View of The Role of the Churches in Social-Political Changes in Ukraine

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI TEOLOGICZNE Tom LXII, zeszyt 7 – 2015. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rt.2015.62.7-12. IRENA SASZKO. *. ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH SPOECZNO-POLITYCZNYCH NA UKRAINIE. THE ROLE OF THE CHURCHES IN SOCIAL-POLITICAL CHANGES IN UKRAINE A b s t r a c t. The article presents both chronology of Dignity Revolution events (21 November 2013 – February 2014) and the role of Churches and Christian communities in the social-political changes in Ukraine, beginning with Maidan events to Crimean occupation and the war in Donbass. Moreover, the problem of religious extremism and persecution of Christians by the Russian occupation authorities on the territory of the South-East of Ukraine has been arisen. Summarised by Irena Saszko Key words: Ukraine, Euromaidan, Maidan, Dignity revolution, occupation, war, religious extremism, persecution of Christians, Christian churches and communities.. Niezwykle istotny wydaje si fakt, e dzie 21 listopada, czyli pierwszy dzie rewolucji na Majdanie, zosta ogoszony na Ukrainie Dniem Wolnoci i Godnoci, albowiem odkry wasn godno , któr obdarzy osob ludzk Stwórca i Ojciec, czowiek bdzie móg dopiero wtedy, gdy poczuje si naprawd wolny, tzn. nieskrpowany wizami wasnego egoizmu i samowystarczalnoci, lecz otwarty na mio Boga, drugiego czowieka, wasnej ziemi ojczystej... Wanie z tego powodu ów dzie przypomina przede wszystkim o wielkim wyzwaniu, które wci stoi zarówno przed caym spoecze stwem Ukrainy, jak te przed ka dym obywatelem z osobna.. Dr IRENA SASZKO – pracuje na Uniwersytecie Narodowym w Chmielnickim (Ukraina); adres do korespondencji – e-mail: irenasaszko@gmail.com Dr. IRENA SASZKO – lecturer at the Khmelnytskyi National University (Ukraine); address for correspondence – e-mail: irenasaszko@gmail.com.

(2) 192. IRENA SASZKO. Fenomen Majdanu na Ukrainie ujawni duchowy stan Ukrai ców. Stanowi on równie obfite

(3) ródo materiau dla teologów oraz religioznawców. Podczas Majdanu – jak nigdy dotd – zostao przedstawione i sprecyzowane stanowisko Kocioów i Wspólnot chrzecija skich na Ukrainie odnonie do dalszego rozwoju pa stwa. Duchowni i wieccy wypowiedzieli si na szereg tematów dotyczcych przyszoci politycznej, cywilizacyjnej, kulturowej oraz duchowej kraju 1. Wbrew opinii niektórych badaczy i publicystów dziaania Kocioów i Wspólnot chrzecija skich na Majdanie nie zostay zauwa one na pocztkowym etapie ruchu powsta czego, chocia wiadkowie pocztków Rewolucji Godnoci odnotowali tam obecno kapanów oraz sióstr zakonnych ju 29 listopada 2013 r. Niewtpliwie duchowni przyszli na Majdan, poniewa gos sumienia wzywa ich do miejsc gromadzenia si ludzi szukajcych prawdy, chocia jeszcze wtedy nieodczuwajcych potrzeby kierownictwa duchowego. Z czasem jednak udzia Kocioów i Wspólnot chrzecija skich sta si coraz bardziej zauwa alny. Na podstawie analizy socjologicznej mo na wyró ni sze etapów czynnego anga owania si Kocioów na Majdanie: Etap I – od pocztku akcji, czyli od 21 listopada, do nocy 30 listopada 2013 r., gdy studenci na Placu Niepodlegoci zostali okrutnie pobici przez jednostki specjalne milicji. Wówczas wikszo studentów znalaza schronienie w klasztorze w. Michaa Archanioa Ukrai skiego Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Kijowskiego. Etap II – od wspomnianego wydarzenia do drugiej próby „zduszenia” akcji protestów, co miao miejsce w nocy 11 grudnia 2013 r. Wtedy to wanie duchowie stwo w sposób czynny byo obecne wród protestujcych. Etap III – od 11 grudnia 2013 r. do 13 stycznia 2014 r., czyli do dnia, gdy Koció greckokatolicki otrzyma list od Ministerstwa Kultury, adresowany do metropolity Szewczuka, w którym znalazo si danie, by kapani nie podejmowali adnych dziaa duszpasterskich na Majdanie i stamtd si usunli. Etap IV – od 13 stycznia do 21-22 stycznia 2014 r. Wówczas to na miejsce starcia przy ul. Gruszewskiego wyszli kapani, którzy stanli pomidzy protestujcymi na Majdanie a siami bezpiecze stwa. Etap V – od 21-22 stycznia do 18-21 lutego 2014 r. Wtedy doszo do masowego przelewu krwi protestujcych. 1. Por. . {|¯. %"-' % "][\ " !%= ' \#%" =@%". W: [ %". % [ % !%. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 168-169..

