Widok Nazwa stacji radiowej jako składnik tytułu audycji

T

ytuá to bardzo istotny element przekazu medialnego, a takĪe ramówki medium, które ten przekaz emituje. WĞród wielu funk-cji tytuáów waĪne miejsce zajmuje obecnie funkcja autoprezentacyjna polegająca na uwypuklaniu wybranych cech przekazu i jego nadawcy.

Związki miĊdzy caáym medium a skáadni-kami oferty są szczególnie widoczne w radiu, dlatego teĪ przedmiotem analiz w niniejszym artykule staáy siĊ tytuáy audycji zawierające na-zwy rozgáoĞni1_{. Zbadano ramówki ok. 120} sta-cji róĪnego typu z caáej Polski, aby ustaliü: 1) jakich technik formalnych uĪywa siĊ, by umie-Ğciü nazwĊ stacji w tytule audycji; 2) w jakim celu siĊ to robi; 3) które cechy wspóáczesnego radia są w ten sposób eksponowane2_.

Wspó

áczesne radio – toĪsamoĞü

medium

Radio to medium wciąĪ silnie obecne w na-szym Īyciu – w 2013 r. sáuchaáo go ponad 70%

Polaków w wieku 15+, Ğrednio przez 4,5 godz. dziennie3_{. Ich potrzeby zaspokajaj}ą nadawcy w eterze (245 koncesjonowanych rozgáoĞni w 2013 r.) i w sieciach kablowych, dynamicznie rozwija siĊ teĪ radio internetowe.

W realiach wolnego rynku kaĪda rozgáoĞnia stara siĊ zaprezentowaü jako jedyna w swoim rodzaju, a przynajmniej jako lepsza od bez-poĞrednich konkurentów. Mimo wielu róĪnic (rzeczywistych lub wykreowanych) wszystkie áączy wspólny fundament – cechy wynikające z natury komunikacji radiowej: dĨwiĊkowoĞü, dynamika, ciągáoĞü, tolerancyjnoĞü, bliskoĞü, kolektywnoĞü, interaktywnoĞü, demokratycz-noĞü, konwergencja4_{. Te „wrodzone” cechy} wspóáczesnego radia pokrótce scharakteryzujĊ, poniewaĪ bĊdĊ siĊ do nich odwoáywaá podczas analiz tytuáów audycji.

NajwaĪniejsze i niezmienne jest to, Īe radio jest Ğwiatem zbudowanym z ulotnych dĨwiĊ-ków. Przekaz radiowy jest odbierany i przetwa-rzany na bieĪąco – moĪe przykuü uwagĊ w

da-Nazwa stacji radiowej jako sk

ïadnik

tytu

ïu audycji

Krzysztof Kaszewski

1 Aby uniknąü niejasnoĞci, w odniesieniu do audycji zawsze uĪywam okreĞlenia tytuá, a w odniesieniu do

rozgáo-Ğni zawsze stosujĊ okreĞlenie nazwa.

2 _{Nie chodzi wi}Ċc tu o ukazanie indywidualnych strategii wizerunkowych konkretnych stacji, lecz o zbadanie,

czy i jak badane nazwy nawiązują do ogólnych cech radia, niezaleĪnych od typu rozgáoĞni, jej zasiĊgu, formatu itd.

3 _{Strategia regulacyjna na lata 2014–2016, oprac. Departament Strategii Biura KRRiT, Warszawa 2014, s. 13.}

http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/sprawozdania/strategia.pdf [dostĊp: 29.01.2015].

4 _{Por. K. Kaszewski, J}Ċzyk dyskusji radiowej, Warszawa 2006, s. 18–22; G. Stachyra, Gatunki audycji w radiu

sformatowanym, Lublin 2008, s. 60–89; M. Steciąg, Informacja, wywiad, felieton. Sposób istnienia tradycyjnych gatunków w radiu komercyjnym, Zielona Góra 2006, s. 61–63.

nej chwili lub bezpowrotnie przepaĞü5_{. Ta} pod-stawowa cecha dĨwiĊku jest jednoczeĞnie siáą i sáaboĞcią radia – jej rozmaite konsekwencje albo siĊ wykorzystuje, albo stara zniwelowaü. Niewątpliwie korzystna jest dynamika przeka-zu akustycznego – to, co zdarzeniowe áatwiej przyciąga uwagĊ. DĨwiĊk (gáos, muzykĊ) áatwo teĪ nasyciü emocjami, które są znakomitym sposobem (choüby krótkotrwaáego) pobudzenia odbiorcy.

Aby neutralizowaü naturalną nietrwaáoĞü przekazu, w miejsce ulatujących komunikatów nieustannie muszą siĊ pojawiaü kolejne. Cią-gáoĞü uzyskuje siĊ w radiu wieloma metodami – nadaje siĊ na Īywo, ramówka obejmuje naj-czĊĞciej caáą dobĊ, a kolejne audycje są w róĪny sposób powiązane, páynnie przechodząc jedną w drugą. Nierzadko wrĊcz zaciera siĊ granice miĊdzy audycjami lub rezygnuje z ich wyszcze-gólniania – dziĊki temu moĪna wáączyü siĊ w dowolnym momencie i pozostaü dowolnie dáugo6_.

DynamikĊ osiąga siĊ teĪ poprzez natychmia-stowoĞü przekazu – radio moĪe bardzo szybko reagowaü na najĞwieĪsze zdarzenia i wiado-moĞci. Relacje na Īywo z miejsca zdarzenia, rozmowy telefoniczne oraz inne dziaáania na bieĪąco to Īywioá radia. Pod tym wzglĊdem wygrywa ono nawet z internetem – aby dotrzeü do najnowszej informacji w sieci, trzeba zna-leĨü chwilĊ na skupienie siĊ na jakimĞ ekranie, podczas gdy news radiowy moĪe dotrzeü do nas takĪe wtedy, gdy zajmujemy siĊ czymĞ innym.

UmoĪliwianie jednoczesnego wykonywania innych czynnoĞci – czyli tolerancyjnoĞü radia – to kolejna podstawowa cecha wspóáczesnego radia. MoĪe ono towarzyszyü odbiorcy w tle, nie narzuca siĊ (pozwala teĪ równoczeĞnie

ko-rzystaü z innych mediów). Radio towarzyszące potraÞ zaspokajaü potrzeby odbiorcy w naj-róĪniejszych sytuacjach i porach dnia, równieĪ podczas przemieszczania siĊ – jest medium co-raz bardziej mobilnym7_.

Docieranie do odbiorcy w najrozmaitszych warunkach to jeden z przejawów kolejnej, bar-dzo istotnej cechy – dąĪenia do staáej bliskoĞci ze sáuchaczem. W wymiarze czasoprzestrzen-nym osiąga siĊ ją przez nieustanne nadawanie, towarzyszenie w najróĪniejszych sytuacjach, miejscach i porach. BliskoĞü w wymiarze ko-munikacyjnym radio stara siĊ uzyskaü przez redukowanie dystansu: prezenterzy wielu stacji uĪywają nieoÞ cjalnych form adresatywnych (ty, wy), czĊsto zwracają siĊ do sáuchaczy czy bezpoĞrednio siĊ z nimi kontaktują (zarówno sáuchacze mogą telefonowaü lub mejlowaü do radia, jak i radio dzwoni do sáuchaczy). Jeszcze innym sposobem zbliĪenia siĊ do modelowe-go odbiorcy jest formatowanie oferty, gáównie w sferze muzycznej, a w przypadku radia lokal-nego – zajmowanie siĊ sprawami waĪnymi dla lokalnej spoáecznoĞci.

