Czynniki wpływające na czytanie przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów żywnościowych

Pełen tekst

(1)CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA CZYTANIE PRZEZ KONSUMENTÓW INFORMACJI ZAMIESZCZANYCH NA OPAKOWANIACH PRODUKTÓW YWNO CIOWYCH IRENA OZIMEK, MARTA TOMASZEWSKA-PIELACHA. Streszczenie Opakowania produktów ywnociowych s wskazywane przez konsumentów jako jedno z głównych ródeł informacji na temat ywnoci. Celem bada była ocena okolicznoci czytania informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. Stwierdzono, e na czytanie informacji maj wpływ rónorodne czynniki – zarówno zwizane z produktem, jak i konsumentem, czy te okolicznociami dokonywania zakupów ywnoci. Naley podkreli, e uczestnicy badania jako główn okoliczno zapoznawania si z zawartoci etykiet wskazywali zakup produktu ywnociowego po raz pierwszy. Szczególn wag konsumenci przywizywali równie do informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów łatwo ulegajcych zepsuciu oraz takich, w odniesieniu do których pojawiaj si informacje z działa kontrolnych organów urzdowej ywnoci o zafałszowaniach. Słowa kluczowe: konsument ywnoci, produkt ywnociowy, informacja na opakowaniu 1. Wprowadzenie Na rynku produktów konsumpcyjnych, w tym take produktów ywnociowych, istotn rol przypisuje si opakowaniom jednostkowym, które stanowi integralny element kompozycji produktu. Informacja zawarta na opakowaniu produktów ywnociowych, jako jedna ze składowych informacji o charakterze marketingowym, jest czynnikiem istotnie wpływajcym na opini konsumentów o produkcie. Opakowania produktów ywnociowych s bowiem wskazywane przez konsumentów jako jedno z głównych

(2) ródeł informacji na temat ywnoci1, ponadto funkcja informacyjna opakowania zdobywa obecnie coraz wiksze znaczenie wród konsumentów. Jakowski podkrela, e opakowanie jest nonikiem wielu wanych informacji, istotnych nie tylko z punktu widzenia konsumenta, ale równie i przedsibiorców zajmujcych si np. dystrybucj, czego przykładem mog by informacje dotyczce postpowania z opakowaniem i zapakowanym w nim produktem2. W oznakowaniu produktów wprowadzanych do obrotu, w tym take ywnoci, musz zosta. zawarte obligatoryjne informacje, których obecno na opakowaniu wynika z obowizujcych przepisów prawa. Ich obecno warunkuje moliwo wprowadzenia produktu na rynek.. 1. Por. m.in.: K. Gutkowska, I. Ozimek, Wybrane aspekty zachowa konsumentów na rynku ywnoci – kryteria zrónicowania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005: s. 98–113. 2 S. Jakowski, Wymagania marketingowe dotyczce opakowa, Opakowanie, 2006, 2: s. 6–8..