(4) ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH NA UKRAINIE. 193. Etap VI – od 21 lutego 2014 r. Wojna w Donbasie spowodowaa nowe wyzwania nie tylko polityczne, spoeczne, ekonomiczne, ale równie duchowe, co zaktywizowao dziaalno duszpastersk Kocioów i Wspólnot chrzecija skich 2. Kocioy i Wspólnoty chrzecija skie na Ukrainie nie pozostaway z boku wydarze na Majdanie. Od samego pocztku protestów zwolenników integracji Ukrainy z Uni Europejsk jednoznacznie opowiedziay si po stronie swoich wiernych. Ju 25 listopada 2013 r. zostao opublikowane owiadczenie Patriarchy Filareta, zwierzchnika Ukrai skiego Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Kijowskiego, w którym wyra a solidarno z protestujcymi. 26 listopada 2013 r. Ogólnoukrai ska Rada Kocioów oraz Organizacji Religijnych zwrócia si do rzdu z prob, aby nie przeszkadza uczestnikom Euromajdanu manifestowa swoje pragnienia wolnego i godnego ycia. 27 listopada 2013 r. rektorzy wy szych uczelni chrzecija skich Ukrainy wsparli studentów protestujcych na Majdanie. Wówczas zostay opublikowane sowa wsparcia kardynaa Lubomira Huzara, byego zwierzchnika Kocioa greckokatolickiego, skierowane do uczestników Euromajdanu. Pojawiy si te pierwsze teksty grecko- i rzymskokatolickich kapanów, stanowice refleksj nad ówczesnymi wydarzeniami na Majdanie. Równie wieccy chrzecijanie zaczli aktywnie tworzy grupy modlitewne. 29 listopada 2013 r. zostaa stworzona ekumeniczna grupa na Facebooku, znana jako „Modlitwa za Ukrain”, której zadaniem byo wspieranie protestujcych. Nastpnie ks. Justyn Bojko (Koció greckokatolicki) utworzy na Facebooku grup „Modlitewny Majdan Ukrainy”, w ramach której dziaao ponad 3 tys. uczestników. W wyniku tych i podobnych dziaa o charakterze modlitewnym na Placu Europejskim w Kijowie zaczy gromadzi si pierwsze ekumeniczne wspólnoty modlitewne3. Pocztkowo, kiedy na Majdan wyszy pierwsze osoby, które nie zgadzay si ze zmian europejskiego kursu Janukowycza na kurs prorosyjski, duchownych na Majdan nikt nie zaprasza. Cz protestujcych na Majdanie odrzucaa potrzeb obecnoci kapanów. Motywowano to tym, e na Majdanie s osoby niewierzce, a wic w ramach tzw. tolerancji obecno duchowie stwa byaby niewaciwa i niepo dana. Nie zwa ajc na tego typu 2 Por. tam e s. 169. ~. ª¢. % ]' [. W: [ %" s. 1519; ª. ¥{{§. [ ["|!. >+%+#": +-+% 2014. 3 Por. http://www.cerkva.info/uk/publications/articles/4184-zajava-euro.html; http://risu.org.ua/ua.index/all_news/confessional/auccro/54393/; http://risu.org.ua/ua.index/all_news/community/religion_and_policy/54398..