Nastawienie na kontakt z odbiorcami to równieĪ przejaw interaktywnoĞci, a takĪe de-mokratycznoĞci wspóáczesnego radia. JeĞli sáu-chacze mają okazjĊ wypowiadaü siĊ na Īywo na antenie, zwiĊksza siĊ wiarygodnoĞü stacji. ĝwiadczy to takĪe o jej otwartoĞci na róĪne poglądy oraz o partnerskim nastawieniu wobec odbiorców.

InteraktywnoĞü wiąĪe siĊ z konwergencją – wspóáczesne radio intensywnie wspóápracu-je z innymi typami mediów, przeáamując w ten sposób ograniczenia wynikające z awizualnoĞci podstawowego kanaáu i zwiĊkszając szanse na dotarcie do wiĊkszej liczby odbiorców i

rekla-5 Wspóáczesna stacja radiowa dociera do odbiorcy równieĪ innymi sposobami (serwis internetowy, podcasty), ale

przekaz dĨwiĊkowy jest wciąĪ bezapelacyjnie pierwszoplanowy.

6 _{K. Janicka, B. Kudra, Autoprezentacja wybranych rozg}áoĞni radiowych (analiza porównawcza rozgáoĞni PR1

i RMF FM) [w:] Wspóáczesne odmiany jĊzyka narodowego, red. K. Michalewski, àódĨ 2004, s. 217.

modawców. Obowiązkowym uzupeánieniem oferty w eterze jest obecnie serwis internetowy rozgáoĞni, do którego odwiedzania sáuchacze są nieustannie zachĊcani na antenie. CzĊsta jest teĪ wspóápraca z prasą (wspólne podjĊcie okre-Ğlonego tematu).

Ostatnią cechą, bardzo istotną, bĊdącą swo-istym podsumowaniem poprzednich, jest ko-lektywnoĞü radia. KaĪdej stacji zaleĪy na stwo-rzeniu i poszerzaniu wspólnoty komunikacyjnej stacji i jej sáuchaczy (stąd np. czĊsto pojawiające siĊ w wypowiedziach prezenterów radiowych my inkluzywne8_{). Drugi wymiar radiowej} kolektyw-noĞci jest widoczny w ramówce – poszczególne audycje to elementy spójnego systemu zorgani-zowanego wokóá nazwy rozgáoĞni, jej formatu i docelowego odbiorcy. Wszystkie skáadniki oferty pracują przede wszystkim na rzecz do-bra stacji, ich indywidualnoĞü jest o wiele mniej istotna. To nastawienie jest wyraĨnie widoczne takĪe na poziomie nazewniczym.

Tytu

áy audycji radiowych jako czĊĞü

nazewnictwa medialnego

Do nazewnictwa medialnego zalicza siĊ trzy gáówne grupy: nazwy mediów (przede wszyst-kim stacji radiowych i telewizyjnych, czaso-pism, witryn internetowych), nazwy staáych pozycji w ofercie mediów (tytuáy przekazów cyklicznych) oraz nazwy przekazów jednora-zowych (tytuáy tekstów prasowych i interne-towych, niecyklicznych programów telewizyj-nych, Þ lmów itd.)9_.

Dla kaĪdego produktu medialnego nazwa to element niezbywalny i uprzywilejowany (na-potykany jako pierwszy). Z tego wzglĊdu peá-ni ona wiele funkcji – prymarną, obligatoryjną dla kaĪdego onimu, jest funkcja identyÞ kacyjna

(dyferencjacyjna). Pozostaáe mają charakter fa-kultatywny i mogą byü dla danej nazwy róĪnie zhierarchizowane.

Jako dodatkowe funkcje wymienia siĊ: deskrypcyjną – ujawnianie cech obiektu; •

ekspresywną – ujawnianie oceny obiektu •

(i poĞrednio cech twórcy nazwy);

pamiątkową i aluzyjną – upamiĊtnianie •

okreĞlonych aspektów rzeczywistoĞci, od-woáywanie siĊ do skojarzeĔ;

impresywną – nakáanianie odbiorcy do •

okreĞlonych reakcji, zachowaĔ;

poetycką (autoteliczną) – zwracanie uwagi •

swą formą10_.

Za szczególny przypadek funkcji impresyw-nej naleĪy uznaü funkcjĊ autoprezentacyjną – nakáanianie, by odbiorca myĞlaá w okreĞlony sposób (najczĊĞciej pozytywny) o przedmiocie autoprezentacji. Podstawową strategią autopre-zentacyjną jest chwalenie siĊ – przypisywanie sobie (jawnie lub implicytnie) cech uznawa-nych za pozytywne, wartoĞciowe11_.

Przedmiotem analizy w niniejszym artyku-le są tytuáy cyklicznych audycji radiowych. To bardzo istotna warstwa nazewnictwa radiowe-go z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze tytuáy audycji zajmują strategiczną pozycjĊ po-miĊdzy nazwą medium (stacji radiowej) a tre-Ğcią konkretnych przekazów12 _{– stanowi}ą zatem spoiwo caáej oferty danego nadawcy i silnie ksztaátują wizerunek rozgáoĞni. Po drugie, tytu-áy statytu-áych (w danym sezonie) pozycji ramówki traÞ ają do odbiorców wiele razy, zatem mają wiĊkszą siáĊ oddziaáywania niĪ tytuáy audy-cji jednorazowych i muszą byü przygotowane z wiĊkszą starannoĞcią.

Tytuáy audycji radiowych badali przed kil-kunastoma laty Katarzyna Skowronek i Mariusz

8 _{K. Janicka, B. Kudra, Autoprezentacja…, dz. cyt., s. 221.}

9 _{K. Skowronek, M. Rutkowski, Media i nazwy. Z zagadnie}Ĕ onomastyki medialnej, Kraków 2004, ss. 36–37.

10 _{M. Rutkowski, Wst}Ċpna charakterystyka funkcji nazw wáasnych [w:] „Onomastica” XLVI (2001), ss. 13–27.

11 Por. D. GalasiĔski, Chwalenie siĊ jako perswazyjny akt mowy, Kraków 1992.

Rutkowski. Ich analizy wykazaáy m.in. istotnoĞü i czĊstoĞü funkcji deskrypcyjnej nazewnictwa radiowego (informowanie o gatunku i tematyce audycji), jak równieĪ wieloĞü nazewniczych kon-sekwencji tego, Īe radio „moĪe towarzyszyü od-biorcy w zasadzie wszĊdzie, najpeániej równieĪ spoĞród innych Ğrodków komunikowania moĪe peániü rolĊ tzw. medium towarzyszącego”13_{. Od} strony formalnej zwrócono uwagĊ na powszech-noĞü gier jĊzykowych czĊsto wykorzystujących rym oraz frazeologiĊ. W wielu tytuáach zabawy sáowami byáy istotniejsze od informacyjnoĞci tytuáu – na pierwszy plan wysuwaáa siĊ funkcja poetycka (autoteliczna).

Badacze zauwaĪyli teĪ, Īe w nazewnic-twie przekazów medialnych pojawiają siĊ na-zwy nadawców (mediów) – ukazali jednak to zjawisko gáównie na przykáadach prasowych, zaĞ znacznie mniej miejsca poĞwiĊcili telewi-zji i radiu14_{. Nie analizowano te}Ī dokáadniej technik tworzenia takich tytuáów, a w sferze funkcjonalnej ograniczono siĊ do stwierdzenia, Īe takie onimy „niejako ponownie odkrywają i wykorzystują znaczenie apelatywu”15_.