(3) 27. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. Szczegółowe wymagania okrelajce zakres i sposób umieszczania informacji dotyczcych produktów ywnociowych reguluj przepisy prawa ywnociowego. Zgodnie z rozporzdzeniem (WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajcym ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powołujcym Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajcym procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci, prawo ywnociowe ma m.in. na celu ochron interesów konsumentów, zapobieganie oszukaczym lub podstpnym praktykom, fałszowaniu ywnoci, oraz wszelkim innym praktykom mogcym wprowadza konsumenta w błd i powinno ono stanowi podstaw zapewnienia moliwoci dokonywania przez konsumentów wiadomego wyboru zwizanego ze spoywan przez nich ywnoci. Zgodnie z przepisami niniejszego rozporzdzenia, za niebezpieczny rodek spoywczy, który nie moe by wprowadzany do obrotu, uznaje si produkt, który jest szkodliwy dla zdrowia i nie nadaje si do spoycia przez ludzi. Ponadto, podczas podejmowania decyzji, e dany rodek spoywczy jest niebezpieczny, brane s pod uwag m.in. informacje przeznaczone dla konsumenta, z uwzgldnieniem informacji na etykiecie oraz innych informacji zwykle dostpnych dla konsumenta, dotyczcych unikania konkretnych negatywnych skutków dla zdrowia, zwizanych z dan ywnoci lub rodzajem ywnoci. Tak wic, prawidłowe oznakowanie produktów ywnociowych zgodne z wymaganiami prawa ywnociowego jest nieodzownym elementem zapewnienia bezpieczestwa ywnoci wprowadzanej na rynek. To rozporzdzenie unijne zawiera równie ogólne uregulowania odnoszce si do prezentacji produktów, obejmujcej równie ich znakowanie i reklam. Ponadto istnieje wiele aktów prawnych unijnych regulujcych zasady znakowania ywnoci w odniesieniu do poszczególnych rodzajów produktów ywnociowych. W Polsce aspekt znakowania ywnoci reguluj i uszczegóławiaj ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci i ywienia3, ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych4, a take wydane w tym zakresie na ich podstawie akty wykonawcze. Zamieszczanie informacji o produktach ywnociowych na ich opakowaniach jest przedmiotem licznych dyskusji pomidzy przemysłem ywnociowym, organizacjami konsumenckimi oraz przedstawicielami urzdów pastwowych i organów Unii Europejskiej. W tym kontekcie zasadne staje si poznanie opinii konsumentów na temat okolicznoci czytania informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. 2. Materiał i metodyka Podjty problem badawczy został opracowany na podstawie materiału empirycznego, zgromadzonego przy wykorzystaniu bada ankietowych. Badanie to przeprowadzono w okresie od maja do sierpnia 2009 r. na 1048-osobowej ogólnopolskiej grupie respondentów. W badaniu zastosowano łczone metody doboru próby: metod doboru kwotowego oraz dobór jednostek typowych. Metod doboru kwotowego, polegajc na wyborze grup badanych w proporcji odpowiadajcej strukturze zbiorowoci generalnej (społeczestwo Polski) oparto na wyróniku grup wiekowych osób aktywnych zawodowo. W dalszej kolejnoci zastosowano dobór jednostek typowych – metod polegajc na wyborze reprezentantów danej zbiorowoci, którymi były osoby aktywne 3 4. Tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z pó n. zm. Tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pó n. zm..

(4) 28. Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. zawodowo, dokonujce zakupów produktów ywnociowych. Byli to respondenci z wykształceniem rednim bd

(5) wyszym. 3. Czynniki wpływajce na czytanie informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych w wietle bada własnych Badanie własne wykazało, e respondenci w duym stopniu wykazuj zainteresowanie informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych (tabela 1). W przypadku deklaracji dotyczcej stopnia zainteresowania informacjami zawartymi na opakowaniach produktów ywnociowych, rednia w skali 5-stopniowej wyniosła 3,87. Zgodno. lub całkowit zgodno z powyszym stwierdzeniem zadeklarowało 63,2% respondentów. Tabela 1. Opinie respondentów na temat zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych Ocena Wyszczególnienie Jestem bardzo zainteresowana/zainteresowany informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych Zawsze zapoznaj si z informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych Zwracam uwag tylko na niektóre informacje umieszczane na etykietach produktów ywnociowych Kupuj produkty ywnociowe, które znam, dlatego rzadko kiedy czytam informacje umieszczane na opakowaniach produktów ywnociowych Zwracam uwag tylko na informacje umieszczane na etykietach niektórych produktów ywnociowych W sposób aktywny szukam informacji na temat produktów ywnociowych. warto. rednia* 3,87. udział % ocen 4 i 5 63,2. 3,61. 56,6. 3,22. 45,0. 3,02. 40,8. 3,00. 39,1. 2,67. 23,1. ródło: Badanie własne. * Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza brak zgodnoci z danym stwierdzeniem, a „5” – całkowit zgodno z danym stwierdzeniem. Zgodno z tym stwierdzeniem czciej deklarowały kobiety (rednia 3,93), osoby z wyszym wykształceniem (3,92), oceniajce swoj wiedz ywieniow jako dobr lub bardzo dobr (4,06), a take swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry (3,90). Stwierdzono take wpływ wieku respondentów na ich opinie w tym zakresie, bowiem najstarsza sporód badanych grupa osób w najmniejszym stopniu zgadzała si z zaproponowanym stwierdzeniem (rednia 3,50). Przedstawione zalenoci w wikszoci były istotnie zalene statystycznie, jednak zalenoci te były słabe (wsp. V-Cramera w zakresie od 0,070 do 0,140; p0,05). Jedyn wyróniajc si cech socjodemograficzn, w kontekcie oceny znaczenia kolejnych typów informacji, było wykształcenie, gdzie analiza statystyczna wykazała zaleno blisk umiarkowanej. Badanie wykazało równie, e w wikszym stopniu ze stwierdzeniem „Jestem bardzo zainteresowana/zainteresowany informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych” zgadzały si osoby deklarujce stosowanie specyficznej diety (4,05), przy czym analiza badanej grupy respondentów pod ktem wartoci wska