(5) 194. IRENA SASZKO. gosy, niektórzy z duchownych pojawili si na Majdanie ju w pierwszych dniach protestów. Sytuacja radykalnie zmienia si z chwil okrutnego pobicia studentów. Studenci znale

(6) li wówczas schronienie w murach wityni. Od tej pory zarówno protestujcy, jak te wikszo obywateli Ukrainy zaczli bardziej przysuchiwa si opinii Kocioów i Wspólnot chrzecija skich na temat bie cych wydarze na Ukrainie. Symbolika kocielna staa si na Majdanie bardziej zauwa alna. Na znak solidarnoci z pobitymi studentami obok stelli z figur Niepodlegej Ukrainy zaczto przynosi obrazki Chrystusa w koronie cierniowej, wizerunki Matki Bo ej Wodzimierskiej, krzy e i wiece. Wywieszono te plakaty z napisami: „Z nami Bóg!”, „Widz twe czyny, czowieku!” „Bóg jest mioci” i inne. Podobnymi wasnorcznie wykonanymi plakatami dekorowano namioty, a tak e synn „choink” Majdanu. Nieco pó

(7) niej, z racji wita w. Mikoaja (wedug kalendarza gregoria skiego), na Majdanie postawiono jego figur, wykonan w tradycyjnym ukrai skim stylu4. Zainicjowano powstanie ekumenicznego namiotu modlitewnego (tymczasowej kaplicy), który szybko trzeba byo powiksza z powodu bardzo du ej liczby modlcych si ludzi. Nawet midzy wspólnymi modlitwami i nabo e stwami mo na byo zauwa y , jak kapani spowiadali wiernych lub po prostu z nimi rozmawiali, udzielajc im rad, wspierajc i pocieszajc. Coraz czciej do duchownych zwracali si niewierzcy, poszukujcy, a nawet nieochrzczeni (przewa nie byli to Ukrai cy pochodzcy z poudniowego wschodu Ukrainy), proszc o udzielenie sakramentów. Na Majdanie zacza te dziaa charytatywna kuchnia oraz punkt medyczny Malta skiej Su by Pomocy. Ze sceny Euromajdanu coraz czciej brzmiay gosy duchownych. Wiece, które stay si ju regularne, rozpoczynano modlitw ekumeniczn, na której obecni byli przedstawiciele prawie wszystkich Kocioów i Wspólnot chrzecija skich. Wówczas po raz pierwszy w historii Ukrainy wielotysiczny tum uklkn, aby wspólnie zanie modlitw do Boga. Wydarzenie to zostao utrwalone w formie audiowizualnej. Zapocztkowano te nocn tradycj cogodzinnej modlitwy za Ukrain. Na scenie Majdanu pojawi si olbrzymi obraz Jezusa Miosiernego z napisem: „Jezu, powierzamy Ci Ukrain” oraz figura Matki Bo ej Fatimskiej 5.. 4. . ¥¢©. "][ ^% [% ]! ' \%!@ < ~"|!^ [ ^% \!^ "[ [ '], %| |[|. W: [ %" s. 61-75. 5 . {|¯. %"-' % "][\ s. 181-183..

(8) ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH NA UKRAINIE. 195. W nocy z 10 na 11 listopada 2013 r., gdy jednostki specjalne znów zaczy zbli a si w kierunku Majdanu, modlitwa staa si jeszcze gortsza. Wtedy to, po raz pierwszy od mongolskiej inwazji z 1240 r., zabrzmia dzwon cerkwi w. Michaa Archanioa w Kijowie, nale cej do Patriarchatu Kijowskiego. Protestujcy z wdzicznoci przyjli oddanie duchownych oraz ich odwa n su b w niebezpiecznych chwilach. Bohaterami Majdanu nazwano duchownych Kocioa greckokatolickiego, Ukrai skiego Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Kijowskiego, Ukrai skiego Kocioa Autokefalicznego, Kocioa rzymskokatolickiego, wspólnot lutera skich oraz pastorów zielonowitkowych, którzy utworzyli ywy mur pomidzy milicj (Berkutem) a protestujcymi. Odwoywali si oni do sumienia przedstawicieli prawa i prosili o zachowanie pokoju6. Ogóln aprobat zyskaa publiczna wypowied

(9) hierarchy Kocioa rzymskokatolickiego, biskupa Stanisawa Szyrokoradiuka. Pozytywnie odniós si on do burzenia pomników Lenina, a tak e zaprosi wszystkich rzymskokatolickich kapanów Ukrainy do codziennego odmawiania egzorcyzmów w intencji Ukrainy. Wa ne symboliczne znaczenie miao ustawienie pierwszej w historii Ukrainy szopki betlejemskiej na Placu w Kijowie, jak równie obchody Bo ego Narodzenia z 24 na 25 grudnia 2013 roku (‘EURORIZDWO’), gdy uczestnicy rewolucji koldowali do samego rana7. W pierwszym tygodniu po Bo ym Narodzeniu Ministerstwo Kultury Ukrainy wysao list do zwierzchnika Kocioa greckokatolickiego, arcybiskupa wiatosawa Szewczuka, w którym przedstawiciele ówczesnego rzdu wprost stwierdzali, e dziaalno jego duchownych na Majdanie jest niezgodna z obowizujcym na Ukrainie prawem. Co wicej, w licie zostaa sformuowana wyra