Niniejszy artykuá ma na celu pogáĊbienie reß eksji nad sposobami, powodami i celami wáączania nazw rozgáoĞni radiowej do tytuáów audycji w ramówce – bĊdą mnie interesowaü zarówno formalne techniki tworzenia takich tytuáów, jak teĪ konsekwencje znaczeniowe i funkcjonalne uĪycia róĪnych konstrukcji (role i cechy rozgáoĞni podsuwane odbiorcy).

Analiza tytu

áów audycji radiowych

Zbadano ramówki ok. 120 polskich rozgáoĞni, w tym wszystkich stacji ogólnopolskich (pu-blicznych i niepu(pu-blicznych), wszystkich stacji regionalnych PR (23), reprezentantów wszyst-kich sieci (np. ESKA, Záote Przeboje) i ok. 80 niesieciowych stacji lokalnych (równieĪ kato-lickich i akademickich).

Umieszczanie nazwy stacji w tytuáach au-dycji moĪna okreĞliü jako zabieg czĊsty – po-nad 2/3 zbadanych rozgáoĞni miaáo w ramówce przynajmniej jedną taką pozycjĊ16_{, a najcz}ĊĞciej w ramówce byáo ich kilka (zdarzaáo siĊ 10 i wiĊ-cej – stacja rekordzistka miaáa 26). Do analizy zakwaliÞ kowano áącznie blisko 450 tytuáów17_.

Gáówne pytania badawcze, jakie zostaáy postawione, to: 1) w jaki sposób są budowane formalnie tytuáy audycji zawierające nazwy sta-cji?; 2) czy i jak nazwy stacji są zakorzenione w strukturze tytuáu? (związek luĨny czy Ğcisáy? – gramatyczny, semantyczny, pragmatyczny); 3) jakie szczegóáowe cele autoprezentacyjne (autopromocyjne) realizują badane tytuáy (jakie role i cechy rozgáoĞni są szczególnie ekspono-wane?).

Sposoby umieszczania nazwy stacji w tytule audycji

Analizy formalne wykazaáy, Īe nazwy stacji umieszcza siĊ w tytuáach na szeĞü sposobów: 1) dodanie na koĔcu tytuáu nazwy stacji w do-peániaczu; 2) dodanie na koĔcu tytuáu

wyraĪe-13 _{K. Skowronek, M. Rutkowski, Uwagi o wspó}áczesnym polskim nazewnictwie medialnym [w:] Wspóáczesne

odmiany jĊzyka narodowego, red. K. Michalewski, àódĨ, s. 235.

14 Pozwala to przypuszczaü, Īe ówczeĞnie w radiowych ramówkach byáo znacznie mniej tytuáów tego typu.

15 _{K. Skowronek, M. Rutkowski, Media…, dz. cyt., s. 123.}

16 _{Co trzecia rozg}áoĞnia nie miaáa takich tytuáów lub nie daáo siĊ ustaliü, czy ma (serwis internetowy stacji nie

zawieraá informacji o ramówce i audycjach albo nie dziaáaá w czasie kwerendy).

17 _{W wielu przypadkach w serwisie internetowym pojawia}áy siĊ róĪne wersje tytuáów tej samej audycji, co

ro-dziáo niepewnoĞü, czy nazwa stacji jest staáym elementem tytuáu, czy teĪ bywa do niego doáączana doraĨnie i

fa-kultatywnie. Analizy objĊáy te tytuáy, które wystąpiáy w postaci z nazwą stacji przynajmniej raz. Brano pod uwagĊ

równieĪ nazwy pasm (bloków), poniewaĪ niemaáa liczba stacji nie wyróĪniaáa typowych audycji w ramówce (ani w Īadnym innym miejscu serwisu), a w wielu przypadkach nie moĪna byáo mieü pewnoĞci, czy dany tytuá naleĪy do audycji, czy do pasma.

nia przyimkowego z nazwą stacji; 3) rozbudo-wanie nazwy stacji; 4) uĪycie w tytule wyrazu pokrewnego wzglĊdem nazwy stacji; 5) stwo-rzenie neologizmu zawierającego nazwĊ stacji lub jej czĊĞü; 6) umieszczenie na początku tytu-áu nazwy stacji w mianowniku. Techniki oma-wiam, począwszy od najczĊĞciej stosowanej.

Nazwa stacji w formie dopeániacza

•

na koĔcu tytuáu audycji18

NajczĊstszą techniką (wiĊcej niĪ co trzeci przypadek) byáo umieszczanie na koĔcu tytu-áu audycji nazwy stacji w formie dopeániacza, np.: (1) WiadomoĞci Radia Kraków; (2) GoĞü Radia 5; (3) Salon polityczny Trójki; (4) Mu-zyczna Poczta Radia Mazowsze; (5) PRZED-POàUDNIE RADIA FIAT; (6) Lista Przebojów ArtRadia19_{; (7) Konkurs Radia Olsztyn; (8)} In-formacje Radia WAWA; (9) Záota trzydziestka Radia Koszalin; (10) Kalejdoskop felietonów Radia eM; (11) Poduszkowiec Radia Merkury; (12) Przedziaá sáuĪbowy Radia Express.

WiĊkszoĞü nazw rozgáoĞni skáada siĊ z dwóch wyrazów – formĊ dopeániacza przyj-muje formalnie tylko pierwszy element

(ra-dio). Czáon dopeániaczowy towarzyszyá

rze-czownikom lub frazom nominalnym. CzĊsto dodawano go do bardzo ogólnych, nierzadko jednowyrazowych nazw gatunkowych au-dycji, obecnych w ramówce (niemal) kaĪdej rozgáoĞni – jak wiadomoĞci (1, 8), muzyczna lista przebojów (6) czy konkurs (7). Znacznie rzadsze byáy tytuáy, w których nazwa stacji na-stĊpowaáa po sformuáowaniu nieszablonowym (9, 12).

W wiĊkszoĞci przypadków nazwy rozgáoĞni nie moĪna usunąü z tytuáów ze wzglĊdów prag-matycznych – trzeba byáoby wtedy rozbudowaü

lub zindywidualizowaü pierwszą jego czĊĞü, by nie brzmiaáa zbyt bezbarwnie i nie byáa prze-sadnie lakoniczna. Bez nazwy stacji mogáyby funkcjonowaü tytuáy dáuĪsze i (zwáaszcza) nie-szablonowe.

WyraĪenie przyimkowe z nazwą stacji

•

na koĔcu tytuáu audycji20

Drugim pod wzglĊdem czĊstoĞci sposobem (prawie 30%) byáo dodanie do pierwszej czĊ-Ğci tytuáu audycji wyraĪenia przyimkowego zawierającego nazwĊ rozgáoĞni. Stosowano przyimki w (najczĊĞciej), z (nieco rzadziej), na (rzadko, ok. 10 razy), np.: (13) Kultura w Je-dynce [PR1]; (14) Ludzie i pieniądze w Ra-diu GdaĔsk; (15) Poáudnie w Radiu Emaus; (16) Wieczór z Radiem eR; (17) Lepsza CzĊĞü Dnia w Radiu ĩnin FM; (18) Noc z ESKĄ; (19) Popoáudnie z Radiem Podlasie; (20) Pry-watka z Radiem FAMA; (21) ReportaĪ w Radiu Kraków; (22) Wieczorny wywiad w Radiu Ro-dzina; (23) Klasyka w Centrum; (24) Prawo na Luzie [Radio Luz]; (25) Randka w parku [Radio Park FM]; (26) Gieáda OgáoszeĔ w Radiu Ma-zowsze; (27) Koncert ĩyczeĔ i MarzeĔ w RN [Radio Niepokalanów]; (28) PodróĪe z Plusem.