(6) nika Body Mass Index (BMI) wykazała, e najwiksze zainteresowanie in-.

(7) 29. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. formacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych deklarowały osoby o prawidłowej masie ciała. Respondenci zostali poproszeni take o okrelenie, w jakim stopniu zgadzaj si ze stwierdzeniem, i „zawsze zapoznaj si z informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych”. Nieco ponad połowa badanych zadeklarowała całkowit zgodno lub zgodno. z tak opini (rednia arytmetyczna deklarowanej zgodnoci z tym stwierdzeniem wyniosła 3,61). Analogicznie do ww. wyników, z proponowanym stwierdzeniem w wikszym stopniu zgadzały si kobiety (3,67), osoby z wyszym wykształceniem (3,62), z bardzo dobr samoocen wiedzy ywieniowej (3,95) i swojego stanu zdrowia (3,90), stosujce diet (3,80). Ze stwierdzeniem tym czciej zgadzały si osoby z nadwag i otyłoci (3,63) ni osoby z niedowag (3,52) czy prawidłow mas ciała (3,61). Uwzgldniajc wiek badanych odnotowano, e zapoznawanie si z informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych najrzadziej deklarowały osoby z najmłodszej grupy respondentów (3,43). Pomimo deklarowanego przez respondentów zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych stwierdzono, e nie wykazuj oni tendencji do ich aktywnego poszukiwania. Zaledwie co 4. respondent badania zadeklarował podejmowanie aktywnych działa w tym zakresie. Warto redniej arytmetycznej obliczonej w oparciu o odpowiedzi respondentów udzielone w skali 5-stopniowej, wyniosła 2,67, a wic nie osignła progowego poziomu neutralnoci. Wyniku tego nie rónicowały w sposób istotny statystycznie wska

(8) niki socjodemograficzne badanej populacji. Pogłbiona analiza statystyczna wykazała, e im opakowanie było postrzegane jako bardziej istotne

(9) ródło informacji o ywnoci, tym w wikszym stopniu respondenci deklarowali zwracanie na nie uwagi podczas zakupu produktów ywnociowych. Zakres czytanych przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniu produktów moe by róny w zalenoci od wielu czynników – zarówno zwizanych ze specyfik produktu, jak i z konsumentem, czy okolicznociami zapoznawania si z informacjami zawartymi w oznakowaniu. Jednym z elementów przeprowadzonego badania było okrelenie sytuacji, w jakich respondenci najczciej zwracaj uwag na informacje umieszczane na opakowaniach ywnoci (tabela 2). Tabela 2. Okrelenie sytuacji, w jakich respondenci zwracaj najwiksz uwag na informacje umieszczane na etykietach produktów ywnociowych Wyszczególnienie podczas nabywania produktu ywnociowego w sklepie w domu, podczas przygotowywania produktu/potrawy do spoycia kiedy zamierzam spoy produkt ywnociowy. warto. rednia* 4,12 3,46 3,21. Ocena udział % ocen 4i5 74,2 54,1 47,4. ródło: Badanie własne. * Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza brak zgodnoci z danym stwierdzeniem, a „5” – całkowit zgodno z danym stwierdzeniem. Wród ankietowanych, 3/4 zadeklarowało, e najwicej uwagi powica informacjom zamieszczonym na opakowaniu w sklepie, podczas nabywania produktu ywnociowego (74,2%). Ponad połowa badanych, za wan dla czytania etykiety produktu uznała sytuacj.