(10) na gro

(11) ba likwidacji Kocioa greckokatolickiego, jeli metropolita wiatosaw nie odwoa podlegych mu kapanów z Majdanu. Ów oficjalny list wywoa natychmiastowy opór nie tylko metropolity, duchownych i wiernych Kocioa katolickiego obrzdku bizanty skiego, lecz równie caego ukrai skiego spoecze stwa. Co wicej, listowna gro

(12) ba ze strony wadz pa stwowych przyczynia si do jeszcze cilejszego zjednoczenia narodu ukrai skiego i opowiedzenia si po stronie wartoci chrzecija skich. Po upublicznieniu listu grekokatolików zaczli wspiera zwierzchnicy innych Kocioów i Wspólnot chrzecija skich. Na przykad, podczas obrad okrgego stou „Teologia w obecnoci Majdanu” lutera ski pastor stwier6. Por. http://www.dw.de/>$-"+$\>%-#£%>>\"\-$<\-¡\+#+$¡\/a-17378754 Por. ¥. `{|~§, ~'^ " " [{ [\ %, ^% " \ \%@% \@". W: [ %" s. 90-92. 7.

(13) 196. IRENA SASZKO. dzi, e ze wzgldu na pocztek przeladowania Kocioa greckokatolickiego on te uwa a si za grekokatolika. Sowa te zgromadzenie ekumeniczne nagrodzio gromkimi brawami 8. Gona staa si sprawa zwizana z greckokatolickim duchownym ks. Michaem Demydem, który zosta oskar ony na podstawie faszywych dowodów o udzia w akcjach protestu tzw. Automajdanu. Trzeba zaznaczy , e kapan peni wycznie posug kapelana Majdanu i wyró nia si jedynie niezwykle pomiennymi kazaniami na temat mioci do ojczyzny i sprawiedliwoci spoecznej. Zdoby on tak du popularno , e w krgach rzymskokatolickich nazywano go wspóczesnym ukrai skim ksidzem Popieuszk9. Oczywicie w midzyczasie podejmowano próby dialogu midzy Ogólnoukrai sk Rad Kocioów oraz Organizacji Religijnych a prezydentem Janukowyczem. Byy listy chrzecijan wieckich, zbieranie podpisów pod petycj do metropolity Ukrai skiego Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Moskiewskiego, wówczas yjcego jeszcze Woodymyra Sobodana, z prob, aby w jakikolwiek sposób próbowa wpyn na wadze kraju w celu zapobie enia przemocy. Trudno jednak powiedzie , jaka bya reakcja metropolity na te proby. Najbardziej znaczc rol odegrali duchowni podczas krwawego czwartku i pitku 19-20 lutego 2014 r., tworzc tzw. wart pokojow. Najpierw utworzyli ywy mur midzy jednostk specjaln Berkut a protestujcymi (byli to duchowni prawie wszystkich Kocioów i Wspólnot chrzecija skich na Ukrainie, cznie z mnichami Kocioa prawosawnego Patriarchatu Moskiewskiego). Kiedy duchowni zrozumieli, e ju nie daj rady panowa nad sytuacj, zaczli publiczn modlitw na scenie Majdanu. Transportery opancerzone okrutnie mia d yy ludzi, pon Dom Zwizków Zawodowych, rannych nikt nie opatrywa, gdy pogotowie ratunkowe dostao rozkaz powstrzymania si od interwencji. W nocy ze sceny Majdanu w transmisji na ywo rozbrzmiewaa modlitwa ró a cowa, któr prowadzili rzymskokatoliccy duchowni ks. Mikoaj Myszowski – redaktor czasopisma „Credo”, o. Cyprian Czop OMI, o. Patryk Olich OFM, a tak e s. Lucyna Grzko SSpS – misjonarka z Polski, pracujca w ukrai skim radiu „Maria”. Nastpnego dnia ks. Myszowski wraz z innymi kapanami chodzi w kamizelce 8 Por. https://www.youtube.com/watch?v=Mv3AdEdOA3k;http://www.religion.in.ua/ news/ukrainian_news/24569-molodi-lideri-yevangelskix-cerkov-ukrayini-diskutuvali-na- kruglomustoli-majdan-i-cerkva-misiya-ta-gromadyanska-vidpovidalnist-xristiyanina.html 9 Ks. Micha Demyd wraz z on jest autorem ksi ki ]^ [\ („Kamienie Majdanu”). Por. . . {. ]^ [\. ##: ~#$ 2014..