Konstrukcje zawierające przyimek z doáą-czano przede wszystkim do neutralnych, rze-czownikowych okreĞleĔ pory dnia, dnia tygo-dnia itp. (16, 18, 19). Bardziej zróĪnicowane byáy tytuáy z przyimkiem w, gdzie rzeczowniki lub frazy nominalne poprzedzające czáon przy-imkowy mówiáy teĪ o ogólnej tematyce audycji czy jej zawartoĞci (13, 14, 23, 26), albo o toĪsa-moĞci gatunkowej (21, 22)21_.

Tytuáy tak utworzone są bardzo czytelne – nie chodzi tu o zadziwienie czy przykucie uwa-gi odbiorcy. RzadkoĞcią są gry jĊzykowe, takie

18 _{W dalszej cz}ĊĞci artykuáu uĪywam teĪ okreĞlenia tytuáy dopeániaczowe.

19 W przykáadach zawsze zachowujĊ oryginalną pisowniĊ stosowaną w serwisach internetowych (m.in. uĪycie

maáych i wielkich liter). W nawiasach kwadratowych podajĊ nazwy rozgáoĞni – tam, gdzie nie jest to oczywiste.

20 W dalszej czĊĞci artykuáu uĪywam teĪ okreĞlenia tytuáy przyimkowe.

jak w przykáadzie (25), w którym wykorzystano zbieĪnoĞü nazwy stacji z nazwą pospolitą.

StopieĔ zespolenia czáonu przyimkowego z resztą tytuáu moĪna oceniü jako zbliĪony do sytuacji czáonu dopeániaczowego – wtedy, gdy gáówna czĊĞü nazwy to jedno sáowo – np. (20, 23, 28) – w dodatku bardzo ogólne, trudno by-áoby zrezygnowaü z elementu indywidualizują-cego. W oryginalnych, bardziej rozbudowanych tytuáach – typu (27) – czáon identyÞ kujący roz-gáoĞniĊ jawi siĊ jako fakultatywny element au-toprezentacyjny.

Rozbudowana nazwa stacji

•

Kolejnym sposobem, dotyczącym ok. 20% przypadków, byáo zbudowanie tytuáu audycji na kanwie nazwy stacji. Jest to typ, w którym moĪna wyróĪniü najwiĊcej wariantów.

NajczĊĞciej dodawano przymiotnik do na-zwy stacji, np.: (29) Familijna Jedynka; (30) Plus Kulturalny; (31) Poranne Radio GdaĔsk; (32) Przebojowe Radio Koszalin; (33) Taneczne Radio 90 [Radio 90]; (34) Sportowy Kampus; (35) Muzyczne Radio Merkury; (36) Express Poranny [Radio Express]; (37) Klubowe KRK [Radio KRK]; (38) Popoáudniowe Radio Bajka.

Przydawki przymiotnikowe stoją najczĊ-Ğciej przed rzeczownikową nazwą stacji, co nie-sie informacjĊ, Īe jest to jej cecha tymczasowa – związana z konkretną audycją, trwającą okre-Ğlony czas. Tylko kilkakrotnie uĪyto przydawki klasyÞ kującej – (przykáady 30, 36).

Do nazwy stacji dodawano teĪ inne ele-menty, budując frazĊ nominalną, równowaĪ-nik zdania lub zdanie, np.: (39) Radio Kraków nocą; (40) Radio GdaĔsk w sobotni wieczór; (40) Trójka pod KsiĊĪycem [PR3]; (42) Centrum w Mroku [Radio Centrum]; (43) RSC na Ğnia-danie [Radio RSC]; (44) Piątka pod gwiazdami [Radio 5]; (45) Trójka budzi ludzi; (46) Radio Emaus mówi dobranoc; (47) eM jak Mi áosier-dzie [Radio eM]; (48) Doktor ZET; (49) Cen-trum Bluesa [Radio CenCen-trum]; (50) Strefa Zdro-wia [Radio Strefa]; (51) BliĪej Weekendu [Ra-dio Weekend]; (52) Wybieram DwójkĊ [PR2].

NajczĊĞciej do nazwy stacji doáączano wyra-Īenie przyimkowe lub przysáówek, okreĞlające porĊ dnia. OkreĞlenia czasu mogą byü dosáowne (39, 40) lub poĞrednie, np. przez odwoáanie siĊ do warunków czy dziaáaĔ typowych dla danego czasu (41–46).

Nazwy toĪsame z nazwami pospolitymi uaktywniaáy niekiedy swoje dosáowne znacze-nie i przyáączaáy rzeczowniki w dopeániaczu (49, 50), rzadko jednak byáy podrzĊdnymi ele-mentami tytuáów (51, 52). W takich tytuáach pojawiaáy siĊ gry jĊzykowe oparte na polisemii (moĪna je odczytaü takĪe jak poáączenie dwóch nazw pospolitych).

Nazwa rozgáoĞni jest niezbĊdnym i nieredu-kowalnym elementem tej grupy tytuáów.

UĪywanie wyrazów pokrewnych

•

wzglĊdem nazwy stacji

Kolejna technika jest znacznie rzadziej sto-sowana – obejmuje niecaáe 6% przykáadów. Nie wykorzystuje nazwy rozgáoĞni, lecz jej czĊĞü lub sáowa wzglĊdem niej pokrewne, np.: (53) PiKowe áamigáówki [Radio PiK]; (54) Trójkowa powtórka z historii [PR3]; (55) Parkowy budzik [Radio Park]; (56) RE-KORDOWY RÓG OBFITOĝCI [Radio Re-kord FM]; (57) W cztery oczy [PR4]; (58) Trzy wymiary gitary [PR3]; (59) Czwarty wymiar [PR4]; (60) Druga zmiana [PR2]; (61) Potrój-ne Pasmo Przenoszenia [PR3]; (62) Trójkowo, Þ lmowo [PR3].

UĪyte wyrazy pokrewne to zwykle wyrazy o regularnej budowie sáowotwórczej. Te sta-cje, których nazwa na to pozwala, siĊgają po przymiotniki suÞ ksem -ow-, np. (53–56). Bez-sprzecznym liderem w stosowaniu tej techniki są ogólnopolskie programy Polskiego Radia – kaĪdy z nich ma w ramówce audycje zaty-tuáowane w nawiązaniu do numeru programu. Wykorzystuje siĊ liczebniki gáówne (57, 58) bądĨ porządkowe (59, 60). NajchĊtniej korzy-sta z tych zabiegów Program Trzeci – w jego ramówce mamy teĪ liczebniki mnoĪne (61), a nawet „odtrójkowy” przysáówek (62).

WiĊkszoĞü tytuáów z tej grupy nie dopusz-cza redukcji nazwy stacji, co jest spowodowane takĪe tym, Īe czĊsto wykorzystuje siĊ tu związ-ki frazeologiczne (w postaci oryginalnej lub zmodyÞ kowanej). Odrzucenie nazwy rozgáoĞni jest moĪliwe tylko tam, gdzie do rozbudowa-nej pierwszej czĊĞci przyáączono przymiotnik dzierĪawczy (np. 54).