(10) 30. Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. przygotowywania produktu/potrawy do spoycia w domu. Najmniejsza ilo wskaza, cho. równie zgodna z przekonaniami blisko połowy badanych, dotyczyła czytania informacji na opakowaniu w chwili spoywania produktu (47,5%). Wród osób deklarujcych czytanie informacji zawartych na opakowaniu produktów w trakcie zakupów, najwicej odpowiedzi 4 i 5, wiadczcych o wysokiej zgodnoci opinii respondentów z proponowan postaw, wystpowało u osób, w których gospodarstwach domowych zamieszkiwały dzieci w wieku do lat 18, co moe wiadczy o przywizywaniu wikszej wagi tych respondentów do cech nabywanych produktów ywnociowych. Analiza statystyczna nie wykazała jednak zalenoci tych dwóch zmiennych. Analogiczna sytuacja miała miejsce w przypadku deklarowanego czytania informacji w trakcie przygotowywania produktu do spoycia. W kontekcie tej okolicznoci, warto równie zauway , e osoby mieszkajce samotnie, znacznie rzadziej udzielały odpowiedzi 4 i 5 (42,9%). Z kolei w odniesieniu do odpowiedzi dotyczcej czytania informacji przed przygotowaniem produktu/potrawy do spoycia, istniała słaba zaleno statystyczna dotyczca miejsca zamieszkania (wsp. V-Cramera = 0,094; p0,05) – osoby zamieszkałe na wsi najczciej wskazywały na t okoliczno czytania informacji (53,4%). Sporód respondentów 40,8% zadeklarowało zgodno lub całkowit zgodno ze stwierdzeniem „kupuj produkty ywnociowe, które znam, dlatego rzadko kiedy czytam informacje umieszczane na opakowaniach produktów ywnociowych” (tabela 1). Badanie wykazało zaleno istotn statystycznie pomidzy wyraanym poparciem dla powyszej deklaracji a wiekiem respondentów – w najmniejszym stopniu zgodno z proponowanym stwierdzeniem deklarowali ludzie młodzi (rednie arytmetyczne wyniosły 2,63 dla osób w wieku 18 do 24 lat oraz 2,76 dla osób w wieku 25–34 lata), w najwyszym stopniu osoby w wieku 45 do 54 lat (rednia 3,45). Zaleno ta miała charakter słaby (wsp. V-Cramera = 0,123; p0,01). Ponadto w mniejszym stopniu rzadkie czytanie informacji na opakowaniach znanych produktów ywnociowych deklarowały osoby z wykształceniem wyszym (2,79), o bardzo dobrej lub dobrej samoocenie wiedzy ywieniowej, stosujce specyficzn diet, z prawidłow mas ciała (3,02) lub wrcz niedowag (2,63). Duy wpływ miał tu równie status materialny respondentów – osoby o złej lub bardzo złej samoocenie sytuacji materialnej czciej deklarowały zakup znanych produktów ywnociowych, w przypadku których nie czytaj informacji zamieszczonych na opakowaniach. Poziom zainteresowania informacjami na opakowaniu produktów ywnociowych jest powizany z udzielanymi przez respondentów badania odpowiedziami dotyczcymi okolicznoci, w jakich informacje te s przez nich najczciej czytane. Deklaracj czytania informacji o produkcie kupowanym po raz pierwszy wyraziło a 86,7% respondentów (tabela 3)..