(14) ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH NA UKRAINIE. 197. kuloodpornej po ul. Instytuckiej, rozgrzeszajc umierajcych i bogosawic zabitych. Czyni to pod ostrzaem snajperów. Kilka tygodni pó

(15) niej powiedzia: „Baem si. Nigdy w yciu a tak si nie baem. Ale czuem, e musz. Kiedy zamykaem oczy zmaremu, usyszaem z tyu mski gos: ‘Ojcze, potem bdziesz si modli. Pomó wyciga rannych’”10. W t tragiczn noc zosta te ranny lutera ski pastor Ralf Haska 11. Siostra Lucyna za opowiada, jak okoo trzeciej w nocy milicja zacza strzela do sceny Majdanu. „Kula przeleciaa dosownie obok mnie, trafiajc tylko moj kurtk. Jednak w tej chwili jedna osoba zostaa ranna” – wspomina siostra, dodajc, e przysza chwila, gdy mówia sama do siebie: „Nie bdziemy si ba . Bdziemy nadal trwa i modli si”. I wanie w tej chwili kula spada przed ni na podog12. W prawosawnym monasterze w. Michaa Archanioa, nale cym do Patriarchatu Kijowskiego, a tak e w rzymskokatolickiej katedrze w. Aleksandra, jak równie w greckokatolickiej katedrze Zmartwychwstania Pa skiego urzdzono szpitale polowe. Po ucieczce Janukowycza w intencji zamordowanych na Majdanie wci jeszcze odbyway si wspólne ekumeniczne modlitwy, Drogi Krzy owe ulicami Kijowa, m.in. z Krzy em wiatowych Dni Modzie y, który 21 lutego 2014 r. goci w Kijowie. W pierwszych dniach po obaleniu rzdu powoano te Komisj ds. Zjednoczenia Kocioa Prawosawnego na Ukrainie. Niestety, do tej pory Komisja jeszcze nie odbya adnego posiedzenia. 26 listopada 2014 r. odby si briefing przedstawicieli Ogólnoukrai skiej Konferencji Kocioów Chrzecija skich oraz Organizacji Religijnych Ukrainy, na którym podjto problem dyskryminacji chrzecijan na okupowanych ziemiach Ukrainy. Wedug danych Krymskiej Misji Terenowej na Krymie prawie wszystkie konfesje chrzecija skie oraz religie zaznaj ró nego rodzaju ucisku i przeladowa . Maj one ró ny charakter: od zastraszania, dyskryminacji, zniesawienia, utraty lub zniszczenia mienia do tworzenia alternatywnych zwizków wyznaniowych. Bardzo bolesny jest dla Ukrai ców fakt, e wikszo ksi y Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Kijowskiego musiaa opuci Krym, a pozostaych kapanów nieustannie wzywa si na przesuchania prowadzone przez Federaln Su b Bezpiecze stwa. Wadze okupacyjne opaty czynszowe za katedr Kocioa Prawosawnego Patriarchatu Kijowskiego podniosy 600-krotnie. Wikszo ksi y 10. Prywatna rozmowa z autork. Por. http://www.dw.de/#-"\%#%-+$>%>->%¡%"\^-$+/a-17442618 . 12 http://www.radiomaria.org.ua/novini/1370-radio-marija-molitsja-na-majdani.html 11.