Neologizmy zawierające nazwĊ stacji

•

Tytuáy bĊdące neologizmami zawierającymi nazwĊ stacji, jej zmodyÞ kowaną wersjĊ lub fragment nazwy byáy w materiale stosunkowo rzadkie (niecaáe 6%) – zapewne dlatego, Īe w komunikacji mówionej sáabo sprawdzają siĊ zwiĊzáe, misterne konstrukcje. Przykáady:

(63) Multikinozetka [Radio ZET]; (64) Ra-pLuz [Radio Luz]; (65) MotoCentrum [Radio Centrum]; (66) Motokampus [Radio Kampus]; (67) Aferanek [Radio Afera]; (68) Aferytm [Ra-dio Afera].

Tytuá (63) to zrost nazwy wáasnej Multikino i nieoÞ cjalnej wersji nazwy Radia ZET (Zetka). Tytuáy (64–66) to przykáady záoĪeĔ, wĞród któ-rych najczĊstsze są dotyczące samochodów, wykorzystujące cząstkĊ moto-. W przykáadach (67) i (68) mamy kontaminacjĊ nazwy rozgáo-Ğni (Afera) i nazw pospolitych ranek oraz rytm.

CzĊĞü neologizmów opiera siĊ na dekompo-zycji sáowotwórczej sáowa, polegającej na narzu-ceniu wyrazowi struktury innej niĪ standardo-wa, odnalezienie nazwy stacji w juĪ istniejącym sáowie, np.: (69) imprESKA [Radio ESKA]; (70) PiK-to-gramy [Radio PiK]; (71) EpiCen-trum [Radio CenEpiCen-trum]; (72) sPiNacz tygodnia [Radio PiN]; (73) Historie blues’eM pisane [Radio eM].

W takich tytuáach niezmiernie istotna jest zabawa formą graÞ czną, czyli coĞ, co nie jest przydatne na antenie, tylko w internecie, na billboardach czy w reklamie prasowej. Poja-wianie siĊ (choü niezbyt liczne) takich zabie-gów w tytuáach audycji Ğwiadczy o tym, Īe serwis internetowy to obowiązkowy skáadnik wspóáczesnej stacji radiowej.

We wszystkich tytuáach tej grupy nazwa sta-cji jest elementem nieredukowalnym.

Nazwa stacji na początku tytuáu audycji

•

To najmniej liczna grupa – obejmuje nieco ponad 3% tytuáów. Nazwa stacji jest zawsze pierwszym czáonem tytuáu audycji: (74) RAM nocka; (75) Bayer Party; (76) BON TON PARTY; (77) Pa-rada HotMix; (78) FEST PARTY; (79) RSC Top Lista; (80) SUD kalendarz; (81) PIN Style.

Nazwy rozgáoĞni peánią funkcjĊ przydawek w mianowniku – są to wiĊc konstrukcje typowe dla angielszczyzny. Sáownictwo w tak zbudo-wanych tytuáach zwykle jest równieĪ anglojĊ-zyczne, co pozwala uniknąü dysharmonii – naj-czĊĞciej wystĊpowaáo sáowo party (czterokrot-nie na kilkanaĞcie przypadków). Nazwa stacji jest na ogóá niezbywalną czĊĞcią tytuáu audycji, gdyĪ bez niej byáby on zbyt krótki.

Podsumowując: podczas tworzenia anali-zowanych tytuáów audycji dominowaáy trzy techniki, obejmujące prawie 85% przykáadów, którym towarzyszyáy trzy sposoby uzupeániają-ce (obejmujące niecaáe 15% tytuáów). CzĊstoĞü uĪycia poszczególnych sposobów przedstawia wykres 1. Rozbudowa 20,9% Przyimki 29,4% Pokrewne 5,8% Neologizm 5,6% Początek 3,4%% Inne 0,4% Dopełniacz 34,2%

Wykres 1. CzĊstoĞü uĪycia róĪnych technik tworzenia badanych tytuáów

ħródáo: opracowanie wáasne

Ponad 2/3 badanych nazw powstaáo w wy-niku zastosowania prostych, niemal mecha-nicznych zabiegów – dodano nazwĊ rozgáoĞni (w okreĞlonej formie lub konstrukcji) do

gáów-nego czáonu tytuáu lub dodano jakiĞ element do nazwy rozgáoĞni. W tytule mniej niĪ co trzeciej audycji zastosowano zabiegi wymagające wiĊk-szej inwencji i sprawnoĞci jĊzykowej, a typowe dla wspóáczesnego nazewnictwa medialnego gry jĊzykowe pojawiaáy siĊ z rzadka. W badanych tytuáach atrakcyjnoĞü ustĊpuje uĪytecznoĞci – są one w wiĊkszoĞci doĞü szablonowe (nie zaskaku-ją ani nie intrygują, wiĊc nie zapadają w pamiĊü), ale ich zaletami są przejrzystoĞü i zrozumiaáoĞü.

NazwĊ stacji dodawano najczĊĞciej do krót-kich (jedno- lub dwuwyrazowych), szablono-wych, ogólnikowych elementów rzeczowniko-wych – w ten sposób rozbudowując tytuá i na-dając mu rysy indywidualnoĞci, a tym samym odróĪniając go od identycznych merytorycznie pozycji oferowanych przez inne stacje.

RóĪny jest stopieĔ zespolenia nazwy stacji z resztą tytuáu. Pierwszą grupĊ, najliczniejszą, tworzą tytuáy, których struktura gramatyczna dopuszcza odrzucenie czáonu rozgáoĞni, ale jest to niewskazane ze wzglĊdów pragmatycznych – autoprezentacyjnych (tytuá staáby siĊ zbyt krótki, schematyczny itp.). W drugiej grupie tytuáów nazwa rozgáoĞni jest stosunkowo sáabo związana gramatycznie i pragmatycznie z po-zostaáymi skáadnikami – stanowi element pod-rzĊdny, uzupeániający, czĊsto dodany na koĔcu i dający siĊ odrzuciü. W trzeciej grupie nazwa stacji to czáon nieredukowalny, poniewaĪ jest fundamentem tytuáu, elementem nadrzĊdnym treĞciowo i formalnie.

PowyĪsze róĪnice strukturalne przekáadają siĊ na zróĪnicowanie funkcjonalne: w pierw-szej grupie tytuá audycji zyskuje na obecnoĞci nazwy stacji, w drugiej i trzeciej – to raczej roz-gáoĞnia korzysta z walorów tytuáu (zwáaszcza jeĞli jest on pomysáowy, atrakcyjny).

Poszczególne techniki wáączania nazwy sta-cji w strukturĊ tytuáu sugerują teĪ mniej lub bar-dziej Ğcisáy związek miĊdzy audycją i nadawcą (rozgáoĞnią). Na przykáad tytuáy przyimkowe informują o wiĊkszym dystansie niĪ dopeánia-czowe. W pierwszym przypadku audycja jest ukazywana jako ciaáo obce, coĞ zewnĊtrznego,

goszczącego na antenie, w drugim – jawi siĊ jako integralna czĊĞü (produkt) stacji. Zapewne dlatego tytuáów dopeániaczowych byáo w mate-riale wyraĨnie wiĊcej niĪ przyimkowych, choü mogáoby byü odwrotnie (tytuáy da siĊ áatwo przeksztaácaü z jednego typu w drugi).