(11) 31. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. Tabela 3. Okrelenie okolicznoci, w jakich respondenci najczciej czytaj informacje zamieszczone na opakowaniach produktów ywnociowych (%) Wyszczególnienie kiedy kupuj produkt ywnociowy po raz pierwszy kiedy chc porówna dwa produkty ywnociowe z tej samej kategorii kiedy rozwaam zakup zbyt taniego w moim odczuciu produktu ywnosciowego kiedy kupuj drogi produkt ywnociowy kiedy dysponuj wiksz iloci czasu, który mog przeznaczy na zakupy ywnoci Zawsze czytam informacje zamieszczone na opakowaniach produktów, które kupuj. % wskaza 86,7 68,0 59,0 45,6 35,3 28,0. ródło: Badanie własne. Kolejnymi okolicznociami czytania informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów ywnociowych, wskazywanymi przez ponad połow respondentów były: porównywanie dwóch produktów z tej samej kategorii (68,0%), rozwaanie zakupu produktu zbyt taniego w odczuciu respondenta (59,0%). Jedynie niewiele ponad 1/4 respondentów deklarowała czytanie informacji o produktach ywnociowych zawsze, bez wzgldu na okolicznoci (28,0%). Udzielane przez ankietowanych odpowiedzi róniły si w zalenoci od ich wieku, czego przykładem moe by fakt, i w grupie osób najmłodszych z badanej populacji, informacje o produkcie zawsze czytało niewiele ponad 20% badanych. W przypadku osób w wieku rednim było to blisko 30%, a w grupie najstarszej (55 i wicej lat) ju ponad 40% ankietowanych. Analiza statystyczna wykazała słab zaleno pomidzy wiekiem respondentów, chci porównania dwóch produktów tej samej kategorii (wsp. V-Cramera = 0,107; p0,01). Innych zalenoci istotnych statystycznie nie stwierdzono. Istniały równie pewne rónice w zwracaniu przez respondentów uwagi na informacje o drogim lub zbyt tanim w ich odczuciu produkcie ywnociowym w zalenoci od ich statusu materialnego. W przypadku zbyt tanich produktów ywnociowych najwiksz wag do informacji zamieszczonych na opakowaniu przywizywały osoby o przecitnej (61,5% wskaza) oraz o dobrej lub bardzo dobrej (57,5%) sytuacji materialnej. Zaobserwowano tu słab zaleno. statystyczn (wsp. V-Cramera = 0,082; p0,05). Mniejsz wag do informacji o zbyt tanim produkcie przywizywały natomiast osoby, które oceniły swoj sytuacj materialn jako zł lub bardzo zł, poniewa mniej ni połowa respondentów deklarowała czytanie etykiet w takich okolicznociach. Równie w przypadku drogich produktów ywnociowych, osoby z grupy o gorszej sytuacji materialnej, rzadziej ni pozostali respondenci wykazywały zainteresowanie informacjami zamieszczonymi na opakowaniu produktów ywnociowych (35,1%, podczas gdy w grupach o przecitnej oraz dobrej lub bardzo dobrej sytuacji materialnej było to odpowiednio 45,7% oraz 48,2% badanych). Zaleno ta nie była istotna statystycznie. Z materiału empirycznego wynika, e blisko 40% respondentów zgadzało si lub całkowicie zgadzało si ze stwierdzeniem, e zwracaj uwag tylko na informacje umieszczane na etykietach niektórych produktów ywnociowych. Z analizy rednich arytmetycznych (ocena dokonana przez respondentów w skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznacza „zupełnie nie zgadzam si z danym stwierdzeniem”, a 5 – „całkowicie zgadzam si z danym stwierdzeniem”) wynika, e w wikszym zakresie z prezentowan opini utosamiali si mczy

(12) ni (rednia 3,04), osoby ze zł lub przecitn samoocen wiedzy ywieniowej (3,04), niestosujce adnych specyficznych diet (3,02),.