(16) 198. IRENA SASZKO. greckokatolickich jeszcze wiosn, po kilku aresztowaniach i uprowadzeniach, zostaa zmuszona do opuszczenia pówyspu. 2 wrzenia 2014 r. porwano 15 wiernych, którzy razem z ksidzem jechali z Jaty do Eupatorii. Byli przetrzymywani w piwnicy i przesuchiwani. Ksi om rzymskokatolickim, wród których wikszo to Polacy, wadze rosyjskie nie chc przedu a wiz. Z tego powodu 24 listopada 2014 r. Krym zmuszony by opuci proboszcz symferopolskiej parafii ks. Piotr Rosochacki13. I jeszcze kilka sów o sytuacji w Donbasie. Najwicej przeladowa. w Donbasie doznaj protestanci. 8 czerwca 2014 r., w dniu Pi dziesitnicy, z rk terrorystów zgino dwóch diakonów Kocioa Zielonowitkowego z miasta Sowia sk, a tak e dwóch synów pastora tej wspólnoty – Aleksandra Pawenki14. Zanim zostali rozstrzelani, poddawano ich torturom. W miecie Antracyt terroryci zajli budynki nale ce do baptystów, w których ponad miesic przebyway osoby niepenosprawne. Nadal maj miejsce wypadki szanta u, pobicia, podpalania i porywania protestantów, niszczenia ich majtków. Niektórzy protestanccy pastorzy znajduj si na listach skazanych na mier . W Donbasie chyba ju nie ma duchownych prawosawnych Patriarchatu Kijowskiego. Dwóch biskupów ukrywa si w domach parafian w obwodzie uga skim. Na jednego z nich, biskupa uga skiego i starobielskiego Atanazego, terroryci zorganizowali prawdziwe polowanie. Po porwaniu separatystyczni bojownicy zabrali biskupowi samochód, wsadzili go do swojej terenówki, zawizali mu oczy i przez godzin wozili po caym uga sku, gro c torturami. Kazali mu klka , a potem strzelali mu nad gow, symulujc egzekucj. Nastpnie wywie

(17) li wadyk za miasto, wsadzili do jego wasnego samochodu i kazali ju nigdy nie wraca do Donbasu. Podobne przeladowania s równie udziaem ksi y greckokatolickich. Znana jest historia ks. Sergiusza Kulbaki – organizatora codziennej modlitwy ekumenicznej w centrum Doniecka w intencji pokoju na Ukrainie. Ksidz ten przez miesic przebywa w niewoli. Mimo e chory na cukrzyc, nie mia mo liwoci przyjmowania leków. „Jeste naszym wrogiem” – sysza od bojowników. – „Bdziesz umiera dugo i powoli, dopóki si nie nawrócisz”. Terroryci dokonali profanacji katedry greckokatolickiej w Doniecku oraz klasztoru mniszek. Na szczcie zanim to nastpio, siostry zd yy ju opuci monaster 15. Porwano te dwóch ksi y rzymskokatolickich: Pawa Witka (Polaka), którego wyzwolono dziki staraniom konsula 13. Por. http://www.credo-ua.org/2014/11/126308 Por. http://galinfo.com.ua/news/167632.html . 15 Por. http://www.credo-ua.org/2014/11/126308. 14.