Powody i cele umieszczania nazwy stacji w tytuáach audycji

Nazwa stacji jest umieszczana w tytule audy-cji z wielu powodów. Podstawowa jest funkcja identyÞ kująca, odróĪniająca – dodanie nazwy stacji osáabia szablonowoĞü tytuáu, osadza au-dycjĊ w ramówce konkretnej rozgáoĞni i po-zwala odróĪniü ją od analogicznej merytorycz-nie pozycji u konkurencji. Druga funkcja to utrwalanie w pamiĊci sáuchacza nazwy stacji (= nazwy marki). W mediach wizualnych mo Ī-na caáy czas wyĞwietlaü nazwĊ medium i/lub tytuá audycji, w radiu pozostaje nieustanne ich powtarzanie na antenie – w linerach, autopro-mosach, wypowiedziach prowadzących itd. Po trzecie, przy percepcji sáuchowej lepiej spraw-dzają siĊ tytuáy dáuĪsze, wielowyrazowe – do-danie nazwy stacji w prosty sposób wydáuĪa ty-tuá, uáatwia jego zauwaĪenie i zapamiĊtanie. Po czwarte, obecnoĞü nazwy rozgáoĞni w tytuáach wielu elementów ramówki podkreĞla spójnoĞü i caáoĞciowoĞü oferty – jest to dla radia istot-niejsze niĪ dla telewizji czy prasy.

Do wymienionych powodów trzeba dodaü jeszcze jeden, bardzo istotny dla wspó ácze-snych mediów. Mowa tu o autoprezentacji, czyli budowaniu poĪądanego obrazu rozgáoĞni. PoniewaĪ nie da siĊ (i nie ma sensu) uwypukliü jednoczeĞnie wszystkich zalet nadawcy, auto-prezentacja zawsze sprowadza siĊ do selekcji informacji i eksponowania tylko wybranych pozytywnych cech. Interesujące jest zbadanie, jakie cechy wyróĪniono oraz zastanowienie siĊ nad powodami tych wyborów.

W dalszej czĊĞci artykuáu analizujĊ role, w jakich chĊtnie „obsadzają siĊ” stacje radiowe oraz jakie cechy chcą w ten sposób przypisaü sobie i swoim dziaáaniom. Cztery najczĊstsze

role to: 1) dysponent okreĞlonych dóbr; 2) prze-strzeĔ (miejsce) – spotkaĔ, zdarzeĔ itp.; 3) to-warzysz; 4) nosiciel okreĞlonych cech pozytyw-nych. Omawiam je, począwszy od najczĊstszej.

Stacja radiowa jako dysponent (wáaĞcicielka,

•

twórca itp.) okreĞlonych dóbr

Zdecydowanie najczĊĞciej (prawie 40% przy-padków) ukazywano stacjĊ jako podmiot, który posiada coĞ lub którego czĊĞcią jest coĞ cennego, interesującego, waĪnego itp., lub który ma do tego dostĊp. TĊ rolĊ (cechĊ) rozgáoĞni podkreĞla-ją np. tytuáy: (82) Lista Przebojów Radia ZET; (83) WiadomoĞci Radia Kraków; (84) Konkurs Radia Olsztyn; (85) Informacje Radia CCM; (86) Filharmonia RDC [Radio RDC]; (87) Klub historyczny RK [Radio Koszalin]; (88) Z archi-wum Radia PiK; (89) Katecheza Radia Podla-sie; (90) Jarmark Radia Express; (91) Wieczor-na szafa radia 5; (92) Aferytm [Radio Afera]; (93) RAMbeat [Radio RAM]; (94) Muzyczna Bitwa Radia Wrocáaw (95); Trójkowy Wehi-kuá Czasu [PR3]; (96) PiK-owa Kawiarenka [Radio PiK]; (97) Rekordowa nowoĞü [Radio Rekord]; (98) Salon Radia TOK FM; (99) Roc-kowa Scena Antyradia; (100) Strefa Stylu Radia RAM; (101) Salon artystyczny Radia GdaĔsk; (102) PORANEK RADIA FIAT; (103) Popo áu-dniowe Radio Bajka22_{; (104) Go}Ğü Radia VIA; (105) GoĞü Poranny Radia eR.

TĊ strategiĊ realizują gáównie czáony dopeá-niaczowe, poniewaĪ do podstawowych funkcji tego przypadka naleĪą: wyraĪanie przynaleĪno-Ğci oraz wskazywanie, Īe coĞ jest czĊprzynaleĪno-Ğcią cze-goĞ (genetivus possesivus). Drugą stosowaną techniką, ale wyraĨnie rzadszą, jest uĪywanie przymiotników pochodzących od nazwy roz-gáoĞni, utworzonych za pomocą suÞ ksu -ow- (przykáady 95–97).

Dobra, jakie oferują stacje, moĪna podzieliü na trzy zasadnicze grupy – i w kaĪdej z grup na-zwĊ stacji umieszcza siĊ w tytule audycji z nie-co innych powodów. Pierwsza grupa dóbr to audycje, które są radiowymi standardami, czyli serwisy informacyjne23_{, konkursy, listy} prze-bojów itp. (przykáady 82–85). Takie pozycje obowiązkowe nie odróĪniają danej rozgáoĞni od konkurencji – dodanie nazwy stacji pomaga wiĊc zindywidualizowaü ofertĊ przynajmniej na poziomie nazewniczym, a takĪe informuje o tym, Īe stacja posiada to, co kaĪde porządne radio posiadaü powinno.

Druga grupa dóbr to bardziej indywidualne (mniej przewidywalne) skáadniki ramówki, ale nazwane neutralnie, informacyjnie – Þ

lharmo-nia (86), archiwum (88), katecheza (89), klub historyczny (87). WyróĪniają one

merytorycz-nie ofertĊ danej stacji, wiĊc czáon z nazwą sta-cji ma pomóc zapamiĊtaü, która rozgáoĞnia jest wáaĞcicielem, twórcą czy dysponentem owego dobra niepowtarzalnego.

Trzecia grupa dóbr to audycje zatytuáowane tak, by przede wszystkim intrygowaáy – niesza-blonowo, niejednoznacznie (np. neologicznie lub z wykorzystaniem gier jĊzykowych):

jar-mark (90), wieczorna szafa (91), RAMbeat (93), wehikuá czasu (95). W takich tytuáach nazwa

stacji pojawia siĊ zapewne po to, by zasugero-waü, Īe caáa rozgáoĞnia jest równie oryginalna, pomysáowa i niepowtarzalna jak jej dana czĊĞü.

Dobra, których dostarcza stacja, bywa-ją nazywane za pomocą okreĞleĔ pozytywnie wartoĞciujących lub wywoáujących pozytywne skojarzenia. CzĊsto są to np. sáowa nacechowa-ne ekspresywnie (przebój, muzyczna bitwa) lub nazywające obiekty uznawane za prestiĪowe (styl, salon, Þ lharmonia, scena), rzadziej – s áo-wa nazyáo-wające obiekty atrakcyjne, przyjemne

22 Tytuáy w postaci „pora dnia radia X” oraz „przymiotnik pochodzący do nazwy pory dnia + radio X” traktujĊ

jako metonimiczne: wieczór = program wieczorny, poranne radio = program poranny.

23 WiadomoĞci w wielu stacjach są takie same (pochodzą np. z Informacyjnej Agencji Radiowej), wiĊc

lub bliskie odbiorcy (kawiarenka, nowoĞü). Do okreĞleĔ pozytywnych zawsze warto przyáą-czyü nazwĊ stacji, by ona równieĪ zaczĊáa siĊ tak kojarzyü.

SpecyÞ czną grupą w tej kategorii są tytuáy realizujące schemat „goĞü radia X” – (przy-káady 104, 105). To jedyne poáączenie, w któ-rym wystĊpuje rzeczownik nazywający osobĊ. Mimo dopeániaczowej konstrukcji typowej dla roli dysponenta, przy interpretacji takich tytu-áów wáaĞciwe wydaje siĊ uwzglĊdnienie kolej-nej roli stacji radiowej – przestrzeni, w której jest obecny goĞü, oraz gospodarza, który do tej przestrzeni zaprasza24_.