(13) 32. Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. a take osoby, w których gospodarstwach domowych nie było dzieci w wieku poniej 18 lat (3,05). Analiza statystyczna potwierdziła istnienie słabych zalenoci tylko w przypadku płci (wsp. V-Cramera = 0,109; p0,05), samooceny wiedzy ywieniowej (wsp. V-Cramera = 0,108; p0,05) oraz wieku respondentów (wsp. V-Cramera = 0,108; p0,01). Wród czynników zwizanych z produktem, majcych niewtpliwy wpływ na czytanie informacji zawartych w oznakowaniu produktów ywnociowych uczestnicy badania wskazywali grup produktów, do której dany artykuł ywnociowy naley (tabela 4). Szczególn wag konsumenci przywizywali do informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów łatwo ulegajcych zepsuciu oraz takich, w przypadku których inspekcje kontrolne stwierdziły nieuczciwe praktyki producentów polegajce na zafałszowaniu ywnoci5. Ponad 3/4 respondentów uznało, e w odniesieniu do takich grup produktów, jak miso i przetwory misne oraz mleko i przetwory mleczne (83,2%), drób i przetwory drobiowe (81,6%) oraz ryby i przetwory rybne (77,2%), informacje umieszczane na ich opakowaniu s istotne lub bardzo istotne. Tabela 4. Ocena znaczenia informacji umieszczanych na opakowaniach poszczególnych grup produktów ywnociowych w opinii respondentów Wyszczególnienie miso i przetwory misne mleko i przetwory mleczne drób i przetwory drobiowe ryby i przetwory rybne tłuszcze rolinne / tłuszcze zwierzce produkty mroone Jaja przetwory owocowe / przetwory warzywne produkty zboowe napoje bezalkoholowe cukier i wyroby cukiernicze uywki (kawa, herbata) napoje alkoholowe. Ocena warto rednia* 4,38 4,34 4,31 4,17 3,94 3,93 3,72 3,65 3,37 3,31 3,30 3,03 2,60. udział % ocen 4 i 5 83,2 83,2 81,6 77,2 68,7 67,2 62,1 58,5 47,5 48,0 46,7 36,4 26,8. * Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza czynnik zupełnie nieistotny, a „5” – czynnik bardzo istotny. ródło: Badanie własne. Ponad połowa badanych wskazała natomiast tłuszcze rolinne i zwierzce (68,7%), produkty mroone (67,2%), jaja (62,1%) oraz przetwory owocowe i warzywne (58,5%). Blisko połowa respondentów wskazywała z kolei napoje bezalkoholowe (48,0%), produkty zboowe (47,5%) oraz cukier i wyroby cukiernicze (46,8%). Z kolei co trzecia badana osoba wskazywała, e bardzo istotne lub istotne s informacje zamieszczane na opakowaniu produktów klasyfikowanych jako uywki (kawa, herbata) (36,4%). W przypadku wszystkich ww. grup produktów porównanie rednich arytmetycznych ocen dokonanych przez respondentów w skali 5-stopniowej (gdzie 5. Por. szerzej: Raport. Konsument na rynku artykułów ywnociowych (w wietle wyników kontroli produktów mlecznych, misnych, rybnych i miodu), Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2009..

(14) 33. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. 1 oznaczało „informacja jest w ogóle nieistotna”, a 5 – „informacja jest bardzo istotna”), wykazało, e rednia warto ocen wyniosła w wikszoci powyej wartoci 3. Jedyn grup produktów, w przypadku której warto rednia wyniosła poniej 3, były napoje alkoholowe (2,60), jednake równie w przypadku tej grupy produktów informacja zamieszczana na opakowaniu została oceniona jako istotna lub bardzo istotna przez co 4. respondenta (26,8%). W przypadku osób, które deklarowały wysok samoocen wiedzy ywieniowej, rednia ocen była wysza i wyniosła 3. Z kolei respondenci o złej lub przecitnej wiedzy ywieniowej, dzieci oraz badani stosujcy diet (w szczególnoci diet niskotłuszczow i niskosodow oraz bez alergenów), ocenili stopie zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach uywek poniej oceny 3. Równie wród osób, które deklarowały brak zainteresowania obecnoci alergenów (zarówno przed zakupem, jak i przed spoyciem produktu ywnociowego), ocena wanoci zamieszczania informacji na opakowaniach uywek wyniosła poniej wartoci 3 w skali 5stopniowej. Rónice w ocenie wanoci zamieszczania informacji na poszczególnych grupach produktów ywnociowych deklarowały równie osoby o złej lub przecitnej samoocenie wiedzy ywieniowej oraz osoby stosujce diet niskotłuszczow – w przypadku obydwu grup respondentów informacja zamieszczana na opakowaniach napojów bezalkoholowych została oceniona jako raczej nieistotna. Informacje zamieszczane na cukrze i wyrobach cukierniczych, a take na produktach zboowych, zostały ocenione jako raczej nieistotne, szczególnie przez osoby, które nie stosowały adnej specyficznej diety. Warto podkreli , e dziki ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych6, która zawiera definicj produktu zafałszowanego, działania kontrolne Inspekcji Jakoci Handlowej Artykułów Rolno-Spoywczych (IJHAR-S) w wikszym stopniu kład nacisk na skład wyrobu i jego oznakowanie. Przepis ten umoliwia w znacznym stopniu wyeliminowanie naruszania prawa przez nieuczciwych producentów ywnoci. Zapewnia to przedsibiorcom przestrzegajcym prawo – bezpieczestwo ekonomiczne, a take wyklucza nieuczciw konkurencj, a konsumentom umoliwia wybór dobrego jakociowo i prawidłowo oznakowanego wyrobu. Jednym z przejawów realizacji znowelizowanej ustawy o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych jest publikacja na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Jakoci Handlowej Artykułów Rolno-Spoywczych administracyjnie prawomocnych decyzji dotyczcych fałszowania produktów dokonywanego przez firmy działajce na rynku ywnociowym, ustalonego w toku dotychczasowych kontroli planowych oraz dora