(18) ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH NA UKRAINIE. 199. RP w Doniecku, oraz ks. Wiktora Wsowicza, którego z kolei uwolniono dziki staraniom biskupa zaporosko-charkowskiego Jana Sobiy. Ks. Wsowicz spdzi w niewoli dziesi dni. W wywiadzie udzielonym ukrai skiej redakcji Radia „Maria” oznajmi, e by wiziony razem z pastorami protestanckimi. Kilka razy z workiem na gowie wywo ono ich na rozstrzelanie. Jednego z pastorów rzeczywicie rozstrzelano. Ks. Wsowiczowi natomiast darowano ycie, poniewa trway negocjacje z biskupem Sobi co do wysokoci okupu16. To tylko niektóre przykady okrutnych przeladowa. chrzecijan przez rosyjskie wadze okupacyjne na terenach poudniowo-wschodniej Ukrainy17. Bez wtpienia zaufanie Ukrai ców do Kocioów i Wspólnot chrzecija skich znacznie wzroso. wiadcz o tym liczne badania socjologiczne. Gosu Kocioów i Wspólnot chrzecija skich wreszcie zaczy sucha wadze pa stwowe. Z pewnoci Kocioy otrzymay ogromny kredyt zaufania wród ludzi po ostatnich wydarzeniach. Ukrai cy pragn, aby duchowni gosili Ewangeli nie tylko sowem, lecz wasn obecnoci w odpowiednim czasie i w odpowiednim miejscu. Rewolucja na Majdanie nie zostaaby nazwana Rewolucj Godnoci, gdyby o tej ludzkiej godnoci jako darze miujcego Boga nieustannie nie nauczali duchowni ze sceny Majdanu. Wzruszajce i bardzo gbokie byy sowa greckokatolickiego biskupa Francji, Szwajcarii oraz krajów Beneluksu Borysa Guziaka, który o czwartej nad ranem zwróci si do demonstrantów, mówic: „Nie bójcie si! Tylko wierzcie! Ona zmartwychwstanie! Ukraina zmartwychwstanie!” 18. Gniew oburzonego narodu Ukrainy by najlepszym przykadem tego, co nazywa si witym gniewem przeciwko niesprawiedliwoci. Jak stwierdzi biskup Kocioa Chrzecija skiego Wiary Ewangelicznej Ukrainy Mychajo Panoczko, „wadze, które mówi nieprawd i czyni zo, same skazuj si na zmian. Królewska moc polega na prawdzie, a nie na jednostkach specjalnych czy pienidzach. Oprócz modlitwy i dziaalnoci charytatywnej, Koció winien by gosem Prawdy na wszystkich poziomach. Gdyby ludzie mówili prawd, nie mielibymy takiej sytuacji, która obecnie zaistniaa w 16. Por. http://www.radiomaria.org.ua/novini/1828-piskop-jakij-vizvoljav-otcja-viktora- vonsovichajan-sobilo-pislja-padinnja-boinga777-separatisti-osoblivo-zacikavlenni-u-vikradenni-predstavnikivduhovenstva.html. Lista Kocioów, zajtych przez bojowników: http://risu.org.ua/ ua/index/ all_news/community/religion_and_policy/5867 17 Wicej szczegóów na temat przeladowania protestantów na Wschodzie Ukrainy prezentuje film pt. Koszmar chrzecijan ewangelicznych na wschodzie Ukrainy: https://www.youtube.com/ watch?v=CWP2KfS59hY 18 http://www.credo-ua.org/2013/12/107283.

(19) 200. IRENA SASZKO. spoecze stwie. A jeli spoecze stwo w swej wikszoci lubi czy po prostu akceptuje kamstwo, to jak mo emy wymaga prawdy od wadz pa stwowych?”19. Otwarte jednak pozostaje pytanie, jaka jest rola Kocioa na Ukrainie. Czy ma on by gosem narodu, czy mo e pasterzem narodu? Naród jest bardzo zró nicowany. Grekokatolicy maj „swój naród”, rzymscy katolicy – swój, protestanci – swój, a prawosawni nawet kilka „swoich narodów”20. Jak pojmowa to samo Kocioa prawosawnego, którego wierni s po ró nych stronach barykady? Duchowni ró nych konfesji chrzecija skich powinni wic nie tylko werbalizowa pragnienia ludzi, lecz równie musz by jakby o krok do przodu, aby wychowywa naród i go naucza . W sytuacji, w której znalaza si obecnie Ukraina, Kocioy i Wspólnoty powinny otworzy si na zmian sposobu mylenia, aby w innym czowieku zobaczy nie oponenta politycznego, lecz brata. Dobrze by byo, gdyby chrzecijan na Ukrainie jeszcze bardziej poczya modlitwa i gboka wiadomo tego, e w gruncie rzeczy nie walczymy „przeciw krwi i ciau, lecz przeciw Zwierzchnociom, przeciw Wadzom, przeciw rzdcom wiata tych ciemnoci, przeciw pierwiastkom duchowym za na wy ynach niebieskich” (Ef 6,12). Jeli Ukrai cy wreszcie wezm do rk przede wszystkim miecz Bo ego Sowa, wówczas Chrystus – jedyny Wadca wiata, zburzy rozdzielajcy ich mur – wrogo (por. Ef 2,14).. BIBLIOGRAFIA ¥¢© .: ²#+¡$^$> " >\"$+ +$>+¡$± +%<^>± >">$<> $ %#<³ ¥> " \$ # %+% ¡, ¢"+$±>³ $ ³\>³. W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 61-75. { . .: $¡>> $^$>. ##: ~#$ 2014. ¥{{§ ª.: $^$> >%+%#<³±. >+%+#": +-+% 2014. ª¢ ~.: +"\^ ¡>+\> ^. W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 15-19.. 19. . }. ^^ ]> %], \#% "[ * "[|. W: [ %" s. 104. 20 Por. . ¬|}. [ – ! "%% = ( [ ', < \@). W: [ %" s. 153..