Stacja radiowa jako przestrzeĔ (miejsce)

•

W tej strategii (ponad 15% przypadków25₎ wi-dzimy rozgáoĞniĊ jako przestrzeĔ, w której znaj-duje siĊ lub dzieje coĞ wartoĞciowego (waĪne-go, interesującego, przyjemnego itd.):

(106) Gieáda OgáoszeĔ w Radiu Mazowsze; (107) ReportaĪ w Radiu Kraków; (108) Wie-czorny wywiad w Radiu Rodzina; (109) Po-wieĞü w Radiu Biaáystok; (110) Kultura w Je-dynce [PR1]; (111) Klasyka Rocka w Radiu Kielce; (112) Prawo na Luzie [Radio Luz]; (113) Historia w TOKu [Radio TOK FM]; (114) ĝniadanie w Trójce; (115) Biesiada w Radiu ĩnin FM; (116) Jam session w Dwójce [PR2]; (117) Koncert w Trójce; (118) Wieczór w Radiu Gáos; (119) Noc w Radiu ZET; (120) Gorączka Sobotniej Nocy w Radiu ZET Gold.

Ta strategia niemal bez wyjątku wiąĪe siĊ z uĪyciem konstrukcji z przyimkiem w – jego pod-stawową funkcją jest wskazywanie, Īe kto lub coĞ gdzieĞ siĊ znajduje lub coĞ siĊ gdzieĞ odbywa26_.

Jak pokazują przykáady 110–117, radio jawi siĊ jako przestrzeĔ otwarta, wielowymiarowa:

goĞci chĊtnie zarówno tych, którzy chcą wziąü udziaá w Ğniadaniu czy biesiadzie, jak i tych, którzy liczą na wydarzenie kulturalne lub spor-towe. Wiele jest okreĞleĔ związanych z muzyką (111, 116, 117), pojawiają siĊ teĪ nazwy gatun-ków dziennikarskich (107, 108) oraz literackich (109). Wynika stąd, Īe chodzi gáównie o poka-zywanie stacji radiowej jako przestrzeni, w któ-rej obecne są dobra róĪnorodne.

Nieco inny charakter mają przykáady 118 i 119 ukazujące radio z jednej strony jako miej-sce, gdzie moĪna spĊdziü okreĞlony czas, z dru-giej – jako gospodarza (tytuáy audycji mają cha-rakter ukrytego zaproszenia). Nietypowy jest teĪ przykáad 112 – jako jedyny korzysta z innego przyimka (umoĪliwia mu to nazwa stacji toĪsa-ma z nazwą pospolitą), a utworzona konstrukcja jest grą sáów opartą na dwuznacznoĞci.

Obiekty obecne w przestrzeni radiowej są na ogóá nazywane neutralnie, nazwy wartoĞciu-jące lub autoteliczne stanowią rzadkoĞü – na przykáad tylko 120.

Stacja radiowa jako towarzyszka

•

sáuchacza

Niecaáe 13% tytuáów ukazywaáo stacjĊ jako ko-goĞ, z kim moĪna spĊdziü okreĞlony czas lub coĞ wspólnie robiü, np.: (121) Niedzielne popo-áudnie z Radiem Rodzina; (122) Sobotni Wie-czór z Radiem Emaus; (123) ZakrĊcony Pora-nek z Radiem Mazowsze; (124) Noc z Radiem Záote Przeboje; (125) Muzyczna noc z Akaderą [Radio Akadera]; (126) Poranek z Radiem Lu-blin; (127) Weekend z ArtRadiem; (128) Dru-gie ĝniadanie z Radiem Bajka; (129) PodróĪe z Plusem; (130) Domówka z Radiem RAM; (131) Popoáudniowa Drzemka z Radiem Bajka; (132) ĝpij sáodko z Radiem ĩnin FM.

24 MoĪna tu siĊ dopatrywaü elipsy wzglĊdem konstrukcji „goĞü, który przyjąá zaproszenie radia” lub „goĞü

za-proszony przez radio”.

25 Lub nawet wiĊcej, jeĞli uwzglĊdniü tu takĪe tytuáy typu „goĞü radia X”.

O roli towarzyszki informują przede wszyst-kim konstrukcje z przyimkiem z – wskazuje on, Īe pewne osoby (lub rzeczy) przebywają gdzieĞ lub robią coĞ razem27_.

W wiĊkszoĞci tytuáów tej grupy wystĊpują okreĞlenia dotyczące czasu. Przede wszyst-kim są to nazwy pór dnia – najczĊĞciej ranek i wieczór/noc. Pojawiają siĊ teĪ nazwy dni oraz czĊĞci tygodnia, ale tylko tych, które kojarzą siĊ przyjemnie, np. są wolne od pracy

(sobo-ta, niedziela, weekend – oraz sáowa od nich

pochodne). Nazwy dni roboczych (poniedzia-áek–czwartek) ani razu nie pojawiáy siĊ w ana-lizowanym materiale.

Pory dnia bywają nierzadko okreĞlane po-Ğrednio, np. przez przywoáanie nazwy posiáku spoĪywanego o danej porze (przykáad 128). Warto zwróciü jednak uwagĊ, Īe w tej roli poja-wiaáo siĊ tylko Ğniadanie lub drugie Ğniadanie, co zapewne wynika stąd, Īe Īywioáem radia jest poranna i przedpoáudniowa czĊĞü dnia, kiedy sáabo sprawdza siĊ jego najgroĨniejsza konku-rentka, czyli telewizja. Ani razu w badanym materiale nie pojawiáy siĊ tytuáy obiad czy

ko-lacja z radiem X.

Oprócz áączenia radia z przyjemnymi z na-tury czĊĞciami dnia i tygodnia, w analizowa-nych tytuáach dokonywano jeszcze innych za-biegów, by przekonaü, Īe warto spĊdziü dany czas razem z rozgáoĞnią. Do neutralnych nazw pór dodawano np. okreĞlenia typu zakrĊcony (poranek), muzyczna (noc), by podkreĞliü, Īe dziĊki towarzystwu stacji ten czas bĊdzie bar-dziej niezwykáy.

Istotne jest równieĪ to, Īe w towarzystwie stacji moĪna teĪ robiü wiele rzeczy przyjem-nych, wykonywanych zwykle z osobami dobrze znanymi i lubianymi: podróĪowaü i zwiedzaü, bawiü siĊ (domówka, prywatka), a nawet sáodko

spaü czy drzemaü. Wszystko to ma

przekony-waü, Īe rozgáoĞnia to towarzyszka, której

moĪ-na zaufaü, gotowa nawiązaü intymną relacjĊ ze sáuchaczem.

Stacja radiowa jako nosicielka

•

okreĞlonych cech

W co dziesiątym tytule ukazywano wprost pewną cechĊ rozgáoĞni: (133) Taneczne Radio Jura; (134) Klubowe KRK [Radio KRK FM]; (135) Koncertowe Radio PiK; (136) Przebojo-we Radio Koszalin; (137) Weekend Peáen Mu-zyki [Radio Weekend]; (138) Strefa Hitów [Ra-dio Hit]; (139) RapCentrum [Ra[Ra-dio Centrum]; (140) Express Przebojów [Radio Express]; (141) imprESKA; (142) Muzyczne Radio Merkury; (143) Plus Kulturalny [Radio Plus]; (144) Kulturalny Kampus [Radio Kampus]; (145) Strefa Zdrowia [Radio Strefa FM]; (146) Sportowy Kampus; (147) Motoweekend [Radio Weekend]; (148) eM jak Miáosierdzie [Radio eM].

