Dorota Kmak-Kapusta
PRACA DOKTORSKA
pt. M I G R A C J A M I E D Z I W Ś R O D O W I S K U
P R Z Y R O D N I C Z Y M W Z A S I Ę G U O D D Z I A Ł Y W A N I A IM ISJI
P Y Ł Ó W Z A K Ł A D U P R Z E T W Ó R S T W A R U D O Ł O W I O W O -
C Y N K O W Y C H M I A S T E C Z K O Ś L Ą S K I E
p r o m o to r: Prof.dr hab. J. K w a p u liń s k i
r
P o lite c h n ik a Ś ląsk a
S t r e s z c z e n i e
Tytuł p r a c y : „ M ig ra cja m iedzi w środow isku przy rodniczym w zasięgu o d d ziały w an ia irnisji p y łó w huty M ia stec z k o Śląskie”
S ło w a k lu c z o w e : m etale ciężkie, m iedź, intoksykacja, w sp ółczynniki e k o toksykologiczne, pył osiadły
C elem pracy było uzyskanie m ateriału ilustrującego m igrację C u w środow isku przyrod niczym w o k ó ł huty „M ia ste c z k o Śląskie” czyli:
1. określenie zaw artości m iedzi w glebie i jej form ach specjacyjnych.
2. w y s tę p o w a n ie ro zp u szczaln ych i n ieroz puszc z a ln yc h form Cu w opadzie k ie ru n k o w y m (p y ło m ie rz stały i ruchom y), o padzie c ałko w itym i w śniegu
3. określenie zaw artości m iedzi w roślinach i ich częściach m orfologicznych (kwiat, łodyga, liść. korzeń) w ujęciu ob sz aro w y m , w latach 2002-2006.
W części teoretycznej przed staw ion o zagadnienie biodostępności p ierw iastka śladow ego ja k im jest m ie dź o raz w pły w , jak i w y w iera na nią odczyn gleby. O pisan o jej naturalne p ochodzenie i form y, w j a k ic h występuje. Z w ró c o n o także uw agę na an tro po geniczne źródła tego p ierw iastka i z aw arto ść je g o w w odzie i powietrzu.
D użo m iejsca p o św ię c o n o na o m ó w ien ie roślinnych m e c h a n iz m ó w pobierania metali ciężkich z gleby, prze dstaw ia jąc najno w sze teorie dostępne w piśm ien nictw ie na tem at roślinnych tra n sp o rte ró w j o n ó w metali w p lazm alem m ie. Poruszono także tem at dystrybucji metali w o rg anizm ie roślinnym . Obszernie scharak teryzow an o interakcje m iedzi z innymi pierw iastkam i w roślinach a tak ż e jej toksyczne oddziaływ anie na roślinę oraz konsekw en cje
depozycji m iedzi w o rg an iz m ie człow ieka. Ponadto d o k o na no syntezy właściwości
w ybran ych g a tu n k ó w roślin będących przed m iotem badań.
Do badań w y ty p o w a n o obszary adm inistracyjne B oru szow ic, T w o rog a , Zbrosławic. Strzybnicy i Rybnej.
N astęp nie o m ó w io n o m eto d yk ę badań obejm ującą: czas i zasady zbioru próbek oraz preparatykę próbek gleby, pyłu, śniegu oraz roślin. G lebę i rośliny po wstępnej obróbce, m ineralizo w an o stężonym k w asem 65% UNO;, (V) na g orąco w e d łu g Ostrowskiej. D odatk o w o p rz e p ro w a d z o n o analizę s p e cja cy jn ą gleby m eto d a R u d d ’a, uzyskując formy biodostępne oraz p otencjalnie biodostępne. Z badano pył (opad całkow ity, z czterech
k ierun k ó w i opad stały), z którego w y dzielono frakcje rozp u szczalne i nierozpuszczalne miedzi w wodzie. Z a w a rto ść miedzi w roślinach, glebie, śniegu i pyle o zn aczo no m etoda atom ow ej sp ektrofotom etrii absorpcyjnej (A A S ) z z astoso w an iem lam p z k a to d ą w n ę k o w ą oraz p łom ienia a cetylen-pow ietrze.
Z aw artość m etali w glebie, pyle, śniegu oraz p o szczegó ln ych częściach
m orfo log iczn ych 23 g a tu n k ó w roślin sch arakteryzow ano za p o m o c ą następujących pojęć statystycznych: średnia a ry tm etyczna, średnia geom etryczn a, odchylen ie standardowe, najbardziej statystycznie p ra w d o p o d o b n y zakres jej w ystępow ania, z aw artość od pow iadająca
10 i 95 pe rc e n tylo w i oraz analizę rozkładu w y stę p o w a n ia w raz z określeniem
w s p ó łc zy n n ik ó w ch a ra k te ry z u ją c y ch k rz y w ą częstości w y stę p o w a n ia (współczynniki
skośności i kurtozy).
Ponadto o m ó w io n o w sp ó łw y s tę p o w a n ie m iedzi z innymi m etalam i w glebie i jej form ach s p ecjacy jn y ch , o padzie k ieru n k o w y m (py łom ierz stały i ru cho m y ) i całkow itym (kuweta) w' śniegu o raz roślinach i ich częściach m orfolo giczny ch (kwiat, łodyga, liść, korzeń).
Stopień z a n ie c zy sz c z en ia śro d ow isk a określono za p o m o c ą w y znaczonych
w s p ó łc zy n n ik ó w e k oto k sy k olog ic z ny c h : w spó łczynnika w zbo ga c e nia , indeksu
g eok u m u la cy jn e g o o raz w sp ó łc zy n n ik a specyficznej kum ulacji w p o szczeg ólny ch g atunkach roślin w funkcji w ysok o ści p o łożenia segm entu łodygi rośliny o raz jej części morfologicznej (kwiat, łodyga, liść. korzeń).
O cenę migracji m iedzi w śro d o w isk u p rzyrod niczym w zasięgu o d d ziaływ ania imisji p yłów huty „M ia ste c z k o Ś ląskie" w y k o n a n o w oparciu o wyniki analizy c z y n n ik ó w głów nych (PCA).