(15) nych przeprowadzanych przez IJHAR-S7.. 6 7. Tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pó n. zm. Por. szerzej: http://www.ijhar-s.gov.pl/art-29.html, 15.05.2011..

(16) 34. Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. 4. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzono, e na czytanie informacji maj wpływ rónorodne czynniki – zarówno zwizane z produktem, jak i konsumentem, czy te okolicznociami dokonywania zakupów ywnoci. Pomimo wysokiego stopnia zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych (deklarowanego przez 63,2% respondentów), uczestnicy badania jako główn okoliczno zapoznawania si z zawartoci etykiet wskazywali zakup produktu po raz pierwszy. Jedynie nieco ponad połowa uczestników badania deklarowała, e zawsze zapoznaje si z informacjami zawartymi w oznakowaniu produktów, a 25% stwierdzało, e w sposób aktywny szuka informacji na temat ywnoci. Szczególnie wiek rónicował opinie badanych w tym zakresie. Ponadto warto zwróci uwag, e due znaczenie konsumenci przywizywali równie do informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów łatwo ulegajcych zepsuciu oraz takich, w odniesieniu do których pojawiaj si informacje z działa kontrolnych organów urzdowej ywnoci o zafałszowaniach. Reasumujc naley podkreli , e niezbdne jest prowadzenie edukacji konsumentów, która uwiadomiłaby im jeszcze wiksz rol tych informacji nie tylko podczas zakupu, ale równie podczas przygotowania posiłków oraz umoliwiłaby im take zrozumienie i prawidłow interpretacj informacji zawartych na opakowaniach produktów ywnociowych, dziki czemu konsument mógłby dokonywa wiadomych wyborów ywnoci, najlepiej odpowiadajcej jego indywidualnym potrzebom.. Bibliografia [1] [2] [3]. [4]. [5]. Gutkowska K., Ozimek I., Wybrane aspekty zachowa konsumentów na rynku ywnoci – kryteria zrónicowania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005: s. 98–113. Jakowski S., Wymagania marketingowe dotyczce opakowa, Opakowanie, 2006, 2: s. 6–8. Raport. Konsument na rynku artykułów ywnociowych (w wietle wyników kontroli produktów mlecznych, misnych, rybnych i miodu), Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2009. Rozporzdzenie (WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajce ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powołujce Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych, tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pó

(17) n. zm.. [6] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci i ywienia, tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z pó

(18) n. zm. [7] http://www.ijhar-s.gov.pl/art-29.html, 15.05.2011..

(19) 35. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. FACTORS AFFECTING READING OF INFORMATION PROVIDED ON FOOD PACKAGING BY CONSUMERS Summary Packaging of food products are indicated by consumers as one of the main sources of information about food. The aim of the study was to investigate in which circumstances consumers’ are reading information provided on food packaging. It was found that the reading of information is affected by diverse factors – both associated with the product and the consumer, or the circumstances of purchasing food. It should be emphasized that the participants indicated as the main factor to make themselves familiar with the contents of the food labels the purchase of a food product for the first time. Particular importance consumers attach to the information included on the packaging of perishable products and those for which there is information provided by the official control bodies about adulteration. Keywords: food consumer, food products, information on the packaging Irena Ozimek Katedra Organizacji i Ekonomiki Konsumpcji Wydział Nauk o ywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa e-mail: irena_ozimek@sggw.pl Marta Tomaszewska-Pielacha Polska Federacja Producentów ywnoci Zwizek Pracodawców ul. Chałubiskiego 8, 00-613 Warszawa e-mail: m.tomaszewska@pfpz.pl.

(20)