Eksponowane cechy nazywano najczĊĞciej za pomocą przymiotników. JeĞli stacja ma nazwĊ toĪsamą z pospolitą, moĪliwe jest teĪ przyáączenie przydawki rzeczownikowej (138, 140). Pojawiáy siĊ teĪ neologizmy (przykáady 139, 141, 147).

NajczĊĞciej informuje siĊ o muzycznych ce-chach audycji i/lub stacji – chodzi o okreĞlenia typu taneczne, klubowe, koncertowe,

przebo-jowe, peáen muzyki itp. W innych przypadkach

zwykle zapowiada siĊ tematykĊ audycji – kultu-ralną, zdrowotną, sportową itp.

Przy informowaniu o cechach nierzadko jed-noczeĞnie siĊ wartoĞciuje, oczywiĞcie pozytyw-nie. Czasem odbywa siĊ to wprost, w wyniku uĪycia oceniających Ğrodków jĊzykowych typu

przebojowy (136), hitów (138) czy kulturalny

(143, 144), czĊĞciej jednak odbywa siĊ impli-cytnie, konotacyjnie – okreĞlenia dodawane do nazwy stacji mówią o tematach i sprawach waĪ-nych (145, 148) lub przyjemwaĪ-nych (141) dla mo-delowego odbiorcy. Istotne i celowe wydaje siĊ

teĪ to, Īe w wiĊkszoĞci przypadków nie sposób ustaliü, czy wartoĞciowanie ma dotyczyü tylko jednej audycji, czy teĪ caáej rozgáoĞni.

Ta rola najsilniej ze wszystkich podkreĞla nierozerwalny związek audycji i stacji, przy-pominając o bezdyskusyjnej nadrzĊdnoĞci sta-cji i jej marki. Wszystkie audycje w ramówce funkcjonują tylko jako czĊĞci jednego organi-zmu, którego dobro jest najwaĪniejsze. Ponadto wyraĨnie uwzglĊdnia siĊ tu preferencje zakáa-danego sáuchacza, eksponując te atrybuty, war-toĞci itp., które on uznaje za atrakcyjne.

Podsumowując: w analizowanych tytuáach najczĊĞciej eksponowano cztery role, obejmu-jące prawie 80% przypadków. CzĊstoĞü akty-wowania tych ról przedstawia wykres 2.

Przestrzeń 15,5% Towarzyska 12,8%

Nosicielka cechy 10,1% Inne 22,5%

Dysponent 39,1%

Wykres 2. CzĊstoĞü aktywowania podstawo-wych ról

ħródáo: opracowanie wáasne

NajczĊĞciej uwidoczniająca siĊ rola – dys-ponenta, wáaĞciciela, twórcy okreĞlonych dóbr – nie wydaje siĊ bezpoĞrednio wiązaü z Īad-ną z podstawowych cech radia jako medium. Warto natomiast zwróciü uwagĊ, Īe takie tytuáy reprezentują perspektywĊ widzenia nadawcy, który w ten sposób skupia siĊ na samym sobie i na tym, co posiada (trwale lub przejĞciowo). W Ğwietle tych tytuáów odbiorca wydaje siĊ mniej istotny niĪ moĪna by sądziü.

RównieĪ rola nosicielki cechy wydaje siĊ maáo związana z ogólną naturą radia. Tego ro-dzaju tytuáy koncentrują siĊ na konkretnej roz-gáoĞni i jej obrazie.

Z kilkoma podstawowymi cechami radia wiąĪą siĊ za to dwie kolejne role: towarzy-sza oraz miejsca i jego gospodarza. Przede wszystkim uwidocznia siĊ tu interpersonalny i jednoczeĞnie tolerancyjny charakter wspóá-czesnego radia – nienarzucającego siĊ kom-pana, w kaĪdej chwili bĊdącego blisko i ofe-rującego swe towarzystwo, a jednoczeĞnie z wyrozumiaáoĞcią godzącego siĊ pozostawaü na drugim planie. Zaproszenie na wspólny po-siáek, do wspólnej zabawy i wypoczynku to Ğwiadectwo tego, Īe radio moĪe i chce staü siĊ dla odbiorcy kimĞ szczególnym, bliskim. Z kolei ukazywanie rozgáoĞni jako przestrze-ni goĞcinnej, otwartej na róĪnorodne spotka-nia, wydarzespotka-nia, doznaspotka-nia, odmienne poglądy odpowiada demokratycznemu nastawieniu wspóáczesnego radia.

WieloĞü poáączeĔ nazwy stacji z okreĞlenia-mi czasu (róĪnymi technikami i przy okazji róĪ-nych ról) to uwypuklenie dwóch inróĪ-nych wa Ī-nych cech medium – ciągáoĞci, nieustannoĞci oferty oraz dynamiki. Radio pokazuje, Īe bar-dziej bar-dzieje siĊ niĪ jest, Īe podąĪa za nieustan-nie zmieniającą siĊ rzeczywistoĞcią.

Zako

Ĕczenie

Tytuáy audycji zawierające nazwĊ stacji w wiĊk-szoĞci tworzy siĊ za pomocą prostych technik, rezygnując z gier jĊzykowych typowych dla wspóáczesnych mediów pisanych. Czáony, do których przyáącza siĊ nazwy stacji, to zwykle krótkie, ogólnikowe okreĞlenia nazywające pory dnia, tematykĊ i/lub zawartoĞü audycji oraz jej przynaleĪnoĞü gatunkową.

Umieszczenie nazwy rozgáoĞni w tytule au-dycji peáni wiele waĪnych funkcji, m.in. utrwala nazwĊ stacji (marki medialnej), indywidualizuje (przynajmniej nazewniczo) audycjĊ oraz scala ofertĊ rozgáoĞni. Interesujące jest to, Īe w nie-których przypadkach audycja i jej tytuá korzy-stają z obecnoĞci nazwy stacji (gáównie krótkie, szablonowe tytuáy), a w innych odwrotnie – to stacja chce zaczerpnąü korzyĞci z tytuáu (tytuáy oryginalne, atrakcyjne).

Analizowane tytuáy budują teĪ pozytywny wizerunek stacji, pokazując ją w jednej z czte-rech gáównych ról: dysponenta okreĞlonych dóbr (atrakcyjnych dla odbiorcy); goĞcinnej, otwartej przestrzeni (gdzie dzieje siĊ wiele cie-kawych rzeczy); towarzysza pracy lub odpo-czynku; nosicielki okreĞlonych cech (uznawa-nych przez odbiorcĊ za pozytywne).

Role akcentowane w badanych tytuáach wią-Īą siĊ z naturalnymi cechami radia, choü są one eksponowane w róĪnym stopniu. PopularnoĞü

tego typu tytuáów wydaje siĊ konsekwencją kolektywnoĞci medium – troska o harmoniĊ nazewniczą, treĞciową i funkcjonalną wszyst-kich pozycji ramówki oraz koniecznoĞü pod-porządkowania siĊ formatowi stacji znacznie ograniczają onimiczną autonomiĊ audycji. Ba-dane tytuáy wyraĨnie odwoáywaáy siĊ teĪ do tolerancyjnoĞci (towarzyskoĞci), bliskoĞci oraz otwartoĞci radia. Pierwszoplanowe pozostają dynamika i czas – radio to medium, które dziaáa w rytmie dnia odbiorcy.