło ż e n iu m ia s ta C y k la g s ą tr e ś c ią ro z d z ia łu sz ó ste g o (2 S m 2,1— 4; 5,1— 5) p ro w a d z ą c ą do n a s tę p u ją c y c h w y n ik ó w : P ra w d o p o d o b n a je s t w o js k o w a k a r i e r a D a w id a z B e tle je m ju d z k ie g o n a p ó łn o c y , w o to c z e n iu S a u la . W a lk a z G o lia te m je s t ty lk o p r o je k c ją p ó ź n ie jsz e g o w y d a r z e n ia ju ż z c z a só w D a w id a ja k o k r ó la . P o d s ta w y h is to ry c z n e m a tr a d y c j a o za ż y łe j p r z y ja ź n i z J o n a ta n e m , r a c z e j n ie h is to ry c z n e z aś je s t m a łż e ń s tw o z c ó rk ą S a u la M ic h a ł. N ie d a się b liż e j o k re ś lić p o w o d ó w z e r w a n ia z S a u le m i p o w r o tu do J u d y , k tó r e p ro w a d z iło w d a ls z y m c ią g u ż y w o t n ie z a le ż n y o d p o k o le ń rz ą d z o n y c h p rz e S a u la . N ie h is to ry c z n e lu b m a ło p ra w d o p o d o b n e są p rz e ś la d o w a n ia D a w id a p rz e z S a u la s ię g a ją c e n a te r y to r i u m J u d y . N ie w y n ik a s tą d w ż a d n y m ra z ie z a le ż n o ść J u d y o d S a u la . P o d d a n ie się D a w id a F ilis ty n o m ja k o w a s a la z o tr z y m a n ie m w le n n o m ia s ta C y k la g id e n ty f ik o w a n e g o z H ir b e t e l-M śa ś e l- M ilh z lu d n o ś c ią p rz e w a ż n ie j u d e j s k ą je s t u z a s a d n io n e , b o m a o n re p r e z e n to w a ć siłę f ilis ty ń s k ą n a n ie f ilis ty ń s k im te r e n ie i b ro n ić k r a j u k u ltu r a ln e g o p rz e d n a p a d a m i z p o łu d n ia . M ia sto s ta n o w iło o ś ro d e k re g io n a ln y w N e g e b ie w ep o c e ż e la z a I. S y tu a c ja D a w id a u s p r a w ie d liw ia w y p r a w ę n a A m a le k itó w (1 S m 30) i n ie b r a n ie u d z ia łu w w a lc e p r z e ciw w o js k o m S a u la (1 S m 29,1— 11). D a w id z o s ta je k ró le m w J u d z ie , a d o p ie r o p o ś m ie rc i A b n e ra i I s z b a a la o f i a r u ją m u w ła d z ę ta k ż e sz c z e p y p ó ł n o cn e. U tw o rz o n e w oso b ie D a w id a ja k o k r ó la w ie lk ie p a ń s tw o „ I z r a e l” s t a n o w i p o d w ó jn ą m o n a r c h ię , w k tó r e j n a w e t jeszcze za S a lo m o n a p o z o s ta ją z a s k a k u ją c e o d rę b n o ś c i m ię d z y czaso w o w s p ó ln ie to c z ą c y m i sw e lo s y Iz r a e le m , J u d ą (por. ró ż n ic e w m o w ie w 2 S m 2— 5), co a u to r u w y p u k la w o s ta t n im ro z d z ia le k o ń c z ą c y m p ra c ę . D a w id u c z y n ił w ie le d la u n ii r e a l n e j Iz r a e la z J u d ą . Z n isz c z y ł z a ró w n o p o łu d n io w y , ja k i p ó łn o c n y ry g ie l p o p rz e c z n y m ia s t k a n a n e js k ic h , u c z y n ił z F ilis ty n ó w sw y c h w a s a li, r o z e r w a ł k u r t y n ę k a - n a n t j s k ą o d d z ie la ją c ą J u d ę od p le m io n ś r o d k o w o - i p ó łn o c n o p a le s ty ń s k ic h . N a n e u tr a ln y m te r e n ie le ż ą c ą J e r o z o lim ę u c z y n ił s to lic ą z je d n o c z o n e g o k r ó le s tw a , p o r a z p ie rw s z y n a d a ł w ie lk ie m u „ Iz ra e lo w i” z a o k rą g lo n ą p o sta ć (od D an do B e rsz e b y ) ja k o k o l- J iâ r â ’él. A je d n a k w c ią ż tr w a in n y n u r t w ty c h s a m y c h p o k ła d a c h tr a d y c ji, w k tó r y m p rz e z „ Iz r a e l” ro z u m ie się p a ń s tw o p ó łn o c n e i p rz e c iw s ta w ia się m u J u d ę , np. tr o n D a w id a m a tr w a ć n a d I z r a e le m i J u d ą od D a n do B e rs z e b y (2 S m 3,10); D a w id p a n o w a ł 33 l a t a n a d c a ły m Iz r a e le m i J u d ą (2 S m 5,5); S a lo m o n z o sta ł w y z n a c z o n y n a w o d z a (ndgid: n a d I z r a e le m i J u d ą (1 K r i 1,35) i n a w ie lu in n y c h m ie js c a c h w c z a sa c h S a lo m o n a s p o ty k a się o k re ś le n ie k o l- jié r â ’êl ty lk o o d n o ś n ie p ó łn o c y a lb o le ż sa m o „ I z r a e l” r a z n a o z n a c z e n ie cało ści p a ń s tw a , d r u g i r a z tu ż z a ra z — ty lk o części p ó łn o c n e j. A u to r w sw e j p r a c y p rz e k o n y w a ją c o c h y b a w y k a z a ł, ja k g łę b o k ie k o rz e n ie m a s e p a r a ty s ty c z n e p o jm o w a n ie J u d y i I z r a e la, a ja k e fe m e ry c z n e o k a z a ło się ic h p o w ią z a n ie u n ią o so b o w ą czy r e a ln ą p rz e z D a w id a i S a lo m o n a .
K s ią ż k a s ta n o w i p o n a d to d o b ry p rz y k ła d , ja k w y g lą d a w a r s z t a t w s p ó ł c z e sn e g o e g z e g e ty i ja k się w y k o r z y s tu je p r a k ty c z n ie n o w o c z e sn e m e to d y b ib lijn e , n ie le k c e w a ż ą c b a d a ń p o p rz e d n ie j g e n e ra c ji.
o. J ó z e f W ie s ła w R o sło n O F M C o n v., W a r sza w a