(20) ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH NA UKRAINIE. 201. %$#> .: `%+"#>-+%<^>\^ $"+ ²#+¡$^$> # >"$ ^ $>\"# $ +\\<>\"#. W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 168-185. } .: `% >% +\>> ¡¶ <\"$¡\, $ \"$ +$#\ · >%+$#³. W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 102-104. ¬|} .: $^$> – % #\"<\"\ % (+ $^$> +%<^>\^, \\^ $ <>\^). W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 148-154. `{|~§ ¥., %< #<%%>$ # <$>¤$ $^$> $", " # % "+$±>"% <#. W: $^$> `%+"#$. µ+>"$ ^ $ %"%+>$ >"$. Red. .. ¬\<\#\, .|. ¥+"¤$, |.|. \$+%>". \±#: ~$¡¡\->\$ 2014 s. 90-92. NETOGRAFIA http://www.cerkva.info/uk/publications/articles/4184-zajava-euro.html http://risu.org.ua/ua.index/all_news/confessional/auccro/54393/ http://risu.org.ua/ua.index/all_news/community/religion_and_policy/54398 http://www.dw.de/>$-"+$\>%-#£%>>\"\-$<\-¡\+#+$¡\/a-17378754 https://www.youtube.com/watch?v=Mv3AdEdOA3k http://www.religion.in.ua/news/ukrainian_news/24569-molodi-lideri-yevangelskix-cerkov-ukrayinidiskutuvali-na-kruglomu-stoli-majdan-i-cerkva-misiya-ta-gromadyanska-vidpovidalnistxristiyanina.html http://www.5.ua/polityka/gpu-rozslidue-fakt-tisku-yanukovicha-ta-zakharchenka-na-mitropolitaupts-mp-volodimira-32802.html http://www.dw.de/#-"\%#%-+$>%>->%¡%"\^-$+/a-17442618 http://www.pravda.com.ua/articles/2013/05/7/6989377/ http://espreso.tv/news/2014/12/26/snaypery_quotdnrquot_oblashtuvaly_vohnevi_pozyciyi_u_khr amakh http://m--p.com/chudesni-zniknennya-novin-moskovskogo-patriarhatu-trivayut/ http://uainfo.org/blognews/417084-mitropolit-onufriy-ne-zamechaet-rossiysko-ukrainskuyuvoynu-i-sleduet-ukazkam-patriarha-kirilla.html http://galinfo.com.ua/news/167632.html http://www.credo-ua.org/2014/11/126308 http://www.radiomaria.org.ua/novini/1828-piskop-jakij-vizvoljav-otcja-viktora-vonsovicha-jansobilo-pislja-padinnja-boinga777-separatisti-osoblivo-zacikavlenni-u-vikradennipredstavnikiv-duhovenstva.html http://risu.org.ua/ua/index/all_news/community/religion_and_policy/58675/ https://www.youtube.com/watch?v=CWP2KfS59hY http://www.radiomaria.org.ua/novini/1370-radio-marija-molitsja-na-majdani.html http://zaxid.net/news/showNews.do?patriarh_rpts_kiril_nazvav_provedennya_ato_nastupom_uni ativ_na_pravoslavnih&objectId=1318873 http://www.credo-ua.org/2013/12/107283.

(21) 202. IRENA SASZKO. ROLA KOCIOÓW W PRZEMIANACH SPOECZNO-POLITYCZNYCH NA UKRAINIE Streszczenie Artyku przedstawia zarówno chronologi wydarze Rewolucji Godnoci na Ukrainie (21 listopada 2013 – luty 2014 roku), jak równie ukazuje rol Kocioów i Wspólnot chrzecija skich w przemianach spoeczno-politycznych na Ukrainie, poczynajc od Majdanu, a ko czc na okupacji Krymu oraz wojnie w Donbasie. Ponadto w artykule zosta podjty problem ekstremizmu religijnego oraz przeladowania chrzecijan przez rosyjskie wadze okupacyjne na terenach Poudniowego-Wschodu Ukrainy. Strecia Irena Saszko Sowa kluczowe: Ukraina, Euromajdan, Majdan, Rewolucja Godnoci, okupacja, wojna, ekstremizm religijny, przeladowanie chrzecijan, Kocioy i Wspólnoty chrzecija skie..

(22)